장음표시 사용
691쪽
ideli natura non concessit: quia non re
Δ fiat in nobis.s r N hae dissicultate duae sunt sente:
It extremae,& alia media. Prima asserit habitum principiorum nullo modo esse naturalem, sed vere acquisitumper actias ipses, quibus intellectus assentitur principijs; sicut habitus scimtiae,& virtutum acquiruntur per proprios actus. Ita Rubio hic tractatu dellabitu principiorum numcro decimo quarto. Pro qua sententia citat Ferraram secundo contra gentes capite 78. falso tamen, ut insta constabit.
Probatur primbexpres ut inquit ὶ testimonio Aristotelis in hoc secundo libro capite ultimo, ubi loquens de habitu principiorum inquit :ka1ue in sent determinati ha - , neque ab at i habitibus ni notis binoedasspem D. Gibus verbis docet hunc habitum
non inesse nobis a natura, neque ex alijs notioribus notitiis fieri i sciit habitus scientiae: sed per aflensem immediatum veritatis per se notae, quod est acquiri per proprios actus.. Secundb probatur ratione: quia natura sistam concedit rebus, quaen celsaria sunt adsimpliciter operandum: quae vctb ad melius, aut ficilius requiruntur , relinquit acquirenda propria industria, & labore; tribuens illisprii cipia, quibus possint operari, & operando ea acquirere: sed habitus principiorum non est necessarius ad simpliciter assentiendum primis principijs, sed ad assentiendum cum facilitate : ergo non est nobis , natura datus, sed acquiritur propria industria. Maior patet inhabilibus virtutum moralium . qebs quiruntur ad simpliciter operandum bona opera. Minor verb probaturiquia assensiis priniorum principiorum non excedit incultatem naturalem intellectus: cum sint veritates quaedam nat rates , & per se notae: ergo informatus intellei hiis speciebus intelligibilibus, per quas apprehendit terminos, & cognoscit significationem eorum, potest propria virtute iudicare de virtute principiorum, cisque assentire; dc ex consequenti ad shnpliciter assentiendum illis non erit neces latius habitus.' Quamuis antem haec sententia placeat quibusdam Modernis : est i men proculdubio contra Diuum Thomam, ut insta constabit. Et ideb illam rejiciunt communiter Thomisbe, qui licet inter se dissentiant, an habitus iste sit congenitus intellectui, vel fiat in nobis post unionem animae ad corpus; in hoc tamen maximE conueniunt,qubd aliquo modo consequitur ipsam naturam, meque essicitur in nobiserassensus, seu iudicia intellectus postibilis; sicut acquiruntur alij habitus inteniectuales; quod satis effociter conuin
Quia si habitus principiorum prό
duceretur per tales assensus, seu iussicia, etiam augeretur per ipserum repetitioncm ; & consequenter cresceret in nobis facilitas assentiendi eisdem principijs. Similiter per cessationem, seudis luctudinem eorumdem assensuum diaminueretur talis iacilitas ;&per cons quens posci ipse habitus minui, de ta-dem corrumpi: consequens est omnis tib salsum: ergo, di illud ex quo sequiatur. Sequesa patet: quia ut rem inquit
Diuus Thom. a. 2.quaest.13. artic. 2. h bitus o cadem causa augetur, ex qua generatur; dc ex eadem diminuitur, ex qua corrupitur. Minor verb probatur:
tu ea eode Angelico Doctore articulo
692쪽
ό 1 Dissut. XX. de alijs ha bitibus inust. Hu
antecedenti, ubi expres; assirmat habitum primorum principiorum nulla obliuione , aut deceptione corrumpi posse ; benE autem scientiam , & aliquos hios habitus intellectuales: uim etiam experientia: quia post repetitos mille assensus huius principi j, Omne t/mm est m ius sua pinrte, nullus experitur maiorem facilitatem in assentiendo , ac habuit cum primb explicati fuerunt illi
termini. Et candem tacilitatem experitur unusquisque, cum post diuturnam cessationem, & dissuetudinem actuum, rursus proponitur idem principium. Ergo talis habitus non generatur per Pr
Irios actus, sicut alii habitus acquisiti; ed aliquomodo sit in nobis per modum
io secunda sortentia huic extremE opposta asserit habitum principi
rum elle omninba natura inditum in-πllectui, de cum ipse in creatione animae comproductum. Sic docent graues Thom istae, Banc2 I.p.q. I. art. 6. notabili 3. Conradus, &Medina I. 2.q. 3I.arti c. r.Sanchea lib.7. Logicae q. is.& alij,quibus non parum fluet D. Thom. I. p. q.
