장음표시 사용
551쪽
Disbat. XIV. de relatione, si uast. VII.
tina sententia adducta respondetur. Ad
scimum, illa loca Diui Thomae iniebigenda esse de specificativo per mindum principii, a quo in gencre caulae
efficientis uimitur unitas relationis. Vt enim satis patet ex eius verbis, ibi Sanctus Doctor loquitur de unitate , vel pluralitate relationis quantum ad entitatem, seu realitat eius: secunddin quam rationem praecise loquendo, verum est non sumi a termino; sed a fundamento : quia sollini fundamentum
est vera causa esse, seu realitatis relationis, ut praeter loca supra num. 72.
adducta, docet ipse Sati s i. distin h.
26.quaest. 2. articulo Od 3.&3.distinct. 8. que: I.articulo s. & sibi se pE. Cum quo tamen stat proprium conceptum relationis, seu explicitam rationem ail
etiam sumi a termino, ut ibidem docet Angelicus Doctor. Per quod patet ad secundum. so- vim enim probat fundamento simcndam esse unitatem relationis quantum ad entitatem, &realitatem eius, quod non inficiamur. Caeterum quia, ut eisdem locis, & prima parte quaest. 28.art.
a. tradit D. Tnom. & nos explicuimus supra num. ir inter alia praedicamenta
accidentium habet hoc speciale relatio, qvbd ultra habitudinem ad fundamentum, a quo accipit esse, & realitatem;
dicit etiam ex propria ratione ordinem ad extrinsecum terminum: inde est,hoc este speciale in relatione,ut prinpria eius unitas, aut distinctio non soldm sumatur ab eo, in quo, & a quo habet esse, sed etiam ab eo, ad quod
Ad tertium respondetur, in illo
priori se intelligi specificationem
relationis radicaliter, & initiatiuξ; non uod sormaliter, de completE, usque
dum vitelligatur terminus : quia neque etiam ante Cum intelligitur completa ratio relationis.
Ad quartum iam constat ex dictis
num. 81. ubi etiam explicuimus verba D. Thoni. adducta in primo argumen to secundae sententiae : quae quocum
que modo intelligatur, sol im probant specificationem relationum completia uti & formaliter sumendam esse a ter mino, ut consideranti patebit. Ad secundum eiusdem secundae sententiae respondetur maiorem esse veram, si intelligatur uniuersaliter de omni eo, ad quod accidens relatiuum dicit essentialem habitudinem,siue tanquam ad terminum , siue tanquam ad causam, vel obiectum,&c. Vnde quia relatio praedicamentalis secundum ad xquatam rationem, non sol im respiscit essentialiter terminum; sed etiam proprium fundamentum, quo causa tur: ided potest ipsim radicaliter concurrere ad eius specificationem.
Ad tertium respondetur, qudd indefinitione sissicit ponere loco dissorentiae id, quod specificat completiu
de formaliter: quia in eo quodammodo continetur specificativum radicate: de idebrectE definitur relatio per pro prium terminum , seu correlatiuum
iuxta dicta quinione prscedenti. Ad quartum respondetur, non fialum posito, & ablato termino, poni, Mauserri relationem , sed etiam posito,
ct ablato sundamento. Nam sicut,sian te eadem ratione fundandi, dantur rotationes specie diuersae propter diuer ses tennin s; sic etiam, stante eadem ratione terminandi, dantur diuersae relationes propter diuersa s indamenta. Et ita argumentum potius probat nomstram conclusionem.
