장음표시 사용
171쪽
Dissut. V de Ente rationis, Im tD
PER QVAM POTENTIAM, Q 1M. eius actu Iru ens ratιonis. ut T Itulus qua bonis non procedit L de cauta propriὰ dicta, quae vere; & realiter innuat in effectum: hanc enim non posse habere ens rationis explicuimus iiipra num. 6. Quare silum inquirimus,a oua potentia,& per quem actio fiat, seu resultet ens rationis eo modo , quo fieri, aut resultare
potest Auctores , qui quaestione praecindenti asseruerunt quamlibet denominutionem extrinsecam esse ens rationis, consequenter asserunt a qualibet potentia, & per quemlibet actum illud fieri. Imb non solum a potentijs vitalibus,sed
insiperasserunt 2 situ, amone, &c.fieri ens rationis. Cuius sententiae eadem sunt stifidamenta, qiue ibidem adduxiamus desoluimus.
Alij plures, qui nobis in sortiunt
de natura entis rationis, tenent, non
silum intellectum, sed voluntatem etiam,& imaginatiuam illud essicere: de quorum numero est Scotus in i. dissi f. quam unica. Alij id extendunt ad alios sensus intcrnos : alijque diuersimodEsenti t. Nam cum ens rationis
habeat esse quoddam fi m , facile Doctores pro suo quisque ingenio diuersimode fingunt. Quorum sententiae probari possunt his argumentis. is Primb ratione Scoti: quia ibia potentia, quae ordinat unum ad aliud, au quod a parte rei non ordinatur, cam sat in illo relationem rationis: sed si Evoluntas ordinat medium ad finem, ad quem , parte rei non ordinatur, ut cum peruerse ordinat Deum ad creaturam: ergo tunc causat in illo relationem tionis. Maior patet: quia relatio ficta, ubi non erat, non est ens reale, neq- purum nihil: ergo incias ratronis. Minor vero probatur: quia amare unum propter aliud , est ordinare unum ad aliud. Secundo : quia scut intellcchis terminatur aliquando ad verum apr1rens, scilicet priuationem, α negataOnem , sic voluntas saepe terminatur ad bonum apparens nempe peccatum: sed intelicetiis ex eo, qubd versiar circa id, quod non habet veram entitatervi, facit ens rationis: ergo pari ratione illud effciet voluntas ; si quidem versatur aliquando circa id, quod non habet
Tertio de sensibus idem probatur: quia sensus verξ operantur circa sensibilia in communi: sed illa prox t sic non
sunt a parte rei: ergo tantum habent esse obiective in sensibus,& ex consequenti scissus poterit sacere ens rati niti Minor , α consequentia eatent. Maior autem probatur quia sensus non
specificatur ab hoc , aut illo sensibili inadaequato, & particulari; sed a sei sibili adaequato , quod est sensibile incommuni, de uniuersale.
phantalia hominis id essicaciter probatur: quia illa potens est ex duabus rebus tςrtiam componere, ut patet in ins-nijs; & quando ex auro, & monte so mat montem aureum: sia tunc cognoscit illum ac si vere esset: ergo facit ensrationis. Minor,& consequentia comstant. Maior vero est D. Thom. i. r. q. Iti art. 9.M. 2. cuius verba postea addu
f. Li7T Rima conchisio. solus intelle-.1 potest essicere ens rationis,
172쪽
Sic docent communiter Doctores. Su- lmiturque ex Arist. 6. Metaph. tcxt. 8.qui, ut rem notat Caiet. i. r.q. 18.art.I. Isusscienter se determinalia putauit de ente rationis, quod ibi appellat ensin anima , determinando de clate vero: nulla alia ratione, nisi quia omne cns rationis pertinet, & fit ab intellectu. Idem etiam sumitur ex Diuo Thoma, . qui saepe diuidens adaequatξ ens in rc te, & rationis, istud appellat conceptionem, quam facit anima, seu intellectus,
i patet I. pari. quaest. 3. art. q. ad 2. primo d. I9. quast. I. MEI. ad. i.& alibi saepe.i8 Haec conclusio probari solet im- pugnando alias sententias. Quia tameniimiles rationes non sunt ita essicaces: ideb radix istius veritatis altius inqui--nda nobis est. Pro quo nota primb intella in cum sit potentia cognoscitiua spiritu lis, non esse org. mo Uixum. Ex quo fit posse stipra se ipsum reflectere, ut rectu