I. de verit. q. 16. t. a.& alibis epE: ubi habitum principiorum appellata natura inditum, seu naturalem: dccad I. a. q. 9 .aret.I.ad 3. seretur cile in puero nondum habente usum rationis, qhiamuis non possit eo uti, propter desectum a ratis. Et tandem id expresse docere videtur in tertio distin.23. q.3.art. 2.ad primum , ubi ita inquit: Noitui infusus milis est trabitui innator sicut Oturi lis habitὐ datur in exeatione, ita infusin inreparatione. Naturata autem sicut inteli ius pi .ncipiorum indiget, ut cognitis determinetur per sensum, qua AEcquisitus non indiget, me. Ergo ex sententia Diui Thomae habitus principiorum est nobis naturaliter congeritus, ta datur cum ipsa natura. Secundb probatur ratione qua utitur D. Thomas loco citato de veritate: quia in homine,cognitio principiorum cst quasi quoddam seminarium totius cognitionis sequentis; sicut in alijs n turis sequentium operationum, & eL semium quaedam naturalia semina prae existunt. Ergo sicut haec naturaliter imsunt illis: sic etiam cognitio principi rum debet naturaliter inesse homini;&per consequens talis habitus erit omnis tib naturalis.
Confirmatur : quia facilitas , di promptitudo in operando est signum habitus praesentis; sed explicatis terminis, ita facilE,& prompte assentimur, cumprinatim proponitur hoc princia pium, omne totum est maius sua parte, quis, postquam plures amis habueriamus circa illum, ut supra dicebamus. Ergo signum est ante primum illum aD sensum iam existere habitum , a quo causetur talis facilitas ; & per consequens ipsum esse a natura inditum. ii Sed quamuis haec etiam sei tentia sit satis probabilis, de habeat pro se loca adducta Diui Thomae; adhuc Ἀ-men non satisfacit alijs Thomissis ; demeritb. Tum quia habet contra se plura alia Angelici Doctoris testimonia, ubi express* rmat habitum istum causari in nobis ab intclicetii agcnte, ut insta videbimus. Tum etiam, quia planE contradicit Aristoteli in hoc libro secundo , capite ultimo,ubi, ut ita pra nu. a.diximus,& explicant Commestator,&alij Interpretes, aperte docet seri in nobis expcrimento, & memoria; atque ex ipsa cognitione sciastiva. Tum Genique quia tollit ab intellectu humano uram potentialitatem in esse intelligilli, ratione cuius a principio est sicut tabula in qua nihil est scriptum , ut discetur in s. de an ina textu I . De quo videri potest Diuus Thomas ibidem,&prima parte quaestione 37. articulo n
693쪽
ostur. XX. de aliis habilibus intest. IS. II. σε;
parte a. quaestione 1o . articulo 6Me malo quaestione io .articulo ri. ad a.& alibi saepE: Ergo habitus principiorum non est omnisab naturalis, aut congenitus intellectis. ia Tertia ergo, εc inter praecedentes media sententia affirmat habitum
principiorum partim esse a natura, &rartim ab exteriori principio, seu dicinaturalem inchoatiuE , quaten is ex ipsa natura animae intellectivae, conuenit homini, quδd statim cognito quid est totum; & quid est pars, cognoscat, quδd omne totum est inaias sita parte; dici verδ acquisitum : quia non potest cognoscere, quid est totum, dc quid est pus; nisi per secetes a sen ilibus acceptas. Haec sentcntia prout iacet est
que sequuntur communiter discipuli
eius, Caietan. ibidem Ferrara a.contra sentes cap. 78. Nazarius I.P.qu. 18. art.
