장음표시 사용
51쪽
nibus vice rerum utimur : Hunc ergo usum, quo nominibus utimur loco rerum significatarum , appellamus suppositionem se alem: & dicitur talis:
quia voccs tunc sumuntur formaliter, ut signa.
Porro suppositio formalis, alia est propria, alia impropria, seu Metaphorica , sicut de lignificatione diximussu p. c. I. Deinde , propria est duplex, alia simplex, & alia realis, seu person lis. Suppositio simplex est positio te mini , pro suo immediato, & primo significato tantum: quod contingit qua- db subiectum est terminus primae intcntionis; praedicatum verb secundae, ut homo est species; ly enim, nio, non
supponit pro Petro, vel Paulo , alia, propositio esset Disa, sed tantum pro
natura humana in communi, quae est primum, & immediatum significatum illius vocis. Hoc autem non solum c5- tingit in terminis communibus , sed etiam interminis singularibus, ut cum dicitur Petrus est individuum; ly enim, Petrin, tantum supponit pro immediato significato, nepe pro hoc inditiiduo;
non veri, pro natura humana in communi, quae est significatum remotum.
Atque ita sic ud propter suppositionem simplicem , haec non in bona consequentia, homo est species; ergo Petrus est species: sic propter eandem suppositione non valet e contra,Petrus est individuum: ergo homo est individuum. si positio realis , seu persensis est positio termini, non solum pro primo, & immediato ; sed etiam pro secundo, & remoto significato, ut in his ropositionibus, homo cst animal, vel omo disputat : ubi ly non tant i in supponit pro natura humana, sed etiam pro indiuiduis eius. Qui ctiam modus suppositionis, non ibi sim inuenitur in terminis communibus,ut patctin exemplis positis & tunc dicitur si
positio realis communis) sed etiam interminis singularibus, ut cum diciti Petrus studeta tunc enim Petrus sapponit, non solum pro irrimediato; sed etiam pro remoto significato , scilicet natura humana, Δ ita valet Petrus sti det: ergo homo studet Quaesiippositio appellatur realis discreta. Praeterea suppositio realis est d plex, alia accidentalis, & alia naturalis. Accidentalis est positio termini pro re existente, secundum tempus impori tum per copulam, vel secundum exigetiam praedicati, ut cum dicitur homo
est disputans , ly homε ratione copulis supponit pro hominibus praesentibus,& ratione eraedicati supponit Pro ubris: nam disputare non conuenit seminis. Quae suppositio accidiit, quando propositio est in materia contingenti. Suppositio naturalis est positio termi ni pro omnibus suis significatis, tam existentibus, quis non existentibus equbd contingit, quando propositio
est in materia naturali ; tunc enim iula copula est , non importat tempus praesens, sed unionem quandam re petuam inter praedicatum , & subiectum,& ideo tales propositiones dicuntur abselui a tempore : quia non uniunt extrema pro aliquo determinato tempore, sed semper propositio est
vera,quamuis extrema in rerum natura non existant.
