장음표시 사용
461쪽
- acerbitatis suae. Atque hoc marime judicaretur, si quod tale possit contingere, ut . aliquis nos deus mi hac hominum frequentia tolleret, et in solitudine uspiam collo-- caret, atque ibi suppeditans omnium rerum, quas naturae desiderat, abundantiam etsi copiam, hominis omnino adspiciendi potestatem eriperet, quis tam esset ferreus, qui se eam vitam ferre posset, cuique non auferret fructum voluptatum omnium solitudo 8M Verum ergo illud est, quod a Tarentino Arc tu, ut opinor, dici solitum, nostros se senes commemorare audivi, ab aliis senibus auditum: si quis in coelum adscendis. se set, naturamque mundi et pulchritudinem Siderum perspexisset, insuavem illam ad-ἡ mirationem ei fore, quae jucudissima fuisset, Si aliquem, cui narraret, habuisset. de Amic. c. 3. si Quodque nemo in Summa Solitudine Vitam agere velit, ne cum se infinita quidem voluptatum abundantia, facile ilItelligitur, nos ad conjunctionem comis gregationemque hominum, et ad naturalem communitatem, esse natos. Quemadmodum se membris utimur prius, quam didicimus, culus ea utilitatis causa habeamus; sic inter se nos natura ad civilem communitatem conjuncti et consociati sumus. Quod ni ita sese haberet, neet justitiae ullas esset, nec bonitati, locus. Et cetera putant stoici nacari esse hominum causa, eos autem communitatis et Societatis suae. - Quoniamque ea nain
se tura esset hominis, ut ei cum genere humano quasi civile jus intercederet; qui id se conservaret, eam justum, qui mi aret, injustum fore. Sed quemadmodum, theatrum si cum commune sit, recte tamen dici potest, ejus esse eum locum, quem quisque oc-- cuparit: sic, in urbe mundove communi, non adversatur jus, quominus suum quidque se cujusque sit. Cum autem, ad tuendos conservandosque homines , hominem natum, , esse Videamus, consentaneum eSt huic naturae, ut sapiens velit gerere et administrare se remp., atque, ut e naturae Vivat, uxorem adjimgere, et velle ex ea liberos. V de Fin. - ΗΙ. zo. Pertinere autem ad rem arbitrantur, intelligi, natura fieri, ut liberi a pa- se rentibus amentur ; a quo initio profectam communem humani generis societatem perinis sequuntur. Quod primum intelligi debet figura membrisque corporum, quae ipsa
si declarant, procreandi a natura habitam esse rationem. Neque vero haec inter se con is gruere posSent: ut natura et procreari vellet et diligi procreatos non curaret. Atque - etiam in bestiis, vis naturae inspici potest, quarum in foetu et educatione laboremis eum cernimus, naturae ipsius Vocem videmur aucti re; - itemque fomicae, apeS, cico- se niae, aliorum etiam causa siuaedam faciunt; multo magis haec conjunctio est hominis: se itaqUe natura sumus apti ad coetus, concilia, eivitates. Mundum autem cenSent regi,, ΠUmille Deorum, eumque esse quasi communem urbem et civitatem hominum et Deorum, et unumquemque nostrum ejus mundi esse partem: ex quo illud natura conse se qui, ut mmmunem utilitatem nostrae anteponamus. Ut euim leges omnium salutem
462쪽
- singulorum saluti anteponunt, sic vir bonus ., et sapiens, et legibus parens, et civilisse 'ossicii non ignarus , utilitati omnium plus, quam unius alicujus aut suae , consulit. - ,, quo fit, ut laudandus Sit is, qui mortem oppetat Pro rep., quod doceat cariorem esse patriam nobis, quam nosmetipsos. V G Fin. III. I9.b Sed quae natura principia sint communitatis et societatis humanae, repetendum altius videtur. Est enim ,, primum, quod cernutur in universi generis humani societate; ejus autem vinculum estis ratio et oratio conciliatrix humanae maxime Societatis, de Leo. I. 9. quae docendoe, ,, discendo, communicando, disceptando, judicando, conciliat inter se homines, conjun-M gitque naturali quadam societate. Neque ulla re longius absumus a natura ferarum,
,, in quibus inesse fortitudinem saepe dicimus, ut in equis, in leonibus; justitiam,
aequitatem, bonitatem non dicimusa sunt enim rationis et orationis expertes. Ac la ,, tissime quidem patens hominibus inter ipsos, omnibus inter omnes, societas haec eSt: in qua omnium rerum, quas ad communem hominum usum natura genuit, est Serrandari communitas: quae descripta sunt legibus et jure civili, haec ita teneantur, ut sit con es Stitutum, e . quibus ipSis cetera sic obser entur, ut in Graecorum proverbio est, amia se corum esse omnia communia. - Gradus autem pitues sunt societatis hominum; utri enim ab infinita illa discedatur, propior est ejusdem generis, nationis, linguae, quari maXime homines conjunguntur. Interius etiam est ejusdem esse civitatis; multa enim j, sunt civibus inter se communia, forum, fana, porticus, viae, leges, jura, judicia. M suffragia, consuetudines, praeterea et familiaritates, multisque cum multis res ratio- ,, neS e Contractae. Arctior vero colligatio est societatis propinquorum: ab illa enim se immensa societate humani generis in exiguum angustumque concluditur. Nam cum se sit hoc natura commune animantium, ut habeant lubidinem procreandi, prima soci tas in ipso conjugio est; proxima in liberis: deinde una domus; communia omnia. Id autem est principium urbis ,' et quasi seminarium reip. Sequuntur fratrum coim se junctiones: post consobrinorum, sodarinorumque, qui, cum ma domo jam capi non se possint, in alias domos, tamquam in colonias, exeunt. Sequuntur connubia et assini se nitates; ex quibus etiam plures propinqui: quae propagatio et soboles origo est re- se rump. Sanguinis autem conjunctio henevolentia devincit homines et caritater magnum, est enim, eadem habere monumenta majorum, iisdem uti sacris, sepulcra habere com- ,, munia: Sed omnium ε ietatum nulla praestantior est, nulla firmior, quam cum viriri boni- moribus similes, sunt familiaritate conjuncti: illud enim honestum, quod saepe is dicimus, etiam si in alio cernimus, tamen nos movet, atque illi, in quo id inesse vi detur, amicos facit. Magna etiam illa communitas est, quae conficitur ex benefici m silao et curo datis, acceptisque e quae et mutua et grata dum sunt, inter quDs e
463쪽
- sunt, firma devinciuntur Societate. Sed, eum Omnia ratione animoque lustraris, omnium se societatum nulla e&t gravior, nulla earior, quam ea, quae cum rep. est unicuique nostrum: cari sunt parentes, cari liberi, propinqui, familiares; sed omnes omnium caritates patria una co leXa eSt: pro qua quila bonus dubitet mortem oppetere, ,, si ei sit profuturus Quo est detestabilior eorum immanitas , qui lacerarunt omni se scelere patriam, et in eae funditus deleΠda Uccupati et sunt et fuerunt. V O . I. 16. 17. Sed contra, se qVD SiS alacrior ad tutandam remp., sic labeto: omnibus, quiis patriam conservarint, adjunXerint, auxerint, certum esse in coelo ac definitum locum, is ubi beati aevo sempiterno fruantur: nihil eSi enim illi principi Deo, stiri omnem se hunc mundum regit, quod quidem in terris fiat, acceptius, quam concilia coetusque se hominum jure foetati, quae civitates appellantur: harum rectores eu conservatores, hinc se prosecti , huc revertuntur.' Somn. Scip. c 3. Sed si contentio quaedam et se comparatio fiat, quibus plurimum tribuendum sit officii, prineipes sint patria et parentes , quorum beneficiis maXimis oblIgati sumus; proximi liberi, totaque domus, ,, quae spectat in nos Solos, neque aliud ullum potest habere perfugium: deinceps bene convenientes propinquu, quibuSeum etiam communiS plerumque fortuna est. I. 16. 17. - Ια omni igitur honesto, nihil est tam illustre, nec quod latius se pateat, quam conjunctio/ inten homines hominum, et quaSi quaedam societas et comines, municatio utilitatum, et ipsa caritas generis humani, quae nata a primo satu, quo a procreatoribus nati diliguntur, et tota domus conjugio et stirpe conjungitur, serpit ,, 'sensim foras , cognationibus primum, tum assinitatibus, deinde amicitiis, post vicini se talibus, tum civibus, et iis qui publice socii atque amici sunt, deinde totins coin. plexu generis humani. Quae animi affectio - Suum cuique tribuens, atque hanc, quam: ,, dico, societatem conjunctionis humanae munifice et aecque tuens, justitia dicitur, cui se sunt conjunctae pietas , bonitas, liberalitas benignitas, comitas, quaeqite sunt generis ,, ejusdem: atque haec ita justitiae propria sunt, ut Sint virtutum reliquarum communia. t Nam curia iste hominis , natura generatae sit , ut habeat quiddam innatum quaSb civile atque populare, quod Graeci πολιτικον vocant, guidquid agat quaeque Virtus, id ea com-
munitate, et ea, quam eXPOSUi., caritate atque Societate humana non abhorrebit VApparuit ex disputatis, quam variis et firmissimis neXibus, et vinculis, natura hom, mim inter se societatem devinxerit, ita ut ntilla supereSse dubitatio possit, quin necessarium plane sit homini, ut aliis, tamquam adminiculis, annitatur, eorumque conjunctione delectetur. Atque societatis illius appetitus initia, causas, atque progreSSus, incre menta, et constitutiones civitatum et rerump. tam diligenter, tam egregie et Uere, perseCutus est Ocero, ut his facile simus contenti; neque plura, aut magis ornata, desideremus. Quodin
464쪽
Quodnam momentum aliud, quam illud naturale principium , universorum salutem suae anteponendi, atque ita societatem humanam etiam interitu suo conservandi et tuen- .di; quodnam , inquam , aliud, quam illud ipsum , impulit atque incitavit Codrum, Coeliatem, Suaevolam , Decios Τ nonne hane naturae PraeStantiam videmus in Leonida, Reg Io, Bruto , aliis permultis humani generis ornamentis; quorum, quia universorum salutem suae antetulerunt, an coclum ab Omnibus Gellitur virius, et magnitudo animi, quorumque nomina et laudes immortali memoria in omnium ore versantur Ex illo itaque Principio omnia derivantur ossicia, quae ad tuendam inter homines so- hietatem, cujus, quisque pars est, valent, spectantque; atque obligatur homo naturali praecepto ad omniet ea observanda et praestanda, sine quibus illud societatis vinculum universorum saliuti quantum fieri potest, prodesse nequeat. Et jam, ni fallor, ex ipso Cicerone patuit disserentia inter Principium ossiciorum erga alios, et ossiciorum socialium fundamentum. Ex priore' enim I universe emanant ossicia erga alios homines . tamquam ejusdem naturae participes, eorumque felicitatis, quoad fieri potest, promoyendae; i ex
posteriore Vero, conjunctionis appetitione fundato, illa deducuntur ossicia, Jquibus soci
tas hominum, v1riis. gradibus et generibus distincta, certis legibus et ure definita. et attemperata, custodiri et servari possit. Aliud certe est, caritate aliorum. duci, . aliud societat1s, certis regulis contractae et constitutae, desiderio incitari: et quamvis unum Principium multa ab altero mutuetur, cumque eo arctissime Sit conjunctum, tamen di-. ver5a origine innituntur. Confirmantur certe ossicia socialia benevolentige studio: : musta. tamen ex illo necessario derivantur, quibus frustra, vel dissicillime, hoc tamquam fontem substituas.l Possit adesse in natura humana benevolentiae erga alios Principium, sine illo Soeietatis appetitu; cujus itaque diversa ab altero principia recte ex humana natura Cic ro , elicuit; officiorumque tertiam, a reliquis separatam et discretam, originem investigavit et
Investigemus denique, nonne et quarti ossiciorum Principii semina nobis natura. indiderit, et quomodo illa Cicero exposuerit. 1M Esse praeStantem aliquam aeternamque naturam, et eam suspiciendam admirandamque hominum generi, pulcritudo mundi, ordoque rerum coelestium cogit confiteri. P de Divin. II. 72. Quae, quanto consilio gerantur, nullo consilio assequi possurimus. V de Nat. D. II. 38. An, cum machinatione quadami moveri aliquid videmus, ut sphaeram, ut horas, ut, alia peimulta, non dubitamus, quintilla opera se Sint rationis: cum autem impetum coeli, admirabili cum celeritate, moveri vertique se Videam , constantissime conficientem vicissitudines anniversarias, cum summa Salutem et
465쪽
si et conservatione rerum omnium: dubitamus, quin est non solum ratione fiant, sedis etiam excellenti quadam divinaque ratione*V de Nat. D. ibid. cf. capp. sqq.)A Haec igitur et talia innumerabilia cum cernimus, possumusne dubitare, quin his si praesit aliquis vel effector si haec nata sunt, ut Platoni videtur , vel si sempersi fuerunt, ut Aristoteli placet) moderator tanti operis et muneris Τ Tusc. Q. I. 28. se Plerique quod maxime verisimile est, et quo omnes duce natura vehimur) Deos se esse dixerunt. V δε Nat. D. I. I. Id enim est primum, quod inter omnes, nisi si admodum impios, convenit, mihi quidem ex animo eXuri non potest, esse Deos. P de Nat. D. III. 3. ,, Firmissimum hoc adferri videtur, cur Deos esse credamus, , , quod nulla gens tam fera, nemo omnium tam Sit immanis, cujus mentem non im- , , buerit Deorum opinio. Multi de Diis prava sentiunt; id enim vitioso more essici s
let: omnes tamen esse Vim et naturam divinam arbitrantur. Nec vero id collocu . M tio hominum aut consensus esticit et non institutis opinio est confirmata, . non le- gibus. Omni autem in re consensio omnium gentium lex naturas putanda est.
Sed et alio modo homo Deorum notitiam habet, cumque iis conjunctus est.' Animi, V scilicet, ,, hominum quadam ex parte extrinsecus sunt tracti et hausti, ex ,, quo intelligitur, esse extra divinum animum, humanus unde ducatur: humani autem ,, animi eam partem, quae sensum, quae motum, quae appetitum habeat, non eSSe,, ab actione corporis sejugatam: quae autem pars animi rationis atque intelligentiae, , Sit particeps, eam tum maxime vigere, cum plurimum absit a corpore: V c de Divin. I. 8 I. eonf. I. 49. med, b quoniam'si ratio nihil aliud est, quam in corpus humanum pars divini spiritus mersa. V Seneca Epist. 66. ,, Est igitur animus coeleStiS ex al-
tissimo domicilio depressus, et quasi demersus in terram, locum divinae naturae, aeter- ,, nitatique , contrarium. Sed credo Deos immortales sparsisse animos in corpora huma- ,, na, ut essent, qui terras tuerentur, quique, coelestium ordinem contemplantes, imita- ,, rentur eum Vitae modo atque constantia. de Seneci. c. st I.) ,, Animal itaque hoc se ProVidum, SagaX, multipleX, acutum, memor, plenum rationis et consilii, qUem UOca-M NUS hominem, praeclara quadam conditione generatum est a supremo Deo. Solum est ,, enim ex tot animantium generibus atque naturis particeps rationis et cogitationis, cum ce-
tera Sint Omnia expertia. Quid est autem, non dicam in homine, sed in omni coelo a ,, que terra, rationedivinius 8 - Est igitur quoniam nihil est ratione melius, eaque et in ,, homine et in Deo b prima homini cum Deo rationis societas. Inter quos aAtem ratio, in- ,, ter eOSdem etiam recta ratio communis est: quae cum sit lex, lege quoque consociati
466쪽
,, homines cum Diis putandi sumus. Inter quos porro est communio legis, inter eos com ,, munio juri S est. Quibus autem haec sunt inter eos communia, et civitatis ejusdem habendi ,, sunt: si vero iisdem imperiis et potestatibus parent; multo etiam magis parent huic co ,, testi descriptioni , mentique divinae et praepotenti Deo ; ut jam universus hic mundus, , una civitas communis Deorum atque hominum existimanda: et quod in civitatibus ratione,, quadam , agnationibus familiarum distinguuntur status , id in rerum natura tanto est ,, magnificentius, tantoque praeclarius , ut homines Deorum agnatione et gente teneantur. Nam, cum de natura omni quaeritur, disputari solet, et nimirum ita sunt, ut diS- ,, Putantur) perpetuis cursibus, conversionibus coelestibus, extitisse quamdam maturitatem, , serendi generis humani: quod sparsum in terras atque satum, divino auctum Sit ani- ,, morum munere: cumque alia, quibus cohaerent homines, e mortali genere Sum Serint, , , quae fragilia essent, et caduca, animum tamen esse ingeneratum a Deo; ex quo Vere,, