장음표시 사용
111쪽
riinarum fari dium resia , facillimum erit omittendo minuere , g ad ea , quae propositae comparation directe satisfaciunt in e secundae pinio , diuertere unum rogo, ne grauiter feras alteri , si haec ipsa molenti. esse pariter facillimum paucis exposita percurrere male , di boras acuas melioribus imple.
112쪽
NONNEMO EX COLLEGIO ROM S.I. S. D. Experimenta vulgata non vacuum probare,sed Plenum Is Antiperistasim stabisire.
AVUM interrogasti, sed verari solitum
cum Oedipis, quibus conuiuere tanti est, ut mihi ex illorum eruditione aliquid sorte adhaeserit, quo propositis fatis iaciam: quod ut praestem, licet, praeter exhibita ab alijs , propria, Te pius iteratae experimenta adhibuerim, non apponam tamen mensuras Tuborum vitreorum, aut infusi argenti vivi, aut partium in illis ab eo destendente tam in vibrationibus quam inquiete derelictarum, nec vibrationum ipsarum numerum, aut similia , quia ad solutionem eorum,quae mihi proposita sunt, minus iaciunt, Epistolae breuitatem quantum fieri possit, sine veritatis intenta dispendio, etianere animus est, cum praesertim ea ab alijs vulgata sivi.
SI Tubus vitreus, secundum alteram extremitatem im .peruius, ingesto per alteram patentem argento vivo, impleatur,in erectus immergatur secundum patentem, sed apposito digito clausam, alteri argento vivo in vase su tecto contento, di aqua supersuis , tum moueatur digitus
113쪽
ab orificio Tubi argentum vitrum in Tubo contentum descendit, post descensum aliquantum assurgit pium desteti. di minus in resurgit minus , donec iteratis aliquot vibra tionibus semper minoribus, tandem quiestat in parte Tubi inferiori, relicta superiori noncipis solum destituta sed uouis alio corpore, quod notari potuerit in ipsius locum
Hoc posito: quaesitum est primo, an dicta pars superior
Tubi, sic destituta, vere vacua sit. Secundo, si non sit vacua, quo corpore repleatur. Tertio, qua vi argentumvi-uum tam graue retineatur intra aliquam portionem ubi notabiliter eleuaturn supra aliud argentum vivum in vas contentum,in post descensum agatur sursum in iteratis ' hrationibus ame quietem. Quibus antequam satisfacio, placet aliqua non iniucunda, nec extra rhombum praemitte te
P Raelusit huic experimento aspar Berti,Romanus, Vir nobilis,4 in Physicis, Mathematicisque selide doctus,
sim gulari in experimentis capiendis selertia. Is enim ubi cognouisset nestio quos ex eo probare dari vacuunx, saltem ad breue tempus, inter corpora; quod aqua intra Tubos ultra certam mensuram eleuata sisti non posset, quin exapertis inferius deri iteret, nullo interim ex superioribus illorum partibus corpore ad replendum locum aqua destit, tum succedentes, inferioribusaqua defluente occupatis. Tubum in maiori multo, quam illi exposcerent, torpinu dine plumbeum erexit, cuius interiorem extremitatem, aenea claui bene munitam intra vas aqua plenum immisit, ad superiorem vas aereum a prauit, cuius collum Tubo insertum stamno solitauit in medio liudus aerei vasis, fulcris e
114쪽
Experimenta. Io State betas extant biis campanulam ruspendit, apposito ser reo malleolo, apte ad incutiendum ictum ui elevaretur: tum per huius nodi vas aereum aqua instita Tubum adori .cium usque dicti vasis impleuit in impositum orificio operculum stamno pariter blidauit. His ita constitutis unco ferreo ad inseriorem extremita. tem Tubi, intra aquam latentems, immissis, conuoluta cla. ut aenea, iam aperuit, qua libere pollet aqua ex illo in subiectum vas defluere , ct vero, ut assurgens in vase aqua indicauit,defluxit quantum sex palmos circiter Tubi ante replebat, reliquum intra Tubum perstitit, patente licet ad multum tempus eadem via, quae postea, reuoluta claui iterum conclusa est. Tum vero admoto magnete ad superius vas aereum , malleolus allectus,& remoto dimissus est, a quo percussa campanula, auditus ab experimenti spectatoribus
est senus .sic Tubo utrinque probe clauso per noctem relicto, mane claui aenea iterum conuoluta, iterum aperta est aquae via verum non solum nihil amplius ex ea demisit Tubus, sed ex pridie demissa re rbuit. Iteratum coram viris eruditis experimentum eodem successu Flore tutam ad Ami. cum perscripsi.
LItteris loco auctarij addidi aliud,sub idem tempus a me
completum, ad reuincendos eos, qui negabant intra concamerationes subterraneas, plus frigoris esse in aestate plus caloris in hyeme . quod videmur experiri, tribuentes mutationi sensorij, quod calidius in testate tali ambien te, Sc hyeme frigidius, ecundum variam, pro varia in s dispositione, alterationem, modo frigoris, modo caloris in eodem exhibeat experimentum Thermoscopium quidem intra eandem cauernam de .
115쪽
ab orificio Tubi argentum vitrum in Tubo contentum descendit, post descensum aliquantum assurgit , tum destendit minus in resurgit minus , donec iteratis aliquot vibra tionibus semper minoribus, tandem quiestat in parte ubi inferiori, relicta superiori non ipso solum destituta, sed quouis alio corpore, quod notari potuerit in ipsius locum
Hoc polito quaesitum est primo, an dicta pars superior Tubi, sic destituta, vere vacua sit. Secundo , si non sit vacua, quo corpore repleatur Tertio, qua vi argentum viuum tam graue retineatur intra aliquam portionem ubi notabiliter eleuatum supra aliud argentum vivum in vas contentum, post descensum agatur sursum in iteratis vi Ihrationibus ante quietem. Quibus antequam satisiacio, placet aliqua non iniuctvnda, nec extra rhombum praemitte te
P Raelusit huic experimento aspar Berti,Romanus, Ure nobilis,4 in Phylicis, Mathematicisque solide doctus, singulari in experimentis capiendis selertia. Is enim bicognouisset nescio quos ex eo probare dari vacuum, saltum ad breue tempus, inter corpora quod aqua intra Tubos ultra certam mensuram eleuata sisti non posset, quin exapertis inferius deflueret, nullo interim ex superioribus illorum partibus corpore ad replendum locum aqua destitutum succedentes, in serioribusaqua defluente occupatis. Tubum in maiori multo, quam illi exposcerent lol gitu dine plumbeum erexit, cuius interiorem extremitatem, aenea claui bene munitam, intra Vas aqua plenum immisit, ad superiorem vas aereum a prauit, cuius collum Tubo insertum stamno solida uitiin medio huius aerei vasis , fulcris elateri
116쪽
Experimenta. I o Ilateribus extantibus campanulam suspendit, apposito seri eo malleolo, apte ad incutiendum letum ui elevareturrum huiusmodi vas aereum aqua instita Tubuni ad orificium vique dicti vasis impleuit 4 impositum orificio operculum tam no pariter blidauit His ita constitutis unco ferre ad inseriorem extremitatem Tubi , intra aquam latentem , immissis, conuoluta cla ui aenea, iam δε peruit, qua libere polliet aqua ex illo in subiectum vas defluere; ct vero ut assurgens in vase aqua indicauit,defluxit quantum sex palmos circiter Tubi ante replebat, reliquum intra Tubum perstitit, patente licet ad multum tempus eadem via, quae postea, reuoluta claui iterum conclusa est. Tum vero admoto magnete ad superius vas aereum , malleolus allectus,& remoto dimissus est, a quo percussa campanula, auditus ab experimenti spectatoribus est senus, silc Tubo utrinque probe claus per noctem relicto, mane claui aenea iterum conuoluta, iterum aperta est aquae via verum non solum nihil amplius ex ea demisit Tubus, sed ex pridie demissa re rbuit. Iteratum coram viris eruditis experimentum eodem successu Flore tutam ad Ami cum perscripsi.
LItteris loco auctari addidi aliud,sub idem tempus a me
completum, ad reuincendos eos, qui negabant intra concamerationes subterraneas, plus frigoris esse in aestate plus caloris in hyeme . quod videmur experiri, tribuentes mutationi sensorij, quod calidius in aestate tali ambie n. te, Schyeme frigidius, secundum variam, pro varia in s dispositione, alterationem, modo frigoris, modo caloris in eodem exhibeat experimentum Thermoscopium siquidem intra eandem cauernam de .
117쪽
tentum per triennium semper exhibuerat aerem aestate in . tra Tubum vitreum in maiores angustias redactum , assurgente aqua ex ampulla iubiecta, cui altera Tubi extremitas erat immersa, ad replendas patetes illius ab aere restricto de. elicias , eundem hyeme dilatatum , aqua in Tubo vitreo deorsum extrusa. Ex quo pariter deduxi contra irriseres Antiperistasis dari fugam a contrario, per quam a calido per restatem in superioribus terrae partibus dominante e X- pirationes frigidae se recipiunt ad subterraneat; ad quas pinriter se recipiunt halitus calidiores,dominante per hyemem frigore in superioribus. Famim post haec experimentum argenti viui Florentiae, initio propositum , a Principe Cardinali Mediceo, ut primum in Urbem Purpuratus aduenit, accedentibus ad Ohonoris causa Patri Leoni Sanctio, studiorum in Collegio Romano Praefecto, latri Athanasio Kircher, Matheseos Professori humanissime exhibitum.
ADdamus quartum ad sanandos eos,qui inter aquae par.
tes, frigo te constractas in glacient, vacuitates parua comminiscuntur ex eo , quod aqua in congelatione ad maius interuallum occupandum extendatur ' vas
enim , licet bene compacta, si a sinu latior in angustur assurgant, ad maximam i titudinem, vel ultra repleantur, in congelatione diffringit mon sic infra it .m, ut dilatationi spatium detur 4 in marmoreis patentibus, sed recurvo intus labro, validius resistentibus, ipsa curuatur, sursu nae secundum convexum eleuata; omnisque glacies, vel integra, vel etiam comminuta, cuicunque aquae stautae immeria u.
Anno 1647 per aestatem exhibitum spectaculum instigi. dationi
118쪽
Eationis aqvie amphora vitrea incluses, per immissionem, agitationem conuenientem intra praeparatam glaciem
In quo primo aqua visi est ad minus spatium restringi.
relicta parte colli, quam ante incla oatam frigoris actionem, occupabat tum progrediente ab ambiente frigido altera otione, coepit dilatari, ut non solum spatium relictum repleret, sed exundaret,aliquot eius partibus ex amphora d suentibus cum assurgerent interim intra aquam maiores bullae, quae ad superficiem accurrentes, postquam supernatassent, rumpebantur; crebrescebant vero minutiores multa , quarum extimae, adhaerentes passim vitro amphorae, spectabantur Qui Romam perscripsit hoc experimentum, vir ingenio eruditione,&libris impressis celebris adiecit se apparentium in illo causas inquirentem eo deuenisse, ut nec in eu-tas, nec inueniendas arbitraretur.
