장음표시 사용
141쪽
latio sint necessariae; materia tamen es contingens, & incerta: ergo Logica in illorum constructione degenerat, & rocedit a modo scientiq.Patet consequemtia: quia scientia, quatenus scientia est, non inclinat ad syllogismos probabiles, α apparentes; sed ad necessarios, & ει-
monitrativos producendos.so Hic autem statim occurrit inquirendum: quomodb habitus Logicae, qui intitatiuri& realiter scietia est, pos- ut elicere asscissus probabiles,& contin f tes Circa hoc multa adducit Arra. b.2. Meti q. in fine. Sed breuiterres' quod actus, quos per se primo recpicit scienti de in ordine ad quos speci-ncatur,& definitur, debent quidem esse seientifici, sbi demonstrativi; dc respeetii horum seruat mentia persectionem Genti eosque elicit sorinaliter quatenus scientia est Caeterlim non repugnat scientiam habere aliquos alios alias secundarios, &imperfectos: qui quidem non pertingunt ad rationem a bis scientifici desectu alicuius requisit: sed quia non addunt aliquam specialem dissicultatem supra primarios: idebnon requirunt alium habitum,sed continentur ini virtute ipsius scientiae: vel quia procodunt ex iistem medijs,ex qui ous procodunt actus primarij;& sc t ent eadem rationem sub qua obiecti, ut contingit in actibus Logicae utentis: vel quia iuvi-cant de eadem conclusone,ac aetias prima ij; non tamen per medium necesi
rium, sicut illi; sed per aliquod signum
probabile, aut medium contingens cωtentum intra pri' iam abstractionem a materia, ut contingit in eo, qui, qui sita iam sesentia de aliqua coclusione per medium necesibium, rursus cognincit eandem conclusione per aliquod signo,sbi me um contingens.Tunc enim cinmitio ista, quamuis non sit actus scientificus: quia est per medium continges;
pedemus insta dis io. circa libros Post Adde in Logica esse specialem rotionem ; quare ponantur similes actus secunda ij, qui degenerent a rationeae s scientifici. Cum enim Logica sit ministra,& instrumentum aliarum scie-tiarum,ut sipra numero χo. dicebamus.& magis insta explicabimus: notitia secundarum intentionum non omnino
propter se ipsas quaeritur; sed propterres, quarum co nitioni deiermisit. Et se oportet, non sinum quod Losica, dum cosideratiar a rebus auulsa, hiueat actus scientificos; quibus naturam, & pani nes suarum intentionum doceat; sed etiam quia viedo eisdem intentionibus descendat ad ipsas res reale illisque admisceatur,&aliqualem earum notitiam comparet. quide notiti seu actusi quamuis a ratione scientifici degeneret: quia procedunt per medium extraneu,& contingens : disponunt tamen, α
sunt viae ad cognitionem cientificam de rebus habendam per alias mentias, ut inquit D. Thom. loco citato Mita merito essiciuntur a Logica,quae est ministra, &instrumentiun illarum. si Adargumenta primae sententiae respondetur.Ad primum ex Arissi dicia mus, quM, ut patet ex verbissequenti- iis, ibi agit de parte topica prout est utens; asseritque ipsam,sicut & Rhet
ricam,circa nullam determinatam rem,
O maletiam versari ; sed generaliter inquirere,&inuenire rationes probabia .es . ex quibus disserat in quacuque m lteria. Ex quo solum sequitur Logicam Vtentem, formaliter provisic, non esse fbentia, quod nos concedimus. Adse-
citdu locu diximus sensu Arist tu esse, 'qubd nsi sunt addiscedet sic tacti simul
cu Logica: quia,ut ibide est D.Th. guo est, quae tradit comune modii eroe
dedian alijs taetris:& se debet priusas Proc a tamen scient iam acquinta, i disci. Ex quo nihil sequitur contra nos.