552쪽
Dissis LMV. de retitione, mor. VIL
X dictis, iMri possunt aliqualiter II ordinari diuisiones huius praedicamenti: eas enim omnino comprehendere videtur impossibile. Prima est, quam sura ex Aristotele explicuimus, iuxta tria illa sundamenta ab ipso assignata. Et circa eam sol im se onere notandum, quia cum actio, & passio sui genera suprema: nihil habent commune, per quod utraque possit landare aliquod unum genus substernum relationis: ac proinde relationes ibi sitn- datae immediatξ continentur sub gcia ratissimo huius praedicamenti. Et consequenter prima ista diuisio in rei veritate est quadrimembris: per quam diuidi ut relatio in eam, quae sundatur in quantitatc; in actione; in passione; dc
Ab hoc autem ultimo membro incipiendo , non improbabiliter posset fui allic re , omnes rclationes in eo undatas esita eiusdem speciei: quia idem videtur esse modus, quo res omnes spiciunt mensuram suae persectionis: per quod excusarentiar pcne infinitae diuisiones relationis. Hoc tamen parum firmum est : cum enim ex distinctiones undamenti sumatur distinctio relationum, de ratio fundandi istas sit intimarersectio rei mensarabilis, ut supra explicuimus : consequenter asserendum est tot esse relationes ei sentialitcr distinctas sub hoc genere, quot fuerint clientiaes seu naturae , quae intrinsecE
Duo si a generarelationum, quae solicet fundantur in actione, dc pas
sone, diuiduntua in varias specieri in diuisiones ipsius actionis, & passionis:
quas suis locis adducemus, ne eadem 1 tamus. Et ideo sol iam restat diui dere resationem si datam in quan
o Hoc ergo genus relationis , primb diuiditur in eam, quae si datur supra unitatem i & in eam, quae sunda tur supra numeriam. Sub primo incm- bro continentur identitas, aequalitas
similitudo, propinquitas, & diuersitas, inaequalitas , disii: litudo , distantia,
iuxta ea, quae supranum .so. diximus. Relatio fundata in numcro nomine in-
complexo appellatur proportio: diuiditurque in propositionem aequalitatis, ut inter a. 5 a. aut . & q. &c. quae
est species infima :& in proportionem inaequalitatis. Quae rursus est duplex: alia appellatur inaequale excedens quia est a maiori ad minus : & alia dici lucinaequale exccisum: quia est a minori
Porid inaequalitas excedens est quintuplcx , alia dicitur multiplex; alia superparticularis, alia superpartiens, alia multiplex superparticuloris, de alia multiplex supcrpartiens.
Pi a diuiditur in duplam , triplam
quadruplam , &c. secunda in sex-quialteram, sexquitertiam, &c. Tertia in superbipartientem , superta partientem , &c. Qinta in duplam sexqui alteram , duJm sexquitertiam ; & triplam scit qui alteram , triplam sexquitertiam , &c. Et quinta in duplam saperbipartientem duplam supertripartientem , triplam si perbipartientem, triplam sup tripar tientem, M. quae omnei sunt sFecio
similiter diuiditur alia in v litas , quae appellatur inaequale exces.sum. Et ita etiam est quintuplex: alia dicitur submultiplex,alia subparticulans , . alia subpartiens, Sc. quam
553쪽
unaquaeque diuiditur iii species corres pondentes ipeciebus enumeratis, ut conlisseranti patcbit. Quas omnes pro portiones speculantur ex profesta Arithmetici, & perstrinxit oreuiter omnis eius D. Thom. s. Metaph. lecti i7...quem consulat, qui cupit earum notitiam comparare. QVI D. VNIT TErica relationis dicendum sit. IV.
si rihil potest in traesenti circa
hanc unitalcm ab imis Diad mentis definiri: pendet enim ex genorali quaestion. de indiuiduatione accidentium. Breuiter tamen relictis,scoloin 3. distinct. s. qu. H. . V az. tom.6.in 3. Part. quaest. 91.artar. dub. q. Suar. ubi supra num. 16. & aliis, qui iuxta multitudinem terminorum multiplicant numerum relationum.
