장음표시 사용
151쪽
principalis , sed ministra,&insuumem l septita insua lata acceptaon' prout hietum non est necessimum , quod sim-isumitur, est Scirauia entis, c veritati
eliciter sit nobilior scientijs practicis, nil sinestsecundam quid esse illis nobiliorem, ex modo scilicet speculatiuEprocedendi circa stum obiectum. Nere amplius requiritur ad veri ficadum ictum Aristot. Praeterquam quod ibi sollim comparat scientias fisculativas
principales, ut patet in textu. Per quod patet ad confirmationem. Logica enim ex parte, qua est scientia speculativa, vere est propter se appetibilis; utpote quae tradit cognitionein plurium veritatum circa secundas intentiones : quae cognitio bonum quoddam est, de persectio intellectus; ac proinde expctioilis propter se. Cum quo tamen stat, quddex parte, qua est ministra, & institimentum aliarum, quaeratur propter illas: in quo deficit irigore, & persectione, qua aliae appellantur theoricae, ut sepra vidimus.
i Ex dictis insertur ptimb Lo-
sicam esse speculativam , non selum iec illim quod docens est ; sed etiam secundum quod est utens. Nam licet ut sic, deficiat a ratione scientiae, ut diximus numero 9. tamen non ided est proprie ars, aut practica; siquidem te minatur ad actus intellectus, qui non sunt praxis: neque oseratur ea intemtione, ut operetur, sed ut cognoscat. Videatur Diu. Thom. secunda secundae , quaest. 47. articulo secundo ad
Secundi, insertur, quid dicendum sit ad quaestionem illain inter antia quos celebrem : an Dialectica sit pars Philosophiae , Sthoicis ex una parte,
cum Zenone eorum principe id assi mantibus , ut testantur Plutar. 'I. de Placitis cap. I.dc Laertius in vita Zenonis; Peripateticis veri, ex alia parte idenegantibus,teste eodem Plutari&Laertio in vita Aristoti Si enim Philin, ut definit Iustinus Martyr in
Dialogo aduersus Triphonem : vel Comprehensis cuiuscumrue admirabilis voritatis, ut ex Avicena, & Alpharauio definit Beatus Albertus tractatu primo Logicae . capite secundo : afferendum
proculdubid est esse partem Philos phiae; cum sit vere scientia : licet qua
ratione est instrumentum, non contineatur sissi Philosophia, ut principalis.l ars, sed ut quid reductum ad eam, veoquitur Diuus Thoma opusculo To. quaestione quinta , articulo primo ad
72 Fundamentum utriusque est: quia sicut ex eo, quod homo sit recit constitutus, sibique in sita natura sunficiens, colligitur habere in se instrumenta necessaria ad sitas operationes, quae verξ sint partes eius, ut constat de manibus, pedibus, & alijs: eodem modo, cum Philosophia, quae ut in pro senti sumitur,est quasi integrum quosdam corpus ex omnibus scientijs constitutum, sit sibi suffciens, neque alicuius ope egens, ut propria vitia corrigat , & omnium scientiarum stincti nes administret; necessarid concluditur intra se ipsis, habere debere aliquam partcm , quae simul sit instrumentum aliarum, & vera pars eius: quam comstat esse Logicam. Potest etiam eadem sententia confirmari ex diuisone illa, tam repetita, quam antiqua inter Philosophos, qua diuidebatur Philosophia in naturalem, moralem,& rationalem. Quae ortum habuit, vel ab Stoicis, ut ait Lacrii
ubi supra; vel ab Hebraeis, & Sanctis
prophetis, ut tradit Eusebius ai. deprς- paratione, cap. 2. a quibus acceperunt
AEgyptij, ut Auctor est Pierius lib. 38. in quodam Hieroglyphico. Quam etiadiuisionem:propter innumeros,e que
152쪽
srauissimos Philosophos, admiserunt
plures Sancti Patres. Inter quos Augusta. de Ciuitate cap. 4. ex diuisione ista inuestigat numerum personarum sanctissimae Trinitatis. Et Hieronymotomos. in Epist.ad Paulam Vrbicam, iuxta hanc diuisionem partitur sacras literas in naturales, morales , de Dialecticas. Sed de his satis. Videri tamen potest Masius sect. I. Lingicae, quin. T. qui recte probat 'ab hac sententia non dissietie Arist. & alios
3 Dubitant etiam Doctores, an Logica si scientia subalternans, vel
sibalternata. Sed huius resolutio pendet exi. Poster. Vbi de subalternatione scientiarum cum Missi acturi simus. Interim lassiciat dicere, quod si scieti- ala subalternata simatur, Lia quadamsgnificatione, pro scientia, cuius o lectum quomodocumque continetur sib obiecto alterius: sic scientiae omnes maturales,& Logica dicuntur sebalter- mari Metaphysicae : ad quam pertinet omnium aliarum, & principia ostendere, & obiecta praescribere. Si verb se alternationis proprietas spectetur, proque a nobis explicabitiir loco citato, Logica nulli scientiae substernatur, ut ibidem ostendemus.
