장음표시 사용
681쪽
Dis jur. XIX. de scientia, Luast. V.
ce Mono ApprICANDA SIT Lmina tracta sin ulu sciem ii, streiati. 64 π ms generaliter statutis de stien- Latiarum specificatione, iam sa-cdE est iudicare ce unitate uniuscuius que in particulari, quanta sit,& unde sumatur. Et ideb in fratiam omnium, qui illas profitentur, specialiter discurrendum est per singulas: tum ut grauissima haec materia quanisi in nobis est, undequaque maneat absoluta : tum etiam ut thecialiter constet de unitate nostrae Dialecticae, & Philosephiae naturalis postea tradenda. DE S. TNEOLOGIA.f. I.
DTNcipiendo a sacra Theolreia: I quia alias scientias dignitate superat, cum longa dis butatio extra institutum nostrum sit, breuiter asserendum
est in primis, ipsam genere subalterno differre a Metaphysica, & alijs scientijs
naturalibus; ut satis ex dictis constat. Deinde esse unum Habitum in specie infima quoad omnes suas partes. Quae sententia communis est in schola D. Thom. qui eam indicat: tum in Prologo sententiarum qir. I. art. 2. ubi illam defendit Capreol. qu. 3. art. I. conclu
sione 4. tum etiam I. Part. quaest.I. art. .
ubi ipsum in hoc sentu explicant, de defendunt Caiet.&Noar. in Commentario articuli, Banez dubio ultimo, Gonsalea disput. 3. conclusione 4. &communiter Thom istae. Probatur breuiter ex doctrina g nerali tradita: quia intra abstractionem
propriam Theologiae, nempὸ ab omni
materia naturali, &potentialitate creata, omnia eius principia tandem resoluuntur in diuinam reuelationem: ergo derivantur ex alijs, vel ex alterutris: Mconsequens pertinent ad eandem speciem scibilis. Confirmatur: quia quaecumque tra duntur in Theologia , reseruntur in eandem dcItatem, vel tanqilam in propriam es lentiam, ut quae pertrachmi de attributis, & personis ; vel tanquam ad principium efficiens, aut ultimum finem, ut quae de creaturis disputantur. Hoc autem, non ut sunt quocumque modo cognoscibilia ; sed ut stant sebprincipijs reuelatis. Ergo omnia peribnent ad eandem rationem sermalem qua, scilicet deitatem: participantque eandem indivisibilem rationem sub 1 - , scilicet diuinam reuelationem me diatam, de virtualem: & ex consequenti sunt unum scibile in si ecie infima. Videantur Gongil ubi supra, M alii Thomistae. DE P NIros OPHI Gsu Metat sic f. II. co Ecundδ etiam insertar ex di o ctis, quid de Metaphysica se
tiendum sit. Cum enim abstractio a materia intelligibili conueniat huic scientiae: consequens est ipsam genere di Aserre a Mathematicis, & Philosophia naturali. An autem MetΨhysica qu ad omnia, quae includit, sit unus habitus in specie infima, longiorem post lat disputationem: quae auena est a praesenti instituto. Assirmativa tamen sententia,quam tradit D. Thom. opus a. cap. 3. & defendunt Caieti in hoc. lib.
muniter Thomistae, potest ficilὰ ex eisdem fundamentis suaderi. Quia omnia principia ex
quibus Metaphysica prae N Nna iij
682쪽
61 Disput. XIX. de scientia , V.
cedit ad suas conclusiones demonstran- ldas, tandem resoluuntur in communia lprincipia entis realis , quod est obiectum eius: ergo derivantur ex aliis, vel ex stcrutris intra eandem abstractionem a materia intelligibili: & per consequens pertinet ad eandem speciem
6 Ertib inscrtur , quid dicendi dum sit de Arithmetica, &Geometria, quae propriE sunt Mathematicae. Musica enim, Perspectiva, Astrologia, dc similes, quae solent inter
blatticinaticas numerari, non sunt vere species Mathematicae, ut inquit D.