i. Masius in hoc a. lib. Possiqv. . concl. s. & alij. Qui tamet non eodem modo explicant illam: nam Masius putat habitum principiorum nihil aliud esse, ζraeter intellectum, dc species intelligi-iles ordinatas, ut patet conclus. A. Mita inquit illum esse naturalem ex parte qua includit intellectum; esse vero acquisitum ratione mecierum intelligibilium,quae per sensus acquiruntur. C terum hic modus dicendi alienus est, mente D. Thomae. Tum quia ipse expresse excludit potentiam intellectivam es, habitu principiorum, assi rens esse quid illi superadditum, ut vidimus quinione pr cedenti. Tunx etiam quia apud ipsum nomine habitus intelicitu alis, non intelligitur collectio specierum; sed tertia alia qualitas sim- lex, qua potentia prompte,& delecta-iliter indicat de suo obiecto, ut patet ex ijs, quae adduximus disputationer cedenti numer. Q. Tum denique quia ut loco citato dicebamus, habitus principiorum, ex eo quM sit virtus intellectualis, debet semper esse verus; id est debet ex natura sua determinate ad veram cognicionem principiorum;
ut indὸ possiti equi cognitio scientifica. sed species intelligibiles non sic dete minant intellectum; sed quantum est
ex se, indiffcrenter se habent ad produ- cedam cognitionem veram, vel insana; sicut ipsa potentia cuius sunt complementa. Ergo tales species non possunt esse habitus principiorum. i3 Vera ergo, & legitima D. Thomae expositio est, quam tradunt Caietinnus, Ferrara, Naetarius, & alij Thomi-sbe asserentes habitum principiorum, partim dici naturalem, & parum a quisitum; non quia una pars sit anat ra, di alia ab exteriori principio: sed quia posita terminorum notitia extrinsecus acquisita mediantibus sensibus,ad praesentiam specicrum intelligibilium, virtute intellectus agciatis resultat in
intellectu possibili talis habitus. Atque
ita eadem qualitas simul dicitur nati ratis: quia uult per modum naturae posita notitia terminorum , eo modo quo nutrire, &augere dicuntur actus naturales animae posito alimento decoctor.& simul dicitur acquisita: quia stipponit operationes sensitum, per quas ac quiruntur species intelligibiles. i Dicendum est ergo consormiter ad hanc sententiam,habitum principiorum non fieri per assensus, seu iudicia
intellectus possibilis; sed immediatEproduci ab intellectu agente statim, ac per sensus acquiruntur species intelligibiles; & ponitur notitia terminorum. Sic docent Thomistae citari, ex quibus Ferrara assignat exprcsse discrimen inter hunc,& alios habitus intellectu tes: quod istos producit in se intellectus possibilis, concurrente etiam vi tute intellectu. agentis, habitum
694쪽
XX. de aliis habiti inte . II.
principiorum efficit immediate , dc per se ipse intel sectus agens. Vnde falso adducitur a Rubio pro sua sen
Probatur primo conclusio ex Aristotele in hoc libro r. capite ultimo, ubi non dixit habitum principiorum fieti assensu, id est per assensum inicit
eius, vi mal ἡ legit Rubio: sed a sensis id est a potentia sensitiva, ut habent
omnes transsationes, & legunt ibi Di tius Thom.& caeteri Interprctes. Dicit autem cognitionem principiorum fieri ex sensu, & non ex alijs habitibus nintioribus, ut ostendat non elle reducendam in alios priores essetisus, seu iudicia intellectus; sed immediate desumi ex ipsissensibilibus modo explicato. De quo vidcri potest D.Thom. loco citato ex I.2. dc qu.I. de Virtutibus, arti 1. ad tertium.
31 . Secundo probatur ex alijs locis gelici Doctoris, ubi expressῆ assi mat. liab tum istiun fieri immediate ab
intellectuagente. Sic habct cadcin I. 2. quaest. 13. art. i. cum inauit: si
talis habitin se in vii, ii se,
in per acoaens. Huium L autem Drahabitin primιrum principiorum, t/m ste-culabilium, ouam profiteorum, qua nuru obliuione, vel deceptione corrumpi pes sent, me. Et secundo contra gentes, cap.
7 8. Habit u principiorum est accep με asensibili bin , ut ' bat . cri .teles in fecundo Pseriarum, infe v rtet quod sitos Zin intest Zus agentis, me. Et in z. dist.2 . quaest.2. ar.3. dicit,quod qu da ada innatus menti iiserae exi mine intest Lis agentis, ut ostendat quam immediate, & iraturaliter fluat ex ipso intellectu agente ante assensus, seu iudicia intellectus possibilis: quod tandem de habitu principiorum prachi
ritur expressit M. 16. de veritate ari. i. ad I . dicens: si nil afius cognitionuno' praeexigitur ad potentiam, vel .aiarum sena resii, sed ad ictum ipsius, Cre. Ergo ex sententia D. Thom. habitus principiorum non sit per assensiis, scuiudicia intellectus pollibilis; sed immediate producitur ab intelle mi agente. Videantur etiam 6. Ethicorum l ctiones cuius verba adducimus supra
16 Tettid denique probatur ratione : quia secundum hanc sententiam valdἡ consonant omnia, quae tandem intellectu humano , quam de habituerincipiorum docent grauiores Phil sophi: de recta ratio, atque experientiai pia suadent. Ergo omnibus alijs est praeserenda.Probatur antecedens: quia in primis non tollitur pura potentialbias intcllectus, in esse intelligibili, noque ponitur aliquid immediatὸ ab ipsa
natura tributum, quod tantum si necessarium ad Aciliter operadum ; quddest sundamentum primae sententiae. D indE explicatur optime quare talis habitus non possit corrumpi, neque per se a suo contrario, neque per accidenti erquamcumque obliuionem, aut dissuetudinem actuum: quod tamen vix sibuari potest in illa sententia. Praetereὶ redditur optimestatio eius, quam experimur ; quare scilicet explicatis terminis . ita incit & prompte assciatiamur primis principijs, cum primum pro 'nuntur quam post repetitos plures assenses circa illa. Et tan8em ponitur in intellectu per modum naturae princillium sit scienter firmum, &immobiae, ut possit esse seminarium totius cognitionis sequentis , quod est landamε- tum secundae sententiae: ergo pensatis omnibu nostra sententia alii sonanti est praeserenda.