Quod non set ina verum est de propria reflexione, quando si ilicet alio actu distincto reflectitur liis rasilos actus; sed in quolibet etiam a directo timeti ctus inuenitur quasi quidam modus reflexionis, quatenus quodammodo ad xFertit adsitum actum, aut effectum it lius. Non secus ac in quolibet actu dia recto voluntatis concedunt Theolog, cum D. Thom. I.2. Praest. I 6. tica aes proportionalemmodum rcflexi nis, inquantum voluntas eligens verbimatia medium, quodammodo consentit se eligere: & utitur si ad eligendum,
Ex hac autem 'itas vcstcxione, quae inuenitur in actibus intellectus, si Vt per eundem . actum, per quem intel- Iectus producit cns rationis, cognoscat illud: quia tunc cognoscendo lectu, aduertit etiana ad e tactum talis cogni-
tionis. Hic autem modus reflexionis omnino repugnat sensibus. Cuius differentiae ratio a priori sumitur ex latitudine obiecti intellectus, scilicet entis: sub quo continentur, non sol in alia, quae intellectus cognoscit; sed ipse etiaintellectus, & amis eius : de ideo in omnibus suis actibus, cognoscendo rationem entis, quodammodb cognoscit eosdem actus, aut essectus illius. At vero obiectum cuiuscumque sensus est liquod particulare ens, sub quo non continetur, neque sensus ipse, neque actus, aut esse scius: ut patet in viasse, sub cuius obiecto, scilicet colore, neque ipse, neque actus cluscontineam tur di de idcd quando videt colorem,
nullo modo potest dici ; videre , aut aduertere ad seipsum , aut ad tuum,
1' Secundo nota dupliciter explicari posse, quomodo intellectus cognoscat ens rationis. Primb, si dicamus intellectum ex specie imprcisa, & e pressa , entis realis elicere- aliam telatiam specim imprcssam repraesentati Uam entis rationis : a qua immediatEl roccdat cognitio illius. Iuxta quamententiam , dabitur quidem p pria species impressa entis rationis: quamuis semper repraesentet illud cum habi tudine ad cns reale, de cum dependentia ab specie imprcssa, & expressa eius, a quibus suu extracta. Et hic modus di
cendi habet non parum fundamcntum in D. Thom. loco citato ex quaest. ra. primae partis, ubi pit, quod. potentiae casa sitiuaesint, qua exsteciebus 'inia conceptis; aliis formarepossunt, sicut imaginatis ex praeconceptis seciebus momtis , auri format symem m/ntis at rei, inunctus ex Praeconceptis flecte-ἰ- generis , disserentiae format rationem stetis, , C c. Per quem modum
explicat , quomo O Paulus postquam deiij videre clubiliam diuinam , pu
173쪽
Dissuturi te ratiora, III. I r
tuit recordari arcanorum , quae viderat.
Secundb potest id explicari , si dicamns per i speciem impressanientis realis uinuleum expressa absque alia inde edui'. cognosci cns rationis: quia eadem jecies impressa, quae primario repraesentat intellectulens reale,
potest secundarib repraesentare illi ens rationis. Iuxta quam sententiam non datur propriaspecies entis rationis: sed cosnitio eius immediatὰ procedit ab ipsa specie impressa entis realis. Qui etiam modus dicendi habet fundamentum in D. Thoni. Nam pluribus locis, quae affert Massius seres. de uniuersalibus,q. s. affirmat Dcum cognosci perjecies creaturarum ; priuationes rerspecies formarum I potentiam per species actas, &c. atque ita utramque scritentiam esse probabilem , & conformem doctrinae D. Thom. probat Sanchet libro i. Logicae quaest. I9. cor esus. 6.1o Hinc iam mile intelligitur,&probatur concluso. exprimo landamento sic specialiteribadetur: quia ens rationis cst illud,quod nullum aliud esse habet nisi cognosci, seu csse obicctiue in cognoscentc: ergo per eundem a bina, per quem fit, cognoscitur: cr-go solum potest fieri a potentia, potente aliquo modo rcflcctere, seu aduertcre ad suum actum, & csse in eius.Sed solus intellectus potest hoc cssicere: e go solus intellectus potest saccre ens rationis. Minor, & vltima consequentia constant ex dictis. Primum etiam antecetans supponitur ut certum, etiam apud cometarios: unde solum restant duae priores consequentiae. Rirarum prima probatur quia si ens rationis
soldm habet esse, dum est obiectiuE in
Comoscente: ergo quando non est obieγiuE , non habet esse: ergo simul est effectus, & obiectum respectu cognitionis: & per consequensper eundem actum fit, & cognoscitur. Per quod
etiam probatur secunda consequentia: uia si ens rationis per eundem actuml, 5 cognoscitur: ergo Alum fit 1 p tentia, quae possit vertet i circa suum es-scimina, tanquam circa obiectum. Sed hoc est posse aliquo modo rcste remodo explicato : crgo ens rationis s
luna potest fieri a potentia, potente sic
reflectere: quam ex primo trundamento constat esse intellectum.1i Ex secundo ςtiam sundamento sic generaliter probatur conclusio: quia ens rationis est quoddam esse fictum, quasi medium inter purum nihil, Mens reale, ut constat ex q. praecedenti:
erso si cognoscitur per speciem propriam, iuxta primum modum dicendinum. i'. explicaxum, solum potest scria potentia, potente ex speciebus entis realis elicere speciem repraesentantem tale esse fictum. Sed nulla alia potentia ira ter intellectum potest elicere simi-em speciem : ergo nulla alia potest rucere clas rationis. Antecedens, & duae consequentiae constanti Minor verb inprimis de sensibus externis est manis star nullus enim eorum potest ex pluribus speciebus elicere aliam , qua ipse cognoscat, ut constabit in libris de anima. De voluntate etiam ibidem ostendemus non indigere speciebus, ut ope retur : nec conliquenter posse elicere
illas. Vnde solum restat dissicultas de sensibus internis, &praecipue de imagina tua, seu phantana: cui hoc videtur tribucre D. Thom. loco citato.
De qua sic probatur minor: quia obiectum adaequatum imaginatiuae socidem . argumentum si de alijssensibus internis) cst aliqua determinata speciesentis realis: ergo dato, quia possit ex
speciebus praeconceptis montis, & auri elicere tertiam aliam montis aurei ; nu- quam tamen talis species pertinget ad
174쪽
ut sunt innotentia, unuin illatimam,&De secunda etiam, & tertia orir tione idem probatur : quia relatio, quam dicit pro formali praedicatum ad subiectum,& antecedens ad conseques, sunt entia rationis : sed tales relationes resultant ex iudicio, & discursu: ergo iudicium & discursiis Desunt entia r tionis. Maior satis per se constat: rram praedicatum, sor te rovisic, dicit habitudinem serinae respeetii subiecti & antecedens habitudinem causae r spectu conse ruentis sed a parte res pr*vicatum non semper est forma subiecti;
neque antecedens causa realis cons quentis, ut patet: ergo relatio, quam
pro formali dicit subiectiun, aut antincedens, non est realis; sed rationis. Minor verb probatur: quia praedicatum, ut distinguitur a pridicabili, Mdicit aerium eius, non datur ante iudicium: tum quia per simplicem apprehensionem non cognoscitur animal v. g. vi exercens ossicium pr dicati, sed tantum; ut proicabile, de quo infra; tum etiam, quia non datur pr dicatum absque proicatione, sicut non datur terminus absque propositione iuxta dicta secindo lib. Summulisum:sed prpescario, M propositio pertinent ad si
cundam operacionem, ut patet: erporelatio illa, quae resultat in animali; quando essi itur actu forma, & praedicatum homini A non potest fieri peram prehensionem : sed per iudicium, ius proprium est praedicabilia reddere
praedicata..1ς Idem etiam paten in argume rationet. Quamuis enim non hineamus distincta nomina ad significandum an
tecedens, prout est in potentii illatia uum, &prout est actia inserens; de similiter ad significandum consequens prout est in potentia inseribile, & pr ut est actu istarum et negari tamen non potest, quM licet relationes; quas di cum anteced M,Aconseqyma, pro alterum inferibile, possint resultare exactu iudicit, aut etiam ex apprehensi
neue tamen antecedens , ut actu ius rens, dcconsequens ut actia illatum, s, tum cognoscuntur perdis tarsum: ergo relationes, quas dic rantecedens, α consequens, prout sic non possunt ex alia operatione resultare.