142쪽
Ad rationem resp. ex eod D Thom. opust. o. q. s. art. I. ad 2. Aristoti in illa diuisione solum numerasse partes principales scientiae speculativae: α ideo non meminisse Logicae r non quia ipsi non siit verascienti sicut illae: Dd quia est ministra, & instrumentum
earum. Quomodb autem contineatur
Logica intra aliquam ex illis tribus J- fractionibus a materia, in libris Post. explicabimus. Ad confirmationem negatur minor. Ad cuius primam probationem respondetur , qudd Logica docens considerat syllogi ii nos, definiationes, & similes intentiones, quo sis praedicata ellentialia , de proprias passiones : ex quibus suo modo fiunt
praedicationes necessariae,& aeternae v
ritatis, sicut in entibus realibus. Atque ita Logica docens suo modo est de necessariis,&perpetuis. Ad 2. proba tionem resp. quM Logica docens instituit quidem modum, quo procedi pos
si ad conclusiones probabiliter oste dendas : sed hoc demonstrative iacit, ut addit D. Thom. loco citato in argumento : di secundesti hoe est scientia. si Ad fundamentum secundae sortentiae resp. solum probare , quia habitus Logicae vestis entitatia, & rea- Iiter est scientia; non vera formaliter ει reduplicative.Prout sic enim nullum est incomientcns, quod idem habitus dicatur esse, & non esse scientia comparatione diuerserum actuum, ad quos test inclinare: quia sic non opponum tiar eontradictorie. Quare cum Logica sillim dicatur utens, formaliter inqua- vim elicitassensus probabiles, & contingentes,qui sunt actus secundarij elusivi explicuimus: inde est, quod se aliter prout lic, noli inclinat ad allensum
scientificum; sed potius degenerat, α recedita modo scientiae. Hane doctrium, sicut & caetera,
quae in praeserui, de praecedensi quaestione diximus, mict complexus est D. Th. loco saepe citato ex ε. Metaph. lec & ided verba eius transcribenda duximus. Inquit ergo Aug. Doct. Di-
si rationem de istis intentionibus , instia tuetu me , qua pereastra didistit ag
tre ostendendas in hoc ilemonstratia in G secun .m Le est fientia. nem -- est, secund-m γνά, οτηδε ad uncta, vitiatur ad concludendum Ajuid prebullii e insingulti scient i Pe recidit a nudo scientiae. Et similiter dicendum est de S phistica. , pravis docens, triaisper
d. in arguendi avarenter: secundum verbru dest utens, deficit apracessu vera mentationis. Sed in parte I rica, a iratur demonstrati 'inlῶm doctrina pertinet
alio particulares hientias, sint de rebus riaturae. Et hoc id . : qui avsis demus ilia eo sistit in utendo i copii rer m , de 1uibus fit demonstratis.
qua ad silenti- realestertinet, non e
do intentionibusti eis. Et sic apparet, a
autem d. 7xinam , in sen im , sicut δε- monstrativa. Haec D. Thom.
Ex quibus tandem elicitur ei sentialis definitio Logicae ', tropi
quam prFedentia omnia adducta sint. Ex hac enim quaestione, ubi probatum est esse scientiam, habemus genusdefinitionis: ex antecedentibusvem, dif- serentiam. Nam cum scientiae sinnanesiam *eciem ab obiecto, & per ordinem ad illud constituantur : ipsimi obicctiam ponitur loco digerentiae,
quod fit in cbliquo , videtur intelligi,
143쪽
Mobiectum non est intrinseca dis--entia scientiae; sed ordo, & habitudo ad illud. Quare cum obiectium Logicae sint secundae intentiones, quae sunt veritatis ostensivae, seu modus sciendi latEsumptus, ut sup. num. 3I. probatum cst, haec consequenter crit ouidditatiua
definitio Logicae: est silentia secundarum intentionum, funt Hritatis: vel Isica est scientia madis imili tite sempti. Quorum termino rum explicatio satis ex dictis constat,&constabit amplius disput. sequenti.
s LOGICA SIT SCIENTIA tractica vel Peculanua. 1 'Ora quaestionis decisio pendet I ex intelligentia istorum nominum, , &lleculatiuum: inde enim constabit, quae scientia sit prachbca; quae verb speculativa. Et licet ii
Ium examen ad Metaphysicam spectet: quia tamen nostro instituto est luminὰ necessarium, talem attingemus. Conueniunt ergo Doctores, qui, speculatiuum dicitur ab speculatione; practicum verb 1 praxi. speculatio aut quae a verbor Gaeco Gοπεω, fν-pea emanat,qubd unὸ idem est,ac com ero, seu contemplora, undἡ derivatur
pl. t m ex communi lententia signi: cat quandam contemplationem essentiarum Gilem illi cognitioni, quam
habent, qui ex aliquo eminenti loco inferiora respiciunt. Quam etiam cognitionem appellant Graeci theoricam, a verbo Graeco ριο εα t erest, quod s-gnificat speculati. A quo etiam Graeci Θεος Theri, dixerunt: quasi scientem, α contemplantem omnia in arce coeli collocatum. Itaque scientia specula mua erit illa, quae in sui contemplationestit, ncque ultra in opus ordinatur. In is Auctores conueniunt. Quare tota dissicultas est circa nomen praxis. sit ID SIGNIFICET TR XIs, Eran reperiatur in intellet A..
verbo Grqco ocetis, 'attν, quod ideest, qudd si , seu Fer. r. Non autem habemus nomen aliquod Latinum, quod ad quaterespondeat praetico, seu prinxi. Tria vero sunt, quae id videntur e plicare, scilicet verativum, activum, de falamum. Sed ex his operatiuum lotius patet: complectitur enim specul tionem , quae verξ dicitur operatio.