i Per quod patet ad argumenta. Ad primum exue sis Aristotelis, que adducit Rubio pro prima opinione,
695쪽
iam constat dictum Autorem addita una littera corrupisse textum, & omni-nb variasse sententiam ; ibi enim non
lcgitur Usons , sed a stasiis, quod facit
sensum oppositum, ut vidimus. Vnde mirum est grauem Autorem sic in reclara dec rium fuisse. Ad secundum etiam patet; non enim ponimus habitum istum esse immediatἡ a natura ; sed productum ex sensibilibus modo explicato,in quo sensi dicitur acquisitus: quia tamen ipse debet esse seminarium cognitione se quentis; ac proinde principium totius nostrae industitae,5 Eooris in acquirenda veritate; ideb proprie non dicitur
acquiri nostra industria, de labore: quia per hoc significatur produci nostris actibus, sed fluit in ii is per modum
is Ad argumentasecundae sententiae respondetur. Ad primum ex locis D. Thomae, dicimus rectam eorum iam telligentiam, sumendam esse ex alijs adductis pro nostrassententia.Vnde quando inquit habitum principiorum esse naturalem, aut indutum, non est sensus quod sit omni tib naturalis, aut conge nitus ; sed quod fuit in nobis per modum naturae, ex lumine intellectus agetis, ut ipse saepe inquit. Id autem quod
affertur de puero non habente usum rationis non est contra nos. Concedimus enim consequenter posse generari h bitum principiorum ante usum rationis; quia tunc possunt este in puero species intelligibiles aliquorum principiorum, & notitia terminorum, quibus positis statim fit talis habitus. Vltimus tandem locus difficilior est, sed cum ex aliis habeamus habitum principiorum esse cffectum intelle s agentis expli candus cst causaliter, quod scilicet dicatur dari in creatione: quia ibi datur lamen intellectus agentis, ex quo ipse iraturaliter resultat posta notitia teries .
Ad secundum cum sua confirmatione respondetur, qudd ut habitus principiorum sit seminatimn totius connitionis icquentis, ut praeueniat assensus, seu iudicia intellectus circa illa; susticitqubdiit naturalis modo explicato, ut eridictis patet; & ideo solum probam nostram conclusionem.
a Postquam egimus de scientia Aa habitu principiorum, agendum erat de sapientia, quam inter habitus intellectuales numerat Aristoteles Ethicorum capite tertio. Sed quia ipse in fine huius primi libri expresse remittit eius disputationem ad Metaphysicam illis verbis: De 1 Abuu autem riis mct. distribuenta sint, de mente in1uam, de sipientia, e. Ideli nos in praesentrcum alijs Dialecticis hanc disputationem praetermittimus : hoc seldm adnotantes, ut rei id percipiatur diuiso habitus intelle alis postea tradenda, quod amuis circa distinctionem sapientiae, discientiae, varie opinentur Doctores; quorum plures dicendi modos adducunt Baiaeet prima parte quaestione 1. articulo s. Arauxo lib. I. Metaphys quaestione s. articulo primo,& alii: pro bilior tamen sententia est, quam tradit Diuus Thomas opusculo
To. quaest. 2. are. 2. ad primum dicens: sapientia nun ividitur contra similam,
sicut .ppositum contra Ut situm; rutas habet eae additior adsientiam : se ienim spientia , ut dicit Phi phis Q
696쪽
Diqui. XX. de aliis habitit m intest. III.
