장음표시 사용
621쪽
obiectiim, aut lucem, vel ponendo im-ἱedimentum, claudendo scilicci ocuis, vel alio simili modo; tamen si obicctum sit prons, medium illuminatum oculi aperti, dcc. non potest impedire visionem. Ergo similiter, poterit quidevoluntas retrahere intellectum, nec
gitet de praemissis, aut de bonitate illationis, diuertendo: illum ad alia; si tamen semel pcrmiserit ipsam cogitare de bonitate illationis, & assentiri prPmissis, neque alias sit impeditus; non
poterit. voluntas impedire assensuri
primum, necessitatem quoad exerciatium esse dolicem: aliam absolutam,& aliam ex suppositione alicuius. V Iunias ergo non potest respectu alicinius boni particularis habere necessitatem quoad exercitium absolutam;benEtamen necessitatem ex suppositione alterius; quod libere voluic, & cum quo
tale bonum particulare Ii ct necessariam connexionem. Quando enim dubialem connexionem habent licet adpositionem prioris sit libertas ; semel tamen illo' posito, non potest aliud impediri. . modus necessitatis pertii stitvsqueadiptari liberrimam Dei voluntatem : qui quidem liber est ad pro
ducendam materiam primam verbi gr.
ex suppositi one tamen udd illam producat , necessitatur ad producendam cum illa sormam : quia aliter non pinteist fieri, ut dicemus lib. i. Physicorum.
Iuxta haec ergo dicendum est; quia licet voluntasi possit' retrahere intellectum, ne cogite de praemisiis, aut illis assentiatur; posito tamen assensu prae-
missarum, non potcst impedire attensum conclusionis.
Ad οῦ secunJum respondent aliqui, quod ante exercitium demonstrationis debuit aliquo modό cognosci conci sio confuse, ut sic possit per demonstrationem explicari. - Si ergo praeeranitasuit concluso directa; tunc assensis praemissarum necessitabit ad assensiimconclusionis directae: si verb praecognita fuit concluso indirecta; tunc is te lectus necessitabitur ad assintiendum conclusioni iudirectae. I 42 Haec tameir lutio parum firma est. Tum quia quamuis ut modus sciendi explicet ignotum, debeat prςsupponi aliqualis cognitio confusa tali signinti r ad hoc tamen in demonstitationesiissicit cunitio 'nsiisa subiecti,& passionicabsque eo qubd praecognoscantur directe, vel indirectE ordinauLTum etiam quia' causa naturalis, qualis estasi elisus praemissarum ,' debet χsse ad
unum deteriminata, de non indisserens
ad plura vi se posita causa , ponatur determinatus effectus. Ergo insussicies estpraedicta selutio. Melius ergo respondetur,assensim i r ii sarum semper necessitare intelectum ad assensiim conclusionis diro : hie enim est proprius,& immediatus effectus illius. Ex quo deindὸ facta conuersione talis conclusonis V elicie intellectus assensiim conclusionis indirectae. Cuius ratio est: quia conclusio indirecta non per se prim5,&immedi.' sequitur ex pr istis; seae mediante conclusione dire&: in qua quodammodo continetur, quatenus potest boconuerti in illam.
622쪽
De egistis, s Gisionibus demonstrationis
o s T notitiam eorum, quae prγognosci debent ante demonstratio nem, aequum est de ipsa demonstratione, &diuisionibus eius disputare. Qiiodprosequitur Aristoti a capite a. usque ad 12.nosque perstruigemus quaestionibus laquentibus.