P tacuit multiplicare nodoc ut ex illorum solution
clarius constet, non oportere ex dissicultatibus occurrentibus noua quotidie dogmata cudere, aut antiqua veterum commenta recoquere; sed satius esse quorundam ingeniorum intemperiem iniectastigida compescere, quam so-uere; ne studio nouitatis, dum animo sincero aliqui Phil sophiam iam receptam impetunt, ad meliora labefactanda alsi pro prediantur. Pro solutione primo recognoscenda admixtio halituur tenuium. spirituum in aqua, multo magis in mixtis crassioribus: licet enim sim leuiores, nihilominus nec vi propria, nec illorum pondere semcienter extruduntur, cum
119쪽
ad tenues valde particulas sunt redacti. Videmus aliquid proportionaliter euenire in particulis terrae , quibus dificile in nunquam titis liberantur aer. aqua. Aliquod huius vestigium notare est in capiendo exper mento primo,si enim quacunque industria repleas Tubu i-treum argento vivo, aer m quidem in maiori mole, maioraribus bullis inclusum , extrudi videbis; semper tamen parte illius minores, minoribus bullis inclusas, Tubo adhaerente vintra illud remanere conspicies: quanto igitur minus pote runt particula minores, 5 minores expirationis, seu spiristus extrudi ab argento vivo, vel alijs robuia sunt experimen ta , quibus huiusmodi halitus, Sc spiritus, secundum minores, minores particulas admixti corporibus crestioribus comprobantur δε per regressum ratiocinando ex his quae dicemus de experimentis propositis clarius cognoscentiis
Recognoscendum secundo huiusmodi particulas tenui res, spiritus iuxta exigentiam conseruando debitae disip sitionis in natura uniri, quidem facto motu ad omneni a. positionis disserentiam: sic halitus Digidiores in aestate, calidiores in hyeme se recipiunt intra cauernas, vi se ac ΘΠ-
π xio tueamur, iuXta experimentum tertium lice pira
cones idine taxo in calaem redacto tu lusae, si illud imme
Ratur aquae, paulo post extrahatur, dum fugiunt a comtrario, sociantur;&sic unitae non solum valent adsennui lem alterationem, quam dispersae ante non poterant exerce
res, sed quae fiunt intensiliis affectae intendunt debiliores ut
consequenter totum aggregatum ex irem melius dispositum , potentius sit ad obtinenda e quae talem dispositionem naturaliter consequuntur z ac non solum actione illarum praeualente rigidis, ta crat soribus tota massa seruere incipit , sed requirente aggregato ex illis ampliorem locum, dissipaturo etiari
120쪽
aliquando cum strepitu, aliquot e crassioribus partibus eui.
ΗIs praecognitis. Ad quartum experimentum censeo, in prima approximatione validi in frigidantis aquam tepentem constringi quia talis est connat alis dispositio
subiecti nisi gidati; ad minorem enim locum reduci quae in frigidantur, passim conflat, si excipias ea, quae congelantur, quorum dilatationem euenire aliunde, di per accidens ad infrigidationem , ex mox dicendis constabit. Tum vero particulis calidae expirationis in eo contentis, ab ambiente frigidiore refugientibus , inuicem alibciatis modo dicto, sequitur alteratio calidiorum in minus calidas, ex hac to tius aggregati in ampliorem locum dilatatio, perquamis
aqua non solum replet amphoram ad primam mensuram , sed etiam superfluit quae in maiori quantitate sociantur, illae in maioribus bullis enatantes exeunt quae minoribus bullis incluta, non vincentes sufficienter adhaerescentiam, retinentur in aqua, qua propterea in congelatione semper ad ampi orem locum extenditur,4 congel ita soluta super
Ad secundum, quando primo exhibitum est, dixi, aquam suo pondere nitentem deorsum per apertam ad interiorem extremitatem ubi viam, partes substantiae tenuioris sibi immixtas extrudere sursum &ssio descensu distendere, atque pro mensura, ad quam potest illas dilatare, in vas subie- istum defluere. Porro in superiori parte, quae huiusmodi expiratione repletur, appulsu, Teoli ad campanulam G. num edi, nullo ibi existente vacuo nullo accidente sine si biecto euidenter comitini, ibi fuisse corpus violenter