장음표시 사용
121쪽
non prostere gestu, tristibus temporibus R omanis increbuit calami
ratibu/, bello coalescens ciuili, in nostris remaneat temporibus, qua fauor caelestis, pacis vigorfirmauit, ne luctuosum monumentum tita
Ista sere eis dein verbis repetit lex vn. in princ. Cod. de caduc. toli ratione liae subiectat ut quod belli calamitas introduxit, hoc pacis lenitas sopiat. Iunge est. de infirmandis quae sub drannis gesta sunt. Cod.Th. SI glo. in verb. hostilitatis tempore,
de pacisc. in Pragm. sanct. vide & Chop. de dom. tit. I . ubi late de alienatione do manij, seu patrimoni)coronae bellorum causa factae. tradit Praeses Mag. cap. 3. de re galib. eollationes factas ab Episcopo Coenoman. dum occuparctur urbs ab Anglis, ra ias omnes fuisse, Anglis, seu Britannis expulsis: quod Si vidimus in omni genere collationum quae factae fuerant annis Is89. &seqq usque ad Is94. ex edictis amnes icis. una fuit&sola exceptio, si nempe collatum, factumque aliquid occurreret nomine Catoli Bolbon ij, Cardinalis, qui a rebellibus electus in Regem suerat quamuis coerceretur custodia libera apud Fontenacum, urbem Pictonum, in qua decessit. Quotquot enim eiusmodi liberalitates regiae oblatae sunt nomophylaci, pacata Callia, ut
nempe confirmarentur quemadmodum caetera quae gessisset Dux Meduanus ut inte rex, seu regni vicarius, aut ut vocabant vernaculo Gallico, Liemenum de testat Radiat,
O eo νnne de France. tamen hic unus casus obeli, seu cultri pennaria vindictam in membranis tui it, ea potissimum ratione quod duos Reges ut nec duos soles, pati non possit Gallia. Carolum enim decimum dicebant, scribebantque priuatim', ac publice rebelles Seruatum praterea quod scribit Iustinianus Nou. I 47. A Ι 8. vi enim duabus illis Novellis narrat se post bella ciuilia remisisse reliqua tributorum populo de voluisse irritas seti Obligationes quaslibet ex ea causa initas, ita SI Herricus Magnus anno i 51 16oo. edictis in id promulgatas, donauit populo quicquid de tributis foret re liquum usque ad annum Isss. Omittere ista non debui, quia dc futurum inter moni mei clementiae tanti principis. Numquam perlego epistolam 36. ad Phocam Augustum, lib. ii. Greg. Mag. in regist. quin suhinde versetur mihi ob oculos miseranda Gallicarum eladium, quas vidimus, facies, & summa aliunde exultatio omnium eum primum Lutetia ab Hispanis, Gallisque factiosis, bonorum ciuium auxilio, & ope qui includebantur inuiti, recepta est anno is94. eum autem ab anno 1689. per aestus ciui- eos, ad annum usque Isso. sustinerentur in regiis Galliarum propugnaculis antiqua Romani Pontis in conserendis Ecclesiasticis beneficiis iura, reclusi tandem anno alloisys Alpini fuere commeatus, factaque unicuique impetrandi a Rom. Pontifice beneficia licentia, edicto de senatusconsulto.
f. Tanta. Tanta autem antiquitati habita es reuerentia, ut nomina prudentum taciturnitati tradere nullo modo patiamur: sed
unusquisique eorum qui auctor Deis fuit, nostris digestis inscraptus em&c. una omnibus auctoritate indulta, ut quicquid ibi scriptum est,
hoc nostrum Upareat, cir ex nostra voluntate compositum .
Sic Liuius lib. 3 dec. s. quaedam religio me tenet, inquit, quae illi prudentissimi viri publice suscipienda censuerint, ea pro dignis habere quae in meos annales referam mmω-Γν - s , ait Aristot. i. Metaphyc. percenset maior Plinius statim initio sui operis, ex quibus auctoribus, Romanis, ac externis, historiae suae naturalis singula tere capita exscripserit, ut fidem tanto maiorem sibi vel ab inuidia ipsa conciliet, dum auctores suos, ceu ad omnes metas, partitaque stadia, de milliaria. delsignat, apud quos explorare possit qua uis, si in aliquo sciens ipse fefelletit. Et eum videam dolere plurimas quod accisa nimium Tt honianus Iurisconsultorum responsa dederit quae periere sere ad unum, nulloque ex eis superstite, praeter titulos Vlpiani, Paulique sententias: negari quidem haud possit contigisse hoc ex eo quod
122쪽
Tit. XVII. De vetere iure enucleando,&c. Π9
,brogarit Iustinianea constitutio quicquid deinceps extra hanc resia sesera, novamque Iurisprudeliam c5periretur in studiosoru Mus ςis, Bibliopolarumq, ossicinis reliquum. Sed etsi nihil tale quicquam edixisset Imperator, tamen redacta in epitomen Aiuinae illae, ae immensae Iurisconsultorum lucubrationes fere semper eadem sorte interiissent qua sexaginta basilictin libri, decas secunda Liuis, Trogus Pompeius, verrius Flaccus,asu quidam. Solus enim pene Tribonianus, Papiniani, Vlpiani. ae caeterorum libros ex quibus opus istud consarcinatum est, iminensa cura, & pecunia, ut cui opes undequaque assuerent, redemerat, quod & hac eadem i. r. longo satis sermone traditur. Cur ita, non tam altius repetenda ratici est. Nondum enim illis seculis, ad auehorum ηαλnsiries , novasque in aeternum iacturas, successerat ceu E coelo demissa Wpice,
Imo pauet, iique locupletissimi pretiosam illam supellectilem colligebant, quippe ingentis pretij eupidinem quae hodie longe minoris constat studiosis per iuges nempe
chalcographo tum operas quibus vindicantur ab interitu ingeniosiores, utilioresque, inuitis annis, literae. Neque damnandos proinde eos putem, quasique pra postere dis ligentes qui, non ut auctorum libros mutilens, sed ut facilior, utiliorque eorum sit usus, maxime in foro, operam suam, quaecumque illa sit, conserunt. Manent enim, nune
buntque inexhausti semper, ac inextincti codices integri, sine quibus parum profuturum est quicquid accurabitur ισσαυοων, ad rerum huius, vel illius gentis, & regni
. Si quid isti tenta. Omnium habere memoriam, G penitus
in nullo peccare, diurnitatis magis, quam morial talis es: quod amatoribui dictum est.