QUOMODO LOGICA SIT meus ria ad alia scientias. SI ς , quae quςὶ . de Logica utente diximus vera iunt; plane nouitur ipsam non esse necessariam ad aliarum scientiarum demonstrationes ; si quidem in his nullus inuenitur L sicae usita, ut ibidem ostendimus e sed sollim erit necessaria ad probabiliter differendum in quacumque materia. e tantum restat dissicultas de L sica docente. Hanc aupem esse neces.sariam ad alias scientias manifeste patet ex dictis supra num. 3. & s. unde solum potest esse dubium de quantitate necessitatis; an scilicet mulium,an parum sit necessu ia. Pro tituli intelligentia nota.
necessarium definiri ab Aristotil s. Metaphyc cap. s. QMd aliter se habe
Physic. lect. 8. in sui natura ha bet , qu a mn psit non esse: sue ut alii
definiunt. Qiod determinatum est Meesse. Hoc autem est duplex. Aliud dicitur necessarium abs utE; quod se, licet nullo modo potest aliter se his re , scd est omninb determinatum adesse. Et huiusnodi est solus Deus. Aliud dicitur necessarium ex suppositione; quod scilicet est determinatum ad esse , supposita aliqua causa: in determinatio ad esse in creaturis, necta rioprouenit ex aliqua causa, ut patet.
Vnde huiusnodi necessarium quati
plex erit , iuxta numerum causuum.
Potest enim aliquid esse necessu tum ex causa materiata: quomodo dicimus h minem necessario esse mortalem, pr pter materiam contrarijs qualitatibus affectam. Aliud est necessarium ex causa formali; sicut neccssarium est triangulum habere tres angulos aequales duobus sectis. Aliud ex causa effcienti:
quod in aliquibus alpellatur necessariuperviin, coactum,icu violentum: quo
modo Lgitta nccessarib ascendit,quando mittitura sagittario. Q inibiandri aliquid dicitur necessarium ex fine. Et hoc diuisit D. Tho.3. p. q. 61. art. 4. in necessarium simpliciter, sine quo scilicet finis haberi non potest ; quom do cibus necessarius est ad vitam : dein secessarium ad melius esse, sine quo
scilicet finis absolute potest haberi, sed non ita conuenienter ue diciturque
153쪽
ui scilicet sunt scientiae inte-.tile : quomodo equus requiritur ad iter agendum. Is Igitur ratione cause materialis, di efficientissatis constat Logicam non esse homini necessariam , sicut neque quamlibet aliam scientiam. Neq;enim
homo est capax disciplinae ; quia habet
materiam , ut patet: neque Vi, aut c
actione, aliqua causa producit in homine scientiam , ut putauit Avicena, mans scientias ab Angelis hominibus imprimi. Ratione verb causae formalis quin dammodo scientiae dicuntur homini necessariae; aatentis ratione suae iamae est capax at m, ad easque naturaliter inclinatur. Quo modo Logica magis necessaria homini dicitur , quam auae scientiae: quia non soldmper it intel-' Iectum, manifestando ei plures oritutes, quod habet cum illis commune; sed eius vitia corrigit, dirigitque ad alias scientias, deliberat ab errorious, qui in operando poterant ipsi accidcre. Qilamuis autem ratione huius timclinationis, & capacitatis Logica, Maliae scientiae dicantur homini necessariae ; non tamen ipsi habitus scientiarum in se sunt isto modo necessarii.
Non enim sunt propriae passiones, neque fluunt necessario ab allima,ut sal existimauit Plat. qui, teste Aristot. I. Poster. cap. I. asseruit omnes scientias
esse simul naturaliter animae rationali inditas, ut ibidem videbimus. Quare solum restat dissicultas de neces utate ex fine : an scilicet Logica sit necessaria simpliciter , vel tantlim ad melius esse ad comparandas alias scientias. Tandem nota scientias istas, quarum Logica est ianua, dupliciter posse sumi. Primὼ utcumque, & in esse perfecto:
grae, & includunt seriem omnium, vessere omnium conclusionum,quae in eis demonstrantur. Et in utroque sensu procedit dissicultas. 6 Prima sententia absolusen gat Logicam esse si liciter necae riam ad acquirendas scientia etia sissistatu perfecto. Pro hac refertur Iamdunus 2. Metaph. qu. 12. Quam etiam sequitur Iaucllus tract. I. Logicae c. 4.& multi Recentiores , ut testatur Mas
Probatur primδ: quia habitus naturalis non datur ad simpliciter posse, sed ad sacili is posse: ergo id, quod Potest facilξ consequi intcnlectus cum nabitu Logicae artificialis, poterit utique simpliciter consequi sine illo. Sed ni dio tali habiturotest facit E comparare alias scientias fissi statu perfecto : ergo etiam sine illo poterit eassem simplici
Secunta , quia habitus Philota.