Diccndum cst uni taxem, de distinctionem numericam ictationum si me-dam esse ex unitate,vcl distinctione nimmcrica subiecti, cui inh. Trent: ac pr indE eundem patrem, Vorbi gratia, cadem numero paternitate respicere pili res filios; & eundem magi suum eodem numero magisterio plures discipulos; Mite de aliis. Ita docet expresse Diuus Thom 3. partiquaest. 31.art. s. ubi inquit:
ria e naturali. Idem habet quodlibet. Primo ut a. & quodlibet. s. artic. . &alibi saepE in sequuntur concorditer discipuli eius, Caiet. & Medita. 3. pari. quaest. 3s citata Aluareet ibidem
in s. distinctione 3.quaestione i. Paluda. ibidem quaestione 1. Soncin. s. Metaph. quaestione 3:. conclusione 3. Ia l. qu. 18.Masus hic sect. 3. quaestione sancti. lib. s. quaestione 39. noster Didae. a Iesu disput. i . pari. a. quaest. z. oc
Probatur ratione generali Diui Thora. quia duo accidentia solo numero distincta non possunt esse simul in eodem subiccto: ergo neque duae pyternitates in eodem patre respectit dii rum filiorum ; neque duae similitudianesin eo scin albo respectit duorum te minorum , M. Consequentia patet Antecedens vero habetur expresia apud D. Thom. t,n loco citato; idni etiam q. unica de virtutibus art. II.&3. diaers. q. 3 arti c. .quaestiunculas. lib. s.
Metaph. lecti ii. & alibi saepe; latique a nobis ostendendum cst in libris de ge
si sed objici potest: quia pater
habens filium superueniente alio, inciapit realiter referri ad illum ; s verb in riatur, dcsinit rcalltcr respicere ipsem, manente paternitate circa alium: ergo verὰ dantur in illo plures relationes paternitatis. Antecedens videtur certum: quia ante generationem secundi iiiij, Pater non reserebatur realitcr ad illum posita vcri, generatione, iam rcs mirrealiter ad eum: ergo de nouo incipit referri. Similiter utroque filio existente, pater vere respicit iplos; altero vero pereunte , iam non refertur ad illum: ergo desinit realiter respicere ipsiani. Consequetitia etiam probatur ex regula sapra numer. 1o. explicata: quia quando unum aduenit realiter, altero iam existente, vel perit realiter, altero remanente , realiter inter se distii gunturi
554쪽
Respondetur, qudi' sicut acquisita scientia circa unam conclusionem,
uando habetur demonstratio circa
iam eiusdem obiecti, non aduenitia uus habitus, sed noua extenso praeex
stentis; per quam ille ipse habitus, qui
antea inclinabat ad assentiendum prim confusioni, denub inclinat etiam ad assentiendum secundae, ut constabit in libris de generatione : sic similiter ad hoc, ut pater habens filium , quando
nascitur sius, dicatur de nouo respicere illum ; non est necessarium, ut addatur noua relatio realis; scd quod praecedens quasi extendatur ex parte termini materialis, & cointelligatur nouus, respectus rationis ad talem filium, ut docet D. Thom. locis citatis.
3 Est tamen discrimen valdξ notandum , qudd scientia pcr talem tensionem intrinsecE, & realiter mutvtur, & fit maior: quia in sua entitate re habet latitudinem, & suscipit ma gis, de minus: relatio vero consistit in
indivisibili, Ut quaestione sequenti videbimus : & ided intrinsect non si maior ; sed dicitur extendi: quia multia plicantur termini materiales sib illa r tione sorinali, quam per se primbrespicit;& quia in ea cointelliguntur diuersi respectus rationis ad illos. Verbi
gratia lucc numero paternitas, quae est
in Petro, non respicit per se primo huc, vel illum filium in particulari; ut aduersatij in hoc decepti existimant: scd
communem rationem filii a se geniti. Non enim talis relatio hes,et quod sit haec,& indiuidua per hoc, quod sit ad hunc particularem filii ; sedi cr hoc, qudd est huius particularis homini qui est pater. Quia ergo terminus pcx se prinid respectus, nunc participatur ab uno; postea a duobus, aut pluribus filijs: i sed relatio dicitur extrinsecὰ ex
tendi , ex eo quod addatur nouus terminus materialis , dc nouus ic eam ad illum. Ex quo tandem sequitur nullam fieri mutationem intrinsecam in ipsa entitate paternitatis, quandonas citur alius filius. Nam quamuis secunda, aut tertia generatio iussiciens esset, ut resultaret relatio, si nondum esset in Petro: per accidens tamen in hoc casti non producitur: quia innenit produciam. Per quae seluuntur alia omnia argumenta, qua Scotus , suarcet , dc alii adducunt conti . sciatentiam D.