Inter maiores illos suerint Plato in Theaeteto, pluribus locis, di in symposio, Aristot
libro de memoria N: reminiscentia, Sueton. in Augusto, cap. 84. Scneca in princi p. lib. i. ac lib. 9. controuers de lib. 7. cap. 28. de benefic. Plin. lib. 7. histor. natur. quibus omnibus & accesserit quod scribit D. Augustin. lib. a. contra Academ. cap. 9. Insdam nempe rerum custodem esse memoriam, cuius ut damna, ac pericula notant iuris interpretes ad I. peregre. de acq. possi. E at vero maxime Boetius q. i s. num. M. conqueritur saepe accidere Iurisconsultis vi saltantur in memorandis,
indicandis q. legibus: praecipuaque illa laus datur Accurso ab omnibus, quod affluenter, Ac ubique recessias omnes, ac angulos legum, certissimo sere semper indice, referat: dixerunt ex eo nonnulli Scaevolam νιν δεικmi,. Ammianus singulare hoc in suae aetatis patronis scribit lib.31. paulo tamen acerbiore in eos stylo. Et sane ei qui sdu clam studiorum suorum habet, quique quas amentatas hastas, atque idonea sngulis causarum generibus argumenta sufficit ex professo, necessarium apprime est memoria repetere quae ad quaestiones hinc inde propositas conducant: in quo praecellere vidi mus Iac. Canavum, Claud. S: Iac. Mangotios, Pet. Montholonium, huic custodia annuli regni ab Herrico III. commissa estan. 11 8s.) Pet. versorium, Simon. Marionium, alterum seculi sui Ciceronem, tandemque Oratorem Regium, Renatum Claopinum, Ludou. Buissonium, Pet. Dulacium, Petrumque illum Magistrum qui, in -- praemium optimi, generosissimique erga patriam anima aduersus factiones exteras, decoratus est an . iues . ab Herrico Magno dignitate insulari Praesidis. Virtute functo more patrum, senes debita hae laude venetor. Superstitibus, quibus o hodie fotum ornatur, debebitur sua etiam & olim gloria.
f. Mirabile aliquid ex his libris emersit, quod multitudo antiqua
praesente breuitatem urior inuenitur. Homiam enim qui anIea lues agebant , tamen ex paucis lites proferebant, vel propter inopiam librorum
quos comparare eis mossibile erat, vel propter 'sam insciitam:'vo'
123쪽
luntate iudicum, magis quam legitima auctorisate lites dirimebamtiri 'praesenti autem consummatione nostrorum Sigestorum, ex tantis
leges collecta sunt motamin bus, quorum etiam nomina antiquiores ho mines non dicimus nesciebant,fled nec unquam audiebant: qua omniaeollacta sunt substantia amplissima congregata: τι egena quidem antiqua must Iudo inueniatur, opulentissma autem breuisas nostra e
Maior equidem sngi excogitarique vix possit institia Iudicum: supplendusque necessario hic locus ex s. i. & glo. ut iudices sine quoquo susq. sant in Nouel ubi narrat Iusti manus,antequam ius istud ciuile conderet delectos non suasse iudices , sed ad-anislbs ex pretio quod quisque maius atque amplius adiiceret. Ita ut, nulla scientiae peritiaeque probatione facta, proueherentur ad iuridicinas, & de empto tribunali ius di cerent. Solum enim sacramentum praestabant Principit quem mor m discimus ex l. 1. Cod. de crim sacrileg. atque exi. quidam consulebant. ff. de re iudic. Longe autem aliud At sanctius seruat noitra Gallia.Cum enim vaeneant hodie, publicoque mercatu.
omnia,quaecumque illa snt, iugicandi munera, qui mos exolescet tandem, ut boni Omnes sperant optimi nostri principis Ludoici XIII. beneficio: promist enim hoe ipsum tribus comitiorum Paris classibus. decreuitque fide publica hoc anno 161 1 l tamen ex solo diplomate regio nullus admittitur, sed inquisitione vitae, ae probatione senatus usque adeo opus est ut, quaecumque effusa sint in emptionem magistratus aureorum millia nihilo nus nisi de iure Romano,& Gallico emptores responderint, reii ei, summouerique quandoque soleant, alii ad semestre, alii ad annum, vel si quod aliud breuius,longiusue indulgendum tempus videbitur. Quinimo de quidam abdic te se empto magistratu, aut iuridicina iussi sunt ob crassiorem ignorantiam. Damnat enim oldo amplissimus quod a Iustiniano hic,& Nou. isi. traditur, inscitiam nempe in iuridicinis. sque paulo longius ad ingeniosae illius Graecorum gentis politiam aduertere Iiceat, morem eum seruatum fuisse Athenis docti Harpocratio in verbo, Demosthene contra Eubulidem,AEschine eontra Timarchum, Ac Lycurgo Getis Ignorantia enim iudicis plaerumque est calamitas innocentis ait D. Augustinus lib. 19. cap. s. de civit. Dea, eaque sola causa est cur psaltes regius psal. 1. cecinerit in haec verba, Erudimini qui iudicatis terram. Quo sensu accipiendus locus Aristotelis lib. 3. cap. i7. Rhetor. νομος
ὐ δυακ u. Lex, inquit, fundamentam est iniudhialibus: quotus ergo quisque est qui non fateatur, debere numquam iudices de solo suo insenio, citraque iuris scripti peritiam,sententias ferre, maxime ubi de re seria, maiorisq; momenti agitur in qua necesse si curuo dignoscere tectum,ut dixit noster Horatius. Fuse hoc rursus explicat idem Amstoteles lib. 4. cap. h. Eudemior scripsi veto in eam sententiam Orator Lysas, ταυ -ταυγω udi tam η , adiri, γα Caetera persequor ad i. caeterae. in verb. boni,& innocentis iudicis. F. famil. hercise. Vnum milii superest de intellema legis,probatorias tit. de diuers osse. de apparitorib. lib. I 2. in . scio enim
Brissonium, ubi de sacris probatoriis agit, referre eas ad attestationes, seu informationes Apre vita,& moris', ut loquimur, quibus quis ad aliquod munus publicia prouehitur doneus,probatusqtie tenuntiatur.Sed postquam textus legis, prohatorias. acgua ' rum sequentium a ine perlectus, perpensusque est, comperi viris eruditis placere merito contrarium: ut scilicet saetae probatoriae intelligi debeant de rescripto quo factatria magistro ossiciorum collationem militiae aulicae Princeps confirmauerit, ut seri hodie cernimus in eis qui prouehuntur ad militias a quibus eumque ossiciorum capitibus aulicis Conserunt enim hi militias singulas quibias praesunt, posteaque succedunt sacrae probatoriae, id est, ut loquimur, Iratres de rere e sestera o mcisiada cach ι da Ro . o expedires paν I des qaarre meresaius des command mens. Dixit equidem aure optimo D. Augustinuslib. de quantitate animae, cap. s. auctoritati credere, magnum esse CC pendium, & nul lum laborem. Valuerat enim apud me diu satis comparatanullo negotio
124쪽
Tit. XVII. De vetere iure enucleando,&C. I 1 t
eruditissimi Bristonii auctoritassed vincit deinceps ratio dictara, acceptaque a verbis ipsis Imperatorum,locis supra citatis ad quos sobrie equidem Cuiacius, nemoque ut 'bseruaui e multis, ad veram hanc mentem legis, probatorias. aduerterat ante Carolum Loysseau qui tractat istud filsius lib. r. cap. 3. & lib. 4. cap. 3. de ossic. Vnum, quod omitti non debeat,subiungo,iudices nempe dominicos interrogari equidem , ut loquimur, probarique a iudicibus regiis, id est Prassidalibus: inquisitionem autem in
Corum vitam,ac mores non fieri.
3. Antiqua autem sapientia librorum copiam maxime Tribonia An inpraebuit: in quibus multi erant σ ipsis eruditissimu hominibi imcogniti. Sed huius operis conditores non solum ea volumina perlegerunt, sed alia multa qua isti, nihil vel utile, vel nouum in eis inueni aes quod exceptum Digestis nostris applicarent, optimo animo res uerumtu.