definitiones adducit Aristot. cap. I. Quarum prima non in , ut habent translatio antiqua, & aliqua exemplaraa Boecij: Demansbati. est servismaovaili Utan: AE aix- enim graect idem est, 'ubd latine demonstratio: & ita tae esset definitio : Demon-
gratis est sedgismus demen Nativus ,
quam satis patet esse nugatoriam. Ne
re se dentatuit Aristot. sed verbum ud appositum est ab aliquo sciolo , ut
inquit Soto ibidem. Propria ergo, &vera definitio est, quam habet textus graecus, milicet D -υbatissmm epissem nitan, id est, faciens scire, ut
vertit Argyropilus. Secii a desini
r-ribi , prioriι- , calis jue e tutusAnis. De quibus definitionibus inquirimus, an sint bonae. Ratio dubitandi contra prisam est. Trim quia generare scientiam id summum conuenit demostrationi pro
a terialis suidem pro formali est ens
rationis, ut vidimus disputa r.ergo non rectE explicatur essentia, seu ratio se malis eius per generare scienc .Tum etiam quia non appared in quo genere causae hoc conueniat demonstrationi, etiam materialiter sumptae : e so demonstratio non ficit scire. Consequentia patet: quia illud verbum, acere, d notat aliquam causalitatem. Antecedens vero probatur : quia conclusio
scita est pars demonstrationis: imb d monstratio consistit in ipse albi discusesiis, qui est ipsum scire, seu scietia aetii lis: ergo proeliὶ non facit scire.
Contra secundam etiam definiti nem multiplex est ratio dubitadi. Nam ex una parte videtur redundans ; siquidem procedere ex primis, & immediatis idem omninb lunt: & similiter eo ipse, quod procedat ex causis, procedit ex prioribus, & ex notioribus: ergo si perfluξ haec omnia exprimuntur. Ex alia verli parte videtur deficiens , siquidem tacentur aliae conditiones pr is suum, quas postea explicat Ailaoc. ve
623쪽
conuenit omni contento sub definito; siquidem plures sunt demonstrationes, quae non procedunt ex primis, & immediatis, neque ex causis, ut patet in demonstrationibus a posteriori. Ergo dicta definitio non est fassiciem. L Nihilominus dicendum estprimbhas duas definitiones, ut traditae sint ab Aristota esse rectas, & exactas. Sic docet Daho.hic lecL .quem sequuntur Caiet. Soto Mas. Sanche & caeteri Dialectici. Breuiterque probatur: quia definitio, quae datur per propriam causam definiti, siue extrinsecam, siue imtrinsecam, est bona definitio; descriptum quidem, si causa sit extrinseca; estiuitialis velli, si sit intrinseca, ut diximus in prooemio Institutionum: sed istae definitiones sint huiusmodi: ergo, &c. Probatur minor: quia demonstratio est instrumentum quoddam intelle base, cuius proprius finis est scientia ; perquam traditur prima definitio : ipsum-Zς nqxiam ex propria materia conat ex propositionibus veris, immediatis, notioribus, &c. per quam traditur secunda: ergo utroque modo rectod finitur demonstratio.
3 Vt autem definitiones istae in semsu, quo traditae sunt abAristotilectE intelligantur, smulque satisfiat rationibus dubitandi, nota,qubd cum syllogismus sit arietastum quoddam, & concretum rationis, constatu materia, &forma: ec partevtriusque ditiosas ser-.titur diuisiones, ut constat exdictis lib. 3.anstituti cap. 7. Ex parte enim sormae diuiditur intres figuras; &ex parte ma
sophisticum 1 & ideb illa est diuisio es sentialis; haec verb accidentis in si, bie-ebi, ut ibidem explicuimus.. Quia se cunda intentio, seu forma constituti
si Ilogis, ni posita in materia necessaria ficit demonstrationem ι .im probabiliti sephisticum. o fit, ut demonstrationis nomen impositum sit ad significandam ωrmam syllogismi , prout effin determinata materia, scilicet in propositionibus necessarijs; dc per consequens, propriE loquendo, non significat aliquam veram speciem; sed potius
quoddam ens per accidens , resultans exserma syllogismi, dc materia necessuria: ndε provisic non poterit in rigore definiri. Caeterum quia intentio illa, seu artificium, quod est se a demonstrationis, iam sapponitur notum ex libri et Priorum: ideo quando de demonstrationedigimus in lib. Poster. non definimus iarmam eius, neque totum illud aggregatum .s Sed solum intendimus explicare, quid conueniat demonstrationi ex parte materiae, seu quid requiratur tu propositionibus, ut acccdente, serina syllogismi, fiat vera demonstratio. Et ad hoc tendunt definitiones, Aristot. adductae, ut consideranti pate-hit. Prima enim explicat id per pro prium etactum, quoia habet ex parte materiar, scilicet senerare scientiam 3 . qui etiam est caula finalis demonstra- tionis, e vidimus: & ideb talis definistio tradita est per causuri finalem. Ex . qua statim'inscrta Aristoti aliquas com ditiones, quas habere debent propositiones, quae sunt materia demonstr .