phiae, aut cui ulcumque alterius scien tiae, potest sine Logica utcumque a quiri per aliquam, demonstrationem facilem , ut postea videbimus : ergo
illo semel acquisito, poterit ipse absque
ministcrio Logicae disponere ad hoc ut comparetur sub statu persecto. Probatur consequentia : quia Logica sinium potest esse necessaria ad habendum perfecte scientiaς, quatenus ipsa praebet facilitatem ad definiendum, diuideridum, de argumentandum: sed unaquaeque cientia in sua propria materia est facilitas ad huiu odi opera exercenda : ergo Giel acquisita imperfectὸ aliqua scientia sine Logica,po' terit absque illa, etiam in statu perfecto comparari-
secunda sententia ab lutὸ an persecto , secundum quod imp - : firmat Logicam esse simpliciter ne tant cognitionem unius, vel alterius cessu iam ad acquiretidas scientias, conclusiotastantum. Secundo in statu etiam imperfecte. Sicdocet intecalios
154쪽
rai Disput. I. prooemialis sii M. VII.
Arauxo a. Metaphys qu. 3. art. 3. &Gallego hic controu. i. morum fili damentum est: quia scientia etiam inesse impersecto acquisita est verE sciemtia,sicut animal imperfectum est verum animat: sed non potest: comparari vera scientia sine Logica: ergo neque etiam scientia quantumuis imperfecta. Pr batur minor primb: quia Dullus habet veram scientiam alicuius conclusionis;
ais sciat illam restiuere usque ad prima principia, ut sumitur ex Arist. i. Post. c. 1aed sine Logica nullus scit resoluere etiam impersem; cum doctrina ista sit ex dissicilioribus, quae traduntur in L sica: ergo sine illa non potest acquiri
vera scientia. Secundo probatur eadem minor: quia Logica est velut quς-dam causa uniuersalis , concurrens ad aetiis persectos aliarum scientiarum: csego etiam ad actus seientificos earum, quantumuis imperfectos, omnind necessarius est concursiis illius. Patet coim sequentia in Sole, & alijs causis uniue salibus, quarum concursis necessarius in ad generationem animalium, non
s.ltim persectorum, sed etiam oper-dectorum.
Dicendum est tamen Logicam non esse necessaria simpliciter, sed tam tum ad melius esse ad acquiretas scientias imperiam, seu quoad aliqua aut aliquas conclusiones faciles r esse verbomninb,&simpliciter necessariam ad acquirendas illas sub statu perfecto,seu
ut includunt seriem conclusionum,quet in eis demonstrantur. Haec conclusio quoad utramque partem communior in inter Dialecticos, eamque docent
e Bruxelis quin . r. Logicae, Sancti. lib. r. q. a. noster Didaciis a Iesii dis. t. a. q. r. 5 alij, quos reseri Gallego
Prior pars probatur r quia ad a
quirendam aliquam scientiam si statu
imperfecto,staicit conficere unam,aut . alteram demonstrationem facilem in qualibet materia illius, ut dictum est: sed ad hoc non est simpliciter necessaria Dialectica: ergo neque ad eas sici acquirendas. Probatur minor : quia inscienti jssunt aliquae conclusiones, ita proximE innitetes principijs lumine nuturali notis: ex quibus ad euidenter,& ficile sequitur conclusio; ut explic
tis terminis, nullo negotio, tales domonstrationes conficiamus. Et ex alia parte ad cogitoscendam bonitatem illotionis sic per se manifestae, sifficit L
gica naturalis, ut testatur modus inuentionis ipsius Logicie artificialis sup.n.' explicatus : ergo ad acquirendas impersedia scientias Logica non est simpliciter, sed tantum ad melius esse nocessaria. Secundam conclusionis partem probant ea, quae pro secunda sententia adduximus. Non enim quis potest persedia scientiam aliquam comparare ;nisi sciat conclusones omnes resiluere usque ad prima principia : cognosca que bonitatem illationum i necessitatride conditiones praemissarum;decepti nes, quae circa eas selent contingere idcalia plura in libr. Poster. explicanda, quae satis ex se patet absque Logica a tificiali consequi non posse : ergo ipsa ad scientias sub statu perfecto acquuta das est simpliciter necessaria. Confirniatur experientia : quia nullum vidimus absque Dialectica in alijs scientiis euasisse consiminatum; cum tamen solius Dialecticae ductu absque alio magistro plures scientias multa comparauerint. Et quidem de B. Aug. Posidonius in eius vita ait s lius Dialecticet suisse discipulum .Ecomtra veri ob imperitiam Dialecticae v teres Philosophos in errores turpissimos lapsos fuisse testatur Ariae r. Pin.