Liquido constat ex his quantum debeatur Triboniano cuius tanta in omnibus,quae aggrederetur,prudentia,& sagacitas, ut cum vel inuitus Harmenopulus in praefatione sui prochira appellet μόν s. Cum enim libros omnes iuris longo studio, pretioque immenso collegisset,quod vix ulli ante ipsum contigerat, collata in unum, eumdem que hominem fuerunt omnia quibus pretios illius depositi utilitas exiret in publicum, densissimae scilicet librorum moles,ingens Viri doctrina, dignitas, auctoritas, sagaxqu non modo ingeniuiri sed & imperium apud facilem totius orbis Principem,acciti vero deeem comites quibus nihil par in sequentibus aeui seculis ad Culacii usque tempora quem eruditorum nemo non videt a quasse non modo Iurisconsultos veteres, sed superasse etiam quotquot unquam vel ante, vel postscripserunt de Iuris Romani peritia. Iactabit ergo se deinceps nostra Gallia, tanti illius sui alunini ortu, immensoque merito. Unum autem hoc hodie superest, ut scilicet quod Tribonianasolun in Iurisconsultorum responsis praestitit, hoc 3c ipsum tandem impensia publica delecti quidam apud nos viri experientissimi obeant,ac efficiant, vestigantes nempe ex Barioli, Baldi ac caeterorum id genus impedimentis barbaris, applicantesque conuenientibus titulis singula quae ad meras, quotidiana'; fori decisiones conducunt,ut, summotis deinceps tacibus reliquis prostent in publico purae, putae decidendi, iudicandique ex usu, receptioribusque interpretum sententiis, regulae: quod fere olim fuit magni illius Cancellarii Franciae, Mich. Hospitalii votum in haec verba:
Aat cerae licear mali is quod molior annis, Leges, rudemum7ue hominum responsa, iacebatne V p fm confusa prius.sne 'ae ordine, ceni ignara Iocis, unumque essingere ιan amCorpus, caemenso campanam, o calce tenaci. Non iris, non ipsi mihi ramen areuo, malia Promissam veram quam nemo pν stuit ariem ma ινιῶ itinasta potest ιamo agmine rerum,
Σι tam mouiptiei, vel aluisse fatemur, Tradis. iampridem est sce. Uxe lib. t. epist. h. ad Fr. Olivarium, Franciae cancellarium. vide etiam ad g. hoe au
tem. in verb. commentarios. ins hac cad. l. h.
f. Sed quia diuina res perfectissima seunt, humani vero iuris conditio semper in infinitum decurrit, σ nihil est in eo quod repetuo starepossi I,multas enim formas natura nouas deproperat, non desteramus quadam postea emergi negotia qua adhuc legum laqueis non sunt innodata.
NovelIas intelligit,ut interpretatur latius in s. constitutione Codicis, g. ex his igi-
125쪽
tur. p. quascumque enim generales legcs in Codiccm, & Pandectas redegerit tacite tamen admonet, spectandum scmpcr este, ubi delite terminanda agitur, non quid in generc.sed quid in spccie. Noquc cnim possunt leges tam effuso sermone conscribi, ut quod dixit Iulianus tit. de legib. 14. compicinantur omnia omnino negotia quae per varios casus,& vultus, perque diuersas specics, ac formas incidunt. Propterea aesti mandum est iudici ex qualitate disceptationis quid agi oporteat ut consulit lex, Aurelio. g. filias. de liber. lcg. is at ucro ex cuiusque pCrsona, Onditione, aetate,ait lex, s. g. prohibendi. de liis quae ut indigni te Sc ex mipsa,in l. I. de sicarissi Cum igitur eiusinodi varia occurrant in Novellis,in quibus substitit, aetate Iustiniani, prudentia iudicum factae inde sunt nouae plures conititutiones post cuulgatum codicem, de Pandectas prout noua semper quaedam species omissa visa usi de qua nihil in lege generali adie ctum fuisset: fere dixerimus secundarias leges, aut si quis malit, δ ερω-ς, factas scii licet sccunda nota quatenus Imperatori proposta esset noua quaedam, nec dum cogitata quaestio,iὐλει. πιαῖός mpαλ', ut cum Philone hoc dicam.
g. Si qiud igitur tale contigerit, augustum implonatur remedium: quia ideo Imperialem fortunam rebus humanis Deus praeposuit, ut
possit omnia qra nouiter contingunt m emendare, oe componere, σmodis, ac regulis competentibus tradere .
Qui obseruabit constitutionum Gallicarum praefationes hoc sere initio inueniet plurimus Numquam enim nisi perblandi Principes, ubi per se, vel summos palatis sui quaestorcs, ahit per delegatos agunt in comitiis, conventuque alio publico apud populum 1 vix autem est ut unquam sileant quanti cis curae sit salus publica, & quam laboriosa sit administratici regia. Vulgata in hoc lex, Bene a Zenone de quadr. praescr. infatque Homeri distic hon-β. ΟυHη -μ υνιον έ δε ν βουλη*ορον αυρα, s T raetim , Uti πωα μεμηλε. λμοτελεις ex ea causa Rcgcs vocat Paul. Doscius. Assuescat Imperator, inquit, Plinius ad Traianu, cinn Imperio calculum ponere. Desinam in ratione xenophocis,lib.3. Σπυσυμ μ . pag. 2. fieri enim Reges scribit, non ut sui curam gerant, sed ut per ipsos quieti, ac scilices vivant ij quibus imperant.
q. Hoc autenm. Nemo nec eorum qui in praesenti iuris peritiam habent, nec quipostea fuerint, audeant commentarios iisdem l gibus annectere: nisii tantum si velint eas in Graecam vocem transfommare seu b eodem ordine, eadem , consequentiasub qua voce RomaUa
posita siunt: hoc est quod Graeci is dictini: vel si quid forsitan per
tisulorum siubtilitateου annotare maluerint, oe ea, qua αυ-uc nuum- flautur,componere, alias autem interpretationω legum, imo magis se uersiones eos tacitare, sal. tra tare non concedimus.