Licet diquando operationem sumas Aristoci pro factione, Vt 9. Metaphia cap. s. in Alia duo, si seorsim, & stile Essemantur, inscinora sunt. Nam actio, iuxta doctrinam D. Thom. I. 2. quas. 67. an. q. per hoc a factione distinguis tur , bd illa signisicat operationem immanentem , & internam, circa quam versetur prudentia , haec verbtranseuntem,seu externam,circa quam est ars. Quam distinctionem assignat Aristot. ut 6. Metaph. cap. I.&I. magnorum Moralium cap. vltim. dum inquit: Circa assianem itaque,c 'qua magenda risita sunt, prudentia : circa fa-ymorum, cris in faciend. ρ fila sentari. Quδd si aliquando nomina ,acti nis,& factionis aliter videatur accepi sese Philosophus, ut notat V q. I. pari.
disput. 8. num. 16. tamen vel in re non
distinguitur, ut ipse Auctor interpretatur, num. 17. vel saltem lik modus accipiendi ista nomina ustatior est in philosepho. A16 Praxis igitur, ut hic semitur, utramque operationem complectitur,
144쪽
almonem scilicet, & fictionem dinam utraque ab speculatione distinguitur. Et cum a praxi sumatur denominatio practi ei ; ille erit habitus, seu scientia, aut etiam intellectus prachicus, qui cir ca praxim versatin . Ex quo etiam fit non esse idem praehicum,& praxim, siserinaliter loquamur ; sicut non est idem sernia denominans, & res denominata : ac proinde non bene inferri ex eo, quod actus intellectus sint alis quando practici, quddsint cita praxis. Videamus igitur,quidsi; praciis; & in qua potentia reperiatur: ut inde perci-riamus, tuae sit ictetia practi .Pro quo Secundb notandum est praxim d sitiri ab Scotoqu. Trologi sic: Praxue' aEAin alterim potentiae seriar in erectione; tratin elisi conseramiter
rarisui rediae, ad hoc ut rectiu sit. In qua definitione ibidni est nobis examinam da prima particula scaetcra enim intra institutum nostrum sunt.) Et videndum, utrum praxis neces luid stactu, alterius potentiae ab intellectu: an potius actus ipsi intellcctus vere, Ocyr
priξ possint dici praxis. In qua dissicul
V q. ibid.disp.8. Suareet disp. 44. Metaph. scet. 13 Rub. hic qu. s. & alij m derni impugnant definitionem Scotiasseretes actus intellectus proprie esse,& dici praxim. Quod pluribus rationibus confirmare nituntur: quibus tamen
quia earum solutio ex dicendis facilEcuilibet constare potestin omissis.17 Dicendum est prinituquM.
ratio,quae primarib, &per se , α per essentiam svi ita dicamus) dicitur hinis,
a qua reliqua denominantur practica, non debet esse operatio intellectus; sed alterius potentve, nempξ voluntatis in agibilibus, aut potentiis exterioris, &transeuntis in factibilibus. Actus autem
intellectus tantum denominantur practici, vel ex .ςo quba cadunt sub elismone libera voluntati ci directione prudentiae et vel ex eo quod ordinantur ad operationem alterius potentiae : ac proinde rationem praeficialiundε pa ticipant; non ex eo, quod sint oper tiones intellectiis. Hanc conclusionem praeter Scoci & eius discipulos, docent communiter Thomi ,Caiet.& Coi rad. I. a. q. 17. M. I. Capreol. q. r. pr logi ad argumenta contra . conclus
Metaph. q. 3. art. 2. &plures alij, quos reserunt, & sequuntur Gallego controu. s. & noster Didata a Iesu d. i. q. s.