cap. s. de alibi saepE : ergo ipsa insit
155쪽
pliciter necessiria ad scientias persectὰ
acquirendas. Ex quo tandem fit Di lecticam ante omnes illas esse tradetidam tpote quae ad ipsas in summe necessaria, ut explicatum est. 8 Ad primum argumentum primae sententiae respondetur solum probare priorem partem nostrae conclusionis. Ex eo enim, quod habitus naturalis non sit simpliciter necessarius ad substantiam operis: solum concluditur
posse quidem sine Logica acquiri aliquam scientiam , quoad subitantiam habitus , qudd fit per quamlibet demonstrationem. Inde tamen non senuitur Logicam non esse simpliciter necessariam, ut talis scientia extendatur ad omnes suas conclusiones : quia talis extensio quodammodb pertinet ad modum habitus, ut alibi explicabimus. Ad secindum nepatur consequemtia. Ad cuius probationem respondetur, quod quamuis Philosephia,& aliae
scientiae praebeant facilitatem ad conficiendas definitiones, diuisiones, de demonstrationes circa suum obiectum; non tamen ad cognoscendam ipsam naturam definitionis , diuisionis, aut argumentationis i hoc enim facit Logica : & ideo ipsa dirigit alia, ad definiendum, diuidendum, aut argumentandum circa sua obiecta. Vndς quamuis tales scientiae semel acquisitae circa aliquam conclusionem, disponant ad cognoscendas alias; hoc tamen non est sine ope, de directione Logicae. sicut quamuis virtus temperantiae sit facilitas ad exercendum actias eius; non tamen sine virtute prudentiae dirigentis, soterit quis medium temperantiae
Ad sundamentum secundae sente ita neganda est minor. Ad cuius primam probationem respondetur Log, cam naturalemstacere adcogn cendani aliquam demonstrationem iacilem, & bonitatem illationis eius quod est virtualiter scire resoluere ipsam in sua principia. Neque amplius requiritur ad acquirendam scientiam sub esse impersecto , ut explicabimus in lib. Posteriorum agentes de sciciatijs sub- alternatis. Ad secundum respondetur selum habere, vim contra eos, qui asseriant Logicam effective concurrcre ad actus aliarum scientiarum,quod nos supra num. 39. ostendimus esse falsum. Ex eo autem qubd Logica si si moliciter necessaria ad actus persectos scientiarum per modum dirigentis, non sequitur eodem modo es le necessariam adactus imperfectos earum, ut indu istione patet ut alijs artibus.
QVIS SIT FINIS LOGIC AE, ET IN partei sit dividenta. 9 E fine Dialecticae non fuit mi-a nor quis, de obiecto discertatio. Alexander enim , ω alij Graeci
asserueriint esse demonstratione: argumentationem alij. Sed saliutur utrique: nam ad finem referuntur omnia, quae
tractantus in scientia, & ipse intra illam
non refertur ad aliud: quod tamen, neque argumentationi, neque demostrationi conuenit: utraque enim ordinatur ad scientiam; cum sit instrumentum eius. Et ex alia parte ad argumentatione,aut demonstratione non ordinantur
diuiso, genus, species,& aliae plures iam tentionehctuae traduntur in Logica. Rodosphus Agricollar. de inuentione c. 3. existimauit Logicae finem, esse probabiliter disserere de qualibet re proposita. Et tandem Stoici finem Dialecticae esse dixerunt, separare V
rum a fuso. Sed hi etiam decepti
156쪽
sunt. Nam probabiliter disserere t. almitim potest conuenire cuidam parti Logicae, irempe topicae. Praeter tuam quod id in aliud ordinatur, ut patet,& lic non potest esse finis. Discernere autem verum a salso, si sumitur pro cognitionc Veritatis, commune est omnibus scientiis speculati uis; si vero pro instrumento, quod proprie discernit: cum hoc sit sola argumcntatio: iam non potest cile finis totius Dialecticae, ut patet. Si autem Stoici, per verum a tali disternere intelligant, veh quenilibet modum rectes cognos cendi veritatem vcl dis ponere intellectum, ut verum b falso discerirat: licet non ita propcie loquan
tur; non tamen omnino a veritate .aberrant.