. etiam docet I. 2. qu. 17. art. 2. ad I. & 2.2. qu. s. art. 2. Ratioque videtur in
nifesta: quia tam Metaphysica, quam Theologia squarum altera est sapientia in ordine naturali, alia verb in ordine supernaturali, in sunt verZ,& propriEscientiae; siquidem sunt habitus acquisi ii per demonstrationem: ergo sapientia non opponitur scientiae in sua latitudine, sed potius continetur sub ea, &addit qubd procedat per causas altissimas,& nobilissimas in quo distinguitur ab alijs scientiis inferioribus. Videam
tur Basica ubi lupra, Caiet. in hoc.I.lib. C. Io. g. vltim. Soncinas A. Metaph. quu.&alij. zo Ex quo intelligetur domina, quam tradit Aristoteles citato lib. Ethicor. p.7. ubi affirmat sapientiam non selum versu i circa conclusiones, sicut alias scientias: sed etiam circa ipsa prin cipia, sicut intellectiam ἱ & per cons quens esse pr stantiorem virtutem illis. Verba Aristotclis sunt: Sapientem ergam, flum ea sis, ex principiis c - siuntur, sil etiam circa prouipia dicere vera, vortet. sere Iapientia inteli
ZZ- est,sescientia , cretis caput habent i scientia rerum earum, quae seminis asp- cientur h n risus, .c. Quorum vectorum sensus non est, sapichtiam integrari tanquam cx partibus, ex habitu principiorum , & sciciatia, ut putauit Scotus in tertio distinct. 31. quaest i. Neque similiter cise tertium alium habitum ab utroque distinctum eminenter continentem eorum persectiones, & sibeadem ratione se ali se extendentem ad cognitionem principiorum, &conclusionum,ut explicant alij.Sed sensus est qubd sapientia, quia est scientia Dprema, no habens aliam superiorem, quae explicet, aut probet sua principia; ipsa reflectitur sipra illa, explicando
terminos, de aliquME eorum rationem
reddendo siue contra negantes ipsa disputado; in quo utitur discursu,quod non habet habitus principiorum, ut si-pra vidimus. Et itid sapientia in hoc excedit ipsum, & alias scientias insoriores : quia ille tantum attingit principia, istae verb solas conclusiones; Ω-pientia autem non sollini versatur circa proprias conclusiones, sed etiam res ehitur supra sua princinia, modo expliacat : propter quod habet specialit rationem virtutis, & appellatur caput
1i His breuiter explicatis de habitu sapientiae veniendum est ad alioqde quibus procedit difficultas. Et pri-mb certum est apud Auctores dari nobi tum opinionis; idque probat Aristin teles in hoc primo libro, culte 26. quia
pretior propositiones necessarias dantur etiam contingentes; sed hae non possunt cognosci per scientiam, vcl habitum principiorum : esim obiecta istorum habituum sint propositiones ne- cellariae, ut supra vidimus: crgo cognoscuntur per auum habitum, qui est opinionis.
Addit autem Aristoteles, qu scutcirca propositiones necessarias duplex assignatur habitus, nempe intellcctus,& scientia , haec circa propositiones mediatas, ille velli circa immediatas: ita etiam duplex debet assignari habitus opinionis circa propositiones contingentes, quorum altero cognoscantur, quae habent alias priores, per quas obentur. In quo cum non proceda tur in insim tum, neque in tali probatione deueniatur ad propositiones necessarias : quia cx neccssario non quitur contingens: deueniendum erit ad aliquas propositiones contingentes primas, seu immediatas, quibus assentietur intellectus propter ipsam
connexionem extremorum absque aliquo medio; de ex consequenti assignandus erit alius habitus opinionis.
697쪽
YX. de aliis tabit bra inte . III.