sent proprietates relativorum ab
Vinque relativorum proprie tates adducit Aristoteles in hoc
capite, ut vidimus in textu , quarum notitia magna ex parte habetur ex dictis in hac dispnt. de illud quae circa illas
aliqui latius pertractant, breuiter nos in hac quaestione colligemus. A prima ergo incipiendo, com munis Interpretum consensus cum uerroe , de aliis Antiquis in hoc cap. satetur, qvbd i abere contrarium, non conuenit relationi secundum se , sed ratione fundamenti, quando in qualitas,
ut supra num. . dicebamus. Cuius op- . timam rationem reddit in praesenti Caietanus: quia nimirum ad rclationem
non datur per se motus; benὸ autem ad qualitatem: ergo non potest ratione sui habere contraiium 1 led seiuna rati ne qualitatis, in qua sundatur. Neque de hoc est controuersia inter Doctores.ss Idem etiam dicendum cst de se. cunda proprietate, qudd scilicet in rigore loquendo, relatio secundum se non suscipit m sis,&minas; sed tantum ratione sua menti, quando est
555쪽
qualitas. Quae etiam est communis sei 3ctitia Expositorum cum Averroe, ubi supra. Pro qua videri possuntD.Thom. I. 1 q. 82.art. . Caieta in hoc capit. Soto ibidem q. i. ad . ias. Ara o. s. Metaph. artaro.&alij. Ratioque est iaci
lis: quia suscipere magis, & minus, seu intendi, de remitti proprie loquendo exigit, ut in ipsa eslentia etiam indiuid rei, quae intenditur, aut remittitur, lix latitudo quaedam eradualia ,r tione cuius pollit secun sum se ipsam augeri , vel minui, seu magis, aut mirilis imprimi subiecto : quod quidem solis qualitatibus conuenit, ut fatisca,
bit amplius disp. sequenti: crgo reuerare in secundum se non suscipit magis,& min is ; nisi ratione qualitatis ,in qua
fundatur. Sunt tamen contra hoc duo non leuia argu .enta. Primum est : quia non
solum relationes fundatae in qualitatibus, uti imilitudo, de dissimilitudo dicuntur magis,aut miniis: album enim yt quatuor magis simile est alteri albove quatuor, quam albo ut duo,) sed etiam relationes , ouae si tardantur in quintitate , ut aequalitas,& inaequalitas; Dalmus enim magis inaequalis est
nus harum relationumnon potaest prouenire 2 sundamentis; clim quantitas .n suscipiat magis,& mi is: ergo c5- uenit ipsis relationibus secundum se. Secundi, idem probatur de rela- tionibus similitudinis,& dissimilitudinis. Quia hae decrescere possunt, cres cente rim lameto,& econtra: ergo ipsi: relationes secundiana se, & non a ianda minio suscipiunt magis', & miniis. Consequentia videtur nota. AntecedEsautem constat experientia ponantur enim duo alba, alterum ut sex,&sterum ut quatuor inter haec quidem est smiliciido ; auseatur postea album ut sex, usque ad octo: tunc crescente sun damento decrescit similitudo, ut patet. Si autem respondeas inter album, ut sex, de album ut quatuor in rei veritate non esse similitudinem, sed potius disti militudiuem , quae in. casu postocrescit, crescente fundamento: adhuc non eis igitur disticultas. Nam, esto ita sit, si augeatur album ut quatuor usque ad quinque, tunc minuitur dissimilitudo ; oc tamcn cretaifundamentum: -
96 . In horum tutione inviti multa dicunt; sed melius sentientes res pondent cum Fonseca s. Metaphysic.