8o Pro solutione ergo dissicultatis notandum est primb selem, ut ad praesens attinet, esse id, cuitu P alia alia omnia trailuntur in scientia. In qua definitione includuntur plures conditiones finis,quae a Doctoribus assignantur, ut quod sit aliquid bonum e ultimum: de aliqua nulla stιn illa strauia cansiuitatio. QMdd sit bonum patet,ia. amsi eius gra tiauliquid sit, ergo appulitur: qiuod autem amatur, bonum est, ut patet cxΙ. Ethic. cap. i. Quod sit ultimum, etiam constat: nam si omnia traduntur in t
Ii scientia propter finem: ergo ipse non traditur propter aliud in illa scientia: adque aded crit quid ultimum intra illam. Quyd si finis est quid ultimum,
repugilabit esse de illo consilitationem; cum naec sit nece: suid de mediis ex Aristol. 3. Ethicorum cap. 3. Exemplum patet in Mcdicina, cuius finis est sanitas: quia eius gratia traduntur omnia in tali arte. Et consequenter furitas est quoddam homini bonum, ut constat. Et similiter ultimum; si quidem ad sanitatem praecepta omnia Medicinae reseruntur , de ipsa alid non resertur in in eandem artem. Neque ullus Medicus consultariit, an sit Mandus aegro tus,nec ne , sed quibus medijs possit illi deperdita salus restitui. - Secundo notandum est finem se explicatum esse duplicem , iuxta duo genera artium, quae reperiuntur. Aliae enim appellantur ancillae; quae scilicet administrant instrumentum aliquod ab teri arti si periori; ut ars sten fustoria, quae ministrat se num militari. Aliae appellantur reginae , quae scilicet utuntur instrumentis ab ancillis ministratis ut militaris, quae utitur se no a septe- factoria ministrato. Artes ergo, quae vocantur ancillae , habent duos fines, alterum intra ipsam artem, qui in intra ipsim artem, qui est instrumentum ipsum a se consectum: & alterum cratra ipsam , qiri est finis ipse artis superioris, & reginae: nam cum ancilla intrinsece resiliciat dominam: non sol imhabet pro fine opus a se iactum; sed fi
nem ipsum, quem regina intendit. Pri mus appellari potest, finis proximus;
alter verb remotus. At vero artes, Ruae
appellantur reginae, cum nulli inse uiant, unico tantum fine saudent, urcernere licet in exemplo aliato: milit ris enim sol im tutendit victoriam: ste- nesactiva veru,& fi ςnum,& victoriam.
Si His suppositis: ficilὸ est colligere, quis sit finis Logicae docentis ideviete enim postea dicemus. Cum enim Logica dccens, ut supra vidimus, licersit scientia speculatio, veraque para Philosephiae, tamen etiam est instrumentium, de ministra aliarum: inde est;
iubdin ea duplex finis sit distinguendus, proximus scilicet , & remotus. rum yrior erit cognitio. sui obie-α,. nempe secundarum intentionum posterior vero comprehendit fines omnium aliarum scientiarum. Est enim Logica ministra quaedam, non huius,
aut illius scientiae in speciali; sed Ten resis omnium proria quodUscuatur
157쪽
Dissut. I. prooemi lis , eth. Iai
ar; artium: &sic intendit ut finem remotum, non finem peculiarem huius,
vel illius scientiae; sed generale aliquid,
de commune, in quo omnes c5ueniant. Quare, cum omnes scientiae huc tendant, ut perficiant intellectum, & dirigant ad recte operandum circa suum obiectum, ut explicuimus supra num. ι .&II. consequens est, ut finis rem
ius Logicae sit perficere, & dirigere intellectum in suis operationibus, ut in
quacumque materia recte,& sine errore fiant.
81 Non est autem hoc loco praetereundum discrimen inter Logicam, &alias artes, quae appellantur ancillae: qudd non parum cedit in honorem Dialecticae. Illae enim ministrant superioribus effciendo instrumenta, ut pa' tet in frenefactoria,quae essicit frenum, factum tradit militari, ut eo utatur. Et
idia huiusmodi artes propriξ dicuntur
ancillis: quia non per modum liberi, sed per modum serui semulantur. Logica vero, cum nullum habeat ussim iualijs scientiis, ut saepe dictum est: non ministi at illis ericiendo earum definitioncs, diuisones, & demonstrationes; sed docendo, quomodo essicienda sunt huiusmodi instrumenta. In quo deficita propria ratione ancillae: quia non ministrat alijs scientijsseruiliter,& operando; sed docendo, &consiliando. Et ideli melius appellatur consiliativa, aut magistra seu pcdagogiis illarum.
De Logica autem utente conseque-
ter ad dicta dicendum est finem eius esse opinionem obiecti probabilis, &existimationem apparentis,quae per syl logismum topicum, de sophisticum Senerantur. Cum enim Logica solum laxbeat usiam in parte topica, & sothistica,
ut ostendimus sit p.nu. 38.aliunde autem
cognitio, seu contemplatio syllogismi topici,&sephistic t pertineat ad Logicam docentem: cosequens est ad utentem solum posse pertinere constructionem talium syllogismorum. Vnde finis Logicae utentis,uclerunt ipsi stilogis mi, vel eorum effectus: qui in syllogismo topico est opinio obiecti probabilis.& in sophistico existimatio apparentis. At syllogismisiosis non poteth proprie convcnire ratio finis, neque conditiones eius: cum ordinentur ad producendam opinionem, vel existimati
nem obiecti: ergo ipta obiecti probabilis opinio, & existimatio apparentis itini finis Logicae utentis, quod intendimus.
83 Tandem circa partitionem Logicae nulla restat ex diciis dissicultas. Licet enim antiqui alijs diuisionibus utatiar; nemo tamen negare potcst illamelle optimam, quae ex obiecto desinit. tur. Doctores crgo, qui alicrunt obie- etiam ad quatum Logicae esse modum sciendi, prout tantum comprehendit dissinitionei diuisionem,& argumentationem , rectὸ Logicam cum Boetio diuidunt in rationem diuidendi, definiendi, argumentandi. Quam diuisionem amplectuntur ex Arabibus Aui-cenna; & Alsarauius: laudatque B. Abber.tractis. in Porphyri cap. . Nos autem qui latius patere diximi obiectum Logicae, extendique ad alias intentiones logicales, diuidemus Lo cana iuxta earum diuisionem, quae ex
nullo alio capite aptius desimitur; qua ex ipsis operibus intellectus, ex quibus
tales iii tentiones resultant. Quare cum D.Thom. I. Periherm. lech. I. & I. Post. lech. i. lucin sequuntur, Caietan. Sol.
Tol. & communiter Doctores, iuxta triplicem operationem intellessia L sicam partiemur in tres partes generales. Qu. arum prim. i sibi vendicat explicandas intentiones, quae primae operationi dirigendae deseruiunt: complectructurque Porphyrij Isagoge, & praedic. mcma Aristot. In schnda erit termo de
158쪽
secundis intcntionibus, quibus dirigitur secunda operatio intcllectus, circa duos lib.Perihel m. Et tandem in tortia, quae continet duos lib. Prior. duos Pinster. octo Topicor.&duos Elciaci agminus de secundis intentionibus tertiam operationem dirigentibus.
MOTII ODO, SE V MODO proceden L.
8 'Vanta sit vis methodi in omnibus disciplinis , ignorantoroculdubib illi Dialectici,qui nec ver- in unum de ea faciunt; sed nouerimi optime duo illa Philosophiae lumina, Galen. & Aristot. qui nullum partem Philosophiet explicandam susceperunt: quin prius methodum, qua illa facilius comparetur, tradiderint. Ego se u-
pre se it Galen. in lib. Num ars tuendae 1 initatis ad Medicum spectet) idem censeo: nerue enim vnruam, vel tradidi, vel dorus artem aliquam , cuius methodum Irtim non didicerim, C In ea non me exercuerim. Idque ad ungue ob auit Α-ristot.in omnibus suis opcribus. Videatur 2.Metaph.cap.vit. ubi eleg anter disserit de methodo , seu modo procedendi in omnibus scientiis. Ex cuius docti ina D. Thom. ibidem docet proprium esse Logicae tradcre communes
modos procedendi in alijs scientijs. Vbdcamus ergo breuiter quid, & quotu- plex sit mςthodus, & quae earum stpraestantior: ubi praecepta aliqua ann istemus pro meliori applicatione in thodi ad singulas materias. Quod praestabimus non omninb disputando, sed percensendomeque enim discussio exacta est valde necessaria in hac materia. Pro qua tame videri potest Carpetarius in disputatione de methodo aduersus
Ramum: via dociὶ illum conlata oqubd asseruit Aristoti in Philosophia,& Dialectica nullam seruasse meth dum,illum propterea appellans amm thodicum. L m ineptam opinionem
consutat etiam Lemonus lib. 1. Parin doc Dialect. errore Io.Disputant etiam .
de methodo inter alios Moeton lib. I. compositionis Dialecticae, Villain M. vlta prooemisi. Interpretesque Galen. sed praecipue Ioannes Argenti incommentarijs in artem paruam,& latissimZIacobus Zabuella in quatuor lib. quos conscripsit de nacthodo.