circa illas, quod rei te prosequitur DThom. ibidem lect. Α .ra Hanc ergo opinionem, quae habetur sine discursia, de correspondet habitui principiorum, definit ibidem Aristoteles sic: acceptis: id est existimatio , seu assensus deternii natus propositi nis immediatae,m nen mees seriae,
id est principi j, quod potest aliter sc
habere,seu propositionis contingentis. quae nullum habet medium, per quod probetur. Ex qua definitione facile formatur definitio alterius opinionis, quae corrcspondet scientiae, &habetur per discursum sic: Epaecutionis mediatae, in n/n necessariae, a quibus sauserantur illae particulae immediatae, de me latae remanet essentialis definitio opinionis in communi, prout comprehendit utramque, scilicet Acceptis 'voltisnu non n/c ssaria, id ess cxisti- irratio, seu asscnsus determinatus propositionis, quae potest allicr se habere: vel actus intellectus qui sertur in unam partem contradictionis, cum formidine alterius, quae est definitio D. Thom. prima parie, quaest. 79. artices. s. ad
E ,licatio huius definitionis sa-cile ex dictis constat : nam per hoc qui, d sit existimati. , seu Us η - , siue
inte&D- , conuenit opinio cum scientia, de alijs cognitionibusnecessa-rijs. Additurautem determinatin, sucin alteram partem c.ntra Hanu , ut excludantur dubium, & suspicio, quia ut inquit D. Thom. r. a. quaest. a. m. pri mo , dubitans in neutram partem declinat ; sed manet anceps ; suspicans verbmagis declinat in unam quim in aliam, non tamen assentitur illi determinate: quia tantam sertur ex leuibus indicijs: at verb opinans assentitur ex sortioribus indicijs, & ideo uni parci deteri ni nate adhaeret, sed cum formidine alterius. Per quod distinguitur opinio ascientia, & alijs agensibus necessariis. Ad quod significandum ponitur illa ultima particula, scilicet prep sitienu nin necesaria. Nam eo ipso qubd opinio vertetur circa obiectum , quod potest aliter se habere, non repugnat illi subesse salsum ; ac proinde inentitur tali obiecto, cum formidine alterius partis, quod non conuenit alijs habilibus necessarijs, ut ex se patet. a3 Dupliciter autem potest contingere qu5d opinio versetur circa propositiones contingentes , seu cum formidine alterius partis,ut explicat D. Thom. lech citat. Primb quando propositiones sent in se, & ab intrius,co contingentes , & tamc repugnat, ruod cognoscantur per scientiam, etiade earum veritate nullatenus dubitemus; ut patet in exemplo D. Thom si dicas: omne surg eurrit m uetur: ἔν- currit: ergo homo minetur. Vbi cones
sio non pertinet ad scientiam; cum sit propositio con insens; sed ad habitum opinionis, etiamsi certissimus de illi veritate. Cuius ratio est quia formido, quae conuenit opinioni ab intrinseco,Mest per se annexa illi, quae silet appellari formido radicali in non simitur ex parte ipsius co oscentis, sed ex parie obiecti contingentis; quod, quia pintcst cile aliter, ac de fusto est, potest
consequenter non esse, sicut cognotatur; ac proinde cognoscitur cum so midine intrinseca, & radicati. Secundo modo potest contingere opinionem versari circa propositiones, quae licet in se, & ab intrinseco snt ne-ccssariae, ab opinante tamen accipiuntur ut contingentes : quia non pen trat connexio in praedicati cum sit lecto. Et tunc formido non est ex parte
ipsius obiecti secunddin se; sed ex parte, cognoscentis illud; & hanc stequentita appellamus formidinem, solet ue appellati sormido actualis, & consistit in
698쪽
6 o Di put. XX. de ali' habitibus intest.
quodam metu ; si forte altera pars sit vera λ quam experimur frequenter inopinionibus, quae in .qualibet materia sunt inter Doctores. Vnde si quis penetrauerit dictam connex nem , cognoueritque neccssitatem talium Pro- rositionum; acquiret veram scientiam illarum;& ex consequenti poterit contingere , & persaepe contingit, ut de propolitione,de qua alter habet tantum opinionem, & vulgo dicitur opinio; alius habeat scientiam. Quod existima. dum est, multoties accidere in doctrin Aristot. & D. Thom. qui proculdubio habuerunt scientiam ac pluribus propositionibus, quae apud alios ad summum putantur opiniones.
α Contingit etiam generari in intellestia opinioncm , quando per medium probabile cognoscitur conclusio necessaria ab eo, qui nondum habet scientiam ὁe illa. Et similiter quando
cognoscitur conclusio necessaria per medium, quod in rei veritate est contingens, existimatur tamen cise necessarium: vel etiam quando conclusio necessaria cognoscitur per medium,quod in rei veritate est necessariti, & a nobis apprehenditur ut necessarium: sed tamen id non cognoscimus cerib, & eundenter,sed tantum probabiliter,& cum sermidine. In huiusmodi enim casibus, qui ad duos priores modos reducuntur ) non potest generari scientia, quia
cum scientia habeat rationem boni opinio vect rationem mali, illa non co- surgit nisi ex integra causa; haec verbseneratur ex quocumque deffectu. Pur quod tandem pei spicua remanet doctrina Aristot. cap. 2c. citato, propter quam haec omi ua adducta sitiat,
quod scilicet habitus scientix distin- suitur ab opinione in hoc , quod ille
vcr . tur circa propositioncs necessatias; seu quae aliter se habcre non possint , cui Proinde non potest subesse
salsum; opinio vcrb vcrsatur circa prinpositiones contingentes, , quae aliter se possunt habere; vel secundum se; vel secundum quod accipiuntur a cognoscente; & ideli non semper verum at
tingit : quo etiam modo distinguitur habitus principiorum ab opinione, tex dictis patet. is Explicata natura opinionis, solent aliqui disputare de fide, ut ostendant etiam in quo deficiat,& distinsuatur a scientia. Sed res est alterius inci, de qua neque verbum facit Arist. inpr senti. Et ideo breuiter dicendum est fidem esse assensim determinatae alterius partispropter auctoritatem , scatcstimonium dicentis. Quod si fuerit diuinum, erit fides supernaturalis: in qua ratio se alis assentiendi est diuina reuelatio, seu veritas prima vi reuelans; conditio verb necessario requii ita est propositio Ecclesiae. Si vero testimonium sit creatum, vel hominis, vel Angeli crit fides naturali vel humana. Ad utramque autem sidem non. requiritur discursis, sed sicut una simplici visione videtur color ratione luminis; sic eodem aetii iudicij assentitur intellectus sicili propositioni propter autoritatem dicentis , tanquam propter rationem serinalem, absque eo, quddsit necessarium aliud pr cedens iud cium circa ipsam, ex quo moueatur ad
χ6 Ex quo patet, quomodo fides distinguatur ab opinione, & scientia. Nam ab opinione immediata , quam supra explicuimus, distinguitur in hoc, quod talis opinio assentitur principijs probabilibus propter ipsura connexionem extremorum; fides vcr. propter extrinsecum testimonium dicentis. Ab opinione autem mediata distinguitur:
qui a b c pertinet ad discursiim, & si necessarid cx praeexistenti iudicio quod non habe; fides, ut diximus. Tando
699쪽
O .stinguitur scientia: quia licet fides,qub maius est testimonium, tanto plus possit habere certitudinis, credimus enim maiori certitudine, quae a pluribus,& melioribus asseruia tur ponitque crescere usque ad certitudinem moralem, ut quando credimus Romam cite; de tandem peruenire ad omnimodam certitudinem,& in ca superfire scientia, ut patet de fide diuina. De cuius veritatibus longe certiores sumus, quam de conclusionibus a scientia demonstratis; exeo,quod auctoritas diuina , cui illa innititur, firmior,& indesectibilior est, quocumque lumine creato , ex quo rocedit scientia. Quamuis inquam xcita sint, nunquam tamen fidespc tingit ad claritatem , seu euidentiam, imo haec illi repugnat, ut probat Diuus Thomas 2.2. qu st. r. art. 4. & constat ex definitione Pauli ad Ha br. ii. Fides
Ut ster Marum 1 Mistantia rerum
mentum tun apparemium. Ac proinde
habet sibi intrinsecὸ annexam obscuritatem, in qua distinguitur a stientia. Σ secundb ex dictis sequitur opinionem, & fidem humanam non esse virtutes intellectuales. De opini ne id docent expressὰ Aristotel 6. Ethicor. capit. 3.&D. Thom. ibide lem ne s. & i. a. q rst 11. art. dia qui. 17.art. a. ad 3. De fide verb humana tradit idipsum Sanctus Doctor a. a. quqst attic. 1. & in s. distincti M. qu st. 2. artic. 3. qu st. i. ad secundum. Et utrius que Catio in eadem : quia virtus ut supra vidimus, ea dis litio persecti ad
optimum : ergo virtus intellectualis erit dispositio ad optimum, quod in intellectit inuenitur. Sed hoc est, vcrum semper attingere: ergo sicut in voluntate tantum ille habitus dicitur virtus
moralis, qui bonum semper amplectitur, sic in intellectus bium ille habitus erit virtus intellectualis , qui verum semper attingit. Sed opinioni,& fidei humanae propter sui imperfectionem,l: debile lumen, seu medium, cui innituntur potest subesse falsum,ut supra
num. 3. vidimus ex Arist. ergo non sunt virtutes intellectitates.