Dices: habitudo, quam dicit prindicariam ad subiectum, etiam ut acta praedicatur, & consequem ad antecedens; etiam ut aetii insertur, est quid simplex , & incomplexum p ergo potest cognosci per apprehensionem. Et consequenter per ipsun, dc non per alias operationes fient huiusmodi rela
tiones rationis. Confirmatur: quia quando aduenit secunda, aut tertia operatio intellectus; iam praesupponitur ens rationis factium per primam : ergo aliae. aduenientes
operatur circa illud iam factium di non emesunt illud. Ad argumentum respondetur tales relationes poste considerari, vel quasi in abstractoe, mi in actu signato vel quasi in concreto, & in acta exercito. Priori modo sunt quid incomplexum, dc cognosci possitiat pere apprehensi
nem: ex Ma cognitione resultauit ens . rationis pertinens ad primam operationem. Posterioret autem, modo standi. quid coninlexum, dc eae coiisequenti
solum possunt cognosci per actim tu .didin&distursus. Ad confirmat nem dicimu
quia licet ens rationis pertinens ad prismam operationem structum, quando aduenit secunda auz tertia ruon tamen iam sime entia rationis , qu*reri: nent ad istas operationes
175쪽
rrio Distuc re de Ente rationu, si uast. III.
Α D Argumenta in principio o. quaestionis facta respondetur. Ad primum negatur minor. 4oniam,
& probat ibidem Caietan. contra Scinium, ordinace unum ad aliud non est opus voluntatis , sed intellectus. Tum quia ordinare proprium est sapientis, .ut dicitur libro primo Metaphysic. in principio, & refert D.Thom. in prom-rnio contrae Gentiles. Tum etiam quia quidquid ordinis est in naturalibus, aratione oroficis pit ir, & in illani resoluitur : siquidem opus naturae est opus intelligentiae, & quidquid ordinis apparet in electionibus, aut aliis actibus voluntatis,aconsilio,& intellectu derivatur. Cuius indicium est, quM si intellectias proponit bonum voluntati absque aliqua ordinatione : sertur u
luntas in illud ab lutῆ, neque illud p test ad aliud ordinare. VndE quando
voluntas anaat unum propter aliud,non ordinat unum ad aliud Grinaliter i quendo ; sed iam ordinatum per intellectum dirigit. Ex quo tandum sit voluntatem tantum posse praebere λει- mentum proximum relationis rationis, sicut praebent etiam aliae potentiae, denominando extrinsecὰ sua obiecta, trechξ observat. Caietan. a. parti quae.
Ad secundum similiter respondetur, subd licet voluntas aliquando tendat in bonum apparens, ac si esset verum bonum; hoc tamen non est: quia ipsa ex se habeat attingere tale obiectum s ualiter quatenus apparens est: sed hoc habet ab intellectu , qui bonum apparens apprehendit, ac si verum bonum esset. Vnct ex tali apprehensione, dc non ex ami 'oluntatis causaturens rationis. Adde, qubd cum voluntas
disserat ab intelle per hoc, qubd iste
attrahat ad se res , illa verb seratur in ipsis, ut docet Diu. Thom.i. pari. quae. Is. art. I. Indὸ est, quia intellectus ex proprio modo operandi habet communicare esse ooiectivum rcbus non solum dotominando cognitas, ut Acit respectu entium realium ; sed finget do etiam obiectivam quandam entityi intra animam, ut apparct in entibus rationis. At verb volunt cum pintilis exeat a se ad ipsas res: non potest communicare illis aliquod esse obiectis uum,aut bonitatem,ut per se patet. Q Ad tertium respondetur ei
sim distingui ab intelleM penes hociqised huius obiectum est res uniuersistis; illius vad obiectum est quid singulare , ut dicemus in libris de anima. Quare visis verbi gratia Sc idem est de alijs sensibus in numquam videt colorem ut sic, sed aliquem singularem
colorem: intellectus verb potest cognoscere quamlibet rationem uniue tidem, non cognitis singularibus. Dicimus tame visit in terminari ad colorem incommuni,&specificari ab illo: quia albedo, nigredo, & alia obiecta inadaequata vises c5ueniunt in ratione communi coloris & id si eam assignamus pro obiecto adiuuato. Quam disseret tiam inter sensum, uitiu emim explis
cens obiectum suisus este uniuertae ad uerbialiter ; obiectum verb intellectus uniuersale nominaliter: veia enim diacimus, quod obieetiim visis est color
uniuersuiter ; non vero color univcrs
lis. Videatur ibi Caicianus. Adquartum respondetur, quod si loquamur de phant hominis secum
176쪽
Dislui. II. de Ente ratiorum se,
