장음표시 사용
571쪽
Dissut. XV. de qualitate , IV.
potentia visua iuuenis : quando ve- f reuera potius sunt definitio, quam des-
rd est principium operatiotus debilis, appellatur impotentia, ut potentia visiva senis. Similiter potentia generativa , quando habet proportionatum temperamentum; dicitur absolutE p
tentia, & ab ea homines denomin. antur potentes: quando verb temperamentum non est proportionatum, ut in frisidis ; dicitur absolutξ impotentia: &ab ea dicuntur impotentes. Ex quo patet impotentiam non dicere puram ne- sationcm , sed potentiam debilem , remisiam: re ex consequenti non distingui specie a potentia; sed ut imperfectum a persecto intra candem spe
Potest autem definiri haec speciesse: Potentia est qualito productilia: seu, quae simpliciter est principium
autonis r intelligendo per actionem, seu productionem, non solum eas, qua propriE sint actiones, aut productiones alicuius essectus; sed etiam ea quae habent modum a bonis, licet nullum producant esseetiam, ut magna , vel parua resistentia ad diuisonem; quarum sint principia durum, de molle. Quamuis enim tales resistentiae rcueranon sint actionςs , aut productiones Uicuius effectus ; tamen earum principia nempe durities, & mollitudo: sint qualitates istius speciei, ut cxpresse docent Aristot. in hoc capit. & D. Thomas in I. distinct. 42.M. I.art. r. de siler Iob. a. lect. a.
3: Q re prinid diuiditur potentia
4n activam,& passiuam,scii inclitis, resi- eitausis non enim omnis potentia passina est qualitas, ut patet in potentia nassi sua materiae respinu serniae; aut substantiae respectu accidentium.) Potentia activa est illa, quae est principium actionis, qua verό est productio alicurus essectus. Quod sussicienter exprinitum. Potentia resistiti iacit, quae est principium alicuius habentis modum actionis; cum tamen non sit vera actio. Et ad hoc genus pertinent durum, cimolle; salubre, & valetudinarium, ut testatur Aristoteles in hoc capite, intelligendo per salubre, &valetudinarium, non sanitalcm , & infirmitatem, quae pertinent ad primam spςciem; sed robur vel debilitalcm corporis in sita constitutione; ratione quorum dissicitri vel sicile caedit infirmitatibus. Forte etiam ad idem genus pcrtinciat grauitas, Aleuitas : illa enim est principium resistendi motui sursiam , ista verb motui deorsum. Vtrum autem sint potentiae verὸ activae sitorum motuum i constabit, cum de motu grauium levium
3 Ad has duas species substernas
potentiae pertinent quaedam qualitates . supernaturales, quibus homines depi tantur ad cultum Dei, secunddin ritum Cluistianae religionis, quae characteres appellantur. Nam character Baptistat pertinet ad potenti passivam: quia non o dinatur ad aliquam actionem; ssed potius ad receptioncm sacrament rum Charae r xcrb Confirmationis,&Ordinis pertinent ad potcntiam actisuam: quia ordinantur ad actiones hye
que eisdem locis, quod quia hae spirituales potestates sunt instrumentales, sicut virtutes sacramentorum: Ideo cui virtus, quae est in sacramentis, nun es in gentre tres, per reducitionem, eo quόά quiddam fures incompletum e sea.
etiam character, non cprie est. m genere,
Potentia aebita diuiditur in imma- anicut stenta iudit is actis cuia i ncat A transeunteni. Sub hac conti
572쪽
o quis sanatur. dicitur pati ; sed ma awtur intellectus agens & potentur, gemerativa, nutritiua, & augmentativa, quae selent appellari a Medicis potcntiae principales: eisque annectunt alias ministras, ut videbimus in libris de anima & generaliter omnes porcialia,seu irtutes naturales creaturarum, quae, ad producendum aliquem effectum in extranea materia a natura destinatae sunt. Sub immanenti continetur potentia Cognoscitiua, &appetiti ua: illa diuiditur in sensitium, α intellectitiam haec Vero in appetitum sensitiuum,&rationalem. De quibus omnibus, & de viai uscuiusque speciebus,&actibus agendum cstloco citato.