Riusus suppositio communis est quadruplex.Prima dicitur distributiva, ct contingit, quandb terminus accipi tur pro omnibus suis significatis seo sim,&copulatiuEsumptis, ita scilice ut praedicatu de omnibus illis in pr positione copulativa veri ficetur, V. Pin hac propositione homo est animal. homo sepponit distributiuE; quia sapponit pro hoc, & illo homine seorsim,&copulatiue, atque ita verum est dicere:
52쪽
a Ihic homo est animal, & hic homo est
animal; &c. Secunda appellatur copulatiua ,&Denique suppositio din ibutiva es
duplex. Alia pro singulis gelier in quarctiam solet appellari completa,& est est acceptio termini pro omnibus suis acceptio termini, non solum pro om- significatis non seorsim, sed simul, &collectiuξ sumptis,ut in hac propositione omnes Apostoli Dei sunt duodecim,
ly, non sarponit pro his, vel illis Apostolis seorsim sumptis, sed pro
omnibus collectiuξ ι non enim valet: omnes Apostoli sunt duodecim: ergo Petrus&Paulus sunt duodecim: benὰ tamen valet: ergo isti, & isti, & isti simul sumpti sunt duodecim. Tertia est suppositio determinata, quando scilicet terminus accipitur pro omnibus suis significatis sumptis seorsim, & disiunctiuΘ, ut aliquis homo est albus, non enim licet inferre in propo sitione copulatilia: ergo hic homo est
albus, & hic homo est albus, sed solum in propositione disiunctiva : ergo hic homo, vel hic homo est albus. rta tandem appcllatur sippostio confusi,& contingit quando ter minus accipitur pro omnibus significatis simul, & ditiumstina: id est, quando ita terminus sub disiumstione sumitur pro hoc, vel illo significato sinquo dilexi haec suppositio a distributi- , in ut non determinatὰ supponat pro aliquo sin quo etiam distinguitur , d terminata) , sed consusE pro omnibus simul, stib disiunctione tamen sumptis, ut dichium est: verbi gratia, in hac propositione, oculus requiritur ad videndum, ly, non stipponit determinate pro uno oculo, sicut si diceremus, aliquis oculus requiritur ad videndum:
nec similiter supponit distributive pro
omnibus seorsim, S copulatiuE: non enim valet , ergo iste oculus requiri tur: sed supponit cum quadam coniu-sione, pro omnibus simul, sub disici isti ne tamen, & sic bene valet:ergo iste vel ille oculus requiritur ad videndiribus speciebus, sed etiam pro omnibus indiuiduis earum, ut in hac pro positione, omne animal est vineia quae facit hunc sensum, hoc animal, & hoc animal, & hie homo,& hic homo est vivens. Alia in pro generibus singulorum, soletque appellati in completa, de est acceptio termini pro omnibus speciebus, non tamen pro omnibus indiuiduis earum, ut in hac propositione, omne animal suit in arca Noe: reddit enim hunc sensem, ex omnibus speci bus animalis asiquod animal fuit in arca Noe.
His explicatis : quia terminorum suppositio maxime variatur ex admixtione signorum,quae supra diximus ei leterminos syncategorematicos , OpO tet illa explicare, prisis quam reῆulas statuamus ad silpositioncs cognoscendas. Signa ergo iunt in triplici differentia. Quaedam purὰ uniuersalia,ut omnis, nurin. Quaedam pure particularia, ut aliquis, quidam. Et alia mixta ex particulari, Muniuersali, ut vici sue, id est, aliquorum duorum omnis; neuter, id est aliquorum duorum nullus: alter, id est omnium duorum aliquis: atque etiam termini numerales,ut bu, tria,&c. Quae omnia fiant signa mixta ex uniuersali,& particulari, sicut semper, liruando, dc similia,miscenturex categorematico α& syncategorematico. Hoc igitur supposito: quando te minus nullo assicitur signo,&propositio est in materia contingenti,supponit determinatE; si autem propositio suerit in materia naturali, aut rcinora, supponit distributiuὰ, quia ut infra constabit, propositio indisinita in materia contingenti a qui ualet particulari, in materia verbiraturali, dc remota aequi-
53쪽