dum se, & secundum ea, quae habet intra limites potetiae sensitivae: esto,quod testa ex propria virtute pertingit ad re- prolatandum iisud ison entis, seu illud esse fictum, per quod tales partes sose maliter componuntur; sicut pertingit intellectus ratione dicta. Cuius lignum est, qudd phalasa, saltem secundum se, numquam percipit se decipi in formatione, aut cognitione talis chimere; quod tamen percipit intellectiis, ut
i taximus: Imuenda de ph.in tota hominis secundum je; fecundu-halet intra limites patentia sensitiuae. Quia si loquamur de illa, provesibordinatur intellectili, habet aliqvalem dissicultatem: & multo maiorem incogitativa, & reminiscentia: quibus propter maiorem coniunctionem ad intellectium, cocedunt frequenter Plum .losophi aliqualiter iudicare, aut discurrere circa siugularia tali sententiae consequens videtur, quod ciliciant etiam
aliquam propositionem , aut sillogis
inum; de ex consequenti aliquale ens rationis. Haec tamen omninb pendent
ex dicendis in libris de Anima: ac pro indὰ non possitiat hic plenὰ explicari Satis est dicere, qudd si talis coniunctio Gldm consistat in eo , quod senses isti immediatE ministrent intellectat, absque eo qudii ab intcllectu in illos roquat aliqua realis virtus, vides durat plures Doctores: ibidem proculdubibdicedum est,ac dixi inus de phantasia secundu se sempta. Non enim per ralom coniunctionem extrahuntur isti sensus propria natura, ut patet. si verb per talem coniunctionem refluat ab intellectu in huiusmodi sei sis aliqua realis virtus, ratione cuius
parti sent aliquid de ipse intullectu;
deposunt aliquesiter operari extra pro priam sphaeram, eliciendo ucros aetiis iudicii, aut distursus , licet impcdsectos vcex sententia Diti.Gom. Ngrh-
specim impressia, neque exrressa fila, i uissimorum Philoseph docent reciὰ
prout sic possit ex duabus rebus tertiam componere, ut planE indicat D. Thom. loco ibi citato, & constat in insomniis, quae etiam in brutis reperiuntur: adhuc formatio encis rationis est illi deneganda. Cuius ratio si itur ex dictis num. 18. quia cum phantasia sit potentia organo Mxa,sicut reliqui sensiis, habeatque pro obiecto adaequato qi.andam speciem entis realis: non potest secundum se, & secundum ea, quae habet sibi propria, attingere illud non entis,quod est in monte aureo, ad modum entis. Quod tamen iuxta ibidem dicta necessarium est, ut fiat ens rationis.
as Dices: eo ipse, quia phantasia
propria virtute componat ex auro, &monte, montem aureum, aut aliam similem chimeram: attingit sua cognitione totum illud agregatum, ac si esset
Vcrum cias reale: ergo quod non est,cognoscit ad modum entis: A per consc-quens fingit ibi aliquod esse. Respondetur, quod loquendo de phantasia secundum se, non dicitur eo- ponere chimeram : quia attii Iat sua cognitione illud aggregatum, formaliter quatenus est quid compostum, &Vnum: aut quia attingat formaliter in ratione obiecti unionem illam, seu esse fictum, quod intelligitur resiliare irrpartibus componentinus, in quo consistit ens rationis. Sed dicitur eas componere materialiteri quarentis una, dc eadem cognitione sertur simul' supra illas reales entitates partium , quas an tea seorsum cognouit. Die hoc I ii niat ex eo, quod species sensibiles, pripter aliquam alterationem organi perturbatae, non repr sentent resper et ut inter sedistinctas: siue ex eo; luddformetur noua species simul reprςs tans illares. Numquam tamen neque
177쪽
Caieta. 7 . art. 4. Banea. I. parti
M.78. arti . dub. a.& alij: sic satis probabiliter posset concedi, sorsu isto praecipuE cogitatiuam, & reminiscen- pertiles imperfectos achiis aliqualiter pertingereia sorinale propositi ni aut syllogismi: & per consequens
aliqualiter emcere ens rationis. Neque
hoc praeiudicat supra Aletis: quia in-lia entia rationis fierent ab istis L sibus non secundiim quod sensus sunt; sed secundum quod participant aliquid de intellectu a desie intellectiis ipse esset