3 DRo huius speciei intelli sentia
I notadum est pa nem sumi multipliciter, ut habetur s. Metaphysicae
textu 26. lectione 2 o. apud D. Thom. Trimό enim sumitur pro . prcyrietatibus, quae ab essentia dimanant: quomodo risibile dicitur passio hominis, diuisibilitas quantitatis, &c.Et passio in
hac acceptione non est species qualitatis, ut patet: cum inueniatur etiam in alijsprqdicamentis. Secundo sumitur pro quacumque receptione, media qua passium recipit esse&m agentis: &corresp5det a itinni, qua agens producit illum. Et in hae acceptione constituit speciale praedicamentum, de quo insta. Tertio sumitur specialius pro recoptione alicuius esseruis nocivi, & di Dconuenientis, in qua intercedit propria alteratio. Quae acceptio frequentior
quando infirmatur. Et sic quantb gis qualitas recepta est nociva, & convcniens; tanto passio est maior: In
quo sensu passionem Christi Domini
dicimus suisse maximam. Hoc autem non solisi contingit, quando qualitas ex naturasea cst nociva, ut tristitia in homine ; sed etiam quando per accidens nocet propter excessum, ut nimia
laetitia. Et ideli dixit ibi de Aristoteles:
horum magis metuae alterati motus, maxime lamexuabiliri item magnitudines exultatio-m, Cr l.
mentationum pasiones dicuntur. Et iuxtat hanc acceptionem, actus appetitus solastici appetiantur passiones, visio loco dicemus : quia fiunt cum aliquali nocumento; maximὸ quando sunt intens. De quo videri potin D. Thom. I. 2.qu.
22. art. I. & quaest. 2 . m. a. ad. 2. Sed
haec etiam acceptio non pertinet ad hoc praedicamentum; sed ad praedicame
tum passionis. οὐ tandem sumitur pasgo pro qualitate, secunddm quam fit talitalteratio. Quae teste Arist in hoc capite, appellatur passibilis qualitas: vel quia
causat talem alterationem, Ut dulce, de amarum, quae causuit alterationem in
gustu, calidum, & frigidum in taetii, de similes qualitates setabiles : vel Quia
causatur ex tali alteratione, ut album, nigrum, quae ca tur ex aliqua est
ratione. Cuius signum sinquit Aristoti est, qudd quando quis pudore asscitur, ruber fit;&qui metuit palidus.Vnde si cui natura talem perturbationem tria humi, simili erit colore. Distinguuntur autem passio , dc passibilis qualitas , ut hie ait Aristot quia passio significat qualitatem ex alia
qua breui alteratione resaltantem, ut palor ex metu, vel rubor ex verecundia causatus : ac passibilis qualitas si ignificat easdem qualitates , ρομμ
573쪽
oriuntur ex permanenti, de fiaea alteratione, ut color rubcus, aut pineus permanens in hominibus; siue id procedat 2 natura, vel ab infirmitate, &c. Ex quo tanquam fit passionem, & passibilem qualitatem non distingui 1pecie, sed tantum accidentaliter, ut de potentia,& impotentia dictum esti Qualitas passibilis, cum sit defini tio, propriἡ definiri non potest. Potest tame declarari,si dicamus quδd Ui quatit . 'sibilis, scii ubisitiua, id cst, constituens obiectum alicuius sensiis. Sub qua comprehenduntur lux,colo odor,
sapor, & qualitates tangibiles, scilicet calor, de frigus; humiditas, & siccitas, dis quae sint aliae qualitates, quae sint
obieeta sensitum. Ex quibus lux,&quatuor primae qualitates sunt species infimae; aliae verb subalternae: nam color diuiditur in albedinem, & nigredinem, α alios colores medios: sonus in acutum,&ῖrauem, de alios medios: &sede caeteris. Asi erum . autem, & lene; &rarum, & dennim, licet videantur qualitates; propriὰ tamen , ut inquit hie Aristota pertinent ad praedicamentum situs. Nam rarum est, cuius partes di-ltant; densum ver cuius partes propE sunt: susiliter asperu est id, cuius partes taliae alijs eminentiores ;.lene Verd, sue lyae, cuius partes quasi in recto sitae sunt. Quae omnia satis patet ad dispositionem partium in loco pertinere.