tionis. Per quas etiam secund5'detanit Hemonstrationem ex p*rte mat
rix, ut ex se patet, & notat D. Thomo
lectione 4. Et ided oportet pro plena huius intelligentix singulas particoteriae in demonstrativum, topicum,& las explicare. Prilis tamen duo aduer. tenda simi excommuniDoctoriam com ,
sensu. . Primum est Aristotelem in prae-- senti sollini definire demonstrationes cui absque controuersia ce- ruenit Naacrare scientiam; d procedere:
624쪽
stitit, ut ipse testatur : quia nondum egerat in hoc secundo cap. de alia domonstratione, quae dicitur qui . Secundum est, in hac secunda dos finitione non enumerasse omnes conditiones demostirationis propter quid; sed eas innuim , quae ex definitionibus scientiae, de demonstrationis manifestEinserebantur: alias vero ocestiores, ut quod praemi illa sint de omni,per se,&c. reliquit examinandas sequentibus chpitibus. lauem etiam, ordinem nos soquentes inlinc difficultate explicis,
mus conditiones, quae . continentur indefinitione adducta : alias autem tra
s Q Axis ex se patet haec conditio.
O Quamuis enim concluso vera soqui possit aliquando ex antecedenti fal-H1, ut docet Aristoti lib. 2 Priorum O. a. &nos diximus tib 3. Institutionum
cap. 2. tunc tamen, ut ibidem explicuimus, tale antecedens non inquit veritatem in consequens, neque est causa
eius; sed aliunde eam hinet. Quod tamen reeugnat demonstrationi: in qua praemisiae sunt causa vcritatis concivisionis, per quas ipsa conclusio probatur. Et i ed licui conclusio demonstrationis ita est vera, ut repugnet esse falsam ; sic etiam praemulae sunt necessa- in vetita Eandem particulam probat Aristotel. . quia nen est,. scitur. Cuius dicti semus non est, de re, quae non existit, non esse scientiam: hoe enim silsum est, ut patet: sed de eo, quod non ira est, sic tenunciatur, non
Iosse esse sinentiam. Quia scientia estabitus circa verum, sicut error est ha-.bitus circa salsuri. Ex P M Is, Erimmediatis.
DUAE illae particulae in re non disseruntiNam eropositio immedi ta in pr senti est illa , qua non est alia prior, per quam probetur: & sic necesiarib debet desse prima. Q enim est prima, non potis habere auam pri
rem, ut patet. Ponuntur tamen ad explicandum duos respectus eiusdem propositionis,ut recte notat Dahom. Leti citata. Nam cadem prρpositio dicitur immediata, inquan in caret alia priori, per quam demonstretur e prima ero , comparatione aliarum subs quentium, quae per illam demonstram
c Iam autem si propos iὀ immmdiata est, qua non est altera prior, vid sitit Aristoteles in hoc capite, seu quae non habet medium, per quod cose scatur: planum fit, idem in rei veritate esse propositionem immediatam , per se notam: haec enim est illa, quae seipsam notificat, neque eius veritas per aliam manifestatur : quod idem est ac non habere medium , seu aliam. pri rem propositionem, per quam probetur. De quo videri potest Beatus Albe tus tractat. t.' huius lib. cap. 6.ubi propositionem. immediatam medi tami per se notam, & per aliud notam explicat rectε per comparationem ad
visibilia per se ', & per aliud. Sicut enim sol, quia in se habet a natura insitam lucem, est visibilis per se ipsum; alia ve-rd corpora, quae lucem a sole particupant, iunt non per se ipsa, sed per aliud visibilia: sic inter intelligibili alia sunt
ex se, dc per se nota, ut propositiones immediatae; alia verb noscuntur P raliud, a quo quasi illuminantur, ut propositiones mediatae.
7 Diuiditur autem propositio pa
625쪽
.ma principia: si ilibet est, vel mn sse nota a Diuo Thoma prima Marte, inest. 2. artic. i. in per se notam secunum se, non verti quoad nos, & in per se notam secund&u se, & quoad no Prima est, quae secundum se nullum . habet medituri per quod manifestetur: quia nimirum, vel praedicatum est deessentia subiecti, vel immediatE consequitur ad rationem eius: tamen a nobis non cognoscituti illa immediata connexio prςdicati cum subiecto. nisi per aliud metaim illam notificans. Cuiusmodi est haec. propositio : D-s, quae licet sit per te nota secundum 1c . quia praedicatum est de ei sentia subiecti ; tamen quia nos non scimus de Deo , quid est,' non in nobis per se nota ; sed innotescit per effectus eius.
Huiusmodi etiam est propositio , in qua prima passio praedicatur de sub
tecto. Cum enim inter primam passionem: & ipsum subiectiim nihil in rei veritate mediet , per quod probetur, talis propositio est secundum se immediata , & indemonstrabilis; Sier consequens per se nota secunddm se. Quod docet expresse Diuus Thom. i. Posterior lecto; α& opusculo 39. capite D.& probat Sanctio libr. 7. quaest. IJ. Q 'ad nos tamen dici potcst , non esse per se notam , aut immediatam :quia pcr intellectum distinguimus de-nnitionem sibiem ab ipse , eamque assumimus, ut medium ad talem passionem de illo demonstrandam. Vidcatur Caieti primo Posteriorum cap. 2.& i'. soto ibidem quaestione 2. ad 9. Arauxor. Metaphysicae quaest. 1. art. I.
ad primum, & est j Thom istae.
Propositio vero per se nota sicundum se, & quo.id nos,est illa,cuius prae ratum mi sua parte, me. Quando verb non omnibus nota est, sed rapientioribus; tunc dicitur propositio per se nota quoad sapientes: cuius exemplum adducit ex Boecio D. Thom loco est to,scilicet incorporalia non esse in loco intellige tanquam in loco.
8 Huic diuisioni propositionis per se notae 1 D. Thom. traditae selet addi aliud membrum, scilicet propositio per
se nota quoad nos tantum, quae scilicet quamuis in se habeat medium, ratione cuius prcdicatum iniit subiecto; tamen quia irentibus est notissima , non india gemus tali medio ad eius cogniti nem : ut haec propositio : nix s auri
quae reuera haoet medium, nempe tale temperamentum primarum qualit tum ; tamen illo non indigemus. Ad quod allusit Aristol. 2. Topicotadicens. Eum, qui negauerit nivem ess albam ensis inditere non medio. Hic tamen modus
prppositionis per se notae impersectis
simus est; cum sumatur per ordinem adsensum. Imb in rei veritate talis propositio non est per se nota: & idis non numeratur Diuo Thoma in pr dicta diuisione. Supposito ergo, quδd propositio er se nota, & immediata in re idemunt, ut dictum est; eadem erit utrius que partitio: atque ita Propositio immediata, alia critimmediata secund)m se, non vcid quoad nos, &alia immediata secundiim se, & quoad nos. Qua-bus etiam potest addi eoὰem sensu,quos ira, propositio immediata quoad
nos, non vero secundum se. Verum est tamen, in usu communi loquendi dictam diuisionem frequentius applicari dicatum, desubiectum, non selum ha- propositioni per se notae , quam propo-bent immediatam connexionem ; sed i sitioni immediatae. ipsa nota est nobis. Quae quando omnibus est nota, dicitur propositio per senm quoad omnehri sunt gentas: sibin praesenti ergo loquimur de propositione immediata secundum se: quia haec propriE, & simpliciter dicitur
626쪽
immediata, utpotξ quae secundum se non habet aliam priorem , per quam probetur. Quod quidem contingit in propositionibus astimatiuis,tum quando essentia, & paries eius pr dicantur de subiecto ; tum etiam quando proicatur prima passio, ut explicatum cae Propositiones verbiaegatiuae tunc sunt immediatae , quando pi dicatum, &sibiectum exprimunt rationes prinibdiueisas, ut quando virum prςdicame- tum negatur de alio, aut una differentia de alia: ibi enim secundum se nullum potest esse medium, per quod probetur virum non esse aliud.
0 Quibus sic explicatis, dubitantineritb Doctores : an semper demonstratio procedat ex immediatis, seu primis. ut hac inquit Aristotcl. Nam pro parte negativa sunt manifestissimae instantiae, ut quando de subiecto demonstratur secunda, aut icrtia passio, v. g. si dicas: Omne ad/mratiuum est rLAbile: amnis hrma est admiratiu- : ergo.
M u homo est risibilis. Vbi utraque prPmissa estpropositio mediata; siqpidem potesta priori demostrari per primam passionem hominis, nempξ discursi-uum, ut consideranti patebit. Respondetur ergo, concedendo non omnem demonstrationem proxime procedere ex propositionibus im- metatis, ut bene probat argumentum, quando autem inquit Aristotel. demostrationem procedere ex immediatis,
intelligendum cs ut explicat D. Tho. Iech. de propositionibus immediatis, vel statim, vel per aliqua media, id est, de immeriatis proximE , vel remotE. Et ita r. Topicorum capite r. dicitur, quod Dem n vatis est ex Primis, veris, aut his, quater easdem sumpse
rarat. Non autem oportuit hoc in praesenti cxplicare : quia quando aliquac missa est propositio mediata, adoc ut generet scientiam alicuius com
clusionis , opus est talem praemissam cognosci per resolutionem ad primam,& immediatam Propositionem, unde derivatur. Et sic sempervcrificatur demonstrationeprocedere ex immediatis. C. CVSISQVE CONCONIONIS.
io T X tribus sebsequentibus pari
E culis, hans ultimam prius explicat Aristot. quia ex eius declaratione duae priores innotescunt. Pio eius e go intelligentia sciendum est , quda semper pretinissae sunt causae in cognoscendo conclusionis ; id est, sunt id, quod assumit intellectias ad cognosce
tam conclusionem,& per quod notissicatur illi. Ultra hoc autem aliquando continet etiam causam in essendo eius. dein conclusonis: vi quandbercilentiam demonstratur prima pallio, per . hanc secunda, &c. Et tunc pr ista dicuntur causae in essendo, & Ugia
scendo simul: quia intellcctus assumit ut causim cos nitionis id,quod est verEcausa rei. Aliquando verb pr missae
non continent veram causam conci
sionis, sed potitis eiscetiam eius, aut quid aliud ipsa posterius, ut quando,
causas demonstramus per signa', aut essecius earum. Et tales praemisse. dicuntur causae in cognoscendo tantum : quia id, quod reuera non est causa, assumitur ab intellectit ut causa ad cognoscendam conclusonem. Surl osito ergo, qudd in hoc cap. Arist. s sim definit demonstrationcm propter ' M, quae semper est a priori: manifestum fit vltimam hanc particulam, . Causi rue conclusi nis , intelligendam esse de causis in ellendo. , & cognOscendo simul. Neque indiget maiori
probatione. ii Hi nc tamen exurgit alia maior.
dissicultas contra hanc particulam. . Nam pluressunt demonstrationes ε -
627쪽
etiam est proportionabiliter entibus iter Pia, quarum praemissae non continent veram causam conclusionis, ut
quando in Metaphysica demonstrantur a priori passiones entis, de in The logia attributa diuina; inter quae, cum non sit distinctio realis; non potest esse vera causalitas, ut patet. Ergo non omnis demonstratio propter quid procedit ex causis ci lusionis. Pro solutione notandum est, causam in xllendo esse duplicem et aliam formalem, dc aliam virtualem. Quae diuisio,& modus loquendi communis est apud Metaphysicos,ci Theologos. Causa in essendo formalis appellatur illa,ti qua effectus realiter procedi ,siue per veram, & propriam actionem; siue
per naturalem emanationem, dc resub tantiam : & haec semper distinsuitur realiter ab effectit, vi patet. Causa verbin essendo virtualis dicitur ille gradus, seu ratio, quae licet reuera non producat aliam, cum qua realiter identificatur. inter eas tamen,ut sunt virtualiter plures , inuenitur ex natura rei talis subordinatio, & ordo; ut unam appre hendat intellectus ut causam alterius, ita qubd haec aliquam haberet causam, nullam aliam postularet nisi ibiam. Verbi gratia immortalitas,&im- materialitas animae sivit idem : & ita neutra est vera, & sormalis causa alterius: habent in men inter se talem ordinem, quod immortalitas intelligitur oriri ab immaterialitate,& non econ tra. detiam contingitin attributis diuinis. Nam aeternitas intellisitur oriri ab immutabilitate, ita ut si illa
posset habcre veram causam, non esset aliud, nisi attributum immutabilitatis. Huiusmodi autem rationes appellatur causae virtuales: tum quia quodamm G continent in virtute alias rationes posteriores: tum etiam quia quantum ad hoc aequi ualent caulis in essendo
sormalibus. Qis doctrina applicanda
Quo sapposito, respondetur , ad demolistrationem propter quid non es lenecessarium,quod causae in essendo sint se aliter causae; sed sussicit esse causas virtualiter. Et hoc reperitur in demonstrationibus Metaphysicis, de Theologicis. Per quod patet ad rationem dubitandi. EX NOTIO ILI 3Vs,
in priorib-. ii VXplicata ultima illa particula, Miam facilE intelliguntur istae
duae. Si enim prςmissae debent esse causae in essendo conclusionis; consequentererunt notiores illa: siquidem causa secunddin se notior est,quam effectus. Erunt etiam priores propter eandem rationem. Quia causa semper est prior effectu,saltem pri qmate natur . Quam
prioritate debent habere pr missae se maliter, Ar in actu : ad quod significandum addita est haec particula. Nam illa secunda , scilicet ex primis, sollimsgni ficat primissasdinete esse prima & immediatas, sue proximE, Hue r
mole : non tamen explicat esse necessarium , ut actu antecedant conclusi
nem , quod significat haec particula. 13 Ex dictis constat solutio ad ratio nes dubitandi positas in principio quPstionis. Ad primam enim ex addiictis
contra prima definitione, iam vidimus hie non definiri demonstrationem ex parte sormae, sed solum ex parte maloriae r & ideli rectξ adducitur propria operatio , seu inectus, qui competit
demonstrationi ratione materiae. HAd secundam respondetur negan do antecedens. Nam scientia habitualis producitur essicienter proximὶ peractum discursus , qui est in assensu coclusionis, de solet dici scientia actu
lis : hqc vect producitur a praemissis
628쪽
dispositis in forma argumentationis; in quibus prout sic, saluatur artificium illud , quod assumit intellectus ut instiumentum ad acquirendam , cognitionem scientificam. Quare, licet demonstratio sumpta pro ipio scire, seu ut est causa scientiae . habitualis , praecipuEconsistat in actu discursus ; sumpta tamen ut sumitur frequentius) pro illo artificio intellectuali, seu ut est instrumen cum sciendi, solum consistit inprς- missis cum tali dispositione, ut ex communi Dialecticoriim sentcntia, & manifestis Aristotelis testimoni js probat Masius in libris Priorum sech. I. quin. . Ac proinde. prout sic producit instrunmentaliter scientiam . .
1 Ad rationes dii andi contra secundam definitionem rcspondetur. Ad primantiam constat, quod quamuis illae particulae in re idem sint; p
nuntiar tamen ad exprimendos duos
respeetias eiusdem propositionis, Vt. Yidimus ex Diuo Thoma. Ex alijs etiam tribus particulis, unaqusque cxprimit jecialem rationem, & posterior addit supra priorem, ut consideranti patebit:& ideo non otiose exprimuntur. Sicut nec etiam est saperflua definitio, in qua post primum genus adducuntur suo ordine omnes differentiae substernae,sque ad infimam. Ad secundam etiam iam diximus, quod quia illae aliae conditiones maiori indigebant discussione : soldira enumerauit Mistoteles eas, quae erant magis notae: in quibus etiam aliae virtualiter continentur, ut ex dicendis constabit. . Ad ultimam respondetur Aristotelem, silum definiste demonstrationem porter quia, ut ex ipso, M. communi sententia notauimus supra nu. 4. Et ideo dictae definitiones non conueniunt mons urunt aposteriori. DUBIUM APPENDIA sit inredigendum axioma, quail hic habet . cristotelis, ilicet Frer quod unumquoὀ1Metali, in AriaisjX His , quae hactenus die
C sunt; concludit i Aristotel. ii . tellectum firmitis, persectius, & magis assentiri pr issis, Myna conclusoni. Nam si assentitur conclusoni propter pr missis : ergo magis assentitur ipsis praemissis , iuxta vulgatum axioma: Popter P. t unum drue tali , Quod oportet in praesentit e plicare: sunt enim contra ipsum pilares instantiae. Prima, quia res cognoscuntur ab anima propter species intelligibiles, aut propter habitus intelle-etiis e & tamen species intelligibiles, aut habitus non magis cognoscuntur. Secunda, quia terra est calida propter solem calefacientem ; cum tamen Alnon sit magis calidus. Glia , quia Filius aeternus spirat Spiritum sanctiim propter Patrem quo accipit vim spirandi : oc. tamen P ter non magis spirat, . quam Filius. Et tandem quaita : quia Petrus est somo propter patrem illum producentem L cum tamen pater non sit magis homo. Respondetur tamen exponendo
hoc axioma iuxta doctrinam Diui
Tl mae , qui diuersis locis plures illi
adhibet, limitationes. Primam ponit prima parte. qu*st. 87. arci 2. ad 3. ubi docet intelligendum esse : In Ar, qua satu uni- - nu in eodem Cenere
cause: puta si ricatur , quod senitin est desiderabilis trapter istam; sequi siquod wra fit magis δε ei Milis: quia utraque
pertinet ad genu causae Malis. Si a tem accipiantur ea, quae sent diuerserum dinum ; --a mn hiaut veritatem a '
629쪽
s to est inordines tum , mr icina ve-νο in ordine causerum e cientium. Per quod soluitur prineta instantia. Nam res
cognitae, & jecies intelligibiles, seu
habitus non sunt in eodem ordine: siquidem res sunt in ordine obiectorum, de consequenter pertinent ad genus causae formalis extrinsecae; species verb. aut habitus sunt in ordine causarumessicientium. Et ideo non sequitur ex eo, qudd res cognoscantur per species, aut habitus , qudd ista magis cognos
cantur. Sequeretur autem si omnia cDsent obiecta, ut contingit in praemissis, ct conclusione, quae quia sunt in ordine obiectorum : ideo optime sequitur ex eo, qudd conclusio cognoscatur propter praemissas, quod praemii lae magis cognoscantur. Videatur D.Thom. loco
16 secundam limitationem adducit Sanctus Doctor in hoc t. lib. lech. c. his verbis: che M. causa, Cressinu
gis praessicatur de cause, quam de essectu: sicut ignis est magis calidu , quam ea, quae
per ignem calesunt. sta indeque vero causa,
in essectus non conueniunt in nomine: inruue licet n1men effectus non conueniat ca
sa; tamen conuenit ei aliquid dignim: μcut quamui in fle non si calo; est tamen
in eo virtus quaedam alti/r, quae est principium Osiris. Iuxta quam doctrinam, quando aliquod nomen verξ praedicatur de causa, & cffectit; sesteimas est talis propter causam, bene sequitur causam esse magis talem. Si verb nomen non praedicetur verE de causa, & esse-μ1; tunc non licet inferre, quδd causa sit magis talis. Sequitur tamen esse
in ea aliquid altius ipse effectu. Per quod patet ad secundam lassiuatiam. Tertiam , dc quartam limitati
2. ad 2. ubi sic inquit: Dictum Phil se phi veri catur, suande istud, quod conus
nil alicui propter aliruid aliud est diuersisHin utroque: in praecipue quando unum est causa alterius egentiali ordine causae. Tune
eiri, non vians indiuidui tantum, et edicit . cui cena. Sicut calor est magis in gne, quam incorpore mixto: quia uter ignem est in cerpare mixto. Sed quamuM FLlim habeat a Patre hoc, ruod Jirat Spiritum findium ; nihilominus tamen non shoe gitiessum in Patre, in Filio: quia eandem vistute irativam , quam Pater habet, Filio communicare in ideoler iram aequatitir Pater, Filius spiritu a Etumsti ant. Etsi etiam nan esset una numero, je ecie tantum; rationen valeret,
bus. Non enim pater Sortis plus influit in filium Sortis, quam Sortet. Ex qua doctrina habentur duae limitationes, ut Patet;