fra explicabimus.ὶ De quibus in primis
statuendum est utramque geriere disserre a Metaphysica, & Plidosophia: si uidem continentur sub abstractione
iuersa, nempe materia sensibili, qua sumitur genus scibilis Mathematici: ac proinde eas immediatὰ collocari seb. eodem genere Mathematicae, esseque inter se species distinctas: siquidem ambae continentur sub eadem adstractione; & intra eam principia
unius non derivantur ex Principijs alterius, neque utraque ex alterutris, sed
se luuntur in diuersa prima principia,
68 Tandem asserendum est unam quamque esse unum habitum in specie infima. Quae est communis sententia
Auctorii , quos supra num. 42. retulimus. Conui nciturque ex eisdem ianda. mentis. Nam in Arithmetica, numeri
selidi reducuntur ad superficiales, seu planos, & hi ad lineares: qui tandem resiluuntur ut unitatem, qua in Prima
omnium mensura. Idem etiam contingit in proportionibus, quae sunt passiones num cIOrii. Nam omnes superpartientes derivantur ex superbipartiente, quae est prima huius generis: naec aute,& omnes superparticulares derivantur. ex sexquialtera,quae est prima superparticularium. Ex quibus, omnes indeterminatae reducuntur in primam determinatam huius generis,quae est hemimium, versaturq; inter 3. & 2. Et tandem multiplicitates , & generaliter omnes proportiones, tam numeri adnumersi, quam numeri ad unitatem derivantur
ex ea, quae simpliciter est prima in omni genere, stilicet ex proportione dupla, quae versatur inter binarium, & vnit tem.De quo videri possunt Arist.1. Metaph.cap. 11. S D. Thom. ibidem. Iect.i7. Ergo principia omnia, ex quibus procedit Arithmetica , derivantur ex alijs,ves ex alteruuis intra propriam abstractionem: & per consequens consu-tuunt unum scibile in specie infima. 69 Idem etiam patet in Geometria. Nam ut expresse inquit D . Thom. loco supra num .so. adducto, principia ise, chelis, is opleuros,& scalenon deriyantur ex principijs trianguli: & principia quadrati, rhombi, rhomboidis,& similium ex principijs quadranguli:& vir ue ex principijs communibus figurae.
t tandem, ut totam Geometriam uno complemmur: verbo , figurae omnes,
quae formantur in tuos inditate, deri-uantur ex pyramide, quae est prima solistarum: haec verb,& omnes, quae se mantur in superficie , dcnuantur ex triangulo, quae est prima inter figuras planas : & tandem triangulus retoluitur in lineas, haec in punctum, quod est prima mensera quantitatis contianuae. Ergo illa est v num scibile in specie infima ,&Geometria unus habitus in specie. Maior butus explicatio pei det ex persecta notitia harum scientia'
683쪽
Di put. XIX. descientia, V. 6sy
rum: haec tamen sussiciunt,ut eis applicetur generalis docuina tradita. DE PNIIosOPHIA NATUR LI. g. IV.
Varit, insertur, quid dicen- adum de Philosophia natu
rati, ut comprehendit libros Physicorum, de Coelo, Generatione,& Anima,& si quae alia ad ipsam pertinent,ut sunt
libri Aristoti qui appellantur .paruana turalia. In quo tamcn veteres,& iuniores Thomiliae non concordant: &res
adhuc sub lite est, ut inquit Ara o infra citandus.
Ex antiquis negant Philosophiae
unitatem specificam Soncin. 6. Meta- physicae quaest. 8. Caiet. in hoc lib. cap. 22. & 2. 2. quaest. I 62. in introductione quaestionis. Pro qua etiam sententia refertur Caprcol.qu. 3. prologi: eique D uet non parum D. Thom. in hoc t. lib. te 2. i.uoi post verba sup. nu.1 o. addu'ehastatim subdit, ludd ov-tiatur te, in Mathematicum aistinguuntur in iliu--
fusteriri sedilium. Et ratio Caiet.