8s. Varijs nominibus selet adipellari methodus. Veteres quidem armie Hippocratem appellabant viam rectam: aliquando etiam ab Ariae dicitur, peritia, ut primo de partibus animalium cap.I. aliquando m Iin sciendi, vi loco su p.adducto ex L. Metaphys aliquandod tibina, seu disciplina: nam ubi nos I.
Physicor cap. 2. habcinus, omnis cπνι- ti., - di ciplina; de ubi I. Ethic. cap. 1. habemus, omnis ara , indoctrina, in textu Graeco, loco dat binae di sciplime,
habetur methodus. A Quintiliano etiam I. libr. Institutionum appellatur, breue compendium: de tandem a Cicerone aliquando d icitur, via,& aliquando Lem LM, vel teritia. Methodum sub nomine peritiae de finit Arist. loco citato de partibus animalium. Ex quo loco, & alijs definitionibus, quas sepὰ affert Galenus,sic possumus methodum describere; Metin
est via communis ordinata, cua ιμ- uite incum rationeadoptatum Dnempe
uenimus. Vel breuius : Meth ἀ- est 1 - ordinatus prece di in veritatis imdagine. Vbi aduertendum est, ex Hirpocrate in lib. de Hominis natura, duas esse vias indagandae veritatis : alteram
er sensum, de experientiam; ut quitare desiderans, an ignis sit calidus, manum illi applicaret : alteram per rationcm; visi ad sciendum ignem esse calidum,
159쪽
calidum teretur ratione petita ex Philosephia; ex eo, qu id sit tenuis, rarus, αα Prima non pertinet ad methodum, sed secunda. Nam cum methodus versetur circa uniuersalia: selisiti, & experiectae inuiti non potest. Et propter nocin prima descriptione posuimus illam
particulam, cum ratisne , & in secunda, m/dm redinM- : utraque enim denotat viam illam, quae reperitur in methodo, debere ere per rationem, & non persensem.
Varie diuiditur methodus a Doctoribus. Nam Auctor Rhetoricae ad Herennium lib. s. ca. 3. sub nomine dispositionis diuidit methodum in
eam, quae progreditur ex instituto artis; & in eam, quae se accommodat ad ciuina temporis. Prima utitur, qui iuxta artis praecepta progreditur; ut si in oratione, prius Vteretur exordio; dein-dξ narratione; tertib diuisione; quarib confirmatione ; quinto consutatione;& sexib epilogo : nam ita praescribit. Rhetorica. Caetersim si quis, propter
temporum angustias, aut propter aliam occasionem exordiretur, vel a consutatione, vel aliunde, praetermissis exordio, aut narratione: ille uteretur secunda methodo, scilicet se accommodante ad casum temporis.
Rodolphus Apric. 3. de inuentione Dialech. cap. 6. diuidit methodum in
naturalcm, arbitrariam,& artificiosam. Sub naturali comprehenduntur omnes methodi, quae procedunt iuxta regulas ordinarias artis; sive procedant compinnendo, siue resoluendo: de quo instas Methodus arbitraria est illa,in qua,
praetermissa methodo naturali, ad ar--Ditrium , aliqua ratione compellente,
alium ordincm sequimur. d nos ex parte obseruauimus sit p. in institutionibus, asentes prilis de modo sciendi: qurim de terminis: & in his procemialibus prius inuestigantea dincrem
tiam Logicae, quae simitur ex obiecto;quam genus eius. Q d item obseritauit Porphyri in pratacabilibus, agens prius de specie, quam de differentia:& Aristot. in praedicamentis, disputans prilis de relatione, qurim de qualitate, ut ibi videbimus. Methodus artitaciosa vocatur illa, in qua de industria
peruertimus totum ordinem, ita ut posteriora prius,& priora posterius tr dantur. Quae methodus familiaris est Oratoribus, & Poetis. Vnde Virg. lib. i. Eneadum tradit nauigationem Eneae in Cartaginem: & r. libr. canit excrudium Troianum : cum tamen prias Troia destructa fuerit; quam quod Eneas ad Cartaginis oras appulerit. Et quod amplisis est, hac etiam methodo utuntur aliquando Euangelistae, inte