nempe dictum axiomaclum intclligedum esse, quando id, quod conuenit alicui propter aliquid aliud, est diuersum in utroque. Per quod patet ad te tiam instantiam. Et insuper quando unum cst causa alterius cssemiali ordine causae r quia sic non solum est causa quantum ad fieri; sed etiam quantum ad esse. Per quod excluduntur causae viai uocae, & patet solutio ad quartam, & vltimam instantiam. i Has omnes limitationes, &glossas reducit ingeniosὸ Caietan. luc cap a. s.circapripstionem illam ad hane breuissimam, & verissimam regulam: qudd scilicet tunc valet axioma istud, quando totus effectus potest reflectis pra veram causim.Verbi gratia quando
dicimus Luna est lucida propter Solem; potest fieri resseetio sic: luna est lucida: quia sel est lucidus: & ideo bene sequbitur: ergo set est magis lucidus. Et ira
legitima luteiligentia, & glosa ariot
630쪽
tati, in idest, quando aliquid est tale propter aliud: quia illud est tale; illud propter quod est tale, est
magis tale. In quo sensu nullas patitur instantias, ut consideranti patebit. Videatur Caiet.ibidem. DE
ALIIS CONDIT IONIsin praemi suum. VI tra conditiones praemissarum, quas explicuimus, A tradit Arist.
cm. 2. rursus capite . probat tria alia est e requisita ad demonstrationem, scilicet quod praemisi e sint de omni, per se, & de praedicato uniuersali. Et cap.s.sequenti addit duo alia, scilicet quia
demonstratio non procedat ex communibus , neque extraneis; sed ex propriis utroque modo. Quae omnia explicanda sunt in hac quaestione. N P o MISSO DEMON- debeant esse de omni, in per se. S. I. iis huiusexplicatione notandum
1 est prinio, quod dici de amni est duplex: aliud prioristicum, quo sensu unum ex principijs, in quibus nititur ars syllogistica, appellatur diei de . : aliud verbposterioristicum. Ad hoc, ut propositio sit de omni prioristico, sufficit eam esse uniuersalem ; etiam si praedicatum non conueniat subiecto pro omni disserentia temporis. Cuius modi sunt istae propositiones: amnis m. vigilat: amnis homo canescit, desimbles: quae possunt bene disponi in serma arguermentaticius. Et ira consequentia huius sillogismi : Omnis homo vigilat. Petrus est ma: erra Petr- νigilat, probatur per dici de omni: quia ad formam argumentationis, de qua in prioribus agitur, non interest, qudd praedicatum conueniat semper , vel necessaribsubiecto.
Ad hoc verb, qudd propositio sede omni posterioristico, requiritur sin-3uit Arist. in quod Prae earum mn cu
am insiti, cuidam mn insit: neque ιnte dum conueniat, interdum non canaraniae:
Idest, tunc propositio est de omni posterioristico ; quando nihil potest assignari sub subiecto, cui non conueniat praedicatum pro omni differentia temporis. Et huiusmodi sunt istae: Omnis ham, est risibilis e . ii nix est alba ,cre. Explicat autem id Aristoteles per negationem, ut ita comprehendat propositiones singulares, quarum praedicatum semper conuenit subiecto: quales sitiat istae: Petrin est animat: Petrin est risibilis hae nix est alba, me. Quae licet non sint de omni prioristico, sandramen de omni posterioristico: quia earum praedicatum non interdum c5uenit sibiecto, Minterdum non conuenit, sed semper conuenit, Vt patet.
i' Secundb notandum est, quid sit propositio de per se. Ad cuius explicationem adducit Aristotel. quatuor modos dicendi per se. Prim- est, quando praedicatum est de essentia subiecti: ut quando definitio, vel partes eius ,ibue Physicae, siue Metapnysicae, praedicantur dedissinito. Secundin modus est,
quando praedicatum est propria passio subiecti vel sut inquit Aristot. quando subiectum est de ei lentia praedicati. Quod ideb dixitat notat D.Tnom.lech. io . quia propria pasto definitur per 'proprium Abiectiam: & sic subiectium
in obliquo est de essentia passionis. Tertia modus potius est modus essendi,