ii det uniuersali. Quando verb ic i-nis asscitur aliquo signo , ad cogiaoscendum quoia 'do'supponat, sequentes regulae sunt obseruandae. Prima pro signis uniuersalibus. simum uniuersale affrinatiuum distri-Duit terminos proximos, & confundit remotos, hoc est, subiectum facit supponere distributive, praedicatum verbconfus), ut in laac propositione, Omnis homo supponit distributiuξ, animal vero confusξ. Excipitur sup ositio copulata, quae non uxtiatur ratione si sui uniuerialis, ut omnes Apostoli sunt duodecim , ubi ly, non supponit distributiuE, sed
copulatE,ὶ si vero signum sucrit uniuertae negativum, distribuit terminos, tam proximos, quam remotos, scilicet praedi sum, & subiectium, ut in hac, nussin imo est equin, ubi homo,& eouus
supponunt distributiuE. Seonida regula pro signis particularibus. Signum parti lare aiurmatiuum iacit terminum prouimum seppintere determinaὰ , remotum vero inta-
etiam relinquit: ut a liquu mal, ubi homo supponit determinatξ, animal verb, ac si nullum esset signum: si vero signum suerit particulare negativum, terminum quidem proximum determinat, remotum verb distribuli ratione negationis, ut hon non
sanus. Tertia regula pro signis milatis ex niuersali, & particulari. Haec signa partim distribuunt,& partim determinant termiuos immediatos: verbi gratia, alter, binarium distribuit, &disiungit: quando enim dicitur, alter oculus in dexter, sensis est: omnium dum rum iste, ves ille est dexter. Similiter, Me M stivirium quasi determinat, &copulatiuὰ distribuit pro hoc, & illo:
nam cum dicitur, uterque pes est clam
sensis cst: aliquorum duorum pe-
dum iste, & iste est claudus. Vbi obseruandum est, qudd quia aliqua ι ut his signis magis accedunt ata piaret intuerialia, ut uterque, & mutori alia. Ner. , propinquiora sitiat pure p. adicularibus: idco cum proporinone dicendum est, quod in prior ris magis cernitur si p- positio distribritiua;iorosic Iioribusve
Quarta rcgula pro mixtis ex termino categor avico, & syncategorem
lico, est; ideici de illis iudicandum esse ac s categozema, & svncategor a sinrent disiu .ncta. Et ideli quando signum,
quod ii cludit terminus mixtus,cst uniuersa e assirmativum, Ut est, Q at tempore,distribuit iciminum c. t Orcmati um, cui coniungitur scilicet tempus; alios vero conscindit : visi
dicas seni per iram. distulat, ibi tempus distribuitur, homo verb, & alij tcrinini confunduntur: quandoaute lignum cst uniuersale negativum,Vt numquora, distribuit, tam intcgorema cum qu iungitur, quis alios terminos, ut si dicas: m quam homo distulat. Et idem seruata proportione dicendum est de alijs. nta, de ultima regula est, qui dquilibet terminus, cui applicatur actio Verbi, confunditur, ut cum quis dicit, bis cantavi Missim, ibi Missa, confunditur: quia confusus remanci sensus, an cantaret duas Millas, vel bis cantaret eandem. Et haec signa appellantur spincialis confusionis. Tandem duo alia obseruanda sunt. Primum est has regulas intelligendas
esse tam respectu terminorum, qui po nuntur in recto, quam eorum, qui pornuntur in obliquo. Vnde in hac propo sitione: equus homini mi, ly, Γominis. Supponit determinate, scutequus. Similiter in hac. omnu equin h-
54쪽
Sec dum est, quia si plura signa
assciant eundem icrminum, tunc attendatitu signum aequipotens,& quomodo istud fecerit terminum supponere eodem modo effcient alia duo: verbi gratia, in hac propositione, Non omnis Domo est : quia non emnis, valet idem ac Mi qui, non, ideb talis propositio aequivalet huic, liqvi ἔν- ac proinde in illa homo sepponet determinate, animal vero distributiae iuxta secundam resulam. Si verb quodlibet signum assicit
suum terminum, in eo exercet prinprium ossicium, & consequenter impedit alium, ut in hac propositionc: Iouilin equin est latis, ly, UM , sipponit distributiuὸ, &lapis determinate: quia licet illud signum negatiui habeat vim distribuendi terminum remotum, iuxta primam reginiam, impeditur tamen a signo secundo; quod assicit ipsum praedicatum, & sic
non exercet situm ossicium respectu illius. Haec autem omnia simi valdE n tanta pro dicendis: nam ex varietate sit ovoutionis oriuntur scrὸ omnes desciuis argumentationum, ut infra ubdebimus.