liniti scilicet forma, 37 intelligentia huius speciei A notandum est,qubd Isma pri- md sumitur pro substantial i: quo sensi
anima rationalis dicitur forma hominis. Secundb pro quocumque actu, etiam accidentali: quo modo omnia accidentia appellantur sormae accidem tales. Et his duobus modis, non est species qualitatis, ut patet. Tertio sumitur forma proe dispositione, quam habent partes quantitatis in ordine ad scia qua derivatur denominatio formos, vel deformis ; de qua dicitur Ples. . Specia-- frema praefise timinum, σα Et in
hac acceptauone est vera species qualitatis.
mitur, prout idem est, quM imago, seu signum alicuius. Et in hac acceptatione dicitur Christus transfiguratus: quia claritatem assumpsit ad tempus in si gnum, seu figuram suturae claritatis, quae erit in sanetis. Quo etiam sensu diiscitur I. Corinta. io. Omnia in f raeontingebant i ri. Secundb sumitur figura inquit D. Thom in pro qualitate resultante exterminatione quantitatis. Quo , modo non dicitur Christus transfigi ratus : quia eadem delineamenta corporis in ipse erant. Et in hoc sensu sumitur in praesentia estque vera species huius praedicamenti , siquidem vect disponit rem in se ipsa, ut patet ex dictis supra num. 19. Non tamen distinguitur specie a forma in tertia acceptatione , ut docent communiter Doct
res, & satis ex se patet: siquidem utraque eodcin modo disponii partes quin titatis in se ipsis. 38 Differunt aPtem accidentaliter. Vel per hoc, quod sorma significat illa speciem physicE,&naturaliter, id est, . iunctam cum alijs accidentibus sensibilibus : fisura vcrb signa ficat cander speciem Matemathice, id est, abstractam ab accidentibus sensibilibus, ut docet Boecius h;c, & indicat D. Tho
mas . contra Rentcs cap. Ios. Vel, ut
tradit ipse Sanctus 7. Physicorum lect. s. penes hoc, qudd sorma significat ista quantatem, prout rcpetitur, & dat c eartificis:is
574쪽
artificiatis, quo sensu dicitur sermatur. ru, domus, &c. figura ve significat eandem quiuintem, simpliciter, vel in
rebus naturalibus. Sub se a continentur quali tates institiitiuae artesectorum , ut turris, nauis, domus, ct similes. Sub figura vero, praeter figuras animalium, & ali rum rerum naturalium , continentur omnes , de quibus agit Geometra: quas
sic possumus ordinare. Primd enim Gura est duplex: alia plana, Quae stiliceti in superlicies,us: dc alia solida, ne, se quae fit inco moribus. Plana diuiditur in triangulis , seu trigonam quadrangularem, seu tetragonam,rentagonam, exagonam, &c. & circulum,
quae est perieiussima inter figuras planas. Sub mangulari continentur cheles, i pleuros , & kalenon. Sub quadrangulari continentur quadratum , ex altera parte langius, rhombus, rhomboides, &c. Per quem etiamodum diuiduntur aliae figurae planae, excepto circulo, qui est species infima. Tandem figura λlida diuiditur in pyromidem chilindrum, cubum, Oualem, lenticularem, &c. & spheram,quae est persectissima inter figuras selidas. Pro quibus omnibus videri possunt Horontius lib. r. suae Geometriae, & alij Mathematici. Concludit autem has seecies qualitatis Aristat. dicens, αε esse alia genera qualitatis ; sed haec esse, quae
maximξ in omniu ore versintur. Quod modestiae causa dictum reputant communiter Interpretes, arrentes diuisi nem esse adaequatam. Cuius non facile assignatur ratio sincientiae. Sed inter alias optima est, quam adducit D. Th. 1. 2. quaest. Α'. artic.2. sumptam ex ipsa natiua qualitatis. Modus enim, seu doterininatio. aut vispositio, quam importat qualitas; vel accipituet in ordineia ipsam naturumsubie ui ves secundum actionem, &yaruonem, quae consequuntur principia naturae ; vel talis demsecundum quantitatem. Si in ordine ad naturam: cum haec habeat rati