Prima erit animaguersio ad eam partem qua Imperator concedit cuilibet Latinum suum hunc codicem Graece redsere. Liquet enim ex his manifestissime, fuisse numquam Graecas leges codicis. sed& ab initio, At semper Romano sermone conscriptas Et tamen ita parum sibi cauit Io. Bodinus lib.3. cap.6. de Republ. ut cotrarium prima editione sui operis scripserit: quem errorem eum notasset Culacius ex hac lege in suis recitationibus, perinde se angiportu illo explicat Bodinus, ac si aperte sateretur. Tam fatalis, κηρι- ω α πιν 'inee ν, de qua agit, error ille est. Cur autem Graecus luccodex
126쪽
Τit. XVII. De vetere i ure enucleando,&C. Ial
eodex ex Latina prima editionc factus non fuerit, probabile ex eo est &quas verisimile, quod comperta fiat plurima quorum tam sceliciter Graeca versio fieri non possit. Videmus enim Theophilum, dit alios eiusmodi Craecos interpretes Romanas adeo diesiones retinuisse immei numero, quia nihil aequa signiscatione oram voc*M habuerint. Adeo suus cuique linguae genius, de quo literati filiariis D. Augustinus testatus est verissime in haec verba: habet omnis lingua sua quaedam propria genera locutionum quae, cum in aliam linguam transferutur, videntur absurda. sc ille libro, de vera relig. cap. so. nec mirum proinde cur cx ea veniam petat Sirachides in Prologo Ecclesastruci, seu Sapientiae, si, cum ex Hebraeo Graecum illum librum faciat, videatur alie ubi vim dictionum quarumdam non assecutus. Quae enim, inquit, Hebraice dicuntur, aequalem, paciraque vim non habent si in idioma aliud transata sint: aut, ut ipsemet loquitur, C e urahiauc' aias αν ει ηις μυνωλύω , &c. Secunda animaduersione explicabitur hoc quod Graeci, πιδα, die tinti glossae enim intelligendae sunt quas primus It nerius adiecit, ac deinde Bulgarias, Ioannes, Martinus, Hugolinus. Placentinus, SI alit quidam, tandemque maximus omnium interpretum, Accursus, quem tanti omnes interpretes fecerunt ut commentarios magis aA glossam Accursanam conscripserant quam ad textum. Quinimo in iis quae dubitationis magnae sunt, sequendam esse opinionem glossae censet Baldus ad i. 1 Cod. de sentent. quae sine certa quantit proser. Alexander numquam ab ea recedendum esse vult lib. . const. 3 num. 24. seu quis costulat, seu iudicet. Hinc fit addit Dynus ad i. non moriturum. Cod. de contr. stipui. glossam esse, idolum aduocatorum, sunt citas verba, quae resert vid. Papa q. III. atque ut ne quis, polesummos illos anteces ore sorsan eleuet tam necessari), tamqite solertis interpretis existimationem, praeferre illum solebat incomparabilis Cui acius omnibus interpretibus tam Graecis, quam Romanis. Vidi pretiosissima iuris volumina, in quibus ille, quamdiu vixit, des gebat indies ceu perpetui, indefessique sui laboris domicilium: nulla autem sere pa gina est quae manum citis non serat, modo vi probet glossas singulas . modo vi quasdam reiiciat quod tamen rarum est. Dignissimum habent, meritissimumque hospitem. Ant.
Arnaidum, in Senato patronum, qua in hunc diem suas illas Archetypi Cui aciant de Iietas desiderio publico praetulit.
Commentarios iisdem legibus annectere, Sec.
Vide ad g. antiquar. su p. hac eadem l .L. ubi de hi attigi,& quanto desiderio expetidebcat ut ex huiuscemodi salebross.inc oditisque ruderibus eruerentur quae utilissima. Parum enim decederet publico, iacere in puluere& situ tam molcstos, implicitosque commentarios, si modo rubricis, idone ii te titulis subiiceretur ab experientissinus consultis . nec vero ab infrunitis hominibus, quod, cum tanquam in lustris lateat, inseruiret plurimum ad consilia fori, Sc iudicia.
f. Legra. iam vel iudiciali senientia impunt, vel
amicati Jopim pacto : sue res citare nusto tolumus modo per leges nostras, quas in his codicibuae, vel institutionum, mel digestorum posuimus.
Dixi ad I leges Se constitutiones. sit p. de legib. hoc vero seruatur maxime in edictis amnesticis de quibus in l. s. dc infirmad. bis quae sub tyran gesta sunt.Cod. Th. neque frequentiores lucrunt textus in foro, pacata anno IS94. Gallia, aduersus eos omnes qui, post contradicta iudicia, pactioncsve, ardente bello, initas, uti voluerunt edicti amnestici insecuto beneficio quo species quartani M atticae inuecta est in grMtiam debitorum, detracta nimirum parte tertia reliquorum, seu, ut loquimur, arrera giorum,qua: toro motuum ciuilium quinquennio intercurrissent ex constitutis, pecuniariisque reditibus.