cap. is. quaest. I. section. i. relationes
consistere in indivisibili quod etiam
docuit D. Thom. prima secundae, qu. art.i.) ac proinde quando augetur, vel minuitur quantitas, vel quiuia non augeri, aut minui relationes; sed variari, ita ut priores deperdantur, α acquirantur aliae: & consequenter nutilam in se suscipere magis, de minus. Videatur Arauxo. ubi sui'.conclusione. 2.s Est tamen aduertendum, non idcis asserendum esse, quodaliqui volunt, &tangitur in secundo argumento, scilicit tunc solum rcutioncm inter qualitases eiusdem speciei et se similitudinem,qus do illae sunt eiusdem intensionis i quai do verb altera est remissior, aut intensior alia , tunc esse ἡissimilitudinem. Hoc, inquam , salsim est: tum quia iam similitudo, dc dissimilitudo non es sent relationes specie distinctae : tum quia est expresse contra D. Thora. pria
f rm , sunt dici similia, etiam Ain qualiter ilia' articipent, it aer dicitur μmilis tu in ea fer se a mn p. sunt diciae fuaias, e . Quamuis ergo ex intensione, vel remissione qualitatis relati nes ibi fundatae varientur, ut explica' tum esti tamen dum manent quali ins
556쪽
DU ut. ΣΠ . de relatione, ultima.
eiusdem spccidi, omnes relationes dicuntur limilitudii ies. 7 Tertia proprieta; , scilicet relativa dici ad comi ertentiam, selum indiget explicatione Non enim ibi loqui tur Aristoteles de conuertione proportionum , quam explicuimus lib. 2. summularum: neque sermocst de conuertibilitate terminorum, secundum quam illi ὀicuntur conuertibiles, qui mutua praedicatione de se inuicem in recto Praedicantur, ut patet. Sed dici ad conuertentiam in praesenti est, quod unum relativum. ςxsicetur per ordinem ad
aliud in obliquo eositum, Vci quomodolibet dicatur elle illius: n. amaro ipse Idd inter aliqua duo sit aliquis respe- ais; quircspicit, aliquemr icit , &qui respicitur , ab aliquo respicitur.
quidem proprietas praecisὰ silm-Pta , non solum conuenit relativis secundum esse, & proprijs; sed etiam improprijs, & secundum dici, si recte assignentur, Ut satis constat ex praecedentibus. Et ideo talis proprietas non coim nit huic praedicamento quarto modo
Duae ultimae proprietates , scilicet esse simul natura, de cognitione, simi maxime propriae relativorum secundum esse, & praedicamentalium; oriunturque ex propria, & formali ratione constitutiva huius praedicamenti : &ideb earum notitia valde conducit ad plenam relationis cognitionem comparandam.
8 Sciendum est ergo ex Aristotele intra cap. de modis simul, illa diei si mul natura, essendi quidem consῆ-
guentia cum cen strian. - ὸ neutrum tamen
visit, alteri causa ess, ut in ta A, di
miaio intueri licet: haec enim centierauaui re
num si duplum est, dimidium se; etsi d
midium est, Jullum est; neutrum tamen si e usi, ut alterum fit. Quibus verbis, hac in expositione textu quinti, dux
contincntur conditiones necessari brequisitae, ut aliqua sint simul natura,PDrum qualibet deficiente, non daturi lis simultas. Prima est, quM se mutum inferant, ita ut si unum est, alterum etiasit, & econtra. Secunda est, qubd et numnan sit causi alteri s. Quod manifeste apparet in relationibus mutuis, tam di qui parantiae, quὶm aequiparantiae.