De ampliatione, refrimoris, alienatione,
AMpliatio est Extenso tremini a mi
mri ad maiorem s rasitionem , Ut in h. ac propositione; Pctrus currit, lyPetrus, non sollina supponit pro tempore futuro , sed ampliatur ad praesens: quia reddit hunc sensiim , qui est, vel erit, curret. Duplex autem est ampli tio alia temporism ; quando scilicet suppositio termini extenditur ad varias differentias temporis, quae apud Logicos sint quinque, nempe praetcritum, praesens, futurum, possibile,& imas
narium, ut in hac propositione, auar- expetit peoou specuniae ampliantur ad omnes diffcrentias temporis: quia res dii hunc sensum: auarus cxpetit pecunias, quae sant, vel sucrunt, vel crunt,
vel sitiit possibiles,vcl imaginari Alia est ampliatio tcmporum, & suppost rum, quando scilicet suppositio icrinini extenditur, non sol im ad differentias temporis, sed etiam ad plura sibiccta; ut in hac propositione, Iusti iaperZetuum vivent, ly, iusti non lothmamphatair ad tempus praesens, & futurum ratione illius verbi de suturo, sed etiam ad homines praesentes, delatinros. Et haec ampliatio conuenit termianis communibus, prima verb singularibus.
Restrictio quae ampliationi opponitur in est coarctatis termini a maiora ad minarem suppositionem. Fit autem quatuor modis. per copulam implicati nis, ut homo qui cst iustus, diligit Deum; ubi ly Lma restringitur ad lo-los iustos. Secunilo per application substantivi inferioris, ut animal homo disputat. Tertio per postionem adiectivi ex parte eiusdem extremi; ut homo albus dis, egat visam. Et Quarto, per additionem casus obli ui , ut doctrina D. Thomae praestantior de aliis. Alienatio υ transtatis termini a pruria, ad imponiam Γνnificationem: ut in nac propositione, Vicit ira de Tribu Iuda, ubi leo transfertur propria significatione, ad significandum ChristumDominum. Tandem diminutio est Detractis p rati suppositienti: ut quando dicitia
AEt vi est albin secundum Antra, ly a uem non supponit pro toto homine, sedro quadam eius parte, scilicci dentius; & hoc solet appellati, dictum
eundum quid. Si autem contingat te
minum dearii 1 tota significationci
55쪽
tunc dicito remotio: vd si diceremus, homo irrationalis est brutum. Plura circa haec possiciat annotari, Quae tractant aliqui, sed vis ilia, &solo naturalis rationis diu his nota praetermittenda sunt.
ti forematis unim termini aa signi- fatum Atreius. Pro cuius intelligentia notandum est, in termino concrcto du- 'lex significatum reperiri : alterum
tirinale: &est ipsa forma, quam concretum significat; ut humanitas, & albedo sunt significata se alia hominis,&albi: alterum verb materiale est sibiectum, seu suppositum, quod con-
cernit nomen concretum: Vt corpus
est significatum materiale albi; & persona est significatum materiale hominis. Appellare ergo erit applicare significatum formale unius termini ad signiscatum, siue materiale, siue formale alterium, & propterea terminus,qui applicatur, dicitur appellan ; ille.verb cui applicatu dicitur appellatus. Hinc sequitur primδ, terminum appellantem debere esse connotatiuum,ut possit applicati alteri : nam ut diximus supra cap. de ratione huius termini est significare per modum alteri adiacentis. Terminus verb appellatus non necessarid est connotativus; sed sufficit esse calceorematicum. Secund etiam reouitur,appellati inncm eise duplicem, aliam materialem,n se quado applicatur significatum
s male unius termini supra significatum materiale alterius: ut in hac propositione: Pιγω Lexiciu est magnis, ubi magnitudo non applicatur Petro ratione Logicae, sed ratione corporis : 3c aliam formalem, quando scilicet applicatur significatum sol male unius sit-pra significatum formale alicrius: ut si dicas, Petrin es Illicin virinu . ibi enim imagnitudo non appellat supra P
trum ratione corporis, sed ratione Lo gica .