videtur essicax. Quia maior, & minor remotio a materia, & motu videtur sussciens distinctiuum scientiarum. Sed Intra abstractionem a materia singulari, quae communis est toti Philosophiae, datur maior, & minor remotio a materia, & motu in entibus mobilibus: si quidem aliud abstrahit ab omni specie
motus determinata, & est tantum m
bile ut sic, cui correspondent libri Physicorum ; aliud est mobile tantum ad ubi, cui correspondent libri de Coelo; aliud ad formam , cui correspondent libri de Generatione , &c. Ergo habent diuersas immaterialitates: S per confeci uens sufficiunt distinguere species Philosophiae. 7i Secunda sententia constituit
unitatem specificam in Philosophia,
ut comprehendit omnes suas tartes. Quam docuit Averroes 2. Physicorum texi 29. & sequuntur ferE omnes Th mistae iuniores, Soto Iuc cap. 21. & r. Physicorum qu. 2. Basier lib. i.de Generatione qu. prooemiali ad . Mauxo r. Metaph. qu.1.art. . ad I.Sanchez lib. I.: Logicae qu. ii.&alij. Quibus fauet D. Thom. de Sensit, & Sensato lect. Σ. ubi post verba num. 18. addum plane loquitur de tota Philosophia ut de una scientia; libr6sque Physicorum,de Caelo, & alios appellat partes eius. Quod
etiam colligitur ex opus 2. p. I . Vbi
postquam ex diuisione entis in suas species colligit diuisionem Philosopmari subdi talem diuisionem magis perti nere ad Logicum, qu1m ad Philosophum, plane indicans esse partitionem rationis in eodem simplici habitu.
Certὸ de mente D . Thom. non om
nino constat in hac dissicultate. Haec tamen secunda sententia est procuti dubio conformior illi: tum propter adducta: cum etiam quia magis conse quens est generali doctrinae de scientiarum specificatione sapia ex ipse statutae. Et ideb asserendum est totam Philosophiam naturalem esse unum habitum in specie infima. In cuius confirmationem praeter adducta statum addenda est ratio, quam pro alijs secimus, quδd scilicet omnia principia Philosophiae derivantur ex aliis, vel ex alterutris intra propriam austractionem a materia singulari : siquidem saltcm 'dependent, & probantur per communia principia motus, quae in libris Physicorum statuuntur: reducunturque tandem in materiam , deserinam, suae sunt prima principiaciatis mobilis. Ergo omnia, quae tractantur in Philosophia , constituunt unicam speciem scibilis: &consequem ter pertinent ad candem atomam speciem scientiae.
684쪽
1 Ad locum D. Thom. pro con uaria sententia adductiam rei pondent optimE Banez. Arauxo ubi supra, Sactum Doctorem per corpus naturale, ut condistinguitur contra corpus mathematicum, intelligere,non solum ens
mobile, quod est obiectum Philosophiae, sed alia entia naturalia, quae sunt obiecta aliarum scientiarum, quae sub alternantur Mathematicis; ut sonorum respectit Muscae , dc visuale respectu Perspectivae. Istae enim scientiae, ut iam videbimus, continentur sub eodem genere immediato cum Philosophia, &habent pro obiectis entia naturalia: &ideb cum omni proprietate verificatur,
corpus naturale, ut comprehendit o
lecta Philosophiae, Musicae, & aliarum, diuidi in plures species scibilium,ut ma sis constabit ex dicendis.
Ad rationem respondetur negando maiorem. Nam, ut ex dictis patet, intra eandem abstractionem maior,& minor
remotio a materia, aut motu non causant diuersitatem in esse scibilis; nisi quando resiluuntur in diuersa prima principia, ut cotingit in obiectis Arithmeticae, & Geometriae. Quod tamen non inuenitur in Philosophia: siqui-ἀem omnia eius principia,tam quae ma si , qu in quae miniis adistrahunt a motu, derivantur ex alijs, vel ex alterutris intra eandem instractionem a materia fingulari, ut explicatum est. RE MUNICA P E SP ECT IV. L
Vintd insertur, quid dicen- Idum sit de scienti js,quae sub-
alternantur Mathematicis; de solent appellari mediae inter illas, & purὸ naturales; ut sunt Musica, Per lectiva,
Astrologia, Cosmographia , Geogra phia, Hydrographia, Machinativa, deiimiles. Circa quod suppositis his, quae de propria substernatione diximus sti-pra num. 9. considerandum est, huiusmodi scientias quodammodo descendere ex uno genere in aliud, inqua tum applicant obieetiam, de principia subalternantis ad materiam omniud a cidentalem, & extraneam, ut ibidem
explicuimus. Quo fit, ut obieetiam,&erincipia subalternantis semper sint sub abstractione diuersa, ab ea, quam habet materia illa, cui fit applicatio inscientia subalternata; ut patet in exemplis ibidem adductis. Numerus enim de linea secundum se abstrahunt a materia sensibili, senorum verb, de visuale, tantum materia singulari. Et
hac de causa scientiae istae dicuntur mediae: quia nimirum participant de vir, que abstractione: siquidum in eis principia aliter abstrahunt, ad conclusi ncs. Ex quo etiam nascitur , ut rectὸ
notauit D. Thom. 2. a. quaest. 7. an. r.
ad tertium, qubd si principia conlid
rentur, quae habent rationem sermae, scientias istas cum Mathematicis comnumeramus : si vect conclusones, seu materiam propriam expectemus, mugis conueniunt cum naturali: propter quod 1. Physicitext. a. dicetur esse in gis naturales.
7 C ersim quia in his scienti js, ut
latὶ explicuimus. supra num. 2I. ratiosormalis obieeti non sic constituitur ex obiecto superioris , de materia illa extranea , quasi ex aequb includat utrumque e sed obieetiam superioris consideratur quasi in obliquo, &ve principium, per quod definitur: materia vero extranea principaliter, dc in rocho habet rationem obiecti, ut son
rimi in Musca, & visuale in Per echmua: inde est, qudd absolutE, dc simplicia ter loquendo i scientiae istae dicendae
685쪽
sint naturales, & continentur in eodcm genere cu Philosophia naturali. Quod genus distinctionis gratia appellabimus Icientiam natu atrant, nε ipsum cum PEilosophia, quae est quaedam species eius, confundamus. Et per consequens genere distinguuntur ab Arithmetica, &Geometria, quae sunt proprie Mathe
Hanc sententiam defendunt communiter Thomistin Caiet.2.2.ls. t.2. Flandria 6. Metaph. q. 3. art.I.Soto in hoc tib cap. I. . 1.ad s.& 2.Phy. q. a. artiti auxo ubi supra ad secundum,& alij. Pro qua etiam, videri potest D. Thom. sect. 11. huius lib. & 1. Phys lech. 1.Vbi eam docet eleganter Aristoteles : nam postquam Mathematici, & Philosophidisserentiam explicuit ex diuersa abstra-etione a materia, si itti idem ina
cant, in mathematicarum facultatum hae, quae magisμnt naturales, ut Pesectiva, Musica, c - pologia. Nam contra Po
dammodose habent, ac Geometraa. Geem
tria namque de naturali linea contempla-mr; sed non ut est naturalis: Persiectiva vero Mathematicam quidem lineam constaderat; at non ut est Mathematica, sed ut est
Ex quibus verbis probatur a pri ri haec sententia. Quia ideb Geometria verbi gratia simpliciter est scientia Isathematica , & genere distinguitur a Philosophia: quia linea, quam considerat, licet a parte rei sit quid naturale,
non tamen consideratur ab ca, ut est
naturalis : sed ut abstrahit ab omni materia sensibili. Sed econtra linea, quam considerat Perspectiva, licet secundum se sit quid mathcmaticum ; non tamcnconsideratur ab ea, vi cst mathematica; sed ut includit visualitatem, quae est materia sensibilis.ErgoPerspectiva simpliciter est scientia naturalis, & genere distinguitur a Geometria.
Conflaniatur: quia id, quod primcipaliter , de in recto habet rationem obiecti in his scienti is medijs, est illa materia extranea, dc sensibilis ; ut sonorum in Musica, , visualem Perspecti-ua: ergo tantum abstrahunt a materia
singulari, sicut ens mobile, quod est o ies in Philosophiae: ergo continentur sub codem genere scibilis naturalis ; &consequenter sub eodegenere scientiae. 7s Circa unitatem verb, aut distinctionem jecificam harum scientiarum idem sere ac de reliquis dicendum est; scilicet sumendam ei te ex Vnitate, Vel distinctione principiorum in esse scibilis. Id enim aeque conuincunt de
omnibus scientijs rationes supra num. 19. adductae. Non tamen sumitur codemodo in his, ac in caeteris. Cum enim
aliae sint extremae; tam principia, qua nobiectum sunt sub eadem abstractione:& ita unitas, vel distinctio earum sumitur ex principijs, quae sunt prima intra abstractionem propriam iptius obiecti, ut vidimus. At verbin his scienti js, de quibus loquimur; cum sint mediae inter pure Mathematicas,& Naturales; principia habent diuersam abstractionem, ac obiecta:& ita unitas, aut distinctio
earum no potest sumi ex principi js, quae sint prima intra abstractionem propria obiecti: nulla enim talia principia sunt in his scientijs: ac proinde desiam tarda est ex principijs, quae sint prima intra abstractionem propriam ipsorum principiorum.
Iuxta quam doctrinam , quae prout iacet, necessarib admittenda cst a Thomistis supra citatis,nobis valde probabile cst, se maxime consequens adhucusque dicta, quM sicut duae tantum dantur Mathematicς extrem quarum principia mssint ad materias extraneas applicari: sic duae tant imi dantur huius. modi scientiae mediae, licet vari js nominibus significatae. Altera est, quae principia Atahmeticaeapplicar ad materia;
686쪽
sensibiles : potestque, prout comtr vendit omnes materias , appellati rithmetica naturalis. Quae dum talia principia applicatad sonos, dicitur Millica: dum veto ad alias materia si quae sint, quibus haec principia pomni applicari in sertietur alia nomina. Altera verbest, quae principia Geometriae applicat ad materias sensibiles: potestque communi nomine dici Geometria natu-ν v. dum talia principia applicat ad visum, dicitur Perspectiva, seu Optica; dum ad coelos, de astra, Astrologia; dum ad mundum, & eius partes, Cosmographia i dum ad terram , dc eius Prc uincias,. Geographia; dum ad singularem locum, aut Ciuitatem, Topograpbia; dum ad aquam , dc maria, Hydrographia ; dum ad bellicainstrumenta,&machinas, Machinatiua: &sie de alijs nominibus, quibus scientia ista potest appellari , secundum quod applicat principia Geometriae ad peculiares materias sensibiles. τε Quam ais autem haec doctii
na, prout iacet non inueniatur cxpreissa in Doctoribus: quia non dcscendunt ita Particulariter ad has materias: est tamenon solum consequens ad iundamenta supra ex Aristot. & D. Thom. stabilita, sed etiam communi Mathematicorum sententiae, qui quatuor tantum Mathematicas admittunt, ut patet ex Ptolomaeo in Almagesto. Imo sic necessaridallerendum est iuxta receptis limum loquendi modum , tam Dialecticorum, quam Philosophorum, constituentium
Wrtem tantum artes liberales, ut patet ex illo carmine. Lingua,tram, υν, vis Ner D s, angώ- , astra. Vbi quatuor tantum numerantur Mathen iticae duae extremae,scilicet Mithmetica , dc Geometria designatae per numerum, & anguluma de duae mediae,
nempe Musica , dc Astrologia significatae per tetium , dc astra. Propter quoaetiam Mathematicae ab Antiquis appellabantur quadrivium. De quo videri possunt Hugo Victorinus lib. 3. sui Diadascalon, & D. Thoni. opuscT O .qu.
Ratione etiam idem facilὸ probratur ex dictis. Qma tot sunt constituet dae species sciuiuiae, quot fuerint primcipia in ratione luminis diuersa, seu h bentia diuersam vim illuminandi conclusiones: sed principiaomnia, ex quibus procedunt scientiae mediae, senti, tum duo in ratione luminis, scia tantum habent duplicem vim illuminandi: ergo tantum sunt constituendae duae scientiae mediae. Maior est Aristoti&D. Th. vi patet ex dictis supran. 18. Minor verbIrobatur: quia principia omni ex quius procedunt istae scientiae inediae, vel sunt Geometrica, vel Arithmetica, ut stipponimus: sed in his tantum inueniu-tur duae primae radices luminis, vinu. 6s. ostensum est : ergo tantum datur in eis duplex vis illuminandi conci
Confirmatur: quia genus sumit ab eo, quod habet rationem materiae, & differentia ab eo, quod habet rati nem serinae, ut vidimus sapra disp.1.n. s. sed in his scienti jsmedijs proprium obiectum habet rationem materiae, dc principia superiorum rationem Armae, ut expresse docet D. Thom. in hoc lib.
in eis recte sumpsimus genus exobi cto, seu materia , ad quam applicant principia superiorum , eas propterea collocates sub eodem pencre cum Phialosophia; sic etiam rem sumimus differentiam ex ipsis principijs superiorum, duas tantum scientias medias constitia, tes, iuxta duas species principioraminesse scibilis, nempE arillimeticoru dc
687쪽
pri scipium geometricum, quod Per chiva ap icat ad visum,& Machinatiua ad inla umenta bellica, licet in se sit formaliter unum; esse tamen virtualiter multiplex, secundum quod est appli abile ad diuersas materias. sed contra hoc est. Primb: quia esto detur in principijs geometricis talis multiplicitas virtualis, adhuc ista reducitur tandem in unam primam radicem luminis, ut supponimus: ergo non sotest causare plures scientias.Patet cωequentia: i a nulla alia ratione talis virtualis multiplicitas, quae ponitur in principijs geometricis, non susscit causare plures species Geometrix, nisi quia
reducuntur in unam primam sontem luminis: ergo eadem ratione non poterit causare plures scientias illi subab
Secundo : quia omnino sellii inest, principia geometrica esse virtualiter plura, sucundum quod possunt applicari ad diuersas illas materias: ergo filse nititur iundamento dies solutio. Probatur antecedens : quia ideo lux corporalis no est virtualiter multiplex, secundum quod potest illuminare ii minem , ω equum: quia illi omnino per accidens est , qu id applicetur ad eos illuminandos. Sed principijs geometricis est mula magis per accidens,
di extranea quaecumque materia , ad quam applicantur. Ergo ratione talis applicationis noK sunt virtualiter plura r & consequenter non datur firmum sundamentum ad multiplicandas plorcsseientias medias Lib eadem extrema. Ac proinde duae tantum sunt constitue. ut explicatum est. Dait OG Ic M vltimus.
Dostremi, insertur , quid dia, cendumst de nostra Logica,
quam ad ultimum locum distulimus: quia alijs cnumeratis ; licet non utilit te, aut necessitate; dignitate tamen codit. De qua in primis statuendum est,ad nullum horum trium generum pertin rc utpartem , seu speciem principalem alicuius. Qui aut ἀθut.I.nu .gr. tetigiamus, & probat D.Thom.opulc.7O.qu.
f. ari. I. ad 2. Luica non in Pars principalis scientiae specula tuae: sed ad eam
reducitur ut adminicinum , & instri mentum aliarum, quatenus docet in
dum procedendi in illis. aeterum quia Losica se est instrumentum scientiariim, ut etiam fit vera pars Philosophiae, seu veras cic tia, ut ibidem explicuimus: non omniano excluditur ala hac coordinatione; sed continetur sub eodem genere cum Metaphysicis, utpote quae habet ea dem abstramonem ab omni materia. Differt vero specie ab illa : quia licet utriusque principia contineantur, Sederiventur ex uniuersalissimis principi' emi; , quod abstrahit a reali, &Ya-
tionis , haec tamen non causant unitatem scientiae, ut supra num.1i. vidimus. Cum autem in aliis non conueniant; si
quidem Metaphysica procedit ex principijs entis realis; Logica vcia ex principijs secundarum intentionum : pl num si utriusque principia non de-riuari ex alijs, neque ex alterutris ; de conssequenter cile diuersa in esse scibbilis.
Tangem asserendum est Logicam ei se unicum habitum in specie infima Quia omnia eius principia derivantur ex alijs, vel ex alterutris intra eandem abstractioncm. Nam principia demonstrationis derivantur ex principijs communibus syllogismi; &haec ex principijsargumentationis; ista verbex principijs propositionum, A terminorum & tandem haec ex commvnibus princi-
688쪽
pitet in definitione , diuisione , & tra illam derivantur ex aliis, vel ex alii, partialibus obiectis Logicae; que t alterutris I dc per consequens perim omnia continentur sub eadem ab- l nent ad unicam speciem scibilis , de stractione ab omni materia : ergo in- i scientiae.
DISPUTATIO XX. at' habitibi intellectualibim
APITE 16. & i . huius primi libri Aristotes api de opinio
ne , & solertia ; ut ostendat, in quo deficiant, & distinguam. tur a scientia. Et capite vltimo secundi libri tractat de habitu principiorum , quo cognoscuntur principia demonstrationis, quique est causa scientiae. Et .ideli Doctores in fine horum li- brorum solent aliqua praelibare de his habitibus intellectus, bus. Quod nos praestabimus quaestionibus sequentibus.
esse habitum principiorum , quem
Aristoti c. Ethicor. cap. 6. vocat inteli Ectum, seu luteiligentiam, ut habet transsatio antiqua, ita certum est; sicut est certum dari in rerum natura scientiam.Quemadmodum
enim ad cognoscendas propositiones necessarias, & mediatas, seu per aliud notas neces laria est scientia : hcad c gnoscendas eas , quae nullum habent medium, per quod probentur, & arpellantur immediatae , seu Principia, necessaria est virtus aliqua, seu habilitas intellectualis, quae appellatur habitus principiorum Neque de hoc est cωtrouersi inter Doctores. Tria tamen sunt, in quibusnon omnes consentiunt, Primum est : an habitus iste sit ipse imiellcctus, vel qualitas aliqua illi supe addita, ct ab eo distincta. Secu dum: in quo consistatpropria eius ratio, seu circa quae principia versetur. Et tandem tertium: an sit , natura inditus, vel qu modb fiat in nobis. Duo priora tractat recte Ludovicus Montesinoi. a. disp. 32. q. 6. & nos breuiter absiluemus in hac quaestione.Tertium veri, in sequemci latius explicabimus. 2 Dicendum est ergo primo h bitum principiorum non cile ipsam potentiam intellectivam ; sed verum habitum ipsi superadditum, & ab ea distinctam. Haec concluso est contra V
etiam ex parte negat Durandus in I.
689쪽
dist. 33. q. i. ad 2. Est tamen communis consensus Philosephorum cum Arist. tum in hoc Σ. libro capite ultimo, ubi agens de causis istius habitus, expresse fitetur ipsit in generari in nobis experimento, & memoria: tum etiam loco citato ex 6. Ethicorum cap. s. ubi numerat ipsum inter virtutes intellectit
les quae sunt veri habitus) appellans
cum intellectum propter suam excellentiam. Quo loco D. Thom. lectiones. inquit : Meeipitur interemis hae, non
Iro ina inteIectiva potentia ; sed pro habitu
uodam, quo homo ex virtute luminis inteLI Z- agentis naturaliter cognostini neLρia inde Urabilia. Quod etiam doceta. contra gentes cap. 78. ubi assi athabitum principiorum accipi ex sens-bilibus, de esse effectum intellectus agentis. De quo etiam loquens prima secundae quaestione 61. articulo tertio ad primum expressὸ inquit esse habitum naturalem superadditum potentiae intellectivae.3 Fundamentum est: quia potentia rationalis, qualis est in inelns,&voluntas secundum se est indisserens,& se habet ad opposita, ut dicitur nono Metaphysicae.Potest enim voluntas scr-ri in bonum, & malum ; & intellectus, intelligere verum, vel salsum. Sed habitus principiorum non se habet ad opposita: neque indifferens indifferenter inclinat ad vcrum, vel salsum: sed in- Allibiliter attingit verum, & determinat intellectum, ad cognoscendas pro- ositiones necessarias, immediatas; iri que disponit benE secundum si iam
naturam in ordine ad aliquam operationem. Ergo non est ipsa potentia intellectiva; sed verus habitus illi siperadditus. Maior, & consequentia constat. Minor veri, probatur. Tum ex Verbis Aristotel. libro a. citato circa finem, ubi exscesse testatur habitum principiorum, quem vocat intellecti , esse perpetub verum, dicens : Cum autem meruis habituum , suitus verum peste Lmus, furdam veri perpetuo sint, ut intere-Auι, atquescientia; fuidam interdumfalsum suscipiant, ut vinis, circ. Tum etiaratione eiusdemAristocel.quia tota certitudo, det)rminatio,& necessitas as sensius scientifici sumitur ex certitudine, determinatione,& necessitate assensus principiorum: ergo certilis, fi mius, & magis immobiliter assentitur
intellectus ipsis principijs. Sed habitus
scientiae, quo cognoscuntur conclusones, non est indifferens ad verum, vel salsum , sed omnino determinatus ad cognitione veri: ergo multo magis d terminatus est habitus principiorum. Videatur D. Thom. 2. αὶ 2 . qu. 2.