Nam paternitas, Az filiatio , & similitudo huius, & illius albi se mutub inserunt, ut patet, & una non est c. aula alterius: non enim una relatio cilicit aliam; clim non sit activa; neque est finis eius, atri forma, visatet; neque tandem respicit illam , quidem una relatio non
potest sui, utinalia, ut vidimus supra
Idem etiam dicendum essedere latiuis non mutuis, quda scilicet propriE , & formaliter sumpta sunt simul
natura, si reciEasignentur correlativa, vidimus supra num. 8o. & nunc facit Eostenditur ex praedictis duabus conditionibus simultatis.Etenim relativae illet denominationes ibidem explicatae; quia
bus a. relatione unius extremi utroque denominatur relatiuum , alterum i 'tritis: ce, & alterum extrinscct, se in tub inserunt; siquidem benE valet: da tur scientia secundum aetiim: ergo ὁ tut obiectum scitum; & similiter daret obiectum scitum: ergo datur scientia secundum actum: & una denominatio non est causa alterius; quandoquidem
repugnat talem relationem timuere fundamento denominationem re
latiui; quin in eodem signo naturae intelligatur correlatiuum, cui formaliter opponatur, &consequeter ipsa retariua denominatio, a qua constituitur ineste talis, ut magis explicuimus loco citato. Haec autem duae conditiones non inueniuntur in rebus absolutis,
mox Paulo Veneton tegre ξ Soto i quae istis relationibus substernunturi
557쪽
ea . Dictur. XIV. de relatione , Ioas. VL
Nam generans, & genitum, supra quae fundantur paternitas, & filiatio, licet se mutub inferant; valet enim : est generans : ergo est genitum i & econtra; tamen viriam in causa alterius, ut de se patet. Similiter ex duobus albis, sit per quae fundantur similitudines, licet unuprout sic, non sit causa alterius; tamen
non se mutuli inserunt: non enim va
let, Est hoc album: ergo Ac illud,&tandem scientia, & scibile, licet re E assignata se mutub inserant, ut dictum est, sumpta tamen pro rebus abiblutis alterum est causa alterius ; siquidem
obiectum quatenus tale habet rationem causae respcctu scientiae. Ex quo iam fit relationes omnes, siue mutuas, siue non mutuas verE esse simul natura ; A consequenter stad mentum, Se terminum, se aliter ut
denominantur ab ipsis, & vi significantur nominibus relativis. At ipLentit tes absolutae si indamenti , & termini non fuit simul natura; & consequenter neque fundamentum , & terminua prout significantur nominibus absolutis. Quando ergo inquit Aristotcl. rei sua elle simul natura: sensus est sorin iis , & loquitur non de cntitatibus abse-lutis sind nenti, & termini; sed de ip . sis relationibus, heu de fundamento, &termino , secundum quod formaliter denominantur ab eis, & significantur nominibus relativis. Per quod tandem constat proprietatem istam conuenire huic praedicamento quarto modo pro
explicanda est ultima proprietas. Ex eo enim qubd relativa formaliter iiiii pia sint simul natura , consequens est, ut unum debeat definiri per aliud, socundum quod relatiuum est: ac proii de repugnabit unum sine alio cognosci, quod est esse simul cognitione. Neque in hoc est amplius. immorandum , su
positis his , quae supra quaest. O. di
RI A praestat in hoc capite Arist. Primo desilit in abstracto
qualitatem dicens: sit litatem autem voco, secundum 1 m.
ruatis esc dicimur. Secundi, cnumerat quatuor eius species. Prima est habitus,&dispositio, ut scientia, virtus; anitas, & morbus. secunda est naturalis potentia, de impotentia ; ut curseres , dc pugillatores, ct valetudinarii. Tertia est passio, & passibilis qualitas; ut rubor, vel pauor ex verecundia, aut metu causatus ; & amaritudo, vel dulcedo. Quarta tandem ςst forma, & figura; ut triangulus, & pyramis. Quibus specicbus enumeratis, definit in concreto quale, dicens: aurem sῖηrea, demmi Due ab se, --t alis M aliis mod. a ieuntur. S Tertit, , & xlti md enumerat tres qualitatis prQpri Pr m est habere contrarium; Vt inius tuae contrariatur iustitia; α assic
558쪽
Caput VIR de qualitate , s Euan. 1 S i
nigredo; quae tamen proprietas non conuenie omni qualitati: quia lux non hi bet contrarium. Iec ulla est fiscipere magis, & minus: quae etiam non conuenis omni qualitati: tum quia de iustitia,& sanitatus inquit Arist. in aliqui MIeruntrion dici magis , & minus , licet id concedant carum concretis : tum etiam quia de figura certum cst non sus ipcre ma is , dc mu sis : ii quidem neque trianguli, aut circuli ratio, neque concreta ipsa dicuntur magis, aut miniis talia.
quod se inuenimex testatur Plato in C Theeteto in varias
habet acceptioncs quas resert simplic. in hoc capite. Tres sunt praecipuae, quas ex Arist. s. Metaph. cap. 1 . &28. colligunt communiter DD. Prim.
sumitur pro quacumque differentia etiam essentiali: quo sensu diffcrentiae saepe appellantur qualitates generis , Mde illis dicitur , quod praedicantur in
quale. Seo ido pro omnibus accidentibus, sue propri)s, suὸ communibus, siue huius, suὸ alterius praedicamenti: quo modo de omni accidenti dicitur, quod praedicatur in quale, non solum suoad modum significandi, sicut di Lierentiae; sed citam quoad rem significatam , ut ex lic' mus supra , disp. 1.
num. Ir. Truto tandem sumitur qualitas, ut significat peculiare praedicamentum accidciatis ab aliis condistinctum,
a quo propriE,& simpliciter denominamur quales, & per quod respondetur ad interrogationem tactam per P te, ut distin guttur ab interrogatione fi cta per me. Sicut enim ii quaeratur quantus est Potrus Z respondetur est bicubitus, aut tri-
cubitus: & si quaeratur, ubi est Petrus3 respondetur in Ecclesia , vel in foro: ita qirando quaeritur, qualis est Petruor
respondetur per terminos huius praedia camentio: in tibus, vel niger; Dialecti- .cus, vel Philosophus, &c. In hac ergo tertia acceptione des .cribit Aristotcles qualitatem dicens: Qualis G est, secu a m quam qualet esse dicimur: id cit, qualitas est accidens, 1 quo res constitia itur iii esse qualis, da per quod proprie respondetur interr gationi factae per quale. De qua definiatione postea redibit sermo; sicut etiam de specicbus , quas in secunda parte cap. assignat Arist. Hoc solum libuit in praesenti annotare , qudd quamuis B. Alberi. & Caici. velint in illo verbo de finitioni quod Glet poni in prima persona, scilicet, dicimur, esse mysterium, viscilicet indicetret Arist. sub hac definitionc comprehendi qualitates spirituales,& corporcas, quae simul in homine inueniuntur; hoc tamen mysterium non cogitauit Aristota nam in te
tu Graeco legitur in tertia persena λυ-ι se πηὸa, id est, dicuntur: si . que transtuderunt Argyropilus, & P
ryonius. Vbi etiam nota non abs re
Arist. in hoc praedicamento seorsim - licuisse abstractiun, M cocretum qu itatis ; sicut etiam titulus promitteoata id enim secit, veIquia ab Antiquis non ieodem modo sit minatur, v t notat Po phir. in interrogationibus : ver quia qualitatis essentia obscura erat, & i a
non potuit commodius describi, qua
559쪽
Caput VIu de qualitate , s quali.
per suum concretum, quod nobis notius cst; propter quod utrumque opor- ecbat aliquo modo cxplicare. 3 Ex proprietatibus in tertia parte capitis adductis, prima satis constat ex dictis cap. de substantia num. I. Circa secundam velli, ut plenὰ rci Perctur, agendum erat de intensione, α rcinissione quilitatum Sed aliena est apraesenti instituto talis disputatio: &ided solum est notandum incensionem, α remissionem, seu latitudinem gra- dualem, vialiqui loquuntur, aliquando inueniri in qualitatibus ciam variatione, ita ut eadem qualitasin eodem
subiecto, mota sit intensior, & modbremissior: quod contingit in aliquibus
qualitatibus quae sunt termini alterationis; ex eo quod causa nunc sortius ;nuc debilius operatur, ut patet in calore, &sfigore: dc hoc modo certum est non otianes misitates sis ipere magis , Sminus, Icu intendi, S remitti. Nam
praeter qualitatesquartae speciei, de qui bus id expresia docet Aristoteles in hoc cap. plures aliae secundae speciei, & sortasse omnes non intenduntur, & remi .
tuntur, ut patet de intellcctu , & v
Aliquando vero intensio , & remissio; seu latitudo gradualis inlacniuntur in qualitatibus invariabilitcr: quando scilicet eade qualitas in eodem subiecto non augetur, aut minuitur, salicin/e potentia ordinaria: veia tamen habet in se latitudincm intensuam. Cuius signum est, qudd tales qualitates in diuersis subiectis inueniuntur magis, deminus intense Et huius odi sunt intellectus , & voluntas ; & aliae' potentiae sensitivae;& seres omncs qualitates seeundae speciei quamuis ob variationem dispositionum in organis, sue contrarium appareata
si ergo intenso, & remisso si 'antur altaro in his modis, certum canon conuenire omnibus qualit thos,
quaesiib prima, secunda,& tertia i pecie.
continentur; bene tamen si sumantur secundum se, prout abstrahunt ab hoc, . vel illo modo, qui per accidens sunt ad veram rationem latitudinis gradualis. Atque ita n hoc sensu omnes qualit tes, cxcepta forma, & figura, vere sus cipiunt magis, ut minἰis. Quae loci inacst expressa D. Thomae I. 2.quaest.12. articulo i. ubi loquet de ausinento in
tensilio habituum, quod ipse vocat secundum participationem subiecti, ru- fert ex Simplicio, inter qualitates sola figuram non suscipere magis, &minus. Quam sententiam approbat, & illustrat
D. Thom. redditque eius optimam ra-.tionem ex Arist. vi patet in textu. Ex
ra constituunt vcram speesciri qualitatis de quo infra in talis proprietas conuenit huic praedicamento primo modo proprij, uilicet soli, sed non omni ;s-
culcitam prima, ut inquit Arist . Circa tertiam, & vltimam propri tatem solum cst aduertendum , subdsicut nomen qualitatis selet transferri ab hoc praedicamcnto ad alia: ita similitudo, de dii militudo, quae significa trelationes in veris qualitatibus landotas,transscui solent ad significandas relationcs, quae fundamur in alijs praedia camentis. Quo sensu duas substantias, duas quantitatis, aίt relationes sol
mus appinare similes , quando fiant ciusdem speciei; dissimiles vero, quando si ut specie distinctae. Sed hoc non tollit, quominus similitudo dedissim, litudo propriξ sumptae tantum significcnt relationes, quae similantiu ih veris qualitatibus;& per consequens, pr prium erit qualitatis quarto modo proprij, ut secundum eam res dicantiar iro
560쪽
VM malitas non Alum relationi, sed etiam quantitati dignita-
' te Pr seratur, ut suis locis notauimus: non est cui dubitemus ipsam eliealijs impersectioribus praedicamentis antepotundam. Iam re- .rbiuppositisus, quae circa literam capitis, & qualitatis proprietai tes adnotauimus: sellan restat es lentiam eius, & species inuestia gare. Pro quo sic
DεFINITIO si MLI TMTIS ARISTOTELE . tradita Irri citi semper sitit clientiam qualitatis in cω mimi explicare, ut testatur D. Aug. in sto Categoriarum libro. Quamuis enim ex eo . qubdsit genus supremum, & conc tus simplex, propriὸ definiri non ponit: tamen aliorum praedica torum essentias aliqualiter explicamus, considerato eo, in quo uniusciatusque species conuoniunt; ut ratio extensioni , in quantitatibiis: ratio ad, in relationibus, &c- Ca terum in qualitate, neque ad hunc modum reparet aliquid, per quod pessi mus duus essentiam utcumque explicare ; nisi per eius concretum, ut secit in hoc capite Aristot. qui modus definiendi valdε obscuriis videtur. Quod cernens ipse 1.Metaph. cap. I Ubi erat propriuslocus definiendi,agens de qualitate nullam eius definitionem tradisint. Ex quo sumpsit occasionem Ona hac quaest. r. l.Lasserendi, Aristoti non cognouisse qualitatis estentiam. Et oportet ante omnia definitioncm
ab ipso traditam examinare. Contra quam multa communiter obijciuntur, quidem non leuia a gumenta. Primum est: quia in tali definitione definitum definitur per se ipsum; siquidem in rei veritate idem est qualitas, A quale: ergo mala est de
Secundὁ : quia his definitio non est notior definito: nam ad cognoscendum quid sit f se, oportet scire quid sit qualito: ergo male qualitas de tur per quale. Terib : quia iam in definitioniabus rerum absolutarum daretur circolus, contra id, quod diximus disp. praecedenti num. .imd illum commisein hoc O. Arist. dum primd qualitatemper quale, M postea quale per qualit tem definiuit. Quarin tandem: quia definitum ingrederetur definitionem: ergo nullo modo admitteda est praedicta definitio. c Nihilomimis dicendum est, quia quamus definitio Arist. non sol im non