Hoc supposito: pro appellationibus cognoscendis aliquae regulae obseruandae sunt. Prima: quando iii bicctum est terminus concretus ; praedicatu
plicat suum formale significatum si pra matcriale absoluti. Hac de causi,
ista propositio est talia, Christin est j .i- dZ-: quia illud participium appellat si pr. suppositum Christi Domini, quod
st Verbum Diuinum , cui rerugnat fieri. Et eadem ratione, haec est vera,
Christin est aeterem ; iuxta illud Pauli ad Hebr. vlt. Christin heri, in i hin sacvia. Dices: in hac propositione, assu os dime Pitiuum v praedicatum appellat supra formale . ubi, nemis albo dinem, & non tantum supra corpus: ergo salsa cst regula adducta. Respondetur negando antecedens : nam sensus propositionis est, quod habens alabedinem disgregat visum: dc ex vi scr-monis non curat propositio, an id proueniat ratione albedinis, vel aliunde. Secunda regula: quando ex partesii biecti sunt nomen ab lutum,& coim notativum:& ex parte praedicati est
aliud connotativum; istud appellat si pra absolutum, seu substantivum,quod est a parte subiccti: ut in hac propositione, Petrin Logicin est magnm, ibi magnitudo tantum appellat supra P trum, & non supra Logicum. Si verba parte subiecti sit canthin substant,
uum;&a parte praedicati duo adiectisua, scia connotativa; tunc unum adiectivum appellat supra aliud, ut in hae
56쪽
positione. Petris est niNnM. Tertia regula : verba significantia aliquem actum, siue internum, siue cxternum; applicant suam actionem supra significatum formale termini, cui iungulatur,&non supra materiale; ut cum dicis, vidi Papam, vel facio calceum; sensus in te vidisse Papam, dum erat Papa; & cffccre formam calcci,
non verb eius materiam. Quarta regula: nomina numeralia primitiva, ut dua, tres, quatuor, &c. qua-do applicantur terminis substanti uis, non sol im appellant supra significatum materiale, scd etiam supra formule: & idcb utrumque multiplicant: vis dicas, video tres homines: sensus est, video tria supposita habentia tres humanitates. Si vem talia nomina applicentur terminis adiectivis, nons,ltim
appellant supra significatum materiale eorum , & illum tantdm multiplicant : non erb significatum sermale: ut clim dicis, viso au. alia, sensus est vidissse duo subiecta habentia albedinem: c ssctoue propositio ver' etiam si perimpossibilevna albedo esset in utroque.
Propto hanc regulam ista propositio est haeretica, In diuinis sunt tres Di, quia reddit hunc sensum a in diuinis lauit tria supposita habentia tres Dei- ltates, quod est contra fidem. Istae usia sunt verae, de catholicae: In disinis i
simi tres diuini, tres .mnipotentes, tres s pientes, tres aeterni, me. si haec omnia
sumantur adiective: quia sensus est; in diuinis sunt tria supposita habcntia
Dcitatem, omnipotentiam, aeternita
tem, &c. Non verb si sumantur se stantiuξ; quo sensu loquitur Athanasius in symbolo. Videatur Diu. Thom.
, pari. quaest. 39. art. 3. & Caietan.
Propter eandem etiam regulam, si una persona diuina assumeret plures humanitates,non dicerentur plures homines, sicut neque e contra, si plures personae assumerent eandem human, talem : possent tamen tunc dici plures humani. Si verb plures personae assise merent plures naturas, vere dicerei tur plures homines: quia tunc multiplicaretur tam significatum materiale,
quam sermale ; quod requiritur ad multiplicationem termini substantivi, ut explicatum est. Videatur D. Tho. 3.
In sine huius capitis notandum estiquδd consequentia redditur mala,si v rietur appellatio, hoc est, si transit de rinali ad materialem: & ided non sequitur: calceus est corius; sit calceus: ergo sit corium. Quod cliam in aliisi proprietatibus terminorum contingit,l ut consideranti patebet, de constauiuamplius ex dicendis.
57쪽
COGNITIs vocissius smplicibus, quae ad primam operationem intcl-
lectus dirigendampertinerit: transeundum est ad propositioncs, qtue ex illis componuntur, & secundae operationi deseruiunt. Cum autem oratio sit quid superius ad propositionem , ut postea constabit; & haec coalcscat ex nomine, & verbo: ideo de his tribus, antequam ad ipsam accedamus, aliqua praelibenda sunt.