127쪽
TIΤ. XVIII. DE IURIS, ET FACTI
Sera preceseubueniri tibi desideras.
Rebusus tractatu de literis impetratis ad renuntiandum prouocationi, in haec verba loquitur ad eonstitutionem Ludoici XII. quae vult neinini licere, pc.st incoeptam litis explicationem, acquiescere: nam, inquit ille, labor consiliariorum,&iudicum esset inanis, acquiesceretque litigator statim atque audiret forsan sese in lite prope iudicata periclitaturum: eoque proinde particulam hanc Iesis applicat. Sed alia cauta est, quod scilicet concludi numquam soleat in lite, quin adiiciatur periculum mulctae appellationis temerariae erga principem. Itavi appellatori pedem amplius referre non Iiceat, appellationique semel interpositae renunciare, nisi beneficio rescripti fiat gra ria mulctae regiae. Sportulae tamen soluuntur perinde ac si terminata iudicio lis fui siet. In audiui aliquando a Iac. Choartio, qui At octogenario maior, & aduocationis Pari siensis celeberrimus, missum olim a Senatu dom. Henneqvinum, infulatum Praesidem, ad dom. Egid. Magistr. qui tunc omnibus praeerat ut acquiesceret, in lite mota a Iac. Laucrgnio, genero ob haereditatem desunctae neptis, quoniam alias mulctaretur apia pellatio 1s. aureis. Eaque gratia fieri solet sponte a Senatu egregiis personis propter dignitatem, aut meritum,vel miserabilibus, ob inopiam, tamen accepto prius ab eis rescripto regio. Nec imputari quicquam potest procuratori qui acquievit lententiae aqua prouocatio, patronis asentibus, terminanda sit, licet, cliente inscio, id fecerit, si tamen id , se non temere, sed adhibito consilio factum doceat. LEX 6.
Si post diuisione amm testamenti vitium in lucem emerserit: ex iis qua per ignorantiam confectasunt, praeiudicium tibi non compara
Quotidianus textus ad erroneas diuisones,ut scilicet, errore probato, non ossiciant diuidenti. Compone autem vulg. l. maioribus . cum glo. in Verb. perperam. in co m. vir. iudic. l. tres fratres, de pact. l. non est feressus, i. de his. de trans. g. l. 3. qui ignorans. de sal l. si ita quis promiserit. g. vlt. de verb. oblig docet praeterea Baldus msssime ad i. vlt. detfid. instr. in L falsitatibus aperiendis numquam vias obstrui, cum nullum sit quod falsum est, l. Paulus. de uerb. fgn. de veritatis substantia mutari minime possit, ut ait lex s. quae sequitur. In quo tamen seruamus summum ius legi uerela. desiis infivide adiit. Am. hercisc. s. quae hie repetere, esset pudor. Plurima enim ex usu Senatusconsultis, ad quaestionem d. legis, querela. quae in foro tritissima est, adiicio. vide etiam, inter caetera, quae notaui ad i. cum putarem. F. famil. hercisc. LEx s.
Cum se a demonstratione mutari sub antia meritatis minimeposisit: restondendo id quia paternum erat, ex maIernis esse bonis, nihil egist/
R62ὸ Paul. Cint. salsa consessio non immutat veritatem Ratio est ex l g. cum testamentum,&l. 9. non iccirco. in f hoc tit. cum lege, si per errorem. de Iuri M. F. quod scilicet errantis nulla voluntas, nihilque si consensui tam contrarium quam
128쪽
Tit. XVIII. De iuris,&facti ignorantia. Irs
error. Quinimo imagine naturae non obumbratur veritas, ait lex, filio. 13. T. delib.& post. sic En rnolog. auctor , Αληθες, ε λίθη cum risi ν τῆ δυι . Ze apud Sophoes. in Antigo. sub fi . .
Tamen apud nos restripto semper opus est, ut restituatur is qui ita in respondendo, vel contrahendo; aut aliud agendo, errauerit, aut falsi instrumenti imagine deceptus sit. Falsique inscriptio necessaria est,si de falso agatur, quo uno casu seritamus legem 3. T de accusatio.
Error facti, nec dum finito negotio, nemini nocet. Nam cauo δε-
cisa velamento tali non instauraturi
Dilucidius interpretes. Erronea confessio, cum erratiar in facto, potest usque ad sententiam reuocari: sed postrem decisam est irrevocabilis. In quo propterea distin- tuendum est: aut enim error ille facti ei soli, qui errauerit, imputandus est. 3e tune frustra aduersus Senatusconsultum supplicabitur, s. sub praetextu specierum. de trans. in . nis tamen sit minor. l. minor 1s. annis omissam allegationem. de minor ff. de l. . si aduers rem iudi c. in L nempe ob omissas defensiones. Aut dolo partis id factum est, de tune supplicatio usitatissimo more admittitur, ex l. sub praetextu instrumentorum, eod. illo tit. de trans de l. sub praetextu de re iudi c. ins Aut errarunt in facto Iudices, resque magni momenti est. de tunc propositioni erroris fit locus, veluti si contra expressa verba consuetudinis iudicatum fuerit, ut resero de consuetudine Coenomana ad tit. de Senator. E. Inter Ioannis de la Rochethomas, quondam senatoris Parisiensis, haeredes.
si jamuis in lucro nec semisu ius ignorantibus succurri soleat: attamen contra aetatem adhuc imperfectam, locum haec non habere, retro Frincipum decreta declarant.