13 Tandem solertia, ut desinit
Aristotel. in hoc t. lib. cap. r . E Ibin centrictatis me ἐν in tempore ad moJu- breui: vel vi habet translatio antiqua: Subtilitas quaeIam inuemenili messium iam perstest. temp.re. Vt ii quis videns lucidam illam partem lunae , quae est versus solem; statim perciperet id venire ex eo, quod luna recipiat lucem, assile; vel si quis viso paupere alter. te cum aliquo diuite, statim cognosceret, diuitem mutuasse illi pecuniam, de cuius solutione altercantur. Audii quis videns aliquos, qui cum antea inimici essent, postea amici facti sunt; statim intelligeret hoc ideo esse : quia ambo cuiusdam alterius sunt inimici. Vnde constat solertiam esse quandam vim, facile, de de repente inueniendi causan rei, cuius tot exempla adducit Aristoteles teste Diuo Thoma ibidem,
ut pstendat, solertiam inueniri posse in diuersis liabitibus intellectualibus tam practicis , quam speculatiuis.
Propter quod etiam ponitur pars prudentiae ut patet secunda secundae,
Distinguit elao Aristotel. scientiam a solertia : quia licet haec possit
in eniri in propositionibus neces larijs, ut patet in primo exemplo , tamen nunquam procedat ex necessarijs sinpliciter, id est , euidenter cognitis, ut necessaria ; sed tantii in ex conieci iis , siue ex coniecturatis. Qui enim videns lunam versus solem lucidam, de repente absque alia honsideratione , iudicauit, a sele recipere lucem, id tantum coniectiarauit, &per consequens potuit decipi in tali comiectitua; propter quod solertia non
700쪽
numeratur inter virtutes intellectuales. In quibus omnibus solertia deficita ratione scientiae, &distinguitur ab ea, ut ex dictis patet. 19 In calce huius quaestionis statuendae sunt diuisiones essentiales habitus, seu virtutis intellectualis, ut
supra disput. U. num. 28. promisimus.
Quae sic possimi ex dictis ordinari. Pri-mb enim diuiditur in habitum, qui immediate versatur circa singularia; qui necessarib erit practicus: nam singularia possunt quidem directe, δ propriὸ
operari, non autem cognosci & in eum , qui immediatξ versatur circa uniuersarii. Sub primo genere contianentur prudentia, & ars, quarum diuisionem loco citato adduximus. Secundum vero rursus diuiditur in habitum Grea principia, seu propositiones immediatas, qui dicitur nabitus principiorum : de in habitum circa conclusiones, scurropositiones mediatas, Mappellatur scientia. Habitus principiorum diuiritur in intellectum, seu intelligentiam, qui est habitus principiorum speculati a rum; de quo epimus in principio dis. utationis ;& in synderesim, quae estabitus principiorum practicorum; de qua tractant Theologi prima parte,
quaest. 7'. aer. 12. Deinde scientia diuiditur in eam, quae procedit lumine diuinae reuelationis, scilicet Theol giam; & in eam, quae procedit ex principiis cognitis lumine naturali. tuis partitur in practicam, de specitatiuam. Sub practica continentur Philosephia moralis, & Medicina, ut docet Diuus Thomas opusc. 7 o. quqst. F. articul. i. ad quartum, & alibi raepE. Speculativa vero diuiditur in tria gen ra iuxta triplicem abstractionem a materio, ut vidimus disputatione praecedetur,&vnumquodque in species ibi- dura assignatas, Est tamen pro hac coordinatione obseruandum, practicum, & speculatiuum, posita esse, ut disserentias diuisi-uas, generum non subalternatim positorum : non quia existimemus talia genera poste eisdem ditarenti js diuidi; 1ed defectu nominum : sunt enim in rei veritate differentiae omnino ἐiuersae: nam ratio practis, quae conuenit rudentiae, &arti, ex natura sua pomi- at versari immediate circa singularia: quae verb conuenit synderes, essenti liter respicit principia: quae autem imuenitur in scientia, petit versari circa propositiones uniuersides mediatas: quae rationes valdὰ diuersae sunt,quamuis eodem nomine significentur.
ιο A Ristoteles in hoc primo ibbro cap. quem sese omnes Dialectici imitantur; selium mouet bane dissicultatem descientia, & opinione: & taed in titulo consultb non inquirimus , etiam de fide, ut mi sis rectE iaciunt nonnulli Moderni ; est enim ex hac parte qu stio ista aliena Spr senti instituto:& eam versanahe
logicum D. Thom. a. a. quo. I. m. squamuis interloquendum de scientia, de opinione quid etiam dicendum scde fide obiter explicabimus. Vt ergo certa ab incertis separemus. Primb indubitatum est, qudd 'si loquamur de eadem re incomplexa,seu de eodem subiecto , secunddm diuersa tamen pr dicata , scii propositiones;
benE possunt esse simul scicntia , Mopimo ;vide homine scimus qui d struibilis , di opinamur qudd diligat filios