DE NOMINE, FT UERNO. LVREs paries orationis considerant Grammatici, & Rhetores: quia ad congruitatem, & ornatum illius sunt omnes necessariae. Dialecticus verb, cum soldm intendat verum a salso secernere; duastant im considerat , quae propositioni deleruiunt: scilicet nomen, & verbum de quibus Aristot. lib. I. Pcriherm. ant quam de propositione ageret, clisputauit. Quamuis autem explicatum sit a nobis, in quo differant terminus,& nOmen ; huius tamen ampliorem notitiam oportet tradere, ut ita , in quo a verbo differat, cognoscamus. γ omen ergo ex Arist. ibidem c. I.
est xsignificatio ad placitum ne tempore, cuim nulla pars separata si nificat, ita, Q res a. Dicitur, vox significativa, ut excludantur non significativae: ad placitum ; ut excludantur signa naturalia: sine tempore t excludatur ve bum , cuius proprium est significare cum tempore, ut postea explicabimus:
cuia nuta pars, me. ut excludatur Or tio: tη ; ut excludatur nomen infinitum ; de tandem additur, recta ἱ ut excludantur castis obliqui. Ex quo constat Arist. ita praesenti definime nomen, in strictissima significatione, inquat imscilicet potest deseruire propositioni scietificae, vi supra notabamus. Propter quod excludit a ratione nominis proprie dicti terminos complexos, infinitos, syncates'rematicos, de obliquos; qui omnes ; sicut secundiim quid tantum appellantur termini, ita etiam socundum quid tantum possunt dici ii
Verbum etiam ex eodem Aristota cap. 2. est vox sim cativa ad placitum, cum tempore, citius in raparasparata fia scat , finita,'resia semper ea
rum , qua de altero dicuntur nota. Priores
particulae scilicet, vox significativa ad placitum, eui- nura parapparata signiasseat ex dictis notae sunt, ut autem intelligatur, quae sequitur, scilicet, eum tempore: obseruadum cst non est eidem, significare temp-, cannatare tempus, δυ-gnsare eum tempore. Illud ergo dicitur significare tempus, quod impositum est ad significandum tempus, vel si
quam partem eius, ut ann- , dies, te
58쪽
ρM, &c. Illud vero dicitur connotare tempus , quod significat aliquid in se rens, & concernens aliquod tem Tu meo quod determinato tempore neri linteat; ut Coa , pr nam is, & similia. Illud autem dicitur significare cum tempore, quod significat quasi in actu exercito aliquam actionem, vetrassionem, uae fiunt in tempore prout in illo
unt; ut currit, vinci CN. Primum, &seciuidum conueniimi nomini: tcrtium
verb seli verbo,& participio: & ita per
illam particulam, cum tempare, differt verbum a nomine ; per ultimam Vcrd, scilicetes eorum, qua de altero dicunturmia, differt a participio, quod licet significet curia tempore : nunquam tamen potest esse copula propositionis, seu unio, & nota extremorum, quae in illa coniunguntur. Additur etiam in definitione, pnita, ut excludantur verba infinita, ut mn currit, & smilia: nam ut recte, ait Arist. ibidem, tam nomina, quata verba infinita non habet determinatam significationem; utpote quae tam enti,uam non enti ponunt conuenire. Ta-em additur, reicta, ut excludantur alia tempora, &modi, praeter praesens indicatiui: cum enim ibi Arist. loquatur de verbo, quod per se potest enitimare veritatem indepcndenter ab alio: ideo solum praesens indicatiui modi appellat verbum , quia alia tempora depeiadenter ab illo enuntiant veritatem : inde enim haec propositio de praeterito ianis currit, est vera : quia aliquando depraesenti fuit vera: & idem est de sui xo, ut de se patet.