qui late , & optimξ explicat nostram
Probatur primo ex Arist. 3. de Aniama c. Io. ubi loquens de motu locali animalium,asserit de intellectit praetruco alicuius gratia ratiocinari, esseque
principium agendi : per quod distinguit ipsum ab intellectu speculativo. verbaPhilosephi sunt: Haec igit-αμιν, interia , m a petitin inuendi motu diam ni ipse sunt. Int Lim . inruam is,
aliemin realia ratis natur , fuis e
principium est a 'A : at in his ne ab interessu rante latiu/ di fret : quibus verbis asserens Arist. intellectupra ficu principium csse agendi, & per hoc a
contemplativo diitore, necessarib intelligcndusest de actione extra intest M,& alterius potenti Unam intra ipsu, etiam intelleci's culativus principiuest agendi,ut per te costat. Ex quo Arist. loco si pium est illud commune axi ma . Intere Ain extensi ne finalicine de quo licet Molina ubi inprὶ disp. t. de Hurodo hac disp. r. se L i. io. dieant negari poste; quia neque ex Arist. neq, alterius probati Auctoris, cuius auet
ritate premamur: in utroq; tamen faulutur. Quod enim sit Missi testatur D. Th.I. p. q.79.a. u.in argumeto sed c5tra, citans locum adductum ex s.de Anima.
Quod autem sit probatissimi Auctori
145쪽
Dis sit. I. prooemialis, maest. VI. III
euius aucto itate aequum est premi, py potest esse praxis. Consequentia. patet: tet ex eodem D. Th. ibidem, & Q. I . antecedes ver 1 probatur: quia per achilde veri inicari. . ubi sic ait: Intest Z- intellcch dirigente alium non icimus,
item idem rord inter Ain operatii id seu exten is ad vio facit altrue intecessumes pra 'ci . De quo videri potest Gallego ubi sit a.
Confirmatur ex codem Aristol. 2. vi operemur, scd potius, ut sciamur Non enim qui dirigit achii iii tellectus, intedit ipsum actum rectum elicere, ut cliciat, sed ut per illum rectri& sine e rore cognoscat. Ergo actus dirigens, de Metaph. cap. 2. dicente : Speculativa directus no egreditur limites cognitio- etenim finis, verito: asticae autem epin. nis,atque aded nullus potest clle praxis.
. . Ergo illud opus est praxis, quod non cli. . critas: sed omnis actus intellectus est veritas , seu veritatis cognitio : ergo nullus actus intellectus cst praxis. Hinc
Commcntator commento 3.exponens
, verba Arist.inquit: Persteculatiuam si mus, viniam-; pcrpr Aleum veroseumin fcientes , ut veremur : quia prasticae fui, opus: ergo quantumcuque iacultas ah qua dirigat actiones intellectus, non versatur circa Praxina: quia, cum tales actiones dirigimus, scimus,ut sciamus:
. siquidem actio dirigens , & directa, scire est ; & per consequens nullus actus intellectus cst praxis.18 Secundb probatur ex D.Tho. .
a. q. 17. a. r. ad i. ubi ait: Pracii cum, vel operativum, quod diuiditur contra fletu-ιatiuum , sumitur ab opere exteriori ag
riuus; sed tantum ad interius viis inutii Aut, quia est steculari verum. Quo loco
per opus cxterius communiter expositores intelligunt, non solum actiones transcuntes; sed etiam immanentes extra intellectum, seu alterius potentiae: de quo videri potcst Conradus ibidem. . Quomodo etiam loquitur de actione
Ex quibus locis insere benὰ Conrad. alam interessus non est praxit; sed
ορ- exterius,idest, alteritu rotentiae cauens
Tertili probatur a posteriori: quia
nulla cognitio dirigens aliam cognitio- nem est fractica: ergo nulla comuo Q uult, tandE:quia iis,quod veia est praxis, pertinet ad sciciatiam activam, vel niuam: siquidem scietitia practica diuiditur adaequale ab Arist. 6. Meta. cap. i. in activam , α factivam : se lactus intellectus ad neutram haru pcrtinent : ergo non sunt praxis. Probatur minor : quia imprimis non pertinent ad fusti in cum sint operationes immanentes, Ut patet. Neque similiter pollunt pertii re ad actitiam: na sci cntia activa ex eo tam Arist. 6. Ethic.c. I . versatur circa actiones, quarum principium electio: ergo scienti activaepersei tantu rcspici tactus voluntatis; si luset dem electio,vt patet,cst actus illius.19 Consi matur: luia hac decalia Ariae loco citato ex Metaph. loquens de scientia activa inquit : Idem esse Aite, fi d eligibile. Vbi D. Thαlcct. i. postquam dixit scientias activas esse scientias morales ; quae scilicet tractiint de actibus voluntatis id probat ex eodcin Arist. cuia principii maluarum est prohaeresis , seu electio: nam Uem est agibite meli bibet ergo electio ipsa sinpliciter est praxis ; non verbactus intellectus , quatenus talis est. Videantur Thom istae sipra citati.Intrequos Capreolus, licet conclus. 4. concedat actum intellectus , quatentis
