장음표시 사용
631쪽
quo substantia dicitur ens per se,& non in alio. PDrtin tandem modus dicendiser se expectat ad causalitatem, quandocilicet sublactum est causa per se praedicati,ut quando dicimus Abisatis adiscat, aut Medicin medetur. Explicat autem Aristot.statim disierimen inter duos priores modos ex una parte , & quartum ex alia : tertius enim cum non sit modus dicendi, sed
essendi per se, non est cui in praesenti
comparctur, & inquis,in quarto modo praedicatum conuenire accidentario,&contingenter subiecto : haec enim cst praedicatio quinti praedicabilis: Medicinmedetur , ut patet : at vect in duobus primis modis praedicatum conuenitne- cellarib subiccto. De primo quidem constat, clim ibi praedicetur essentia. De secundo etiam patet ex dictis supra disp.8. numer .7. siquidem propria passio habet nccellariam conncxionem cum essentia. Ex quo etiam susuitur quartum modum dicendi per se non posse deseruire demonstrationi , quae debet constare ex propositionibus necessarijs: ac proinde duos tantum priores modos ad illam pertinere. ao Prima concluso. Praemissaedmonstrationis dcbent esse de omni,& per se. Haec est cuidens: & probatur breuiter: quia praemissae debent esse necessariae: sed omnis propositio iaccessa- Iia cst in aliquo ex praedictis duobus modis dicendi per se: ergo praemissae debent cile propositiones de per se. Sed omnis propositio de per se, cst etiam de omni, ergo etiam praemis Iae debent esse de omni. Prior syllogismus constat ex dictis. Minor verb suosequens probatur: quia in duobus primis modis dicendi per se, praedicatum , vel est essentia subiecti, vel babet necessariam connexionem cum illa : ergo non interdum inest, & interdum non incst; sed semper . inest subiecto : ac proinde omnis propositio per se crit etiam de
positio de praedicato uniuersali, notandum cst uniuersiti in praesenti non sumi scut in libro praedicabilium, pro ut est unum in multis: sed sumi pro illo eraedicato necessario, quod conuenit iubiecto conuertibiliter, seu secundum quod tale est. sensu definit illud
Arist. hic cap. dicens: Vniuersaliter autem id competerediso, quιά utique die turri omni, perse, secundum quod ipsum, ut risibile respectu hominis , &habere trcs angulos aequales duobus rectis respcctu trianguli. Iuxta quam definitionem, tria r suiruntur ad praedicatum uniuersale,utriam'itur in praesenti. Primi est qudd sit de omni; defcctu cuius risibile non est, i radicatum uniuersale respectu anim is: & habere tres angulos non est prae dicatum uniuersale rciperui figurae, ut inquit Aristotcles. Secundum est qubdsit perse: desectu cuius album non cst praedicatum univcrsale respcctu niuis: quia licet sit de emni; non tamen estper se, sed conuenit contingenter niui.Tertium est, qudd conueniat sebiccto, Iecundum quod insum, id est, secundum quod tale cst ;ticu conuertibiliter: dc&ctu cuius sensibile non est praedicatum uniuertae respectu homini neque habere trescingulosa quales duobus rectis respectu isochclis, vi inquit Arist. quia licet sint praedicata de omni, de per se; non tamen contieniunt illis fecundisru d ipsi: siquidem neque sensibile c6- uenithomini, secundu quod est homo;
632쪽
sed secundum quod est animat: neque i dicato uniuersali:ut cernere licet in hae habere tres angulos, conuenit isocheli,sdemonstratione: Omare admirativum sseeundum quod est isochele cd secun trisibile: omnis hamo est admirati j erg. deuii quod est triangulus. Ex quo etiam patet, quem ordinem habeant inter se ista tria. Comparantur enim sicut superius, & inferius. Nam praedicatum de omni, latius patet, quam praedicatum siquidem omne praedicatum per se est de omni; non tamen econtra, ut patet de albo, quod est praedicatum de omni rcspectu niuis; non tamen per se.Similiter praedicatum per se latius patet, quam praedicatum uniuersale: siquidem omne praedicatum vniuersale est pcr se; non tamen econtra, vi patet de sensibili, quod est praedicatum per se respectu hominis; non
tamen conuenit illi uniuersaliter, &secundum quod ipsum. 22 Sccunda conclusio. Vtraque praemissa demonstrationis , vel saltem aliqua debct esse, de praedicato uniuersali in demonstratione propter quid. Sic docet Arist. in hoc cap. dum dicit, iubd habere tres angulos aequales duobus rectis, quamuis per se prinab demonstreturde triangulo, cuius est praedicatum uniuersale; per ipsum tamen dcmonstratur, tum de ipso genere figurae particulariter sumpto, thin etiam de singulis speciebus trianguli, scilicet isocheli, ysopleuros,& scalenon. Probatur breuiter conclusio quoad primam parterii. Quia persectimina demonstratio probat propriam passio nem de proprio, & adaequato subiecto, ostendens propter quid illi conueniat; sed propria passio conuertitur cum proprio , I adaequato subiecto : dc proprium popter quid passionis scit ieet
propria, S in mediata causa eius in conuertitur cum ipsa passione: ergo indemonstratione perfectissim omnes tres termini sunt conuertibiles: de per con-IHuens utraque praemissa erit de prae-omnu hama est risibilu : ubi omnes tres propositiones sunt de praedicato uniuersali. 23 Secunda verb pars conclusionis probatur; quia etiam in demonstrati tione propter fuid, probamus propriam passionem, tum de aliqua specie, aut
indiuiduo subiecti adaequati, ut patet si
dicas: Omnis triangulin habet tres angulos
arualet duob- rectis et sebetis est triangi I- ergo habet tres angutis mc.tdm etiam de ipso genere particulariter sumpto, ut si dicas in primo modo tertiae figurae: om/us triangultu habet tres angulos aequales duobm restis: omnis triangulu e lamo: ergo aliqua figura habet tres angulos, e. Sed in his demonstrationibus, altera tantum praemissa est de praedicato uniuersali, ut patet: siquidem habere tres angulos , &c. neque conuertitur cura figura, quae est superior ad triangulum , neque cum isocnele, qui est in-ietior. Ergo non semper est necessarium, qubd in demonstratione propter quid utraque praemissa sit de praedicato uniuersali; quamuis id requiratur in domonstratione persectissima. 1 bd autem demonstratio, in qua passio concluditur , non de proprio, & adaequato subiecto, sed de aliquo eius inferiori; aut cliam desuperiori particulariter sumpto, ut explic tum est, sit multb imperfectior, quam demonstratio, in qua passio concluditur de proprio, & adaequato subiecto, manifestum est. Et ratio AristotcIis est cui dens. Nam propria passio per se pri-mb contienit proprio, & adaequato su lecto; & ratione illius conuenirinferioribus eius, de ipsi superiori particulariter sumpto ideli enim Petrus est risibulis: quia homo est risibilis;& ideo aliquod animal est risibile: quin homo est
633쪽
ri sibilis) ergo demonstratio, in qua passio concluditur de proprio, & adaequato sit biecto, longe persectior est quacumque alia.
Ex quo intelligiltu doctrina, quam habet Aristoteles in hoc libro capite 2o. ubi comparans demonstrationem uniuersalem particulari, multis rationibus probat illam potiorem, &perlaetiorem esse ista. Appellat autem
demonstrationem uniuersassem eam,cuius ambae praemii lae sunt de praedicato uniuersali, seu conuertibili; tunc enim passio concluditur uniuers diter de proprio, & adaequato subiecto. Dcmonstrationem verb particularem appellat quamcumque aliam, cuius concluso, aut praemillae non sunt conuertibiles, seu de praedicato uniuersali.Et ideo huic meri id praefert illam ratione dicta.