nem finis, sitque id, quod primo comsideratur in re: sic ponitur habitus, Adispositio, quae est prima speciesqualitatis, in qua sola attenditur ratio, comuenientis, vel disconuenientis,seu b ni , vel mali t dichium est. Si sui dum actionem, de passionem: vel attenditur secundum principiaactionis, & passi ris: & sic est secunda species , stilico natiualis potentia, & impotentia I vcl. secundum actionis, & pa Tonis termi
nos ; & sic est passio, & passibilis qualia
tas quae est tertia flectes. Vel tandem modus , seu dispositio est inter partes quantitatis : & sc est quarta species, nempξ tarma, & figura. Neque inuenitur aliqua qualitas, quae ad has species non reducatur. Videantur D. Th. ubi sipra, Conrad. & Medina ibidem Caietan.&Soto in hoc capite, Arai o s. Metaphysicae quaest. q. m. a. &S-chea lib. s. Logicae quin 3. ubi rectEimpugnat aliam rationem sitfficientita . quam se at Suareet disputat. a.Metin physicae sectione s. numero T. sumptam ex illa sita definitione sipra imp
o De speciebus impressis , de expressu, tam iensibilibus, quθm iiDtelligibilibus solet meritb dubitari, iaquam speciem perti eant et videntur, enim serEstb omnibus contineri. Hoc tamen rectὶ explicari non potest, usque
dum earum naturam cognoscamus.
Probabile est speciesimprenas pertinere ad secundam speciem: quia ex nat rasia complent Iotentias Verativas tanquam concausi earum: ucque docet inter alios Sanchea loco citato ad 'a. Quamuis, ut ibidem refert, Tob
biliter etiam possit dici, saltim de spe- e bui intelligibilibus esse habitas: si-
575쪽
quidem disponunt hominem in ordine ad naturam, siantque cx ratione sua di ficile mobiles. Quae seiuentia videtur colligi ex D. Thom. I. MqsLIO.art. I.
De species us expressis probabilitet aliqui asserunt pertinere ad tertiam speciem: quia naturas sunt termini operationum. Hoc tamen est contra D. Th . 3. parte quin. O .art. 2.ad Messerentem: In tertia meis quatitatis non
sunt nisi sensibiles pastiones, em sensibilis qualitates. Qui etiam in distinch. 4. q.
1.art.I.docet ex Aristotclusitates tertiqspeciei Semper ha re ressinem ad aliquam transmutationem e pareatim , via
quam inseunt, vel a sua causentur. Et ideo melius dicendum est in dispos-tiones: siquidem ex natura sua sunt l, cilε mobiles, oesinanturque ad benE, vel malὶ esse potentiet , ut patet de actibusvirtutis,&viiij; scientiς,& erroris. Sicque docent coni uniter Tli
mi stet, Soncin. s. Metas h. q. M. ad . Ferrat. 2. de anima P 22.α sancita loco citato ad ultimum, qui plures alios as ducit.
i Tandem de primis qualitatibus , nempE calore, & stigore: siccit te & humiditate non est parua difficultas e nam licet cas enumerauimus sebtertia specie; videntur tamen ad secumdam potiustertinere, cum sintpote tiet activet elementorum. Sed quidem standum est dictis : nam sit, tertia specie collocat istas qualitatem. Thom.I. 2. qu. Io. MO. ad 3. dc qu.12. artiI. ad 3.
tom quia vorE sunt qualitates tangibii tes: cim etiam quia secundum eas m-mb attenditur alteratio ; &ita prim Micrie causiuit aliquam passionem, vel causantur ab ea, unde sumpta est den minacio passibilis qualitatis. Neve in his oportet in pr senes immorari, de quibus neque Arist. nequediterpretes eius ex pros esse di*utant.
De sex ultimis praedicamentis.
O VAs Partes continet hoc caput. In prima, pinermissides'. criptione actionis, & passionis, sillim assignat duas proprie tates, scilicet habere contrarium, & suscipere magis, &- nus. In secunda parte breuissimὸ explicat alia quatuor pr camenta ex sola nominum significatione, dicens quM a situ, seu positione dicitur seum esse : habere verb est; ut Minaurin, usu .ssitum esse: ubi ueri in Lyceo esse: dc quando, ut heri,dc cras.