O Rario ex Arist. ubi supcli cap. 4. est νήx Dii cui se ad placitum,
cui in clurua yaω separata AP se te, ut homo albus. Dicitis, vox sis ni c.ttiua ad placitum , abstrahendo ab noc,qubdiit una, vel plures,& in hac particula
conuenit oratio cum nomine, & ver
bo : disseri vcri, ab illis per aliam subsequentem; scilicet, cutin aliqua pars separata si nificat. Vbi notandum est cum D. Tno. per hunc locum lecti c. quod ,significare , sutili u hic ab Aristi
in rigore, ut scilicet conuenit in termino catcgorematico, & distinguitur a
consignificare, quod est proprium syn- categorematici: idque declarauit ira latio antiqua, dum vertit: Oratio est vox significatiua , cuius partium aifuid δgni cativum est. Quo fit,ut ad rationem orationis sisticiat unam cius partem
esse terminum categorematicum : acroinde hae sant verae orationes, omnisomo, nurus equu , Crc. iuxta quod intelligendum est, quod seprὶ in pro ii-bulis diximus, scilicet orationem esse plures voces diuersa significantes: non enim est sensus quamlibet debet debere proprie significare ; sed fasticit,si vita siqnificet,& alia consignificet, ut e
Diuiditur oratio ab Arist. ibid. in
enuntiadimam , & non enuntiatiuanti
Enuntiativa est illa, quae aliquid astirmat, vel negat; & haec, nomine in c5plexo appellatur propositio, quae semper fit per verbum indicatiui modi: ut cum dicitur , -- est animal. Non enuntiativa est illa, quae nihil assi a vel negat: sub qua comprehenduntur
omnes orationes, in quibus non reperitur veritas, vel salsitas: siue illae sint imperseetie, Vt communiter appellant Doctores eas, quae non generant pe sectum sensum, nec relinquunt animo audientis quietum: Vt homo albus, Morationes rubiunctivi, & infinitivi in di : siue sint orationcs persectae intra lia mites non inunt uvarum, qualessunt
59쪽
ai Lib. I I. de propositione. '
eae, quae generant perscchum sensum,& relinquut animum audientis quietu: cum tamen nihil cnuntient, ut sunt orationes imperativi,&optatiui modi. Sub oratione etiam non cnuntiatiua coprehenduntur tres modi sciendi,
supra explicati:nam quamuis duo priores possint appellari orationes imperseetit, eo qubd secundum se, dc prςcisis
alijs non relinquant animum audientis quietum, tertius Verb sit oratio persecta; cum generet persectum sensum: omnes tamen conueniunt in hoc,quod est esse orationes non enutiatiuas; cum in eis nulla reperiatur veritas, Vel salsitas. Qubd quide de definitione testatur expresse Arist. ubi sup. c. s. dicens: Etenim hominisdemitis, nisi est, aut erat,aut mi, aut eiusmodi quid1uam isdatur,1um dum est eratis enuntiati . De diuisione etiam idem constat: nam omne diuisum intraret diuisione, essetque simul ignotum,& pars modi sciendi,quod est absurdum. Et tandem de argumentutione de qua tamen poterat esse dissicultas, eb qudd componatur ex propinsitionibus) idem dicendum est, nimiruipsam, sermaliter ut est ratiocina o,&Mcursus, non esse orationem enunti
tium; cum in discursu non sit verit vel salsitas: cuius signum est consequetiam propriὶ loquedo non dici veram, vel falsam ; sed bonam, aut malam. Dices: plures orationes impersectae sunt termini complexi ; quomodbergo fieri potest,ut idem sit sub cenere
termini, & orationis; si terminus, &oratio non sunt inter se subordinata: ex eo enim quod planta , & animal sunt genera non subordinata, repugnat aliquid simul contineri sib viroq;. dautem terminus, & oratio sint genera non subordinata, manifestum est: nam vel terminus continetur sab oratione, vel oratio, b termino: non primum: quia iam omnis terminus cilci oratio, quod constat esse Alsim: neque secun- dum : quia iam terminus contineret sub se orationem,& consequenter propositionem ; ac proinde praedicaretur de illis, quod est absurdum: ergo idemno potest esse sinui terminus,& oratio. Valdὰ torquentur aliqui hoc argumento : sed certξ non habet vim, si intentiones istae rectE perpendantur. Res
pondetur ergoconcedendo, terminum
non esse genus respectu orationis, neq, E contra, Ut per se patet, & conuincit argumentum: indE tamen sollini sequi, tur eandem rem non posse essentialiter contineri sub utroque I neque amplius probat exemplum tot adductum. Hoc
autem non contingit in praesenti: nam secundae intentiones constitutivae termini, & orationis sunt quaedam accidentia rationis,quae accidentaliter conueniunt vocibus ab operatione intellochus;atque ita eadem entitas realis ist rum Vocum, timo aut , denominatur
oratio a secunda inietione significati nis: deinde totum hoc coniunctum ex vocibus,& significatione,quod didiciu
oratio, denominatur terminus comploxus ab alia secunda intentione, ratione cuius cosideretur intra propositionem:&ita id,quod essentialiter sunt voces, accidentaliter est oratio;& id, quod es sentialiter est oratio, accidentaliter est terminus complexus, quod non solum non repugnat, sed persaepE contingit,
ut patet in entibus realibus: na homo accidentaliter denominatur extensus quantitate;& toici coniunctu ex homine,& qualitate rursus denominatur accidentaliter album ab albedine Iac pro' inde eadem entitas hominis accident
liter continetur sub quatitate,& qualistate,quae sunt diuersa genera inter se nosibordinata: sic ergo in pr senti eadementitas illarum vocum accidentaliter tantum continetur sab termino,& ora tione, ut explicatum est.