is Secundb ex dictis intelliges
tres crrores, seu deceptiones, quae t lent contingere circa praedicatum uniuersale supra explicatum, quasque explicat Arthoteles eodem libro, capites. Prima est: quando sub aliqua specie
continetur unicum latum induta duum;
si quis existimaret passionem talis speciei, esse praedicatum uniuersale res poe indiuidui, falleretur circa praedicatum uniuersale.Vt si quis de hoc numero sele concluderet ele sontem lucis in alijs astris, existimans tale praedicatum uniuersaliter conuenire huic indiuiduo, ω non ipsi speciei, cuius est passio; tunc quidem deciperam. Secunda deceptio solet contingore, quando plures species conueniunt in aliquo genere innominato. Tunc enim si quis existimaret passionem talis seneris conuenire uniuersaliter alicuicius speciei, salleretur. Sicut si animali non esset nomen impositum, & sensibile, quod est proprium animalis assigna-rctiir, ut praeaacatum uniuersale corum , quae sub animali continentur. Quo etiam modo deciperetur, qui existimaret potentiam generativam communiter dictam sui scilicet tantum dicit esse productivam similis in natura conuenire uniuersaliter viventi : quia generabile, quod nos addidimus in adibore cui uniuersaliter conuenit talis potentii est genus innominatum. Tertia tandem deceptio contingeret ei, qui existimaret passionem unius speciei conuenire uniuersaliter generi; praecipuὸ si talis species elletinnominata, ut patet in eodem exemplo. Si quis enim talem potentiam generativam, vel esse corruptibile, quae fiant propriae passiones generabilis, cxistimaret vitia uersaliter conuenire corpori, cuius ipsum generabile est species subalterna; falleretur. Quo etiam modo inquie Aristoteles) deciperetur, qui de recta linea probaret tanquam praedicatum
uniuersalc, mn concurrere, id est, se non contingere: nam id tantum conuenit
lineis paralcitis. Ad quas omnes deisceptiones, quae stequenter solent comtingere, facit E vitandas, statuit Aristoteles hanc regulam: quando posito stabiecto ponitur praedicatum , & ablato aufertur ; tunc praedicatum conuenit uniuersiliter, seu secundum ipsem su iccto, ut consideranti patebit. Vide tur D.Thom. hac lech.IL DEMONS Io DEsE
procedere ex pueris; mn vero ex
D Ro explicatione nota 1 ut ad praesens attinet, postic semidupliciter: primb, ut distinguitur contra alienum, seu extraneum: secund ut distinguitur contra commune. Et
quia quando inquit Aristotes demonstrationem dcbere procedere ex
634쪽
proprijs, excluditur utrumque : ideo Vtrumque explicandum cit. Tunc ergo syllo ismus dicitur procedere ex alienis, leu extraneis; quando medium Est omnino alienum i subiecto, scilicet a minori extremitate, ita ut cum illo non habeat necessariam connexionem , sed tantum contingentem. Vt coiitingit in syllogismis Logicae utentis, quando per media secundarum intentionum des.cendit ad entia realia, quibus illae sunt omninb extraneae, ut vidimus supra disputatione prima, numer. ΑΤ. Propter quod Logica vicias, seu Dialectica dicitur tentativa,& non demonstrativa:
quia Dialecticus procedit ex principi j sextraneis i demonstrator Vero ex proprijs, ut ex Aristotele, & D.Thom.notauimus ibidcm.17 Similiter tunc syllogi sinus dicitur procedere ex communibus , seu remotis; quando medium non est propria , & immediata causa passionis ; sed
remota ,& communis: tunc enim praemisiae, quia non continent propriam,& immediatam causam conclusionis; dictitur remotae,& communes. Hoc autem dupliciter potest contingere. Pri-mb, quando causa est quidem remota, & communis; sed reuera conuertibilis cum effectit, ut quando tertia passio demonstratur per primam. Verbi gratia supponamus, quod prima passio post estentiam hominis est esse discursuum; secunda admirativum; & tertia risibile. Tunc propria, & immediata causa discursiui erit rationale; & propria, & immediata causa admirativi crit discur- suum &propria,& immediata causa risibilis erit admirativum. Rationale verb re pectu admirativi, & risibilis erit causa remota; siquidem mediat discursivum: erit citam communis, tum
quia admirativum, & risibile ultra rationale requirunt aliam causam, nem-li Ediscursuum; tum etiam quia ratio- .nale, non selum est causa admirativi, de risibilis; sed multd magis discursui, cuius cst immediata, & propria causa. Si quis ergo hanc propontionem: homo est risibili, , demonstraret per rationale, aut discursuunt; tales syllogismi procederent per causam remotam, & communem hoc primo modo: quia in prinmissis non afugnaretur propria, & immediata causa risibilis, nempξ admirativum. Si verb eadem propositio demonstraretur per admirativum I talis syllogismus procederet cx proprijs, Mimmediatis noc primo modo explicato , Ut per se patet. 18 Secundo modo contingit, sγllogisnum procedere pcr causam remO- tam , & communem , quando causa non in conuertibilis cum effectu, sed conuenit alijs. Cuius duo exempla adducit Aristoteles: alterum cI'. o. huius libri, de animali respectu respirationis:
quae non conuertuntur : nam aliqua
animalia squae scilicet non habent putimonem, ) non respirant. Vnde si quis hanc propositionem: lapis non restirat, probaret in secundo modo secundae s- furae sic: Omne reHirans est animat: nutim lapis est animat: erg. nul lapis resti-rat: iste procederet per causam rem tam , & communem hoc sccundo modo. Secundum exemplum adducit cap. scptimo de tetragoni suo , id est, de quadratura circuli. Briso enim illum demonstrabat sic: Vbi
ior qui scilicet ipsum continet) G- ω-cuta minor qui scilicet intra quadratum describitur) rgo potest dari circulus arualis quadrato. De quo Brisone
635쪽
inquit Aristoteles, procedere per cau- l re per causam remotam , α commusam remotam . quia mauis, in minias, Crinem secundo modo supra explicato,b a Iuale, non solum conueniunt circulo;
sed etiam triangulo, pyramidi, dc alijs figuris. Et huiusmodi demonstrationes , quae procedunt per causam remotam , hoc secundo modo , semper fiunt in secunda figura, ut consideranti patebit. adi Tertia concluso. Demonstratio non potest procedere ex omninb extraneis: sed medium, quod assumiti irin praemissis, debet habere nece sariam connexionem, tum cum subiecto, tum etiam cum passione: atque ita subiectum, medium, & passio, debent contineri intra idem genus , ut inquit Aristoteles , seu intra eandem cognationem , ut habet alia transsatio. sic docet Philosoph. cap. 7. citato, quem sequuntur D.Thom.lcch. II.& communiter Dialectici. Ratioque est manifesta: quia si medium non naberet neces.sariam connexioncm cum aliqua extremitatum , praemissa, in qua iuVerentur, esset contingens; & ex consequemti conclusio etiam esset contingens,&non scientifica, ut per se patet: ergo demonstratio debet procedere ex proprijs, prout proprium distinguitur con- . consequentia: quia in demonstrationetra alienum , seu extraneum.
Hanc conclusionem limitat in eodem capite Aristoteles ad scientiasse alternantes: luiasubsternatae quodam-m d procedunt ex extraneis ; siquidem principia Arithmeticae, ex quibus Musica procedit ad demonstrandas passones de numero senoro,suntquodammodo aliena , & extranea ipsis sonis. Limitat inquam Aristoteles: quia cap. Io. acturus erat de scienti js substernatis. m. ire nos etiam pro nunc eodem modo limitamus hanc conclusionem, usque dum de illis agamus. Quarta conclusio. Demonstratio trapter Dia nonpotest procede- ne tamen primo; licet talis demonstrotio non sit potissima: sed aliqualiter impcr ista. Prima pars conclusionis est expressa Aristotelis cap. I. ubi etiam propterea negat demonstrationem Bri-ibnifeste trapter quid. Et cap. Io. refert demonstrationem Anacharsidis probantis in Scythia non esse tibicines hoc argumento: Ubi sunt tibicines sunt vites: ιn Sot5ia mn sunt vires: ergo non sunt tibicines. Quam demonstrationem inquit Aristoteles non esse propter quia: quia vitis est causa remota rectE modulandi. Et tandem idem dicit de syllogis. mo , in quo animal assumitur ut medium ad concludendam respirationem. De quibus insta redibit sermo. Eandcm partem conclusionis docet D. Thom. lcct. I7. & communiter Dialectici. Ratioque est ex dictis man, se,. Quia qtiando proceditur per causam remotam secundo modo supra explicato, nulla praemissarum est depraedicato uniuersali; con talis causa rcin ta non sit conuertibilis: ergo in demonstratione trapter quid non proceditur per causam remotam tali modo. Patet popter quid , saltem aliqua praemissarum debet esse de praedicato univcrsest, ut ostendimus f. priecedenti. 3i Secunda etiam pars consi sonis est communis inter Dialecticos. Eamque docet, de explicat Caietanus in hoc r. lib.cap. is quaest.1.ex ArisLibiadem, qui per causam remotam intello
xitsolam causam non conuertibilem, ut patet in textu. Probatur autem ratione: quia Inter passiones euiclem essentiae non sic est habitudo , & subordinatio , Ut tertia praecisὸ oriatur , & causetura secunda ; & haec a prima : quemadmodum prima solum causatur ab
636쪽
essentia. Sicut enim unum accidens nosubiectatur in altero, tanquam in subieoo intcgro, seu ita una passio non oritur ab alia quasi ut quail, &vt ab integra causa: sed inter eas talis est ordo, qubdab essentia sola oritur prima passio ; de ab eadem essentia simul cum prima passione oritur secunda, & ab eo sentia times cum prima, de secunda passione oritur tertia; & sic de aliis. Ergo dcmonstratio, in qua tertia passio ae- monstratur per primam , aut secunda per essentiam , est reuera demonstratio trister quid. Patet consequentia: quia ellentia respectu secundae passionis, &prima passio respectu tertiar non dicuntur causae remotae: quia nihil omni labinfluant per se ipsas ; sed quia in essentia supponitur prima passio, ut oriatur secunda ; & secunda, ut oriatur tertia, ut explicatum est. Ergo essentia vcrὸ pertinet ad secundae passi nis, & prima ad prepter quia tertiae: &per consequens tales demonstrationes xeuera sunt demonstrationes p pter quid. Tametsi quia in cis non exprimitur integrum propter quid passionis, quae demonstratur , deficiant a persectissima demonstratione, sintque aliqualiter impersectae, ut consideranti patebit.
st intelligendum axioma, quod habet Ariaecas. io. huius lib. scilicet, Si af matio est causi affirmatianis ; negatio est
causa negationis, m era=ura. Quod cxponit optimE Caietanus ibidem cap. 73.ῖ. circa illam regulam. Est ergo intelliendum de causa propria,& conuerti-ili. Quia enim rationale rospectu risibilis est causa propria,& conuertibilis: nξ sequitur: si affrinatio rationalis causat Mimationem risibilis, quia negatio rationalis causet negationem risiis bilis, & econtrae quod non contingit
in causis communibus, de inconuerti
bilibus. Quia, ut ibidem inquit Arist
teles, quamuis negatio animalis causet negationem respirationis ; assirmatio tamen animalis non causat assirmationem respirationis. Sicut etiam econtra, quamuis assirmatio hominis sit causa: rmationis sensitivi; non tamen pro pterea negatio hominis est causa nega
tionis sentiti ui. Ac proinde in huiusmodi causis communibus, ct inconuertibilibus non habet locum dictum axioma.
'ationis in quia , propter quid sit a laruata. 33 TI Xplicata essentia demonstrati
Tinis, oportet diuisiones cius ini estigare. Tradit autem plures Aristot an hoc lib. Nam cap. 2 o. diuidit demonstrationem in uniuersalem, de partic larem, quas supra numero M. explicuimus, ostendimusque uniuersalem praestantiorem elle particulari. Deinde cap. 1i .diuidit demonstrationem in affrmativam , cuius scilicet conclusio est as- firmativa,) & negatiuam cuius scili- .cet conclusio est negativa.) Ex quibus illam esse potiorem ista probat multis rationibus Nobis haec una sussiciat:
quia negatiotionem: ergo quam negatio 2 ergo demonstratio, in qua concluditur a rmatio, prior, Apotior cst ea, in qua concluditur negatio. Consequentiae patent ex axiomate supra expl*ato: quod unumque que tali, me. Antecedens Verb probatur tum a priori:quia affrinatio est causa negationis et tum etiam inductione:
quia prius scimus homincm esse risibilem,quam lapidem et equum non csse risibilem; & ide est de alijs.Tande c. 22. diuidit demonstratione in demonstration , rognoscitur per assim rmatio magis nota esu
637쪽
tionem directam , seu ostensum: &ducentem ad impossibile. Illa fit qua do direti concluditur propositio intenta; ista verri quando ex conuario, aut contradictorio propositionis negatae, insertur aliquod impossibile , per quod ostenditur eam esse veram , ut satis constat ex Qelis lib.3. Institutionum cap. 6. dc explicat Soto in hoc lib. cap. 11. De quo ctiam videri potest. Diu. Thom. te 2. ΑΟ.3 His ergo diuisionibus omissis, iuris est ea , qua diuiditur demonstratio in quia , oc 'uter 'd. Qxiam
tradit, & explicat Arist. cat. Io. eius
dem libri. Nosque in proenti latilis,
'quὶm solet declarabimus propter C uero hic disp. 2. dubio . de alios M dernos, qui non recte aduertentes d. ruinam huius capitis , omninb confundunt dictam diuisionem cum ea,
quae alat tradi in demonstrationem a Iriori, & posteriori. Est ergo demon- ratior ergi id illa, quae non sollimprobat passionem ineste subiecto; sed etiam ostendit, propter quid illi conumniat: quod fit adducendo in pr missis Propriam,& adaequatam causim talis pastionis. Cum enim unaqusque passio habeat proprium principium , seu pro rium quo dimanat iuxta dicta
lipr, num.12. consequenter habet pro
prium t 'ter per quod probetur, nempξ rationem illam,seu illud D d a quo dimanat. Et quando hoc ponitur pro medio ad concludedam talem passionem , fit demonstratio trapter quid. Sit exemplum, quando de subiecto demonstratui secunda passio per primam,s quam diximus esse demonstrationem persectissimam sic: omne discursiuum est admirativum: .mnis homo est discustum et ego omnis homo admiratisin. Ipqua demonstratione non solum com cIuditur verum esse , quod admirativum conuenit honunt; sed etiam ostenditur, propter quid illi conueniat: siquidem sumitur pro medio ducu siuum, quoiust propria, & immediata causa, se F proprium prister quid admiratici. Et inde huiusmodi domonstrationes appellantur Πρ σε. 3s Demonstratio suis est illa, quae
tantum ostendit passionem conuenire subiecto; non autem adducit propter quid illi conueniat. Vnde in pr senta nomen , Τπι , quod sumptum est ex translatione Boech, non accipitur camsiliter, virectE notat Soto in hoc cap. Io. sed est pura coniunctio, quas dicatur , demonstratio qubd hoc sit hoc. Propter quod etiam in translatione Argyropili haec demonstratio appellatur , scire esse ; alia verb dicitur μυρυ'ter quid est. Sic enim transfert: Dissere autem scire esse , Cr propter quid est : prima quidem in eademscientia, σου. Itaque demonstratio quia in hoc disesert a demonstratione nuter g M.qubdin hac scitur passionem conueniare subiecto , & propter quid illi co ueniat; in illa verb selum scitur passi
nem conuenire subiecto; reticetur a
tem propter quid illi conueniat : Mideb appellatur a Solo,& alijs, demonstratio , qudd hoc sit hoc. Sit exemplum in hac demonstratione : Stestano Fintillantes sunt Drape nas r planeta sunt festa non scintillantes : ergo planeta sunt rape nos : in qua solom scitur. planetis conuenire hoc , quod est esse propὸ nos; non autem assignatur propter quid illis conueniat. Nam hoc, quod est, non est propter
quid huius, quod est o pN mi: sed
potios econtra planetas esse tropὸ nos est propter quid non scintillandi, verer se patet. 36. Assignat autem Arist. in e
dem capite tres modos, quibus contin-dm Maxionem qui . Primus
638쪽
est, quandb per effectum adaequatum,& conuertibilem procedimiis ad in
sam demonstrandam; ut Datet in exem
plo adducto, ubi ex negnone scintili cionis procedimus ad probandum pla- aretas ei Iepropὶ nos, quod est propria causa talis negationis. Et in huiusmodi demonstrationibus inquit Aristotel quod si maior exucmitas mutetur in medium , fiet demonstratio propter quid: quia iam procedet per propriam,ic adaequatam causam,ut patet u dicas. Stedae , sunt propὸ nas , non scintil
neta non scintillant. Ex qua Arist. doctrina, antequam ad alios modos procedamus duo colligenda sunt. Primum est, omnem demonstrationem a posteriori esse demonstrationem qui . Non enim fieri potest, quod in demonstratione a posteriori assignetur propter quid conclusionis, ut per se patet. Secundum est in hoc cani quodammodb dari demonstrationem circularem: siquidem ex demonstratione 1 ia , in qua per essectum ad quatum causam demostra-imus, fit demonstratio si in. uertendo terminos talem effectum prin. bemus per suam causam ; ac proinde quodammodb datur circulus , dum causim per effectiam, & essectum per causam demonstramus. Sed de hoc redibit sermo in fine dissicultatis.
tel. fieri demonstrationem quia, quan- db per causam remotam , seu commu- .nem non conuertibilem demonstramus essestiam : tunc enim non potest
esse demonstratio. . re quid. Cuius ratio est ex dictis manifesta. Tuin quia unaquaeque passio habet proprium,&adaequatum propter quid , per quod
probetur, ut septa numero Q. &a .