Dices: habitus ponitur ad totilendam indifferentiam potentiae : sed intellectuscu ca prima principia est naturaliter determinatus; siquidem explicatis terminis non potestatis dissentire ergo ad illa non indiget habitu; de per conscquens se erit nabitusprincipiorum. Connmatur: quia sicut se habet voluntas circa finem sibi proportionatum ; ita intellectus cirea principia turaliter cognita: sed circa talem finem voluntas non indiget habitu, vi su
cet exprόξ quaest. 62. sequenti arta s. ad primum: ergo neque etiam intellectus indiget habitu circa prima principia. Ad argumentum simul cum com firmatione respondetur habitum principiorum cilia necessarium: tum quia intellectiis secundum se est indifferens ad eliciendum assensum conclusionum, vel principiorum : cim etiam quia licet explicatis principijs uniuersalissimis ii turaliter determinetur ad assentiendum illis; tamen respectu aliorum minus uniuersalium potest habere
690쪽
612 Di put. XX. de ali s habitibus inteste i. stu . I.
salsam cognitionem: tam denique quia cum intellectus in omni suo actu indigeat speciebus intelligibilibus; non habet de se si isticientem deterinuotione, etiam respectu principiorum uniuersalissimorum ; neque ex se est facilis ad assentiendum illis. In quo distinguitur voluntate. Cuius operatio quia non requirit species, sed est pura inclinatio in obicetum, quod attranit ad se voluntatem : inde est, qudd sit sussicienter determinata , & aosque ulla dissicultate feratur in sirem, in quem naturaliter inclinatur. Sic respondet D.Thomaoco
1 Dicendum cst secundb habitum
principiorum versari, tam circa principia uniuersalissima, quae ab 'ist. cap. 2.lutius primi libri appellantur2enitates, quam circa principia particulari ascientiariim , quae vocantur psitio/us. Haec
conclusio est contra Vasq. i. 2. disp. 7 . p.3. sed est communis inter Doctores, pro qua videri potest Montesno ubi supra. Breuiterque probatur. T in quia Arist.& D. Thom. agentos detrii limo'
di habitu non distin sit principia universalia, & particularia; sed absolutὸ
docent ver i circa prima principia. Tum etiam quia, ut si itur ex eodem Arist.loco citato, propria ratio per qua habitus principiorum distinguitur 1 scientia, est quὀd versetur circa propo-stiones medio vacantes, & per se notas,
2 md aequὰ conuenit principi js uniuersissimis, & particularibus; siquidem
utraque sunt propositiones immediatae. Thm denique quia necessitas ponendi huc habitum sirperadditum intellectili, aeque procedit in omnibus ; sin uidem ex utrisque derivatur cognitio scientifica; & ad omnia requiruntur species intelligibiles. Ergo pro omnibus neces saria cli virtus intellectualis vi illis simita actareat intcuccius, determinetur sessicienter ad veri cogniti
iste habitus, cuius definitio citentialis sic potest sermari : Imeilectiute gentia est habitas circa Πτυλππι
ste latiuM. In qua priores particulae exprimunt genus eroximum , in quo intellectiis conuenit cum synderes,quq est habitus principiorum practicoriini. Ultima vero ponitur loco differentiae: quia penes practicum, & s culatiui undistinguuntur isti duo habitus, ut plenEconstabit instanum. ubi diuisiones habitus intellecti alis ordinabimus.7 Secundbsequitur eundetnhabutum in specie infima sussicere ero omnibus princirijs speculati uis, siue uniuersalibus, Duc particularibus; & con sequenter non cite multiplic andos iuxta numerum scientiarum non subalternatarum; ut multiplicant Rubio,& alij. Ratio autem sumitur tum ex Arist. in hoc a. lib. cap. vltimo, ubi docet habita istum esse virtutem intellectualem certiorem , & altiorem habitu scientiae, inquam iste resoluitur, tanquam in principium inciens, praehabens in se quis quid persectionis est in scietitia. Ergo
unitas cius sumenda est ex altiori, Muniuersaliori radice; ac proinde non est multiplicandus iuxta numerum scientiariam. Tum etiam quia propria ratioso alis, seb qua habitus iste tendit in
principia, nempe immediata connexio praedicati cum subiecto, eadem est in omnibus principiis scientiarum quam uis pro diuersitate materiali eorum; s-pE interueniat maior, aut minor diff- cultas in explicatione terminorum, ut
vidimus supra num. 6. Ergo idem habitus in specie infima sit sicit pro omniabus principijs speculativis, tam uniue