Rectissime lite glossa, cum ait magis subueniri imbecillitati aetatis quam sexui, licet in multis aequiparentur. Minoribus etiam in lucro succurritur,l. 7. ait praetor. s. hodie certo iure urimur. de l. si in emptionem. F. de minorib. secus vero est in sceminis,ut quibus subueniri non soleat, ubi de lucro captando agunt: docet hic textus, qui confirmatus est an . 1196. mense Maio, perorantibus se. Martellerio, de T. Chainielino in hanc speciem: vidua quaedam cum Lutetiae moraretur nec auderet anno Isso. proficisci Blaesis ubi defuncti tunc mariti erant bona, optionem fecerat doarii, seu dotalitii conuentionalis,aut praefixi,ut loquimur: in quo cum laesam sese postea vidisset, impetrauit rescriptum ut restitueretur, ac regredi ei liceret ad statutarium, causa adiecta, primum fragilitatis sexus quia inconsulta Deilitate aliud pro alio elegisset, deteriti ueaccepisset: deinde notissima causabatur pericula quibus tunc nemo auderet Parinis, per vagos, efferos, densosque hinc illinc milites, Blaesas petere. Intercedebant verbalium de, atque ex suo capite, liberi, contendentes optionem matris nihil ossicere, cum proprietas ad eas pertineret. solusque usus A. ad matrem. Contra autem allegabatur, potuisse viduam patronos Parisienses consulere. quae exceptio nititur lege, Regula. E. hoc tit . factamque optionem auctore uidice, de sic, ut veritimile erat, consilio adhibito: quo casu ne Velleiano quidem locus est. vi censuit etiam in alias Senatus: frustra dein de interuenire liberos, cum optio pure de simplicitet detur a consuetudine Parisiensi non liberis, sed matri. Pronuntiatum est optionem matris δe ei, de liberis obfuisse. Et cum eadem rursus quaestio inter alios moueretur in eodem maiore auditorio an . I 61
129쪽
1o. Ianuar. mirati sunt plurimi sustinuisse iudices in re omnino simili, ut videt, a tur iudicium. Dicebant in causa Doubletius,& Αnrollius.
Si, per ignorantiam iuris, damnum aliquod circa ius, vel sublunatiam Atiam, patiantur mulieres, subuenitur eis in iis tantum cassibi in quibus praeteritarum legum aucitoritas eis sust agatur, glo. veluti in
intercessionibus,tit. ad Velleian. &c.)
Notat Iason hie, statuta generaliter, & indesinite condita obligare mulieres non
minus quam masculos nis excipiantur specialiter. Cum autem glossa casus enumeret quibus tueri se possunt sceminae ex iure ciuili, & Romano, ut vel non cogantur a credutoribus, vel excusentur apud iudices operae pretium putaui si singula, ex iure quo hodie utimur discutiam. Primum enim quatu ad intercessiones,Velleianu exoleuit edicto regio an .isos dixi ad Sen. Velleia.secundus casus glossae de incesti crimine quod per ma trimonium illicitum contrahitur, ut eo scilicet mulier errans non teneatur cv l. si adulterium. g. i. de adult. s. pendet hoc ex circumstantiis legis, qui in prouincia. derit. nupt. A legis vlt. auunculo. de condia. sine causa. E. lndulgere enim Senatum infit mitati muliebri saepe vidimus vi in tuto sit status liberorum ex hona fide alterutrius coniustum.Tradi Ai Senatusconsulta ad i. qui in prouincia. Tertius casus de satisdatio
ne, indicio sisti minus idonea quam acceperit, totus est in arbitrio iudicantium, ut tu beant, pro pei sonis,& causis renouari cautionem, vel non. Quartus casus, ut exoneretur probatione in condictione indebitae rei quam soluerit plane hodie inanis est. Nemo enim ad petendum quicquam admittitur, nis probra quod petit: id vero per mores
Gallicos, dummodo non egrediatur petitio centum libras Francicas. Quinto casu, de cautionibus,vel rationibus in iudicio non editis, ut scilicet non incidat in plus petitio nis periculum, quemadmodum illud explicat lex 1. de calumniatorib. At plus petitionib. in Cod. Hermogeniano, antiquata est apud nos eiusmodi plus petitionum subtilitas seruamusque usum legis, qui solidum. de legat. 3. ut nempe quamcumque summa in exigat ereditor ei si satis aduersus debitorem, dummodo vero, nec controuerso debito debeatur vel pars minima, quam si debitor non offerat, in mora, & mala fide est. Sextus casus, cum in nouatione dotis decipitur, proculdubio est ex reeeptis fori nostri regulis,quibus pacta connubialia mutari,nouari, augeri . minuive nulla arte possunt i ter coniuges, quaecumque illa sit, ut ostendo ad l. inter socerum. de pact. dotal. F. Septimus casus,cum legatum sbi adscribit distante matre, accipiendus est pro locis, 3e iregionibus quae vel iure scripto utuntur, vel reguntur suis moribus. Neque enim admitteretur hoc Lutetiae ubi ne tcstis quidem potest esse legatarius, ut tanto magis praecludatur suggestionibus testamentariis via. Duo casus ultimi, quorum alter est ex l. I. g. accusatione ad Turpi l. s. ubi proprius accusantis mulieris dolor excusatur: alter ver exl. I. g viduas . de Aismon. in . pendet prorsus ex arbitrio iudicantiu ,prout culpa lata, aut leuis,aut etiam dolus, vel crimen modo ex persona accusatricis modo cx elogiis,ac notoriis,seu informationibus ut loquimur extiterint. Caetera de conditione sexus muliebris tam in ciuilibus, quam in criminalibus, vide apud Decium ad I. 2. de reg. iur. quantum ad decisonesi Petri autem Fabii .ad illum eumdem textum, quantum ad disquisitiones Graecas,ac Romanas, ut animo ex priscis obseruationibus, fiat satis.
