장음표시 사용
601쪽
quibus dirigitur tertia operatio intellectus.
I CVr feeundae intenti, ne, , quarum mntia dirigit sisunIam veratisnon intellesim : ita viaior, medium, θλgi --, gura, demonsatis,far' eia, his similia seunt secundae intentisnes, quarum nutria Arial git, perficit tertiam verationem inte efZ- , nempὸ discursum: cr*pertinos ad hanc tertiam partem Dial Heae. sitram comp&ctitur tabbin libris de prima lusi,duoluu de Posteriori, edis Topicarum, O Hisb- Elea: --. cia eorum , tuae ibi tradηntur,piara iam constanta ex ore. tiara siste pinum auces iae ideo utiliora seligem-. . .
risi deducitur enim a verbo gr*ςQ, ο ιαλυω, - ,quod idem est, ac refluo: unde etiam deducitur δεαλυτυς , -- is , id est , res ut--, seu resta--. Est autem rosolutio, ex Arist. 3. de Coelo, regressus a Gmposito ad simplicia , ex quibus constat compositum. Quae est duplex, alia Physica , alia Logica. Re lucio Physica contuigit, quando compos, tum naturale dissolititur in partes reales, quae actu, vel potentia erant in illo, ut quando mixtum resoluitur in elementa ; domus in L des, de ligna; oratio in syllabas, M. Resolutio Logica fit, quando compostum rationis dis luitur in sitas paries, ut quando definitionem resoluimus in genus, α differentiam ; A syllogismum in sua
principia. Hoc autem potest fieri dupliciter, scilicet ex parte formae, & ex parte ma terim sicut enim triangulus ligneus ex parte figurae resiluitur in tres linea & linea in partes; & puncta, quae sentprincipia eius, & ex parte ligni in ei menta, quae impotentia continet, ocsunt eius principia: 'ita similiter argvimentatio , syllogismus, & alia com-aecia rationis 1 pliciter possunt roin sita principia. Primb ex parte formae, probando scilicet Armam
602쪽
illam argumentationis, vel syllogismi esse bonam , vcl immediatὸ per prima principia , sicut probantur quatuor modi persecti; vel per reductionem ad illa, ut probantur alij. Secundo modo. potest syllogismus s&proportionabiliter alia composita rationis in resolui in sua principia, ex parte materiae, scilicet in propositiones: nam hae sunt materia proxima syllogismi. Ad utriusque ergo resolutionis notitiam ordinantur libri Aristot. qui in hac tertia parte continentur. Cum autem resblutio ex parte formae prior sit resolutione ex parte materiae, sicut sorma prior est materia : ided isti duo primi libri, ubi de re lutione syli sismorum ex parte formae disseritur, inscribuntur anal friem id est, priorum analyticorum , seu de priori restautione.
Alij Vect libri; qui supersunt pertinent ad posteriorem resolucionem 3 squidein eis disseritur de syllogismis ex parte
materiae: unde omnes inscribendi essent de posteriori rinolutione. 3 sed quia materia necessaria, ex qua constat demonstratio, potior est, quis probabilis, & apparens, ex quibus constant tyllogismus topicus,& staphisticus; di in his propter eorum im- Persectionem non omninb potest fieri resolutio: ida duo libri sequentes, in quibus agitur de demonstratione, titulum de posteriori resolutione sibi xsuparunt. Et ita inscribuntur αναλυπροκών a blicon fleon, id est, posteriorum maliticorum. Nisi mauis dicere cum Galeno, inscriptiones istas non siisse ab Aristotele suis libris ainositas; sed a posterioribus Interpretius. Neque enim sub tali titulo citat ipse hos libros; sed duos priores appellat de Ratiocinatione; duos verb Hibse.
quentes de Demonstratione, ut patet ex primo Posteriorum cis. 3. Qiue his scriptiones explicant rectE materiam, circa quam vetiantur. Nam ratiocin tio significat argumentationem ex parte sormae, de qua tractant libri Pri rum ; demonstratio verb significat hulogismum in materia neces via,de quo tracta libri Posteriorum. Disputat autem Aristot. dissua in libris Priorum de 'serma argument tionis; de varijs eius species us, scilicet syllogismo, & inductione, quae simi propriE species;& enthymemate, Mexemplo, quae ad illas reducuntur; de
triplici syllogismorum figura, & vatijs
uniuscuiusque modis ; de reductione imperfectoriam ad persectos ; de arte in eniendi medium, caeteriisque, quae hanc materiam concernunt.scd ex hiri necessis ia omniaselegimus libro 3. Institutionum: ubi non periunctoriE, vecommuniter si , sed ab imis fund mentis ea deduximus. Propter qu*ὶ his etiam libriasupersedendum cst.