60쪽
secundi, objicies: oratio, quae est 'manifestativa ignoti, necessarib debet generare persectum sensum, & relinquere quietum animum audientis: e go vel definitio,& diuisio non sunt orationes manifestativae ignoti, vel sunt orationes persectae. Respondetur aliud esse, manifestare ignotum : aliud verb id, quod communiter Doctores appellant, generare persectum sensum: ad hoc enim opus in verbo copulante ea, quae habent rationem agentis, & patientis in orati ne : quot licet interdum fiet absque nuntiatione, ut quando precando dicimus: Miserere me Deis i tamen nunquam fit absque verbo, ut per se patet. At verb explicare ignotum est assurredistinctEca,quae consusE in illo continebantur , & idcb quado ignotum non
continet verbum, ut contingit in inc6plexo; ad ipsum explicandum non requiritur aliquod verbum : sed susscit adducere genus, & differentia definiti: vel membra diuidentia diuis. Quo fit, ut quavis de definitione, & diuisione proprie dicatur esse manifestativas ignoti ; non tamen gerit rare persectum sensum, aut relinquere quietum animuaudientis: quia in se nullum includunt verbum. Et hoc sensu appellantur 1 Doctoribus orationes impersectae. Igitur de modis sciendi, qui, ut vidimus, sunt orationes non enuntiatiuς, Spertinet ad institutum Dialecticum, . supra egimus. De alijs verb orationibus non enuntiativis, ut sunt, quae fiunt in Optatauo, imperativo, aut alijs similibus modis, nihil est in praesenti disputandum: quia ut inquit Aristot.cap. q.
citato: Caeteraes ituro rationes missestant; quoniam artis vetoricae, vel Poeticae magis pruria est earum consideratio: e ntiativa
autem Uentis est inst Adinis. Et ideli insequentibus de propositione dissere-
P Ropositio solet definiri sic: Fg re
tia verum, velfassumsigno i. aedefinitio solum est descriptiua : nam vetitas, & salsitas sunt passiones propositionis, ut insta dicemus. Et ideo essentialis,& quidditativa definitio est,
quam tradit Aristot. loco citato, scilicet: Prustio est ematio enuntιativa. Cuius definition tu intelligentia satis constat ex dictis cap. praecedenti, neque indiget noua explicatione. Diuidit autem statim Aristot. pr positionem dicens: est itaque una primae nuntiativa oratis e ac matιο : deinde
negatio et caetera vero omnes conrunctione
sunt unae. Quibus verbis, notat opti-mE Diu. Thom. lech. 8. duas diuisi nes propositionis iub breviloquio posuiste Aristotelem. Prima est,qua diuiditur propositio in simpliccm , Mcompositam; seu categoricum, & hy-Poteticam. Secunda est si diuisio praecedentis , qua scilicet proposiitio categorica diuiditur in affirmativam,
Ad primam ergo diuisionem deueniendo : propositio sinapi cx seu c tegorica est, quae constat subiecto, &praedicato, tanquam partibus principalibus, & copula tanquam unione, ut timo est animal. Pro cuilis intelligentia sciendum est aliquando contingere, qudd subiectum sit unica tantum dictio , ut in exemplo adducto; aliquando una oratio, ut Lma albus difVegat visini; aliquando etiam est unica