causarrincipalis illorum. 3o Nihilominus tamen partem n saliuam longE probabiliorem iudic mus. Et sim 1entum est: quia quando ex coniunctione alicuius causae si- perioris ad inferiorem, proquit ab illa in hanc virtus, ut possit aliqualiter ope rari extra suam sp-ram ; tunc quidem causa inferior ratione talis innuentiae solum potest producere impersecti res,& raciliores esse bis cauo superioris. Cuius optimum exemplum est in sententia valde probabili, quam tradit D. Thom. quam. 3. de Potentia arti Ir. ad i . & sequuntur plures Doctores,as serentes ab intelligentia motrice deriuari in corpora coelestia medio motu virtutem quandam intentionalem, ut possint producere vivensia: & tamen ratione talis virtutis ,& requentiae G-lum possiuit producere aliqua impe secti viventia, quorum generatio est facilis. Ergo etiam si ab intellectu refluat in istos sensis virtus explicata; ratione illius soldin poterunt elicere
aliquos imperfectos aetiis iudicij, de discursissecundum id, quod est in illis militis; non veta secundum id, quod est ipsi intellectui valde dissicile. Cum
autem pertingere ad cognoscendum
illud ine fictum, quod est formale in propositione, mi sillogisno, sit ipsi intellectui valde dimetae, ut constat experientia propter quod etiam Logici est dissicillima, vi docet Diuus Thom
orusculo To. quaest. s. an.I.ad in inde est, quodquamuis ratione talis risumtiae concedatur sensibus internis aliqualiter iudicare, aut discurrere; non est tamen illis concedendum pertinge re ad formalem propositionis, delogitat, de per consequens emere ens
Hie solet a quibuslam modernis
disputari: utrum intellectus angelicus,& diuinus ficiant entia rationis. Sed quaestio haec est propria Theolosorum, de tractatur ab illis eum D. Thom. i. Part. qu. I . art. 9. Quae quia nullo mindo est ad Dialecticum institutum nocessaria,n5 est in prMnti examinanda. Qui voluerit consitit Nazarium loco
citato controu. I. Ioannem Gonetaleae disput. 39. Nauarrete controuersia ε'.
3iTN hae dissicultate par baut niti Ita est inter Doctores dissensio; deitab non est cur eorum sententias res ramus. Proveritatis ergo explicatione
pri notandum est, cum Suareet disses . Metaphys seeh. i. num. 8. ex tripli ci capite posse oriri Armationem ei tium rationis. Primo ex quadam tam ditate intellectus, ratione cuius potest pro libito ex veris entibus ficta componere, coniungerEque paries, quae in re coniungi non possunt, ut tam fingit chimetam. Et huiusmodi entia rati nis, sicut nullum habent fundamentum in rebus, sed sint omnitis ficta; ita neque sunt doctrinalia, neque sciemus deseruire possimi. Et ideo etiam esse quando inter entiarationis nonnumer
178쪽
rantur: & merito 1 nobis omittuntur in proenta
Sec Io, ex latitudine cognitionis humanae , ratione cuius se extendere conatur, etiam ad non entia. Sed quia obieetiam ad quatum eius est en cuius limites transit ire non potest: fit,ut quutumcumque nitatur Uprehendere non entia, semper cognosciit illa ad modumentis; &per consequens iaciat ens rationis. Et nuiusmodi entia rationisl per habent pro fundamento proximo ipsum non ens, seu priuationes, &n sationes. Quamuis enim commune sit omnibus entibus rationis, quod a parte
rei non existat illud esse fictim, in quo
consistimi: tamen non in omnibus ip- sim non ens, seu carentia est fundame- tum proximum, seu id quod cocipitur. Vipatet in generestate, quae non resu,tatua animesiex eo, quod aliquod nonens apprehendatur ad modum ensis;sed ex eo, quod animal consideretur cum ordine ad suas species; quem tamen o dinem a parte rei non habet. Ex quo patet in isto secundo nere entium rhtionis, proximum fundamentum , sba id quod concipitur, esse non ens:siue id fiat in abstracto,ut quando concipimus
ea citatem ad modum semiae revis iue in concreto , ut quando concipimusPctrum caecum: nam tunc etiam fit ensrationis, quatenus cognoscimus illum sub tali inentia, de priuatione visus. Tertia , tandem formatio entium rationis potest prouenire ex impers
mone; seu debilitate ipsus intellectus, qui aliquando non potest cognoscere aes, prout inse sunt: de idia illa sepEcomparat ad alias, ad quas re vera non ordinantur. Interdum etiam quia non potest unico actu comprehendere quidquid est in obiecto; distinguit in illo plura, quae in re distincta non
fuit. nino formantur resationes rationis, quae consequenter semper ha bent pro sundamento aliquod ens positiuum, quod cognoscitur cum ordine ad aliud. Per quod istud genus entium rationis distinguitur secundo, ut per se patet. 31 Secundo notandum est ex d
cuina Arist. Metaph. text. .&lib.s'. tex.27. quam explicat D. Tho. eisdem locis, & in primo dist. 13. qu. r.art. .Hc dist. 28. q. I. an.I. ad a. adiuncta etiam doctrina, quam tradit I. par. q. Iaar. 4.