603쪽
IRENTER rist t. textum , cui inter Hisi eisu libras Enpraeumbiὸ acutissim- , ' nobili in , commentaris , -- rationiό- ex professo idustraremin. Sed longi in par est,exereseret praesens labor em ideo niateriam hanc, qua potuer--. brenitate, perstringemin , nihil, fieri t. t, relinquenter. Igmila tamen sint iterum, alue iterum Diui Thomae Comme raria in tis si ras, qua inter adia eim vera se ni mactari ma. Vt autem text-- .relis no simu omninὸ fratri, Iummam, seu argumentum r- bbor in
N Hocr. lib. agit Arist. de demόnstratione, partibus eiu speciebus,&proprietatibias. Ad quod in cap. i. posito vnia uertat theoremate, seu maxima, quod scilicet, Omnis Δει mi, disciplina, qua ratione perficitur, fit ex praeis enti c/gni me, explicat ea, quae ante demonstrationem cogi, cidebent: statuitque tria esse praecognita, & duas praecognse
s Capite secundo definit scientiam dicens : scire est rem per causam cognoscere, & ita rei causam esse, ut illam aliter se habere non posse arbitremur. Definit etiam demonstrationem duplici definitione infra disputatione di cima octava adducenda. Et tandem definit principium dicens: Principium est pop sitis immediata, id est, qua non est altera prior, seu carem medio, per quod prQbctu Quod diuidit in positionem, de dignitatem. Positio est principium non ita commune, & notum, ut illud habere debeat, qui discere incipit. Et huiusmodi sivit principia particularia uniuscuiusque scientiae , vi diei ae omni, de diei δε nur rLήquid mouetur, M EA mauetur, me. Dignitas verb est principium, quod qui-ibet habet, antequam scire incipiat eo, quod sit valdε commune, & notum, ut1- Eder est, vel non est: totum est niatim se a parte, de simila. Rursus positionem diui ait in definitionem, seppositionem. Definitimn appellat illudprincipium particulare, ubi continetur definitio: supposti nem Verbillud, ubi tant im continetur genus, vel differentia. Sicut enim hoc nomen licet primarib conueniat medio ; inde tamen tota propositi diuitur principium: ita quamuis desinitis tantum sit alterum extremum Proposit
604쪽
Doni Atamen per synecdochen tota propositio,in qua continetur desinitio; ppe, latur in praesenti definitio. Et concludit, quod principia sunt magis nota, quam conclusiones: nam propter quod unumquodque tale, &illud magis.
6 Capite tertio reijcit duos errores Antiquorum. Primus erat contem
dentium nullam esse scientiam: quia, vel in demonstratione proceditur in inis nitum , vcl deueniendum est ad aliquod primum principium, quod per aliud non demonstretur. Si primum: non datur scientia: quia in itum non potest mente pertransiri. Si secundum : ergo illud primum principium non potest per aliud cognosci; & consequenter neque demonstrari. Ac proinde non scictur: quia scire cst rem per causam cognoscere. Ad quod respondet non omnia , quae cerib, ct manifestE cognoicuntur, sciri per demonstrationem : sed prima principia cognosci per habitum principiorum; qui nobilior in ,& certiori modo cognoscit principia, quam scientia conclusiones.secundus error fuit eorum , qui scientiam admittentes non ponebant habitum principiorum , sed omnia per scientiam cognosci, quae procederet ex demonstratione circulari. Existimabant enim conclusiones scitiser principia,&principia per ipsas conclusones. Quod optimE reijcit Aristoteles impugnans circulum in demons rationibus: quia cx illo sequeretur idem esse prius, &post rius; notius, & ignotius :& quod idcira per se ipsum demonstraretur. Quae repugnant demonstrationi, quae procedit ex prioribus, & notioribus ab lutE. 7 Capite quarto statuit demonstrationem debere constare ex proposci Ubus necessarijs: nam res, cuius inscientia, non potest alitet se habere. Quini necessitatem non potest accipere ex principio fallo, aut contingcnti. Licet enim ex falso, aut contingenti possit interdum Qui vcrum, & necessarium, ut dixi,
mus lib. 3. Summularum cap.2. tamen tunc conssequens non habet critatem,aut
necessitatem ab antecedenti, sed aliundξ, ut ibi Am diximus. Et ita non potςst
consequens necessarium demonstrari per antecedens salsum, aut contingens. .
Deinde explicat, quid se propositio, seu praedicatum de omni, per se, & uniue sile. Capite quinto adducit tres deccptiones, quae solent contingere circsrraedicatum uniuersalcide quo insta. i Capites to septem rationibus probat dcmonstrationem constare ex neces.sirijs: subiungitque ex contingentibus posse sequi necessariti;sed non probari, ut dixitnns circa c-. Ex necessarijs aute semper sequitur necessariu:& ita repugnat; lubd conclusio sit cotingens,&pr missae necessariae. rc accidentia c5munia, Due sint separabilia,sive insepara ia,n5 caducsub scietia,nec dcmostrari possunt. Capite septimo ostendit demonstrationem constare debere ex proprijs; non verδ ex alienis,aut communibus: concluditque nulla scientiam pat liculare posse sita principia confirmare. Capite octauo prosequitur demonstratione debere constare ex proprijs: additque Metaphysicam,&Logica esse scientias generales. Capite nono ostendit in qualibet scientia esse proprias interrogationes: cxplicatque, in quo disserant Demonstrator, & Dialecticus. Capite decimo diuidit demonstratione in demonstrationem: quia, dempterivia. Vnde etia colligitur diuiso scietiae in substernante,& subalternatam. Ab hoc verb capite usque ad 11.adducit alias demonstrationis diuisiones, aliaque non omnind necessaria pertractat. A capite vcrd 23. usque id 17.quod est ultimum, disputa descientia, quae est csse s demonstrationis: vindenam sumatur unit
α distinctio scientiarum: &in quo scientiadifferat ab opinione, & solertia.
605쪽
turper i . capita. Ini 8. verb,& vltimo agit de limitu principiorum, quo cognoscuntur prima principia demonstr Donis. Quae omnia ut breuiter, de dilucidE complectamur materiam horum liabrorum quatuor disputationibus absolvemus. In prima erit sermo de praerequiso tisad demonstrationem: in secunda de ipsa natura demonae attonis, & diuinoniabus eius: in tertia de scientia, quae per demonstrationem acquiritur: & tandem . in ultima de alijs habitibus intellectus.
De nanquisitu ad demonstrationem. y AE s T l O PRIMA.
rrRAM OMNIS COGNITIO IN TE ELE CTI VA FIArex praemistenti contione. Emonstrationem,scdictam , quia quasi digito demonstrat
ignotum , negauerunt Heraclitus, de Craiyllus, qui scientias de medio sustulerunt , ut vidimus disput. 3. num. s. Quibus consenserunt
Academici, nihil cerib cognosci posse dicentcs ; sed omnia dubitanter , α
cum formidine. Quorum fundamenta' ibidem adduximus. Plato etiam, quamuis scientias admiserit, negauit tamen esse necesi riam demonstrationem: quia exillim uit illas filisse a principio antinae inditas: ac proinde nullam nos in hac virascientiam de nouo consequi; sed nostrum scire sellam esse quoddam reminisci
606쪽
argumento. Quia dum homo scire desi derat: vel cupit scire id, quod iam sciebat ; vel id , quod penitus ignorabat. Non primum: quia nemo scire desiderat, quod iam cognoscit. Sed neque etiam secundum : quia stiperuacanea esset inquisitio. Sicut enim trustra quis
quaereret hominem, quem nullo modo novit; siquidem etiam si ipsi obuiam
feret, adhuc non cognosceret: sic stu- sua quaereret aliquis scientiam eius rei, uam omnino ignorati; siquidem etiam ipsi praesentetur, adhuc illam non cognoscet. Ergo nihil restat respondendu,
nisi quod homo scire vult id, cuius quidem quamuis a principio habuit anima
scientiam; fuit tamen oblitus propter corporis hebetudinem. io Vt has duassententias, vel p eius errores excludat Arist. exorditur caput I. huius i. lib.celebri illo axiom, te : Omnis dolar ι , omni ue alis plinis tutellectiva se ex praeresenti Ognitione. Nam primum quidem, qiii confundit cognitionem sensitivam cum intellectiva, rejicit prioribus verbis , ostendens dari cognitionem intellectivam. Secundum verb excludit in subsequentibus. Si enim verὸ datur cognitio intellectiva, quae ex alia praeminenti fiat:
ergo non omnia. principio sciuntur; ac proinde verὸ datur demonstratio, per quam scientia comparetur.Qusd etiam conuincit, tum naturalis appetitus,que habet homo ad sciendum, qui frustraretur, si nunquam perueniret ad cognitionem certam, & euidentem alicuius rei , tium etiam ipsa experientia: plura enim ita ccrib,& euiaenter cognoscimus, ut nulla omnino adsit dubitatio, ut patet de conclusionibus mathematicis. Imb ipsi Aciaemici , dum nihil certo sciri posse ostendunt , id
tanquam certum reputant, Se si-ruia se scire posse conuincuntur. Vne Maussi libro 3. contra Academi-
cos c. 9. Negant sinquit in cademisi aliquid Firi passe. Vnde his .mbuturi te Diai si mi Domines , atriis doctissimi e
Mauit mi, inquiunt, defiantis Zenonis. Cuir
Nam si vera est, nonnihil veri/-uit, quivel illam navit. Sin falsa , nodo
buit constantissimos commouere.
1i Ad fundamentum Platonis recpondet in eodem cap. Aristoteles,quod cum quis aliquid scire cupit, neque scire cupit id , quod simpliciter sciebat; neque, quod omnino ignorabat ; sed quod simpliciternes iebat; sciebat autem secundum quid. Quia nimirum c5clusionem, quam actu , & in se ipsa ignorabat, s quod est simpliciter neRire virtute, de in potentia cognoscebat in principijs quod est scire secundum quid:) ad eum modum, quo esse straturalis, antequam adiu producatur quod est simpliciter esse, in praeexistit in virtute, de potentia sitae cauiae squod est esse secundum quid.) -e sicut ibi siluatur veraseneratio naturalis per hoc , quia id , quod erat in potentiaens, fiat ens actu ; quod est reduci de potentia in actum: sic in eo, qui addis est, datur vera aquisitio scientiae, qua tenus id , quod virtute, & potentia erat notum in principijs uniuersalibus, aetii cognoscitur in se ipse; quod est reducide cognitione potentiali, seu virtuali, aut uniuersili incognitionem propria, de actualem. per quod tandem fit i
quisitionem conclusionis, quam ignoramus,non esseseperuacaneam; sed vore dari demonstrationem, perquam in
iis tactritia, seu disciplina de nouo a quiratur, quod est fieri ex praeexistenti cognitione. Videatur S. . hiclech 3. 11 Quamuis autem haec ita sint, meritb dubitatur a Doctoribus : 'u
modb sit intelliget da haec propositio
Aristot.Nam eam non esse uniuersaliter veram suadent haec argumenta. Primh:
quia si omnisdqctrina, de disciplina fie-
607쪽
ret ex praeexistenti cognitione, daretur
processus in infinitum a quod est absiar-dum. Probatur sequelaiquia illa prae-
existens cognitio etiam cst doctrina: ergo deberet fieri ex alia, &illa ex alia,& sie in infinitum. Secundo : quia scientia Angelorum est verὸ doctrina: & tamen non fit ex praeexistenti cognitione: ergo non est uniuertaiter vera propositio Arist.
Maior patet: quia Angeli persectissimEcognoscunt proprietates rerum persuas troprias causas, 't hominem esse risibilem : quia est rationalis: ergo habent perseetisi E demonstrationem, de doctrinam. Minor 6rb probatur: quia Angeli unico simplici intuituc gnoscunt essentias, &passiones; & cam , &. effectias: . ergo eorum scientia non sit ex aliqua proxisteti cognitione. Tertib tandem: quia tertia operatio intellectus nostri, scilicet discursus, non est cognitio solius concluso
nis sed etiam praemissarum: ergo Ia que etiam in nobis cognitio discursua, propriε loquendo., fit ex praeexistenti cognitione praemisiarum. Conseque
ei a patet: quia si cognitio ipsa praemisi
rum pertinet ad discursum, ergo non est praeexistens respectu eius. Antecedens verb probatur: quia cognitio solius conclivionis tantum est enuntiatio
quaretam, & iudicium intellectus; sicut ipsa concluso sola est tantum quaedaminositio: ergo cognitio selius con- nis non j tertia operatio intel-lichias.
13 Variὸ solet explicari ab intc pretibus haec proposito Aristotelis.
Edam enim extendunt illam adomnem cognitionem intellaetias, tam simplicem , quam compositam. Cum enim
discursu fiat ex antecedenti iudici &iudicium praesupponat apprehens nem ; de haec requirat coguitionem sensuum semper u scatur quamcum que cognitionem intclicetiis fieri ex alia praeexi stenti cosnitione. Et hunc inquiunt esse sensiam illius propositionis.
Parum ab his discedunt alij, qui
dictam propositionem accommodant ad solas cognitiones compostas intelle- .ctus, tam secundae, quam tertiae oporationis, ita ut sensus sit omnem cognitionem intellectivam,tamdiscutituam, quam iudicatiuam fieri ex alia praeexiastenti cognitione intellectus, scilicet ex simplici apprehensione. Econtra verbali j omninδ restringunt hanc propositionem, asserentes non esse intelligendam de omni cognitione discursita ; sed solum de demonstrativa. Quod probant: tum quia haec
sola potest absolutε appellari doctrina:
cim etiam quia sic rectὰ excludi in tuc errores, quos impugnare intendit Ariastoteles: tum denique quia verε dantur opiniones in sto genere per se notae, seu
per se probabiles, in quibus non habe.tur una cognitio ex alia; sed cognoscuntur ex sela notitia terminorum. Ergo
non est intelligenda propositio Arist telis de cognitione discursiua etia pr babili; sed solum de demonstrativa. i. Nihilominus dicendum est,qubd licet dicta propositio quocumque ex his modis explicata, sit veri sibo ; men iuxta mentem Aristotelis intelligenda est de omni, & sola cognitione discursua. Prima pars conclus nissatis ex se constat. Sive enim intelligatur de sela. cognitione demonstrati- ; siue extendatur ad secundam, de tertiam operationem intellectus; sue tandem ad omnes: semperdatur aliqua
prae issens cognitio , .vel intellectus, vel saltem sensus , ut expilicatum est: ergo quocumque modo intelligatur. dita propositio , est omnitib
Secunda etiam pars conclusi nis ex communis consensus Inter'
608쪽
pretum, Averro. Philoponi, B. Alberti,&gloriam. Quos sequuntur Sarach. lib. .q.I. Masus hic qu.i.ad a. Rub .ibidem , dc Conimbric. q. 2. artar. Estque expressa D. Thora. in hoc lib. Iech i. ubi
per doctrinam, de disciplinam inquit
significati, non omnem cognitionem;
sed eam, quae ex alia acquiritur, seu perquam ratio de uno in aliud procedit:
quae prout est in Masistro, dicitur doctrina, & prout in diicipulo, disciplina.
Et concludit: Nerue accipitur hic δε-
habet ad aequisitisarem scientiae latitum; sed ad aequisitionem egnitianis missumque. si spatet: quia manifestat ha*ρυ- sitionem etiam in distulativis, in storicis distulationib- , per σκ- mn acru ritur scientia. Per quod excluduntur omnes modi dicendi supra relati, vicω sideranti patebit. Sed specialiter contra Vnum quemque probatur haec secunda pars cones sionis. Contra primum quidem: quia planῆ loquitur Arist.de praeexistenti cingnitione , quae sit eiusdem ordinis cum sequenti, seu quae sit etiam intellectit sicut illa. Sic enim probat rectE contra Platonem, esse demonstrationem: quia doctrina, quae habetur de conclusione,
causatur ex cunitione antecedentis;
quam constat heri etiam in intellectit. Ergo per cognitionem praeexistentem intestigit Aristoteles cognitionem iam tellectivam: de per conliquens nomine doctrinae, de disciplinae non potest ibi intelligi quaecumque cognitio intellectus. is Contra secundum etiam modum dicendi probatur. Quia in haci ostione Aristoteles, nomine prae-entis cognitionis, non intelligit cognitionem apprehensium; sed iudicatiuam : ergo nomine doctrinae , &disciplinae non potest ibi significari Oinnis cognitio complexa, tam iudicati- , quam discursiua. Consequentlapae tet. Antecedens verb probatur: quia vellatet ex toto hoc cap. &. maximὶ exblutione argumenti Platonis, cpp nit Arist. hoc esse discrimen inter propositiones, quae sunt prino principsa, duropositiones demonstrabiles; quod
allensus demonstrabilium fit ex prae, existenti cognitione; non verb assensus primorum principiorum: ergo nomine iraeexistentis cognitionis debet inteligi cognitio, quae neces tu suppon
tur ad assensum conclusionum; non vero ad assensum principiorum. Dd haec non est cognitio apprehensiva; siquidem ista praesipponitur etiam ad assensim principiorum,ut patet: ergo debet esse iudicativa. Tandem idem probatur contra tertium modum dicendi. ram quia hie QE contradicit textui: nam positatui uniuersta propositione, statim probat eam Ariae inductione seminal monstra ionibus Mathematicae; infrulogismis , & inductionibus probabilibus Dialecticae; & in exeminis, oc e thymematibus Rhetoricae,quq Proeter
incertitudinem materiae, non salum non demonstrat, sed neque utitur si
quenter syllogismo, Minductione, tacui Dialectica; sed enthymemate , de
exemplo , ut notat D. Thom. ibidem.& nos explicuimus lib. 3. Institui. cap. I.
ergo propositio Arist. intelligitur, non silum de eognitione habita per demo strationem; sed etiam per quamcumque argumentationem , seu dis:
Confirmatur: quialoco illius te mini , inte ectiua , quem frequenter habent Latini eodice habetur ut textu Graeco , di amitiei, quae vox, ut notant Conimbricem ubi supra derivatur a nomine 'Io νΛια. ὁ - mia, de verbo, etes, , quod signibsicat viam conscere, seli discuuere.
609쪽
propter qRod ut notant Bora , & Niaphus , emendatiores codices legunt: Omnu Amisia, omni ue disciplinaein a, me. Ergo ibi loquitur Aristot. de omni, &sola cosnestione discursitia: α per consequens legitimus sensus illius propositionis est, quod omnis cognitio discursiua, siue quae in Magistro est, siue quae in discipulo, sit ex praeexistenti cognitione principiorum,ex qui 'bus procedit intellectiis discurrendo ad cognitionem eorum , quae ex talibus principijs deducuntur. Per quod patet ad ea, quae pro hoc tertio modo dicendi adducta sunt. Primum enim est falsum : M absque fundamento nomen doctiinae, aut dis ciplinae restringitur ad solam cognitionem scientificam: nam etiam in opin tiuis verE docemus, & discimus. E que comprehendisse Arist. sub tali ii
mine constat ex textu, ut vidimus. Secundum etiam non urget.
multo melius, & formalius excluduturdicti errores ex illa propositione, ut, nobis explicata est. Nam sic assignatur uniuersalis ratio, & prima radix , unde rouenit, quod de nouo acquiramus cientiam eorum, quae antea simpliciter ignorabamus. Hoc enim non conuenit scientiae, secundum quod scientia est; sed secundum communem rationem cognitionis discursiuae, ut consideranti patebit.
Tertium tandem nihil colligit contra nos. Fatemur enim in opinatiuis aliquas esse propositiones immediata seu per se notas in illo genere, ut insta disp. 2o. explicabimus. Tales autem propinstiones non sunt conclusiones ; sed principia: neque cognoscuntur per discursum;sed ex ipsa notitia terminorum:& consequenter non pertinent ad habitum opinatiuum , qni generatur ex
sillogismo probabili, & corresponopinatiuum principiorum, quem ponit Aristoteles correspondentem in
tellectui, qui est liabitus principiorum dei nonstrationis, ut videbimus loco
facta respondetur. Ad primum, iuxta nostram expositionem satis patet non sequi processum in infinitum. Nam Iicet cognitio discursua, qua probatur tertia , aut quarta passio de lubiecto, possit fieri ex alia cognitione discursi peaeexistenti: tamen cognitio, qua prisma passio probatur, non fit ex alia cognitione discursua I sed ex cognitione iudicativa principiorum: & sic non d tur processus in infinitum.Neque etiam datur iuxta alias expositiones adductas. Nam discursiis fit ex praeexistenti iudicio ; iudicium ex praeexistenti apprehensione intellectiis; & haec ex pro existenti cognitionesesistis; quae non fit ex alia priori cognitione. Ad secundum respondetur Arist telem non dixiste absolute: Omnis δε- mina fit ex praeis enti cognitione ; sed omnis d.arina discursi , ut vidimus. Quae tamen non habet locum in Angelis: quia quamuis veia cognoscant ense bis per suas causas; non tamen habent diuersias cognitiones, Vnam respectu causae, ex qua procedant ad ali respectu esseetias ; qnod necessarium
est ad discursum propriE dictum: sed
vilico simplici intuitu utrumque cognoscunt ; & sic scientia eorum proprie non fit ex eraeexisteti cognitione,neque de illa intelligenda est propositio Arist. Quod si propter codices Latinohqui non habent: Omnis Larina discin Da, sed omnis doctrina intellectiva, velis cum aliquibus dictam proponti nem aliqualiter etiam extendi ad AOgelos : dicendum est, qubd quamuis ex parte ipsorum non si verus,& formalis det icientiae ; sed ad iniun habituri siscutius, itavi ex cognitione principi,
610쪽
procedant ad cognitionein conclusio' intellectualibus , scilicet scientia , sanis; ex parte tamen ipsarum rerum est quidam q si discursus obiectivus, secundum quod unam rem cognoscunt mediante alia , quandb sic petunt cognosci ipta res, ut explicatum est. Quare sicut in nobis cognitio conclusionis propriξ fit ex praeexistenti comitione principiorum : sic in Angelis idem aetiis, secundum quod terminatur ad conclusionem , seu ciscinis, quasi fit, scpraesupponit se ipsem, secundum modierminatur ad principium , seu causam: re se aliqualiter etiam verificatur ibi propositio Aristot.Quse etiam proportionabiliter potest dici de scientia Dei, ut consideranti patebit. 18 Ad tcrtium ut respondeatur, explicandum est breuiter di in quo consistat propria ratio discursus. Et primbcertum est , praeter simplicem apprehensionem verξ dari in intellectit aliam operationem, qua unum de alio enuntiamus , & appellatur iudicium : Mutriusilue meminit Arist.i .Periher. cap. de Anima cap. 6.& D. Thom. ibidem, & Metaph. leeh. 6. lib. lect. & alibi cepe. Qua etiam certitudine tenendum est iudicium non esse aggregatummultarum apprehensionυ; sed simplicem quendam aliam realiter, sic essentialiter distinctum a prehensione. Quare solum est dissicultas de tertia opcratione, nempEdiscursu: an scilicet eadem proportione allerendum sit, esse actum quendam simplicem realiter, & substantialiter a iudicio aestinctum: an potius sit re veta cognitio iudicativa, ent rati iis contenta subsecunda operatione.
In quo, quamuis aliqui prioremi artem defendant, secunda tamen estong3 probes, ilior. m inter alios re-οὶ probae, .& explicat Ferrara 3. de Anima qu.ri. Estque proculdubio Arist. Et cor. c. 3 Magia dcha tibus' pientia, prudentia, de intellectu principiorum, omnes hos inquit et se in in tellectu circa assirmationem, & negationem, seu circa verum, & falsiim. Ch- istat autem, apud ipsum assirmationem, .& negationem ; seu verum , α filium tantum reperiri in iudicio,vt patet 1.P riher. cap. I. Idem apertε Docet D.Th
qu. I . de veritate ari. I .& 3.dist. 23. qu. r. art. 2. quaestiunc. Lubi duas tantum intellectus operationes enumerans, scilicet apprehensionem, & iudicium, subsecunda collocat expresse, cim cognitionem fidei, & primorum principiorum i cim etiam opinatiuam,& scieristificam: cum tamen istae duae sintactiis discursus. is Ratione etiam probatur: quia discurses, ut ipsem nomen indicat, α
primum, est progressio intellectus ab
vn ognitione in aliam, inquantum ex aliquo pri is notoideuenitur incognitionem alterius , quod erat ignotum: ergo necessarib includit plures cognitiones, sea plura iudicia, ex quorum uno procedatur ad aliud. Ergo non oportet siperaddere alium actum simplicem ab his essentialiter distinctum, in quo consistat discursus. Antecedens;& primam consequentiam concedunt communiter Doctores, & probat rectξ contra Scotum Caieta loco citato. S cunda verb consequentia probatur:
ruia cx eo praecise , qudd intellectiis iu-icet de conclusione, motus, & deter
minatus a iudici js habitis de praemissis, intelligitur proprie discurrere ; squidem verε ex una cognitione Imcedi: ad alia: ergo praeter iudicia, qua corrcsp det praemiis & coclusoni, non est ponendus distinctus actu in quo consistat discursus. Videatur Ferrara loco citato. Iuxta haec ergo dicendum est