liber est , de quoad exercitium es lepracm ; ipse tamen se explicat ad LGlegorij : dicens oῖus intellectus
non esse praxim , nisi medi. te electione. kt ad secundum infert ipsuni
146쪽
opus intellectus non elle verὶ praxim; I ad opus. Vndὸ etiam fit ad co nisi
sed potius electionem illam, quae regu--oram g non soliam rora iri ori is latiir immediatE prudentia. Per quod Gluuntur plura argumenta, quae contra nos congerunt aduers
rij, obi jcientes plures actus intellectus, qui imperantur a prudentia, & ipsam contemplationem, quam imperat, α dirigit prudentia praescribendo modum, tempus, &alias circunstantias, ut sit actus virtutis: de quibus necessaridconcedendum videtur esse praxim ; siquidem imperantur , & regulantur a prudentia. Dicendum est enim omnes nos,& similes actus intellectus diris,& regulari a prudentia, non se aliter in quantum sunt actus intellectus; sed quatenus sunt actus virtutis: quod habent ab electione , vel ab alio aetii Voluntatis. Vnde sicut ipsi de se non dicuntur boni, vel mali moraliter, sed per ordinem ad voluntatem ,& den minatiuξ ab illa: ita neque de se sunt praetici, sed per ordinem ad voluntatem , seu clectionem , quae propriξ est praxis.c o Ex dietis insertur scientiam practicam esse illam, qua versatur circa praxini, seu quae dirigit actiones alterius potentiae ab intellectia: specu latiuam verb, quae non exit extralptari intellectium. VndE etiam colligunturalia discrimina scitu digna inter has scientias, quae tangit benE Tolet. hie quaest. . Disserunt enim pri md fine, ut dictiim eae Hic autem finis non debet esse extrinsecus, & operantis ut alimoquem scilicet sibi quisque potin proli bito praescribere ; sed intrinsecus, &operis. Qui in scientia speculativa est
cognitio rei, ut operetur, scd ut cognonem practica, non selum requiri, qud lsit de re operabili; sed etiam quMipsa
cognitio ordinetur ad opus: alia, cognitio potius esset speculativa. Nam ut recte inquit D.Thom. I. p.qu.r arta I
si aediscat rem erat, nsiit fri
Secundb disserunt: quod etiam tradit Aristotiri.Metaph.cap.6.& lib.6.cblato cap. I. quia in speculatiuis principium est in ipsisrebus: id est,ab ipsis redus semimus cognitionem; & ipsa cognitio consormatur rebus i timcque est persecti . quandb eis ad quatur:& Pr Iterea obiectum respcctu cognitionis 1eculatiuae dicitur principium, &me sura. At verb in praeticis omnia fune econtia: nam principium est in nobis; ouia nos sumus causa rui : de nostra scientia est rerum ips-m mensurarun-dε tunc res sunt persectae, quando ad , quantur, & consormantur ipsi Gentiae. od quomodb sequatur ex ipsa natura scientiae speculatitur, &pra etie iam explicata, ficilξ consideranti patebit. Aminas, quaesis res luitur. s II.
Is pro intelligentia quaestionis necessarid praenotatis,ad ipsi Prima sententia asserit L gicam tropriE, & simpliciter loquendo, esse simul praeticandi; &speculatiuam. Sic docent Vaetu. Imari. visput. 8.scatur: in practica autem est co nitio cap. I.& disp.9.cap. 3. Rub. hic. quaests rei, non tam ut cognoscatur, quam vi Hurtado disp.1ueef.LCauero disput hoperetur. Propter quod dixit λrist. r. ldub. . & alii. Metaph.cap.2. practicum non conside- l Probatur primo ratione,qua conuin rare causam secundum se, sed in ordine i citur Rubio: quia Logica non sol im
147쪽
Dissut. I. prooemialis, Aesaesi. VL II,
procedit modo reselutorio , qui proprius est scientiarum speculatiuarum; Ied etiam modo compositivo, qui constituit scientias practicas : ergo simul est speculativa, & practica. Consequetia patet, & probatur antecedens: quia
Logica vere contemplatur naturam, &pastiones sui obiecti per resolutionem usque ad prima principia: simulque imir Hucit formam syllogismi, aut desinitionis in materiam: ergo procedit viroque modo.