ad a. q. 3. de malo art. 7. & alibi septinegationem posse sumi tripliciter. Primo latE, pro quocumque non esse,
siletque appellari negatio fimplex seu
pura: quia dicit meram remotionem,
ieu absentiam entitatis, neque prout sic determinat sibi, aut connotat aliquod
subiecti , in quo sensi ipso nihil.
seu non esse, non homo, non sedens,& similes termini infiniti dicuntur negationes: imb etiam fictiones, seu chia merae, quia a parte rei nullum habent fundameutum: selent in hoc sensis Q.
pellari negationes. Sem o sumitur negatio minus latEpro remotione, seu carentia enim
latis, seu se ae in aliquo subiecto Mstrahendo tamen ab hoc , quod habeat. vel non habeat aptitudinem ad talem formam. modo comprehendit. tam priuationes, quain negationes
roprie dictas. Propter qubd etiam
olet frequenter priuatio per negati nem definiri; sicque definisse Aristotitinatur D. Thom. dist. IS. citata, deti
Tertio tandem sumitur negatio propriri & strictE, pro carentia sori et in subiecto inepto ad illam recipiendam : ut equus nabet negationem rationalitatis: quia nullam habet aptit dinem ad illam, & generaliter una spodies habet negationem alterius propter eandem rationem. Et negatio in hac acceptione opponitur priuationi Pr
179쪽
priZ diste, quae est carentia sormae in Lubiecto apto nato.3; Pro cuius maiori intelligentia, tertib nota tres alias aςceptiones priuationis assignari ab Aristoti lib. citato Metaph. text. 27. quas explicat Diu. Thom. dist. 28. citata, & I. Par. qu. 33.
Q. , ad 2.&M. 9. de potentia art. T.
ad ii. Prima est, quando stibicinini caret serma, quae quidem nata est haberi ab aliquo, quodcumque illud sit sed sim subiectiam non est aptum habere illam. Qibmodo solet dici plantarii esse priuatam visu, aut Iapidem esse
rem mortuam: quia quamuis, neque planta apta nata fit habere visum, neque lapis vitam; visiis tamen , & vita nata sunt haberi ab aliquo , nempE ab animali. Quae acccptio priuationis coincidit cum secunda acceptione negationis sit pra explicata, & condistin- aitur a prima, ut consideranti patebit. ropter quod etiam saepe distinguunt Doctores priuationem a negatione, per habere, vel non habere subiectum, ut patet in D. Thoma dist. 28. citata & . p. qu. 17. art. q. lib. I. Metaph. lcct. ii & alibi saepe. Secumia acceptio priuationis est, quandosia biectum carci forma, quam licet ipsum nequeat habere nata tamen est haberi ab aliquo sui generis. Quomodo carentia visus in talpa clicitur priuatio, & caecitas: quia quamuis talpa, ut communiter dicitur , non sit apta nata habere visum; habetur tamen
ab aliquo sui generis, scilicet ab alijs
animalibus. Tertia tandem acceptio priuationis
est, quando sitiae in caret sorma, Iam ipsiuri natum est habere, quano, & voi natum est habere illam ; vitencbrae in aere,cecitas in cane post nonum diem, de similes. Et hcc est propria acccptio priuationis, ut inquie D: Thollacis citatis ex dist. 23. dc qu. depotentia: contraponiturque tertiae acceptioni negationis supra explicatae. Quas in hoc sensu frequentius usurpant Doctores: & de illis sic simplis Ioquimur in praesenti. 3 Tandem nota, quδd tam pro uationes, quam negationes, si sumantur pro carentia, seu non esse se ae :sunt quidem a parte rei : non quia a
parte rei habeam aliquam entitatem , seu cisentiam, ut notauit D. Thom. in
te, & estantia; sed quia a parte rei sine
remotiones, seu carentiae entitatis, scusorinae. De quo videri possiani Cale. r. p. q. 48. art. 2. Capreol. in a. d. 3 . q. a. ad a. & Ferr. 3. contra gentes, cap. iv. Quomodo priuationes, de ncsationcsso aliter loquendo, neque sunt entiarcal ia, nequc rationis, sed potius non entia. Sunt tamen sundamentaliter cu-tia rationis: quia possunt ab intellecta considerari per modum entis: & tunc id, quod a parte rei est non ens, fit clasin anima, istu rationis , ut rectὰ dixit D. Tho I.dist. s. q.a. a. r. ad 2. Et hoc modo de priuatione, & negatione i quimur in praesenti. 3s Dicendum est ergo ens rataonis. habens fundamentum in rebus adae uate diuidi in carentiam, seu nega tionem,& relationem. Sumimus nicnegatione in sccunda acceptione supra explicata, ut comprehendit negatione;& priuationem proprie dictas: enim est immediatum membrum diuidens huius diuisionis. Quod claritatis gratia appellamus carentiam: quia hoc nomeaeque dicitur de priuatione, de negartione. Ex quo se hanc diuisionem in re non distingui ab ea, qua communiter diuiditur ens rationis in priuationem, negationcm , relationein est tamen immediatior illa, & per consequens magis exacta. Quomodo tradit eant D.Tho. q. an de veritate ar. a. dicoris:
180쪽
ia uia est rationis tantum, mn test esse pisae , scilicet ne alio, ver retitio.