576쪽
sint actioni, & passioni, i ex dictis circa alia praei dicamenta satis constat.
illis per se, & ratione sui ι sest ratione qualitatum, quae sunt termini earum:&Ea per se primM.tum conueniunt qualitati, ut eisdem locis explicuimus. Ne . que in aliud notati e dignum in hoc
capite; nisi quδd quia Aristot. serὶ nihil egit de his praedicamentis: ideb Gil
bertus Porretanus addidit opusculum de sex principijs inscriptum ex quo posteriores Dialectici veram horum praedicamentorum notitiam iuxta peripateticam doctrinam desumpserunt.
De sex ultimis praeditamentis.
ERpAuc A. de his p dicamentis tradidit nobis Aristot. tum quia paruae entitatis, & non magni momenti sunt e tum etiam quia ex collatione quatuor priorum dignoscuntur. Nam ex se stantia, & superficie continente, quae appellatur locus, cognoscimus iar. Et ex substantia, de tempore; quod est altera species quantitatis, cognoscimus si nilo. Similiter ex substantia, & relatione propinquis ratis, vel dinantiae cognoscimus situm, de habitum. Et tandem ex substiuitia, doqualitate, quae est potentia activa cognoscimus actionem, de pastonem. Ex quo etiam sumitur horum praedicamentorum persectio, & ordo. Nam quia qualitas perfectior est quantitate, de quantitas relatione: ideb actio, & passio praeponuntur ubi,&quando; &haec situi, de habere. De quibus eodem ordine agemus in hae disputatione. Priustamen siti
AN IsTA SEX PRO DICAMENTA CONSISTANT IN gemminatione extrisseca. Vbi etiam . sint quid abstatum, vel relatime. Irca primum non obscuri: nominisDoctores uniue saliter asserere videntur haec sex vltima praedicamenta consistere in denominatione extrinseca, itari ubi v. g. nihil aliud sit qua, denominatio illa extrinseca, quae pr uenit substant .a superficie cotinente; quando, Mepore mensurante; habitus, esse adiacente,dcc sic videtur docere
577쪽
ides, hancsententiam sequuntur Herb. l nes intrinsecam, &extrinsecam deii quod lib.I qu. 3.Iabcl.1.Metaph.qu.23. i minationem eiusdem sonu non potest Soto in hoc cap.&Masibidem qu. i. qui causare diuersa prima genera: ergo
Probatur haec sententia: quia non sunt multiplica entitates intrinsecie, ubi solae denominationes extrinsecae stiliciunt: sed ex sola circumscriptione extrinseca superficiei concinentis dicitur res esse in loco, .& ex sola mensur tione extrinseca temporis dicitur esse in tempore, & sic de alijs: ergo prster
has denominationes extrinsecas non sunt constituenJae aliaeentitates,&accidentia intrinseca. Prima conclusio. Hae raditio .menta non sent purae denominationes
extrinsecari sed forma: qu dam, & accidentia intrinseca, relicta in subiecto ex aliquo extrinseco. Sic docent B. Albe tus&Gilberi. quos restri,& sequitur
communiterDoctores. Estque proculdubio mensD. Thom. Nam J. M taph. lcch is. generaliter docet ultima pr dicamenta esse respectus quosdam relictos in rebus ex aliquo extrinseco. specialiter autem de actione,& passi ne id docet in a.dist. o. quaest.2. art. 4. Ouod etiam de ubi, & quando tradit in A. dist.I6. quaestJ.art. a. qugstiuncula I. ubi docet, quando, & ubi non esse
tempus,& locum; sed qui ex illis in subiecto relictum. Et tandem de situ,&habitu idem tradiis. Metaph. lech. 2o. ubi ex Ati dicit situm addere supraubi dispositionem partium in ordine ad locum, quam constat esse in ipsa re ubicata: habitumque elle quid medium inter indumentum,de habentem: ac proindE non erit ipsam is dumentum e mel admisso denariop dicamentoriam
numero, non possunt haec Vltima constitui in pura denominatione extrins m. Probatur antecedens: quia eadem
