장음표시 사용
611쪽
quo intellectus assentitur conclusioni non secundum quod consideratur ut propositio; sed se aliter quatenus est conclusio ,seu ut est dependens, & illata a primissis, ita qubd idem aetiis entitatiuε dicatur iudicium, & discursus; iudicium quidem, secundum quod prς-cia cognoscit unionem praedicati cum subiecto ; discursus vero , secundum quod assentitur eidem unioni praedicaticum subiecto propter mionem cum medio cognitam in praemissis. Et sic talis actus . formaliter secundum quod habet rationem discursus, dicit intrinsecum ordinem ad priora iudicia praemissaram, in quo distinguitur a prima, de secunda operatione intellectus. Per quod etiam patet ad argumetum. Quia enim discursus consistit in assensit conclusionis, ut procedit ab assensu praemittarum, ut explicatum est: propriissime dicitur fieri ex prae istenti cogni
SVpposito, quod omnis cognitio
discursiua sit ex praeexistenti cognitione, ut explicatum est, inscrt re-GE Aristoteles, ante demonstrationem, seu cognitionem scientificam, quae in nobis est discursiua, aliqua esse necessarib praecognoscenda, de quibus agimus in hac quaestione. Pro cuius explicati ne scicndum est, qubd praeci ris idem est, ac anticipata cognitio. Unde cognitio praeexistens ad discursum necessarib erit actus iudici j, aut appre-
obiectum verb iudicij sit quid comploxum , in quo veritas, Vel falsitas reperitur : de utroque obiecto aliquid ante
demonstrationem cognoscetur.' Secundb nota, quia cum cognitio, qua in conclusione cosnoscitur praedicatum conuenire subiecto propter unionem factam cum medio in praemis sis, si cognitio discursiua, ut dictum est; & in tali cognitione, quandb propositiones sunt necessariae , conlistae actus demonstrationis per quem gen ratur scientia: quidquid ante istam cognitionem demonstrativam oportuerit cognosci, dicetur praecognitum, id est,
res cognita ante cognitionem discuritauam. Haec autem tantum possunt esse
tria , nempὸ principium , subiectiam,&passio: nam antequam in conclus ne praedicatum attribuatur subiecto, iam debent esse cognitae praemi Te, ut de se patet. Quae quia unum integrum principium conclusionis essiciunt, non
flura, sed unum praecognitum appetitiatur. Praeterea debet esse cunitum
subiectiun conclusionis : de similiter passio , quae de subiccto praedicatur:
nam ante actualem praedicationem imio duo extrema supponitur necessaribsimplex cognition uniuscuiusque. Restat ergo quδd anteactium intellecti in quo formaliter consistit cognitio demonstrativa, tria debet esse praecognita, scilicet principiti,subicinim,& passio. 1i Tertid nota , de istis praecognitis duas tantum quaestiones poste praecognosci, scilicet an P, de quidstr has appellat Aristoti praeco nitiones. Ratio est : quia aliae duae quaestiones
quas enumerat ipse secundo Poster. p. i. sellicet, , dc uterquid est,per ipsam demonstrationem cognoscuntur; siquidem per eam scimus,quia pes sio conuenit subiecto, & etiam propter
hensionis: hi enim antecedunt discur T
sem in sensu explicato. Cum autem o, quid illi conueniat. Ergo non opo
iectum apprehensionis sit res simplex; stet illas praecognoscere ἱ atque ita
612쪽
duae erunt tantum praecognitiones, scilicet ane', de qua est. Diuiditur autem unaquaeque in alias duas: quia, ans, potest inquiri, tam de re simplici, quam de integra propositione , cuius existentia est tua veritas. Et ideli, an est, diuiditur inanstreale, seu rei,de in antis veritatis. Si militer: quia, signifieat dissinitionem , quae analogicξ diuiditur in dissinitionem quid rei, Se quid nominis idet, praecognitio, ν, diuidiciu in via rei, quae scilicet sit essentia rei,&in quid nominis, scilicet quid nomen si ilicet. Iam ergo habemus in generali duas praecognitiones , & quatuor in speciali. Restat modo videndum, quae
earum tribus praecognitis conueniant,
idest, quae harum quaestionum debeant praecosnosci ante demonstiationem de ynoquoque praecognitorum. 22 Prima conclusio. Rechὸ asignantur ab Aristotele ante demonstrationem duae tantum praecognitiones in generali, & tria praecognita. Ita docet D. Thom. hic lecti a. & communiter Dialectici : satisque ex dictis constat. Nam per hanc demonstrationem: Omne Domiti est risibile : omnis tima est raris lis: eg .mnis homo et risibilis: scimus, quia homo in risibilis: & haec est tertia quaestio, quam vocat Aristintcles quia est : scimus etiam Propter quid sit risibilis, nempE propter rationale: & haec est quarta quaestio, quam appellat Aristoteles propter quid est. Ergo hae dii stiones ostenduntur per
ipsam demonstrationem: &per consc- suens non cognoscuntur ante illam.
Alic verb duq qu stiones sunt indemonstr abiles a priori. Nam cum in domonstratione concludatur aliquid de sibi echo : necessarium est intelligere subicctiim esse, haberόque aliquam eo
sentiam, de qua tale pr dicatum possit concludi. Ergo an est, de suid es, necessarib pr cognosciantur, & per cons
quens duae tantum erunt praecognitio nes. Quod autem tria sint praecognita, constat ex secundo notabilir ergo;&c. 13 secunda concluso. De princia
pio non praecognoscitur quid se ; sed
tantum ansit verum.Haec eciam ex Arist.& D. Thom. ibid. & communis inter Dialecticos. Probaturque prima pars: nam cognoscere quidsit alicuius, est cognoscere dissinitionem eius: sed praemissae, seu principium primb intentionaliter sumptum, ut hae loquimur,non habet dimitionem; cum sit quid complexum: ergo de illς non potis cognosci 1uid sit.
Secunda etiam pars probatur: quia in demonstratione, ante assensum conclusionis necessario praesupponituraia sensus praemissarum: ergo praecognos cuntur ut verae: ergo de principio princognoscitur an sit verituris, seu an sit --
24 Tertia concluso. Desiabie isto non debet yr cognosci ansit v m, neque an sit existeni ; sed sussicit cognoscere an sit rei in aptitudin.: & iniuret debet etiam praecognosci, qui sit. Haec
etiam conclusio est communis. Et quidem qubd non possit de sabiccto p cognosci, an sit verum, patet: quia est quid incomplexum. Qubd autem
non debeat necessarib praecognosci sebiectum actu existen probatur.Quia unio passionis cum sibi ceto absoluitura tempore, & est aeterna: ergo ut talis asso demonstraretur, non neccssaribupponit subiectiim actinaliter existens. Verum est tamen, qudd quia nos accipimus cognitionem a sensibus: necessorium scit, 'udd aliquando, seu respectu alicuius sibiectum actu existeret: sed hoc non per se; sed per accidens requiritur ad demonstrationem. Qudd autem de subiecto debeat praecognosci ψημ. salum in aptitudine, res est miniscsta:
613쪽
manifesta: nam res impossibilis, prout non fuit praecognitum 1, & per constic , non habet passiones quas ae illa intellectus demonstret. Quandb autem dicimus de subiecto debere pr cognosciansit rei; non est restringendum adentia realia. Nam etiam quandbsu tectum demonstrationis est ens rati nis, ut contingit in demonstrationibus Logicis, debet de tali subiecto praec gnosci, an sit rei illi proportionatum.
Tandem qubd de subiecto debeat
praecognosci, pini sit in demonstrati ne a priori , de qua loquimur, res est manifesta. Nam essentia subiecti non potest a priori demonstrari ined ex ipsa proceditur ad passiones demonstrandas : ergo ipsa essentia , seu quid sit debet necessarib praecognosci de subiecto.
as Vltima conclusio. De passione non Praecognoscitur an neque quia rei ; sed tantum Ita etiam in praesenti Arist.& D. Thom.Vt autem probetur , nota, quod lik loquimur formaliter de passione, quatenus passio est ; non vcrd quatentis in accidcias, vel secundum aliam generalem rationem. Potest enim quis scire risibilitatem hominis ; ignorare tamen , an sit passio eius: de tunc li et cognoscat an sit risibilitatis, secundit in quod est ens, aut accidens ; non tamen cognoscit an sit
illius, secundum quod est propria passio. Hoc ergo supposito, probatur conclusio quoad priorem partem :quia an sit passionis ostenditur perdo
monstrationem: ergo non praecognoscitur ante illam. Probatur antecedens:
quia ηUt, seu esse proprium passionis est inesse subiecto: sed hoc demonstra
rei passionis pendet ex proprio subiecto, per quod debet definiri : sed
per demonstrationem cognoscitur,
quodam sit passionis subicctum: ergoquens neque quid rei ipsius passionis. Tandem quod de passione debeat praecognosci quid ne ii iis, res est clara. si enim ignoremus, quae sit significatio nominis, non poterit in demonstrati
ne attribui subiecto tale nomen. Vbi nota, quod de subiecto, & principio debet etiam praecognosci qui nominum
propter candem rationem. Tribuitur
autem hoc specialiter passioni : quia passio nullam'aliam hisci praecogni
16 Sed contra doctrinam primae conclusionis potest objici. Primo:quia ante demonstrationem debet praec gnosci bonitas illationis: ergo non sint tantum tria praecognita. Sccundb: quia quaestio an est aliquando demonstratur, ut fecimus de existentia Logicae in principio primae disputationis, & sede alijs: ergo non semper dantur duae praecognitiones. Ad primum respondetur bonit tem illationis pertinere ad libros Pri
rum : hic autem tantum enumerantur
praecognita posterioristica. Ad secundum , quod quamuis aliquando contingat rei cxistentiam demonstrare, tamen ibi etiam quodammodb praecognoscitur an sit talis rei, quatentis intelligitur antecedere ipsam existetiam. Quandb enim demonstramus Deum esse: ibi prius apprehenditur Deus cum aptitudine ad cistendum,& hoc est ansit,
quod Hecessarib debet praecognosci in
Alij id explicant, dicentes in demonstratione necessarid praecognoscian 6rde secundo adiacenti ; non vero de tertio adiacenti. Quod intelligetur notando, quia propositio de secundo adiacenti dicitur illa,in qua subiectos,lum adiacet verbum, absque alio praedicato, hae, reines,lumas, v.
614쪽
Dil uti XVII. deprare . ad demonst. LII.
participiutri,quod habet rationem prς- dicati; tamen tale prςdicatum propri Enon est quid tertium: quia non est aliquid ultra verbum. Propositio verb de tertio adiacenti dicitur illa, in qua praeter verbum est, datur aliquid praedicatum, ut est animat: Petrin est alim, Cre. In his ergo, subiecto praeter verbum,s, adiacet aliquid, quod tertium locum obtinet post subiectum: &ideb dicuntur de tertio adiacenti. In quibus propositionibus semper de subiecto sipponitur secundum adiacens, seu an it: nam qui dicit hominem esse animii, stipponit hominem et se. Quia ergo quando existentia demonstratur de aliquo subiecto,talis propositio quin
dammodo videtur de tertio adiacetati, quatenus tunc existentia gerit vices tertis termini, qui unitur alteri cxtremo per medium: ideb communiter dicitur Mi est, quandb est de tertio adiacenti non praecognosci;sed demostrari. Secus vera quan)best de secundo adi, centimuia tunc potius se tenet ex parte
a Contra secundam conclusionem obi jci potest : quia aliquandb de
principio demonstratur esse verum: ergo non necessarib id de illo praecosnoscitur. Antecedens probatur innac demonstratione : Omne agmiratia
Mum est ri bili: Omnis, maest admirati- ω-: Ergo omnis hama est risibilis : cuius pnemisue, seu principium demqnstrantur per aliam demonstrationem, si dicas: Omneratis te est risibiti e omne admirativum est rationati: Erga amne a LVatiuum est ri iti. Et eodem modo potest probari minor. Idem etiam contingit in principijs scientiae subalteri ratae, quae demonstrantur in scientia subalternante. Erso sese de principia demon
Respondetur erincipium esse duplex : aliud simpliciter, & Aseluseprimum:& hoc semper est principium,& nunquam conclusio, ut essentia rei,
quaecum sit simpliciter primum, quod inuenitur in tali re; semper est erincipium. Aliud est primum respebu alicuius ; quod tamen si comparetur ad aliud prius, non est primum; sed secui dum, vel tertium&huiusmodi principium talauim est principium respectu posterioris; respectit verb prioris potidscst concluso,sicque concingit in exemplis adductis. Doctrina ergo conclusi nis proportionabiliter est intelligenda,
qubd scilicet principia primi generis
semper debent praecognosci, & nuamquam possunt i priori demonstrari: principia verb secundi generis debent praeiognosci , quando sumuntur ut principia, & prout sic non demonstrantur. do verb desinunt elle principia,
& sunt conclusiones; tunc non praecognoscuntur, sed demonstrantur.
sit causa assensin c.nclusimis,
18 On inquirimus: an praemisce ipsae obiectivae snt causa
conclusonis : hoc enim explicandum est disputatione sequenti circa s cundam definitionem demonstrati nis ab Aristotele traditam ; sed anactus intellectus, quo assentitutari missis, sit causa actus , quo assentitur conclusioni : inde enim pendet lutio aliorum , quae in hoc primo capite tradit Aristoteles , dc nos explicabimus quaestione sequenti, tr ωntes: an talis assensus praemissarum necessitet intellectum ad Alentiendum conclusioni. Pro utriusque autem
quaestibnis intelligentia notandum est
615쪽
eas procedere per se loquendo , de respectu intellecius bene dispositi, oui scilicet cognoscat vim illationis,& alia de causa non sit impeditus. Si quis
enim ignoraret vim illationis, vel alias esset impeditus, ut contingere potest
in rustico, velamente: in eo per accidens assensus praemissarum non pringuceret assensum conclusionis, neque intellectus neccssitaretur ex iudicijς praemissarum adessentiendum conclusioni, ut patet. 29 Secundb notandum est dupluciter posse aliquid cognosci. Vno modo in se ipse : quandb scilicet primb,& per se, seu ratione sui terminat cognitionem, ut quandi, Petrum videmus in sua pei sona, vel causam,aut effcctiam cognoscimus in se ipsis. secundo modo, in alici: quando scilicet cognoscitur, non ratione sui; sed cognoscendo aliquid aliud, in quo ipsum aliquo'
modo continetur, ut quandb Petrum videmus in sua imagine , vci causam cognoscimus in suo effectu, aut ccontra. Ad rem ergo, andb primo modo cognoscuntur a nobis pretinisse,&'conclusio, cognoscuntur diuersis actibus, ut per se patet, & concedunt conco
diter Autores. Secundo verb modo, cum concluso virtualiter contineatur
in pr issis, & similiter pr misse in
conclusione , ut infra constabit: inde est, quod per eandem cognitionem, quae formaliter terminatur ad primissas, cognoscitur in cis virtualiter ipsa concluim, ut docet expressE Aristoteles in hoc capite: & similites per eandem cognitionem , qua cognoscitur conclusio in se ipsa, cognoscuntur quin dammo id in ea ipse prς isse, scom-diim quod sent rationes assentiendi cω clusioni, ut tradit D. Thomas PCimacundae quςstione s. arti c.
Quando ergo in hac, & sequenti
quaestiono inquirituus : an in suspr milliarum sit causa astensiis conclusionis: de an ille neccstite intelicuum ad istum eliciendum; non loquimur in hoc secundo sensu , ncque comparamus assensiam sormalem pr istarum m virtuali c clusionis , qui in eo
continetur; aut formalem conclusionis cum virtuali pr missarum ibi imcluso: hi enim non sunt plures actus,
ut vidimus;& conse uenter non P . testibi esse vera causalitas , aut dete
minatio. re difficultates ista' so idni procedunt de assensibus proprijs,& sormalibus pr missarum , & conclusioni seu de cognitionibus, quibus tam pr musae, quia conclusio cognos ,
cuntur in se ipsis: quas constat elle diuersas, posseque habere rationem causis, & effectias. 3o Dicendum est primo assensum r issarum esse quodammodb cai
am assensus conclusionis. Sic docent communiter Dialectici: estque plana mens Arist. in hoc capite , dum inquitoniarem cognitionem discursuam neri exprxexistenti cognitioncm pr nisi ru: ibi enim particula ex causa itatem, denotat ut explicant Commentator, &
alij Interpretes. Nam quod aliqui res. pondent,posse scilicet denotare ordinε termini a quo, ut cum dicitur ex calido fieri frigidum, in quo nulla importatur
causalitas, non habet locum in p sen- ti. Quoniam terminus a quo incompossibilis est cum termino ad quem, de amittitur pen acquisitionem illius , vepatet in exemplo adducto : assensus autem pr issarum non opponitur assensui conclusionis , neque isto adueniente, deperditui necessaria, ille , vix insta constabit. Eandem conclusionem docci
expresse 'Diu. Thomas 'primo. comtra gentes capite 11. ratione 4. cprima parte; quaestione 14. articulo 7-
616쪽
discursum secundum causalitatem. Exiprincipia sunt ratio siue qu.s, assentien- qtio loco sic probatur ratione. Quia propria ratio uiscursus non consistit in hoc , qubd unum cognoscatur post aliud, secundum succellionem temporis : id enim vel non est neces larium,vel si requiritur, non tamen est sufficiens;
siquidem pollunt plures propositiones
disparatae una post aliam successione temporis cognosci absque eo, quδd e ficiant verum discursum, ut patet. Ergo propria eius ratio consulit in eo, qubdolus cognitio ex alterius cogni
Confirmatur : quia assensis conclusionis virtute continetur in assensu praemissarum, ut explicatum est : ergo assensus pr issarum est causa assensus conclusionis : continentia cnim vi tualis propria est causae respectit cffectus.
uel f Maior dissicultas est: in quo
genere causae assensus praemissarum concurrat ad astensum conclusionis. Et quidem in genere causae finalis certum estpr illasnon esse causam conclusionis; poesiis conclusio est causa finalis, ad quam ordinatur assensus prς-millarum , ut paret. In genere autem causae materialis, & sormalis assensuspr illarum potest quodammodo dici
causa assensus conclusionis , non rati
ne sui: snam unus aetiis propriξ non fit
ex alio tanquam ex materia , neque
eum actuat tauquam sorina; in sed ratione obiecti , n f pr missarum: quia istae quodammon sunt causa materialis conclusionis, ut docet expressξ Aristoteles 1. Physicorum textu sa. &explicat optime D. Thom. ibi lcct. s.
inquansiim termini, qui sunt materia praemissuum , sunt etiam materia conclusionis licet non ut stant sib se a praemissatum t scut strina dicitur materia panis , licet non vi stat subsorma satinae. similiter pr mulae, seudi conclusioni, & unde sumitur eius specificatio, ut tetigimus supra disput tione prima, numero M. & latὸ explicabimus insta disputatione i9. & sic quodammodb sunt causae formales e trinsecae conclusionis. Quare soldiri restat difficultas de causiditate essicienti : in scilicet assiensis praemis Iarum concurrat in genere caulae essicientis ad assensum conclusionis. 32 Pro parienegativa selet reserti Durandus in secundo distinctione, secunda quaestione, secunda ad quartui ubi nihil dicit ; id tamen indicat distii ictione L . quaestione prima numero duodecimo, inquantum inquit, quia in intellectu practico conclusio delia rationis fit per nudam potentiam, ω non per aliquos achiis te habentes
ad hoc in radone principij activi. Potestque probari prinid ratione inde desumpta. - causa esliciens
agit, inquantum est actu in rerum n
tura : sed quandb intellectus assentiatur coiiciunoni, iam praeterijt assensus praemissiarum: crgo ipse non est causacssiciens aiscnsus conclusionis. Maior est certa, siquidem quod non est, nihil potest emcere. Minor verb probatur ex D. Thoma I. parte , quaestione M. articulo . ubi docet intelicetiim non eosse plura simul cognoscere: & consequenter in illo non poterunt esse simul plures cognitiones; sed vi apostaliam, maxime in discursit, qui videtur exigere talem successionem. Secundo: quia assensus pr sil rum, saltem qui producitur ab habitu principiorum , distinguitur specie ab assensu conclusionis , qui habetur per demonstrationem, & pestinet ad habitum scientiae : ergo si ille esset causa ericiens huius , esset necessarib causa aequi uoca. Sed non potest esse causa aequivoca et ergo
617쪽
Dis ivt. IVII. de praereq. ad demonstri III. sis
causae ad talem assensum producedum; neque susticiens. Probatur minor: quia causa aequivoca est causi uniuersalis,&remota, ut patet in sole, & alijs astris. Cum ergo assensus praemissarum sit causa particularis, &proxima, uuatet: planὸ videtur sequi, non posse esse cau- aequivocam. 33 Nihilominus dicendum est secundb assensim praemissarum esse causam efficientem assensus conclusionis. Haec concluso est communis intcr Doctores, praecipue Thomistas, ut testatur Arauxo lib. i. Metaphysic. quae stione 3. art. . Quam tenet expressED. Thom. hic lect. 3. & addit este Aristotelis his verbis: princiria st habent ad conclusiones in demonstratiuu, sicut causa amuae in naturalibin ad seuos effect-: --
tH. Et loco citato ex I. contra gentes:
In omniscientia disiursua vortet ali quia esse cauitatum : nam principia sunt Τμε- damma L eausa efficiens conclusianis. Vnde
demonstratis Leituro tigi in faciem
scire. Videantur Ferrara ibidem, Montesino I. a. disp. i3.quaest. 7. Soto in hoc cap. quaest.2.ad 2. Masius qu.Io. Sancti.
lib.7.qu. t. noster Didaciis a Iesi disputatione 16.qu. 3.& Rubio hic quaest. 6.qui plures alios adducit. Probatur ratione primb: quia illud, quod constituit potentiam in aetii primo ad iniciendum, concurrit cum ea efficienter ad actum secundum: sed per species intelligibiles praemissarum, &assensus illariun constituitur intellectus in actuprimo ad assendentiu conclusi ni: ergo species pr issarii, &assensiis
earum concurrunt efficienter ad assen- sum conclusionis. Maior constat, tum
in speciebus intentionalibus sensium; tum etiam in omnibus potenti js opera suis. Minor verb probatur: tum quia intellectus nude consideratus non est susticienter determinatus in ratione quod tamen habet existente assensit praemii fariam: tum de maximξ quia in assensit conclusionis, non sellim inuenitur ratio communis intellectioni quae per se prinab correspondet interulectui,& ratio etiam intellectionis i
lis obiecti,quae per se primb correspondet speciei intelligibili; sed etiam ratio
intellectionis discursiuae, quae , prout sic, refunditur tanquam in causiis per se in praecostentem cognitionem prPmissarum. Ergo sicut propterea intellectus,de species intelligibilis concurrunt efficienter ad assensum conclusionis: sic etiam concurreret assensus praemis
Confirmatur: quia virtualis continentia, quam habet assensus proiiss rum respectu assensus concluaonis, Semodus necessitandi, quo ille cogit intelle in ad eliciendum hunc, ut pinstea explicabimus , non possunt rectξtauari in alio genere causae, ut considoranti patebita ergo, &c. 3 secundb probatur, quia conclinsoni assentimur propter praemissas; &idcb magis assentimur praemissis: ergo
in genere causae essicientis assensus p militium concurrit ad allensem conclusionis. Antecedens est Aristot. ut ii sta videbimus.Consequentia verb probatur : quia ly propter non denotat in praesenti caus- finalem . Vt patet ex dictis: neque potest accommotiri ca sae materiali, aut sermali, in quibus non habet locum illud arxioma, Propter quadum rua fue tale , e. ut insta constabit : ergo denotat genus causae efficiei
Confirmatur: quia sicut se habet finis in operabilibus; sic praemissae, Giprincipia in speculabilibu ut dicitur 7. Eth. cap. 8. & repetit sue D.Thomsed volitio linis est causa efficiens volitionis mediorum, ut senificat Angcl. Doct.
618쪽
I. a. quaest. 9.arr.3. &recipit communis sententia Theologorum,qua inter alios explicat recte Morates loco citato: ergo etiam asscnsus praemissarum erit causa efficiens assensus conclusionis. Quomodo autem contingat haec es-
scientia non potest in praesciati explicari: pendet enim ex dicendis in libris de Anima. Pro nunc tamcn dicimus,quddvel ipsium verbum mentis, seu species expressa, quae est in assutasu praemissarii, immediate per se ipsam simul cum intellectu producit allensium conclusionis, eo modo, quo Caiet. IN.qu.8o.art.
a. &plures alii Thom istae satis probabiliter defendunt actum intellcctus cstis
cienter concurrere ad actum voluntatis: vel quod per allensiam praemissarum producitur in intellectu quaedam species intelligibilis, quae simul cu ipso
producat assensum conclusionis, & ratione cuius talis actio tribuatur ipsi assensui praemissarum; ad cum modum, quo suet explicari.essicientia sensationis interioris respectu interiorum, inquantum species expressa visionis v. g. producit quadam tapressam in seniucomuni, qua mediante ipse elicit suam sensationem. Sed de hoc redibit sermo loco citato. Ad argumenta rcspondetur. Ad primum dicimus, quod si asscnsus praemissarum per se iplum, α immediatErroducit alleusum conclusionis, iuxta primum modum dicendi; consequela ter asserendum est utrumque assensum esse simul in intellectu. Neque reputandum est impossibile, esse simul in intellectu duas cognitioncs specie distinctas, quando habent inter se ordinem, ut contingit in praesenti, ubi se haben per modum unius discursus Tunc enimantellectus, propriὸ loquendo, non cognoscit plura, ut plura, quod loco citato negat D.TEo. sed per modum unius,
quod esse possibile concedit ibidem, de
qu. 18. antecedenti art. r. Quibus locis explicat rectὰ Caiet. id iistelligendum esse, tam quando per unicam spcciciar,& actum cognoscutitur plura, quam cum cognoscuntur pluribus specicbus, de actibus inter se ordinatis: quia tunc se habent ut partes unius integrae speciei, & cognitionis. De quo videri possunt Pasi ea quaest 18. citata, Arauxo artis. Soto hic Sanchea ubi supra, & alij Thom istae. Si verb assensus praemissarum, non per se ipsum, sed ratione alia cuius speciei intelligibilis concurrit ad asIensum conclusionis, iuxtasecundum modum dicendi: tunc suscit, 'ubdspecies illa maneat in intellectu, etiam-u praeteri jsset assensus praemissuram. Ad secundum conces 8ntecedenti,& prima consequentia, neganda est
minor. Ad cuius probationem respon- dctur, non selum non esse eandem rationem formalum causae uniuersalis, de
aequivocae ut explicabimus lib. 2. Physicorum; sed neque semper inter se materialiter coincidere. Cuius plura sortε possent asserri exempla : sumciant i men, quod adducit Aristot. libr. i. de Generatione animalium capite i6. ubi docet quaedam esse animalia impers cta , semper ex putrefactione genita;
quae tamen coeunt, & generant ut causae particulares, non suae speciei animal, sed vermiculos quos s. am : de suibus
consequenter asserendum cst elle cathsasaequi uocas, non vero x niuersales. Et
sic contingit in praesenti. QVAESTIO IV.
PER SE SENSUM trami strum nece te r inrederetu assentiendum concluson eodem primo c. apite expli- . Icans Aristoteles ordinem praec gestionum demonstrationis, docet ma-
619쪽
Di put. XVII. de praerepa demon Z IV.
iorem cognosci prius tempore, quam
conclusionem ; minorem verb simul
tempore, licet prius natura. Quod quidem intelligendum est, quando diuersis actibus cognoscuntur iuxta dicta quaestione praecedenti: nam quando in ipsa cognitione conclusionis cognoscunciu praemisiae vi ratio assentiedi illi, nullum est discrimen quantum ad hoc
inter maiorciti,& minorem, Ut patet.
Quare sensus Aristotelis est, quod in syllogismo, posito assensu maioris,non statim sequitur assensus conclusionis: sed potest ille tempore praecedere
hunc, cdm assensui maioris non sit integra causa assensu conclusionis. At quado aduenitas tensus minoris in proprio loco, &situ minoris scilicet prae-ecdente astensus maioris; cum iam sit integra, & totalis causa; statim sequitur assensus conclusionis in eodem instanti temporis et & ita minor, & conclusio cognoscuntur simul tempore, licet as
sciisus minoris prioritate natu e antincedat assensim conclusionis ; cum sit causa eius. Sic intelligit Aristotelem Diu Thom. hic lectione sccunda, quem sequuntur Sanchez ubi supra quaestione Masius quaest. s. & Io. Rubio quaest. 7. & communiter Doctores.
Ratio est: quia assensus praemissorum sunt causa naturalis assensus conclusionis : ergo statim ac complentur in ratione causae, producunt illum. Sed quando praecedente assensa maiori aduenit aliensius minoris , iam est causa completa: ergo statim producunt assensum c5clutionis. Cum autem acti nes intra intelle in sint instantaneae, neque mensurentur tempore, nisi rhtione phantasi natum : conseouens est
quantum attinet ad ipsiim intellectum,qubd in eodem instanti temporis, quo datur assensus minoris, detur etiam si sensus conclusionis.
Ex liac ergo doctrina Aristotelia sic explicata oritur qiuestio praesens, quae inquirit: quomodo, vel quantum necessitetur intellectus per allens maioris, & minoris ad assentiendum conclusioni. Et procedit difficultas in intellectu bene Osposito, & cogno scente bonitatem illationis, neque alias impedito, ut vidimus quinione praecedenti., 37 Secundb notandum est dupliciter posse aliquam potentiam necinitari, scilicet quoad specificationem, dc
quoad exercitium. Tunc necessitatur
quoad specificationcm , quando taliter determinatur ad unam partem, Ut
licci possit suspendere actum; tamen si velit operari, amis debet esse illiustpeciei, ad quam determinatur, non potest esse alterius. Tunc verb necessitatur quoad exercitium, quando in liter detcrminatur , ut non possit sus pendere, aut cessare ab actu. Verbi gratia voluntas in via necessitatur quoad specificationem ad amandam beatitudinem in communi : quia liscet possit non exercere actum esseca illam ι tamen si vult exire in actum necessarib debet esse amoris, de non odij. In patria veri, eadem voluimitas necessitatur quoad exercitium Ibonitate diuina clarὸ visa : quia non solum non potest eam odisse; sed neque suspendere , aut cessae ab amore illius, quam undequaque diligibilem clarὸ concupiscit intellectus.