ΤIT. XIX. DE PRECIBUS IMPERAT ORI
Praemittam ab ipso limine quod ad Augusta principis viduae, primique familiae
zegiδ' Principis dignitatem spectat. Si quae enim eo nomine supplicationes Senatui OL serenda
130쪽
tengi sint talus ille est plane resius,ut non dicatur,supplicat humiliter,quemadmodum in quibuscumque reliquis, sed tantum, supplicat. Caeteros Principes, quisnt, uti semper oportet verbo, humiliter. Dixi plura ad i. Princeps. de legib. ff. de praerogatiuis Augustae.
6Admissi sceleris atrocitas, O laudabilis fidei exemplum super vin
dicanda rade dominii, admittunt delationem. seu suppurationem serui contra reos cadis,licet alias, Da conditione seruit deferenda precis capax nonsit.
De sde persidiaque seruorum dixi sussit me ad tit. ad i. Aquil. tit. de sera. fugit. &tit. de aedit. ed. ss notandus vero hic textus ad probandas, excipiendasque delationes, seu supplicationes omnium cuiuscumque congationis, & vita sint, ubi de vindicand grauiori horrend6que aliquo crimine agitur. In quo tamen usitatus nobis ille mos, ut delator publicum,seu regium cognitorem adeat,cui testes audiendos exhibet, sngulaque ad implendas probationes perinde exequitur, ac s aperto, liberoque vultu, sha- tuque conditionis suae integro, accusationem institueret ipsemet, ac persceret. Si tamen si monachus denuntiatoris vicem fungi non potest, nisi auctore,& consentiente abbare, vel praelato alio quolibet. Totius autem capitalis illius iudicii telam orditur solo sito, public6que nomine cognitor regius,neque alia legitima persona aduersus ac
Moratoria, seu dilatoria prascriptio sid est, exceptio)permitti, concedis potest rescripto Principis, &c.
Hogie ex constitui. Aurelian .art. si . non rescripto Principis, sed solo libello agit miser debitor, quo rogat Senatum non quinquennales inducias, ut olim, sed sem stres,aut annales in spem vel sex mensum, vel trium duntaxat. Neque eniin indulgeri longius tempus solitum est, nisi personae, aut cauta summam ex aequo rationem habeant iudices. Math. Am. decis 377. tradit decisum suisse in Neapolitano consilio, concessis moratoriis praescriptionibus ex edicto ob clades Italiae quas Caroli VIII. Franc. Regis exercitus inuexerat an . 3491 vi illi soli Aebitores eas obiicerent qui pauperiores essent creditoribus admissosque suisse creditores plurimos ad probandum pauperiores se esse debitoribus. Lgx q.
Vniuersa rescripta qua in debitorum causis super prastandis dilationibus promulgantur, non aliter valeant, nisi fideiusso idonea super δε-biti solutione praebe tu
Non seruamus: Nec verbpraetermisi Rebussus ad prooemiu constitutionum,glo .s. num. 41. alias enim inutile esset moratorium iudicium impetranti, cum nulla unquam inueniretur satisdatio. Obtinuisse tamen aliud sua aetate in Gallia scribit ad hunc textum Pet. a Bella Pertica,doctor Gallus, quem fuisse episcopum Antissiodor. tandem que Franciae Cancellarium tradunt Paradinus lib. 1. histor. Lugdun. At Chaslan. in catalog. glor. mund . pari. 7. Agit ille de Crucesignatis squos alias vulgo dicebant, Ch Mundeti os ade) habent, inquit, indulgentiam ut ne quis eos conuenire possit ante quinquennium. Debent tamen date fideiussores de soluendo tunc. sunt eius