Secundb: quia non repugnat practicum,& speculatiuum eidem scientiae simpliciter conuenire: ergo id potest, dc debet concedi Dialeiscae. Antecedens patet in sacra Theologia, quae
ex communi sententia Theologorum cum D. Thom. I. p. q. I. art. simul est practica, &speculativa. Consequetia vcrd probatur: quia Logica est communis ianua,& generale quoddam instrumentum ad acquirendas omnes
scientias : scd inter has quaedam sunt speculativae, & aliae practicae: ergo concedi debet Dialecticae utraque ratio; speculatiuae quidem , ut speculatiuis viam aperiat ; & praeticae, ut introducat ad praeticas. 61 Secunda suuentia assirmat Logicam simpliciter. & solum esse scientiam practicam. Sic docent Gabr. Greg. Aureol dc alij antiqui, quos resert Gallego hic controu. 6. Lamque defendunt ex modernis Fons a. Metaph. c. 3. q. 2. scct. 3. Conimb. q. q. prooemialiart. f. Murc. disp. I. q. 4, &Raphael de Auersa q. i. scct. 6. Probatur primb ex Arist. 6. Met phy. c. i. ubi diuidens scientiam speculativam in Physicam, Mathematicam, x Metaphysicam,nullam Logicae mentionem. iacit ; ergo ex mente Arist. Loetica non est scientia speculativa, sed praetica.
Secundi, probatur ratione : quia illa est scientia simpliciter, &selum practica, quae habet pro obicisto,d: sine aliquid operabile ab eo, in quo est talis
scientia; proceditque modo operabili: sed Logica est huiusmodi : ergo, d . Maior constat; minor vero probatur: quia Logica versatur circa definitiones, syllogismos, & similes intentiones, quae sunt a nobis operabiles; M tradit modum,&pr cepta, quibus rectὸ conficiantur: quod est agere de illis modo operabili.
Temb: quia qu libet scientia speculativa est nobilior scientijs practicis, sed Logica non est nobilior illis : crgo
non est specula tua. Maior constat ex Aristol. 6. Metaphrsicae texta Lasserente, quM ri ricavi,s scienti s destare bili.ressent, seu illis praepesumia, ut ii bet translatio Bassarionis. Minor vcrbprobatur : quia nobilitas scientiae sumitur ex certitudine, & nobilitate obiecti, vi ibidem tradit Aristoti sed inter omnia obiecta scientiarum debilissumum, & incertissimum est subiectum
Logicae, ut supr)num. ao. Vidimus ex
D. Thoni. Ggo Logica est ignobilior cunctis scienti js, etiam practicis. Confirmatur: quia scientiae specitatiuae non qu runtur quasi ad aliquid utiles; sed ut per se honorabiles, ut ex eodem Arist. probat D. Tho. 6. Ethic. lect. 6. sed Logica intrinsecE, 3c per se quaeritur propter alias scientias; utpote
quae ex natura sua est via, &instrumentum ad illas comparandas: ergo Logica
non est scientia speculativa sed pra
63 Nihilominus dicendum est somno Logicam non posse esse simul.& simpliciter praehicam, de sp ulatiuam. In hac conclusione conueniunt cum Auctoribus citatis, alij omnes adducendi conclusione sequenti. Fundamentum sumitur ex D. Tho. I.p. q. Lart. 6. quia unus,& idem habitus icicR
148쪽
tiae inscrioris, seu omittiab naturalis,
i qtiae scilicet principiis altioris ordinis
non subordinantur nequit elle simpliciter placticus , & speculativus : ted Logica est huiusmodi: ergo non potest esse simpliciter practic de speculativa. Minor,& consequetia consibit. Maior autem probatur prinab: quia, ut sumbtur ex Arist. 6. Metaph. cap. I. & pr bant recte Caletanus, Panes, Nazarius, ct Gonetales loco citato ex L par praeticum,& speculatiuum sumpta formaliter, secundum quod inumaluntur in habitibus inserioris ordinis , sunt differentiae essetiales eorum se inuicem excludentes; qui pis cum viviam eassem ratisformata obiecti ita ut bene inquit Caieta habere utramque hanc conditionem, quό scilicelsit, exqua
seminu regula operandi, quiasit in se scibita, etiamsi nulla 'st ex ea regi,
veris desum . Ergo utraque ratio non
totest eidem habitui inscrioris ordinisii plicitcr conuenire. cun id probatur eadem maior:
quia scientiae Inachicae, & speculatiuae
omnino naturalcs subordinantur habitibus principiorum essentialiter diuersis; nempe synderes, & intellectui, quae specie dificiunt, ut sumitur ex
ergo praeticum , & spcculatiuum sociuidum quod in eis inueniuntur, sunt xationes essentialiter diuersae, & re- Pugnantcs. Sed Logica est stientia omnind naturalis , & inferioris or-ἀinis , ut patet: ergo ipsa non potest