38 Dicendum est ergo primδ, eo ignita bonitate illationis , intellectiam per assensum pr missaruisi necessitati ruoad specificationem ad assentienum conchisoni. In hac conclusione conueniunt Autores.citati. Quae ex
dictis sicilὸ probatur : quia assem .i sus praemissarum est causi naturalia lassensus conclusonis : ergo postis
620쪽
omnibus requisitis,non potest non pro ducere illum: ergo saltem quoad specificationem talis productio est neces saria , siquident haec est minor necessitas, quae potest esse in causa. Secundb: quia qui sciens ex vero
non polle sequi falsum, cognoscit ali- ua principia esse vera, & assentituriis ; etiam cognoscit conclusionem ex illis rectὸ deauctam non posse non ei se veram: ergo dato, qubd possit suspendere assensum : non potest tamen
illi dissentiri. Confirmatur: quia si post assensim
praemii salum dissentiretur intellectus conclutioni, iam assentiretur virtualiter contradictorio illius: sed qui assentitur contrad e orto conclusionis, cogitur etiam assentiri contradictorio antecedentis iam concessi: ergo cogeretur assentiri duabus contradictorijs. Hoc autem est impossibile : ergo dicendum est, intellectum post assensum praemissarum non posse dissentiri conclusioni. Videatur noster Di lacus a Iesu disputa , . qu. . ubi optimξ explicat hanc quaestionem. Maior difficultas est: an etiam neceuitetur intellectias quoad exercitium. Partem enim negativam defendunt Ona hic qu. I. art. 3. Rubio quaest.
sito assensu praemissaria, quantumcuque sint necellariae,& cognita bonitate illationis , adhuc intellectus potest sis- pendere assensum conclusionis. Probatur primb haec sententia :quia intellectiis subditur voluntati quarum ad exercitium actus , ut docet D.
Thom. r. 2. quaest. 9. an. I. ad tertium:
fectis inre rectin, eontinetur sub uniuersili ιona, ut quaildum ι num parti lare. Sed circa particulare bonum non necessit
tur voluntas, sed potest velle, & non
vota illud: ergo postquam intellectus
assentitur pr missis, potest ex imperio.
voluntatis suspendere actum circa conclusionem.
Secundb: quia ex iisdem principiis
possunt inferri duae conclusiones, altera directa, altera indirecta, ut patet in barbara, de baralipten: ergo post assensum praemissarum manet intellectus indifferens ad eliciendam unam, vel alteram conclusonem. Ergo sicut potest voluntas determinare intellectum ad assciatiendum alterutri; potest etiam determinare ad suspendendum utram
o Nihilominus dicendum est secundb per assensun raemissarum d
monstrationis neccssitari intellectum quoad exercitium ad assentiendum conclusioni. Haec proculdubio est mens
expendit noster Didac. a Iesu loco citoto. Quam etiam sententiam defendunt Sanctica lib. s. qu. 3. cona 3. Caietan. Soncinas Fonseca, & alij, quos res runt , & sequuntur Contabricenses
dem instanti, quo cognoscitur minor, cognoscitur etiam concluso ex Arist.&D.Thom. supra relatis: ergo voluntas imperans astensiim minoris non potest impedire assensum conclusionis. Probatur consequentia : quia voluntas imperans aliquam actionem alterius
potentiae, non potest impedire, quidquid necessarid sequitur in eodem .in stanti ad talem actionem,ut de se patet: sed essensus conclusionis neces I id sequitur ad assensum praemissarum in codem instanti, ut ostensum est: ergo V
luntas non potcst impedire illum. Secundb: quia intellectus non est potentia libera, sed naturalis, sicut visiva, aut quaelibet alia potentia sensit, . Sed voluntas, licet possit retrahere potςntiam visium a visione auferendo obiectum,