omninb forma, quς intrinis denominat subiectum in quo est, denominat extrinsecE terminum , quem respicit per eundem, & unicum esseetiam se malem eius: anima enim esse vidcim,& parietem visum non sunt duo esse-ctiis formales visioni; ut per se constat. Erso repugnat in tali' ripa, prout sic, esse duas edentias primd diuersas: Sc ex consequenti constituere plura pr dicamenta. Maior huius probatio constabit ex dicendis de unoquoque. 1 Ad argumentum in contrarium adductum neganda est minor. Nam esse in loco, vel esse in tempore non impo tat puras denominationes extrinsecas loco & tempore; sed peculiares modos essendi rerum, quae sunt in loco,& t pore, in eisdem existentes. Quia tamen modi isti seu accidentiadependent a robus extrinsecis, quae maiorem habentcntitatem, & sine quibus existere non possunt: ubi enim dependet a loco, quando b tempore, & sic de alijs, ut imsra explicabimus: in ideb de illis loquimur, ac si essent denominationes e. trinsecae. In quo sensu intelligendus est D.Thom .locis pro contraria sententia citatis. Soldm enim intendit ista praedia camenta elle debilissimae enutatis, de sumi ab aliqua forma extrinseca, Vt sectionem a patiente, passionem ab agente, ubi, & situm a loco, quando a tempore, & hibitum ab indumen
578쪽
i rclationis in extrinsecus,& intrinsecus adueniente,dicit' presicamenta esse relationes extrinsecus aduenietes. Eantae secundum licum nan est in Ptentia ad alia distrinsecum; inquantum huius
vidi; sed silum ail aliquid extrinsecum,
silicet ad Leum. Et primo contra Sen
ins extra ipsem, ut a tico dicitur isti quid esse alicubi, me. Ergo non recte lexplicatur D.Th.pro nostra sententia. Respondetur Angelicu Doct.priori loco distinguere motum localem ab alteratione, & augmentatione in hoc, qudd duo isti motus terminantur ad ali quid omninb intrinsecum, nempξ ad qualitatem, & quantitatem ; & prout sic, non dependetis aliquo extrinseco a& ideb per tales motus non intelligitur mobile cciiungi alicui extrinseco, a quo resultet quantita aut qualitas. At vero ubi, quod est terminus motus localis,
omnind dependet a loco, qui est quid Qxtrinsecum: de idcb prius mobile intelligitur coniungi lisco,quam quod resultet ubi. In quo sensu mobile motu locali dicitur esse in potentia ad aliquid
extrinsecum: quod non habent alij motus. Videantur Maux. ubi suprii ad i. de Sarach. qu.Io. Perquod patet ad locum ex primo contra gentes. Sensus enim est,qubd res denominatur esse alicubi a loco tanquam a forma extrinseca, a qua sumitursor inuinseca, scilicet ubi.
6 3 Veniamus ad secundam partem quaestionis: an scilicet ista praedicamen ta sint quid absilutum , vel purae res tioncs. Circa quod, aliquid Antiqui, quod refert Heta ubi sup. docuerunt
consistere in aggregato quodam ma ,soluto, &relativo. Haec tamen sententia est manifeste falsa: quia praedicamenta sunt entia per se, de simplicia: ergo non possunt ex rebus diuersdrumprqdicamentorum integrari. Secunda sententia docet esse veras lationes.Quaevidetur esse sentet.Scoti in dis .i 3. q. i. ubi secti distinctione
dem sententiam, nulla ficta distinctione, defendit Capreol.in 2. dist. c. qu. I. assirmans praedicamenta ista vere esse relationes, & non quid Asblutum. . Potestque suaderi: quia haec praedicamenta dependciat in suo esse ab existentia illius extrinseri, ad quod ordi natur : ergo sunt verE relationes secundum esse, de non aliquid absolutum. Consequentia videtur nota; siquid in hoc differunt relatio secundum dici, seu transcendentalis, de secundum esse, seu praedicamentalis; qubd haec requis
rit existentiam termini; non autem illa. tededens verb conceditur communiter Thora istis,&videtur satis ostendie tum inductione: tum etiam ex impersectissima, & debilissima entitatenorum praedicamentorum , quae non
rem saluatur per hoc sollim,qubd&cant oscinem ad aliquid extrinsecum; nisi etiam requirant cius existentiam; siquidem illud conuenit pliuibus qualia talibus satis persectis.