dum prius referentes, quae posterius f cha sitiat, ut patet Marc.I . Vers.23.& no tant communiter Doctores, qui hist riam EuanFelicam texunt. Caeterum,.quamuis hae diuisiones optimae sint, tamen non multum conserunt Philosophis: & idia non sint ita propriE Diale,cae. Non enim scientiae vicitur omnibus his methodis. N ammethodus artificiosa nullae scientiae deseruit. Methodo autem arbitratoria, licet aliquoties in scienti js utamur, stequentius tamen utimur methodo naturali: & ided de hac deinceps agemus. 8 Diuiditur ergo methodu' na turalis in methodum compositionis, re lutionis. Methodus compositionis est vi in qua progredimur a simplicioribus, & prioribus, ad magis composita, A posteriora: quod quatuor modis potest contingere. Primo, quando princedimus a simplicioribus ad magis composita, ut qualido Grammaticus
progreditur a literis, ad syllabas; a sillabis, ad dictiones;&ab his, ad perse-
istas orationes. Quem modum, utpote magis Tironibua accommodatum, ex
160쪽
Iarie etiam obser uimus in summus, agentes in lib.r. de terminis, deinde de propositione,& vltimb de argumentatione. Secunilo, quando progreditur a magis ad minus uniuersalia, ut si disputaturi de animalibus, prius ageremus de animali in communi, de postea de homine, vel alio speciali animali. Quemodum obseruauit Aristot.in tota Philosephia,& in libris de Partibus, ct historia animalium. Tertio, quando pro ceditur a causis ad effectus. Quemadmodum obseruaret, qui disputaturus de eclipsi lunae, pritis ageret de inte positione terrae. Qwto tandem, quando progredimur a medijs ad finem. Quem modum obseruat Architectis iaciens pritis fundamentum , erigens deinde parietes, & tandem constituens tectum; ad quod sequitur secura,&c5moda habitatio, quae est finis. At veri, methodus resolutionis: cum sit contraria methodo compositionis; crit contrario modo definiend. Adc diuidenda. Est ergo via, in qua frogredimur a masis compositis, & po- uerioribus, ad simpliciora, & priora. od consequenter alijs quatuor modis contingit. Primό compositioribus ad simpliciora, ut in Grammatica ab oratione ad dictiones, &c. Secundό a minus ad magis uniuersalia; ut ab homine ad animal. Tertiό ab cinctu ad causam; ut ab eclipsi ad interpositionem terrae. iπό a fine ad media,ut a sanitati ad medicamenta. 88 Ees his duabus methodis, me thodus resilutionis est accommodata
ad artes inueniendas: nam ex notione
finis artes sunt adinventae. Et ita Aristota ex demonstratione, quae est vitimum in Dialectica . inuenit totam artem. Quia enim ad demonstrationem
necessariae sinat propolitioncs.; de illis egit in lib. Periherm. dc quia ad propinsitioncs necessarij sint termini simplices; de illis egit in libro Pro Methodus
autem compositionis, prςcipuEduobus primis modi apta in ad disciplinas tr tendas. Cum enim ars imitetur natiram, teste Arist. i. Physici cap. 3. de haec in sitis operibus proarediatur, vel a simplicibus ad composita, ut patet ines mentis , ex quibus procedit ad mixta; vel ab uniuersalioribus ad minus viribuersalia, ut patet in generatione hominis, in qua iuxta dominam ciusdi1 Arist. 1. de Gencr. animalium, cap. 3 prius embrio est vivens; deindὸ animal; dc postea homo: consequens est, ut ars quaelibet tradenda sit methodo compositionis. Huius methodi utrumque modum in hac Logica seruaturi fiamus: nam ab intelionibus rerum sinplicium ad propositiones, de ab his ad argumentationem cum Arist. deuenicinus, iuxta tres generales partes,quas promisimus: dc in unaquaque earum ab uniuersali ribus ad minus uniuertata descende
methodo singulis materijs rcchὰ applicandam plura prςcepta traduntur. Quae magis necessaria videntur, senti Prismum : ut in omni re habente princ
pia, eaus . vel elementa; ab illis dispi ratio incipiat. Quod praecipit, de obleuat Aristot. r.Phys. nam acturus de corpore, prilis disputat de principijs eius, nempὸ materia , de forma. Secundum est, ut quantum fieri possit, proc datur ab uniuersalioribus ad minus uniuersalia, ut sup . diccbamus. ' Tertium : ut procedatur cliam, quantum fieri possit. 1 notioribus nobis ad noti ra naturae. Sic prγipit, de obseruat'riastoti in Metaphylica,ubi acturus de se, stantius separatis, prilis egit de materi
libus. Diximus, quantum fieri quia aliquando praecepta ista pollunt se