esse simpliciter practica , & specul
sepra , tunc practicum , α speculatinum esse differentias ellentiales; quai Gunumquodque adaquate inspicitur ab aliqua talentia; non vero si respiciaturisiadaequat ut contingit in Theologia: ac retoradet tunc non se invicem
excludere ; sed posse eidem scientiae
Sed contrὶ est, quia omnlab repugnat duo obiecta, quae secundum aliquas duas rationes respiciuntur ad
quate a duabus potentiis,ves habitibus,
secundum easdemmet rationes respici inadaequale ab alia tertia potentia, vel
habitu; sed debent respici secundum altiorem aliam rationem , in qua illae
duae adunciatur: ut patet in exemplo sensus communis , quod adducit D. Thom. arti illo A. citato. Ex eo enim
quod color, & sonus secundiim proprias rationes adaequale respiciantur rivisu, 5 auditu; repugnat, ut sub eisdem rationibus respiciantur a sensu communi, etiam inadaequatἡ: si s iste non esset tertia alia potentia, scd aggrogatum ex sensibus proprijs. Cum ergo practicum, & speculatiuum secundiai quod inueniuntur in habitibus inserio tibiis, adaequate rejiciantur a pluribus scienti js naturalibus : planum si secundum easdem rationes non posse res pici, etiam inadaequatE ab aliqua alia tertia scientia; sed id debet esse secui dum altior aliam, & nobiliorem rationem , ut contingit in Theologia. Hoc autem per se constat non posse Logicae conuenire , quae est infima
scientiarum: ergo, licet Theologia sit simul practica, de speculativa; id tamen Logicae est omni iid denegandum. 6s Dicendum est tertib Logicam simpliciter , & ab lutε tantum esse scientiam speculativam , licet iacui disim quid, M per quandam analogiam possit denominari practica,& ars. H concluso habet si lamentum in. Α-ristoti ut patet ex dictis L prata edunci: imb, si credimus Laertio lio. s. de viti, Philosephorum in vita Atistotel plane illam docuit diuidens scientiam contemplatricem in Physicam,& L
gicam. Est etiam expreta sententia
149쪽
D. Augustin. s. de Ciuitate, cap.. - &D. Thom. insta adducendi: quem sequuntur concorditer Thomistae , C preolus,& Conradus ubi sup. Torres i. p. q. r. art. . Nauauete ibidem controuer. II. in principio, Flandria, & Za- nardus 6. Metaph. q. s. Sol. Tolet. &Malius likq. Sanchea lib. I. q. 16.dc plures abi ; quos res erimi,& sequuntur noster Didacus a Iesii, & Gallego sup.nu. 17. citati. Quibus etiam consentiunt Scotus, & nipuli eius qu. q. prologi: estque communis inter Doctores alicuius nominis, ut quaestione cit in art. i. satentur Conimbricenses.
6 6 Probatur prinid conclusio ex
, aut opus numerandi, vel mensi
randi. Et ideo quicum)ue ad huiusnodi optra rationis, halitin fleculatiui stilia
nantur, dicuntur per quanaam similitu dinem artes. Quibus verbis duo asscrit geliciis Doctor. Primum est, non quocumque opus extrahere habitum speculatiuum a ratione speculativi; ac proinde, etiam si in Logica detur constructio syllogitai ; & in Geometria,
aut Arithmetica opus menserandi, aut numerandi: non ideli scientias istas desinere esse speculatiuas. Secundum est, ex eo, quod in istis scientiis detur aliquid per modum operis, habere aliquam similitudinem cum artibus,& scanalogicὸ dici artes. Confirmatur ex codem Diuo Tho
ma 2.2. q. s. art. 2. ubi sumens tertium
argumentum 1 scienti js speculatiuis ad praeticas se : In flentiri deculat
uis, ad eandem fientiam pertinet ivniarere , m determinare : erga pari ratione in veratiuis. Ressendet : .m tertium dicendum, quia etiam inst eulativis alia
rati. alis scientia est Dialectica , 1μηνMisatur ad inpusilienem alia en tia est demanstratiua , quae est veritat-άeterminativa. Ecce D. Thom. exprcsse asserentem Logicam esse scientiam speculativam, prout speculatiuum d i inguitur contra prachicum : & hornon solum quantum ad partem de monstrativam; sed etiam quantum aflpartem Topicam & idem est de sophistica, ut patet: in Ergo ex mente in Tho. Logica simpliciter , & absoluae
tantum est scieritia speculativa.
6 Secundb probatur a priori: quia amis quos Logica dirigit , non uint praxis, scd speculatio : ergo ipsa non in practica, sed speculativa. Antecedens probatum cst q. praecedcnti: de consequentia est euidens: ergo &c.