Secunda conclu. Haec praedicamentasuntrelativa tanthin secundum dicis ac proinde non suntverae relationes; sed quid absolutum. Sic docent frequentcrThomistae , Herb. quodlibeto citato, SOncin.1. Metaph. q. 39.& I.Iabel ibisdem qu. vlt. Arauxo ubi sup .conclus. Solus & Mas. in hoc capite. Sancti. lib. citato, & communiter Doctores. Fundamentum est: quia propria ratio relationis secundum esse est essem seu accidens faciens respicere aliud ex proprio,& natiuo effectu eius: sed hoc non conuenit istis pr dicamentis: ergo n5 sunt verae relationes secundum esse Probatur minor discurrendo per stagmia.Nam in primis, quatuor vltima prae' dicamera ex propria ratione dicunt esse
in; siquidem bi iacit rem esse ui ilico:
579쪽
quando in tempore ; situs. disponit par l relativa secundum dici, sed ex eo, qur, dies in loco : & habitus resultat ex eo i sint entia impersectit, & debilissimaequbd vestis sit in corpore. Ergo nullum istorum, propriε loquendo,includit et se De actione etiam, & passione idem patet. Tum quia ex propria ratione non dicunt aae; sed actio dicit esse ab Hentripassio verbin passe. Tum etiam, quia si ei sent verae relationesmecessaribessent mutuae, ut patet : hoc autem repugnat : ergo, &c. Probatur minor:
quia actio,& passio non sint simul na-tiira: illa enim est actus activi; haec ve-cntitatis, ut explicatum est. Et huiusmodi sunt ista praedicamenta: quae proinde magis accedunt ad relationcm eraedicamentalem, quam alia relativa
secundum dici perseitiora: & per consequens minus participant rationem
id passivi, ut inquit Arist. 3. Physic. tex. 29. Actiutun autem liuetc causa passivi, de pri sis illo, ut de se constat. Confirmatur: quia iam haec pr di-
Camenta continerentur sub praedic mento relationis : & ex consequentistium eisent quatuor genera suprema contra receptam Plutosophorum scil-tentiam, quam explicuimus disp. II. n.
Ergo haec pr dicamenta n5 stantvem relationes ; sed entitates absolutae. 8 Ad argumentum in contrarium adductum iactanda est consequentia. Ad cuius prnationem respondetur, quod relationes dependere an existcntia alicuius extrinseci, non oritur so nitaster ex eo qubdsint verae relationes
secundum esse; sed ex eo -, qudd sintentia imperfecta, & minimet entitatis. Quod non soldm relationi ; sed etiam alijs entibus conuenit, ut patet de uni ne, de si modis, quibus in hoc assimi tantur ista pr dicamenta. Quo fit, ut
licer non omnia relativa secundum dici, seu transcendentalia petant terminum actu existentem: ut patet de po
ruuntur pr dicamentalibus , quae s per talem existentiam posuitant, ut diximus disputatione 34. numero23.)tamen plura sunt relativa secundi dici, quae etiam requirunt existentiam rem , no formaliter exco, qudd sint DE DI CAMENTI samenis,. in Iasonis.
Ia praedicamentorum opori bat disputare: in omnis actio subiectetur in agente ; inde enim pendet statuae, in quo c5sistat ropria ratio, tam actionis, quam passionis. Haec tamen dissi
cultas propriam sedein hium lib. 3. Phy-i sic. &idia in praesenti suffcieth c pro
dicamentavicumque explicare. Pro quo notandum est plura reporiri in productione Physica alicuius es sectus , verbi gratia in calcfactione . Primb enim inuenitur substantia, seu suppositum ignis, cui ut quia tribuitur. calefactio. Secunia potentia operat ua, scilicet qualitas, per quam istiis constituitur potens, seu in actu primo ad calefacietum. Ter id effectus, nem
pε calor in ligno productus. Garib
motus medio quo passum, scilicet lignumeransit de non calido in calidum Quintd mutua relatio pr dicamentalis, inter ignem ,& lignum. In nullo autem horum consilit essentialis,&Metaphysica ratio actionis, aut passionis. Nam in primis de.