sicque sumitur ex Arist. s. Metap.tex. 17. ubi sub communi nomine negati nis priuationes, & negationes inter entia constituit: & text. 2o. antecedendi relationem rationis insinuat. Pro quo
etiam usuri potest D. Tho. in i. dist. 2. q. 2. art. s. & alibi saepE. Ratio sufficientiae huius ditiis nis patet ex dictis : quia formatio entium rationis non potest ex alio capite prouenire, nisi cx tribus illis ci meratis : crso omnia entia rationis, vel sunt mere fictiones, de chimer e, quae nullum habent iundamentum; vel sunt carentiae,& relationes, quae tale sundamentum habent. QDd autem in has adaequale diuidatur cias rationis habens
sundamentum, ex ipsi, potest sic AcilEprobari: quia, vel proximum sundamentum, quod nititur intellectiis c gnoscere, est aliquod non cras, seu remotio entitatis; vel aliquod ens positiuum: si primum, ens rationis inde resultans exit carentia, seu negatio communiter dim,ut patet;si autem scom-dum, vel cognoscitur tale en sicut est ante rei,& per se ipsum ; de sic nullum
t ens rationis: vel cognoscitur per c6- parationem, aut ordinem ad aliquid
stud,quod a parte rei nullum talem dicit ordinem:& sic fit relatio rationis. Vtrumque explicatur exemplo denominationis extrinsecae. Si enim Datellectus nitatur cognoscere illud esse viam, resultans ex visione animalis,
quod 1 parte rei nihil est in pariete, apprehendatque,ut aliquid in eo existens; proculdubio ens rationis inde resultans non est relatio, sed carentia, seu negatio; siquidem ibi non ens apprehe-ditur per modum entis absoluti in pariete existentis. Si verb intellectus nitatur cognoscere ipsum parietem, qua tenus est obiectum' achii terminans unsum; tunc resert illum ad potentiam,&causat relationem rationis; quia a parteret, licet potentia reseratur ad obiectu obiectum tamen non refertur ad po
6 Contra assignatam doctrinam duobus modis possumus insurgere. Primb: quia omne cns rationisvideturrctatio: crgo male assignatur praedicta diuiso. Probaturantecedens: tum quia ipsae priuationes, aut negationes non fiunt entia rationis sine habitudine ad
aliud ; priuatio enim alicuius est priuatio,de idem est de negatione: thm Minaxime : quia omnia entia rationis ex eo, quod totum esse corum sit costa sci, dicunt essentialem ordinem ad ii
ti licctum cognoscentem: ergo omnia sunt relationes rationis.
Secundo: quiaplura alia sunt entia
rationis praeter enumerata : ergo di
uisio est instissiciens. Probatiit' antecedens: quia praeter chimeram, & alia monstra rationis, quae fingimus in pra dicametito sub ci possumus in alijsrωicametis formare enuarationis linentia a parte rei sundamentum : vecum concipimus spatium imaginarium per modum cuiusdam extensionis, de
inane illud, quod apprehendimus supra
coelum empyrcum , per modum loci continentis illud : item cum concipimus denominationem visi, aut cognsci in re denominata per modum cuius
dam passionis, & sic de alijs praedic
mentis :largo ultra priuationes, aut ne
gationes , quae apprestenduntur per modum qualitatis; & relationes Tati nis , quae apprehenduntur ad modum relationis regis, dantur alia entia rationis ad modum aliorum praedica
3 Ad primum respondetur negando antecedens. Ad cuius probari nem dicitur habitudincm,quam priua