Confirmatur ex ibidem dictis: quia Logica neque est factiva, ut de se patet;
cum non versetur circa actiones trans euntes: neque activa; quia haec versatur circa operationes, quarum princia
pium est electio, quod non reperitur in operationibus quas Logica dirigit: ergo non est scientia practica. Patet con- uentia : quia benξ vitet negatione omnium membrorum diuidentium ad negationem diuisi. Dices cum Vmq. ubi sap. nu. I'.
quod etiam in operibus Logicae pri cietum est electio; siquidem ubere fui,
α voluntas mouet intellectum ad suos amas , sicut caeteras potentias : ergo Logica verE in scientia practica activa; virosequaeversatur circa opera, cuius
principium est electio Sed argumentum indignsi est, cui Philosophus respondeat. Si enim esse quid probat, probat etiam nullam esse scientiam speculatiuam; siquidem omnes actus cuiuscumque scientiae fiunt a nostro intellectit liberE, & media m tione , seu imperio voluntatis. Quare dictum Atiaequiodsilentiaisalua verssetur circa ea, Τπ rum incipium est rubiis,
150쪽
debet intelligi formaliter, & per se; ac proinde de operibus, quibus formaliter,& per se conuel ait procedere ab electione, quae constat esse opera virtutis, quibus sicut intrinseca est moralitas,ita etiam libertas. At operationibus intel-
Iechus, ut diriguntur a Logica,& a quacumque alia scientia speculativa, per
accidens conuenit moralitas, ac proinde libertas; eodem cnim modo operationes intellectiis dirigeretur a Logica, vel alijs scienti js speculati uis, siue lis bere , sue necessario dirigerentur. c8 Tmid probatur concluso :quia ideb in Mathematicis quae excommuni sententia, quam inadit Arissic. Metaph.text. 2. speculatiuae scientiae sunt conructio alicuius oreris sputa trianguli, spherae, aut astrolabi j) non extrahit illas a ratione scientiae speculativae: quia talis operis constriactio ordinatur ad cognitioncm vcritatis; neque per illam tales scientiae intendunt ipsum opus fictum, sed vcritatem. At Logica diri sit operationes intellectus,& conficit syllogismos; non ut Opcrctur , sed ut rectό cognoscat : ncque in tali opere essiciendo intendit opus, sed
veritatem. Ergo talis operis constructio non extrarat illam a ratione spcciniatium
Ex quo etiam patet id, quod ex D. TEo. addidimus in conclusione. Cum enim Logica in huiusnodi operibus effciendis habeat aliquam similitudinem cum artibus propriE dictis: inde est, quod secundum quid, &per quan dam analogiam possit denominari practica, &ars: sicut propter candem rationem Geometria , & Arithmeticas quae sunt scientiae speculatiuae secundum quid denominantur aricia Quibus adde Logicam , ex parte qua est magistra, de instrumentum alia. rum , aliquautcr deficere a rigore, quo in sciciuiae, nullum habensis misHisterium appellantur speculativae, seu Theoricae. Propter quod inter illas non est numerata ab Aristota ut sup. nu. 1i. vidimus ex D. Thom. 69 Ad argumenta respondetur. Ad primum primae sententiae negatur antecedens quoad secundam partem. Ad cuius probationem patet ex dictis. Quando enim compositio ipsa, sini introductio formae in materiam non exit intra intellectum, tota ordinatur ad copnitionem veritatis , ac proinde nihil ibi inuenitur praxis: neque a tali. compositione denominatur modus compositiuus ille, qui constituit scienti practicas. Ad secundum etiam patet ex diactis. Quod enim sacra Theologia se simul practica, & speculativa, nabet sub altiori alia,& nobilissima ratione; dc quia subordinatur principijs superioris ordinis, estque specialis particiliatio sesentiae diuinae , quae timul in peculativa, & practio: quod non potest alteri scientiae inseriori conuerru , ut explicatum est. Ad id autem , quod additur in probatione consequenti respondetur,Logicam non esse ianuam ad scientias practicas, aut speculativas,
reduplicative secunddm quod sint practicae, aut speculativae; sed secundum quod sunt sesentiae ; ut scilicet scientincE, de ordinatξ procedant, in
quo omnes conueniunt: ac proinde
benὶ potest ei se; quod Logica sit i
nua ad scientias practicas absque eo,
o Ad primum ar umentum secunda sententiae respontium est si pranum. s. Ad secundum etiam patet ex dictis. Vt enim aliqua sit scientia practica, debet habere pro obiecto albquid operabile extra intellectum; quod non contingit in Logica, ut dictum est. Ad tertitam respondetur , quod cum Logica,non si scientia jeculatiua Princi-