substantia, seu supposito, id est, per se ieuidens. Qualitas ctiam, siue potentia operativa, quavis soliat appellari actio amcccdcuic siue causalita, aut orior
580쪽
naliter: quia est principium actionis,ut ex doctiliis D. Thomae notant Bergo- mensis in concordaniijs dub. 21. de
Flandr. s. Metap. quaest. 22.artic. 2. ex plicatque Iase Nazar.I. P. qu st.21.art. I. controuersia unica: tamen certum est
in creaturis realiter distingui ab actu ne propriE, & cssentialiter sumpta , ut quod si actualis receptio cisectus. Elin his realitat ibus,seu se alitatibus consistunt eslcntiales rationes actionis, de passionis, ut magis explicabimus lib. s. Physicorum.
cumque formari definitiones actionis, dc passionis. Mim a enim est ea ditis probat Angelicus doctor innumeris i causa efficientis : vel actin sit in p.
in in tabula vcr- tentiae operativae vel meli is : istaceidens, a quorei constituitur actu prodi
cem. Cum qua definitione coincidie ea, quam tradit Gilbertus lib. de sex principijs, & admittit D. Thom. opus 8.trach. o. c. I. scilicci Aio est forma,
agere dicimur. Vnde etiam simitur definitio passionis. Nam, ut benξ inquit Angeliciis Doctor,cap.3. sequenti. sicut agere nihil aliud est,quri cauta esormam in pasta; sc pati nihil aliud est,
quam talcm sormam recipere: ac
inde sic potest definiri: Pasiis est at Acilis rece7tis termini e vel . inseram patentia passiuae: sive . cccidens, a quores constituitur actu recipiens , vel tandem:
enim omnia inter se coincidunt; neque indigent noua explicatione. Videatur Ar My. . Aletaphysquaest. c. ari. I. ubi eodem modo inplicat haec praedicamenta, additque esse communemsem tentiam Metaphysicorum.
ii Ex dictis insertur primb,spo cificationem actionis semendam eue a principio, seu potentia opera tua; specificationem verb passionis a termino per amonem producta. Quae est e pressa sciatentia D. Thom. I. a. quo. I. articul. r. de prima parte , qu stione
I , artis. ad 3. de veritate, qua . 2O
artic. r. ad secundum , & alibi - septi eamque inter alios explicat latE Momtesino I. 2. disputat. I. quast. T. Pro
qua etiam videri potin Bai et r. put, quin, 7 7. 'c. 3. B; sterquς penὰ locis, quae habetaturoo actio num. r. Similiter certum est
actionem saltim se aliter non esse ipsum effectum, & idem est de passione ; siquidem sunt distinctii et dicamenta. . In relatione etiam praedicamentali ignis ad lignum misi is possunt consistere: tum quia relatio est distinetiam prςdicamentum: tum etiam quia haee restillat ex ipsi actione,& passione, de si datur in eis , ut patet ex dictis
disputat. I .io Tandem de motu idem comuincunt ex D. Thom. Caiet.& Nazar.
quaest. M. citara in creaturis actio essentialiter sumpta debet esse tale quid , quod proportionabiliter transbitum in Deum identificetur cum substantia eius; sicut intellectus,aut alia potentia operativa sisnificat id, quod in creatura est accidens I transsatiun verbin Deum est ipsa substantia eius. sed si Deus immediatE calcfac: et, aut moueret lignum. motus ibi inuentus non identilicaretur cum ipse Deo, ut est per se euidens. Ergo in illo motu non potest consistere id , quod in Deo apprehendimus per modum actionis: α consequenter neque in creaturis Propriaratio actionis potest consistere an tali motu. Ac proinde concedenda est alia realitas, vel Drmalitas; a qua potentia operativa constituatur in a
1ecundo , quaeque si caestatas ipsius agentis. Et similiter ex parte passi comcedendum est aliquid.; per quod pin