vidimus : ergo demonstratio, in qua iselum continetur caua remota, &
non conuertibilis, passionis, non asducit propter quid illius; de per co sequens non poterit esse demonstratio propter quid. Tum etiam quia in hii modi demonstrationibus tantum concluditur, hoc esse hoc, id est,passi nem conuenite sibiecto: per quod procia non scimus propter quid illi conueniat : ergo tales demonstrationes. quamuis procedant per causuri in es sendo; verξ sunt demonstrationes
Et huiusmodi sunt demonstrationes Brii nis, & Anacharsidis,& de animali respecia respirationis : de quibus Aristot. in hoc capite expresia inmat
Aristoteles fieri deminrationem quia, quando, quia, de uter quid pertinent ad diuersas scientias, ut quando ex conclusionibus demonstrativis a scientia sebalternantes procedimus tanquam ex principijs ad demonstrandas conclusiones scientiae subalternatae :tunc enim scire quia pertinet ad scientiam subalternatam , scire vero propterruid ad sebalternantem. Verbi gratia, lubd res, cum a longὸ videtur, appareat minor, quam dum videtur prophest proposito Perspectivae : quae cingnoscit 1 Ga statis propositionis; sed poner giuid eius pertinet ad Geometriam , qua assignat propriam causim,
nempξ quod res de prose videtur per
maiorem angulum in oculo, quis, si videatur a longE. Similiter de hac propolitione : Hianera cire daria disseisius curantur, Medicus tantum scit quia ; at ver. y pter quid pertinet ad Geometram , qui demonsuat, quod latera ci cula magis distant, &c. Pro quorum omnium pleniori intelligentia videri possunt D. Thom. hic lect. 23. 24. dc
quaestionem vertitur est : in diuisio
639쪽
demonstrationis in quia, de prepter quia causam ;sed ab effectu ad effectum : ersit adaequata. Partem negativam de- sendunt Auerroes hJc comment. 91. Themistius ibidem cap. 29. Raymun dus Lutius in sua Arte magna parte V.
dc alij. Quorum haec sunt praecipua
Primb, quia demonstratio, quam
appellant signi , quandb scilicet per aliquod signum probamus de subiecto
aliquam passionem, non est demonstratio propter quid, ut patet. Neque
etiam est demonstratio quia : nam tale signum , neque est e chus ad quatus passionis, neque causi remota eius, neque quid pertinens ad diuersam scientiam. Ergo datur aliqua demonstratio, quae non contineatur sub his membris. Secundb, quia demonstrationes negatiuae sunt verae demonstrationes:& tamen neque procedunt per causas, neque per effectus : ergo non fiant demonstrationes propter quid, vel quia. Probatur minor: quia quod reuera est nihil ,. non potest esse vera causa, aut
effectus : sed quod est regativum, revera est nihil: ergo,&c. Confirmatur: quia saltem de domonstratione negativa ducente ad impossibile non apparet, quomodb possit reduci ad aliquod ex his membris: ergo talis diuisio non est adaequata. Tertib , quia quandb ab eadem
causa duo aequales effectus derivantur, quorum neutrum sit alterius causa; possumus unum pcr alium demonstrare di vi s in laboranti sebre putrida, inaequalitatem pulsus per immoderatum
calorem, aut econtra concludamus sic:
causa ad effectum, neque ab edectu ad go praeter demonstrationem quia , &propter quid, assignanda est alia. Qiintd tandem : quia haec est
vera demonstratio : Omne avi . est: omnis homo est visimul: eig. omnis homo est Ilibstantia: de tamen non est demonstratio quia , nec propter quid ; siquidem esse animal, nec est causa, neque effectus respectu si Mantiae: ergo, &c. Confirmatur : quia syllogismus, in quo colligitur propositio singularis ex aliqua uniuersici necestata, est d monstratiodistincti ab ea, in qua col. ligitur talis propositio voluersalis: de tamen non habet distinctam propter quid , aut distinctum quia : ergo constituit speciale aliud genus demolistrationis.
o Nihilominus dicendum est prinid diuisonem demonstrationis inq-- , & 'Fter quid ei se g quatam..Haec conclusio est Aristot .in hoc capite io. de D. Thom. ibidem lectione 13.mam defendunt Beatus M ertus, Caietanus, & Soto in Commentario eius dem capitis Aquarius 2. Metaphysiccti quaestione ultima, Sanchez in Logica libri T. quaestione ii. Masius hic seis ne I. quaestione 5. noster Didacus a Iesu disput. 17. quWstione I. ω communiter Dialectici. Fundamentum sumitur ex dictis. Quia demonstratio propter quid emilla , qvie concludit praedicatum con-- uenire subiecto, ostendendo propter quid illi conueniat: demonstratio verbquia in tota sita latitudine, ut hic sinit muscum Arist. est illa,in qua concluditur quide pr dicatu conuenire sibi cto; Ieiacetur tamen propter quid illi.
conueniat. Ergo quaecumque demonstratio non adducens propter quid con clusionis est demonstratio: quia , siue procudat Pur cffcctum, sue pcr causam. .
640쪽
remotam, siue quocumque alio modo. Probatur consequentia: quia demonstrationes istae sic explicatae includunt rationes contradictoriε oppositas, ut patet: ergo repugnat, inter illas esse aliquod medium, seu Liri demonstrationem,quae sub alterutra non cotineatur. i Dicendum est secundd praedi- Eburi diuisionem demonstrationis non omnitali coincidere cum ea, quae solet tradi in demonstrationem a priori, & aposteriori. Vt intelligatur,&probetur concluso, explicanda est haec secunda diuisio. Demonstratio ergo a priori, ut ipsum nomen indicat, dicitur illa, quae procedit per medium, quod est prios conclusione, non soldmin cognoscendo, sed etiam in essendo. Cum enim prioritas in cognoscendo communis sit cuicumque demonstrationi; non potest ab illa sumi denominatio demonstrutiouisa priori; sed a prioritate in essendo, quae est prioritas ex parte ipsinim rerum. Quo fit,ut quςcumque dcmonstratio , quae procedit per causam inessendo conclusionis, sue proximam, siue remotam, sit demonstratio a pri ri ; squidem procedit per medium, quod n5 sellim cognoscitur prilis conclusioni; sed revera est prius illa. Atque ita demonstratio illa Anacarsidis, probatis in Scythia non esse tibicines, quia non sunt vites: & similiter ea, qua probatur lapidem non respirare, quia non est animal, &smiles sunt demonstrationes a priori: quia vitis est vera causa fortis modulationis , licet remota; de similiter animal respectit respirationis: ac proinde procedunt per medium , quod est in essendo prius conclusione. Ex quo iam intelligitur, quid si demonstratio a posteriori. Est enim illa, quae procedit per medium, quod licet in cognoscendo sit prisis , incitendo tamen est posterius conclusi ne. Et huiusnodi sunt omnes demonstrationes, quae procedunt ab esse ad causuri , vel ab aliquo signo , aut quacumque alia ratione, quae revera sit posterior conclusione. 1 Hinc ergo Acilὶ intelligitur nostra c5cluso.Dicimus enim has duas diuisones non omninb coincidere, it ut demonstratio propter quid, & a priori conuertatur; & similiter demonstratio, quia & ὶ posteriori : sed quod multae sunt demonstrationes a priori, quae non sunt prapter quid ; α multae νυ , quae non sunt a posteriori. Aeproinde,quamuis omnis demonstratio propter quid sit a priori: non tamen econtra : & similiter quamuis omnis demonstratio a posteriori sit quia ; non tamen econtrae inae conclutio sic e plicata est effressa Aristotelis in his
capite,& D. 1hom.lect. 23. citata. Pro qua etiam videri possunt Caietanus,
Solo, & alij Interpretes, qui cum Arist.
Mimant, non solum demonstrati nem,quae procedit ab effectu Aletiam eam, quae procedit per causam rem tam non conuertibilem esse demo strationes quia.
3 Ex quo iam probatur manis ste conclusio : quia demonstrationes, quae in secunda figura concludunt alis quam passionem per causam remotam non conuertibilem, ut sunt istae: Omne restaram est ammai: m. - is est an malere r. - is restisat. Omneria sibiu est inueni: num lapis vivens:
non sunt demostrationes propter quid, sed tant im quili, ut patet ex dictis: de tamen verὸ sunt a priori; siquidem animal, & vivens, v Tote praedicata essentialia sint cauta in edendo, licet remotae , respirationis , 5 risibilitatis quae sunt propriae passiones. Ergo non omnis demonstratio a priori est propter quid, neque omnis demonstratio,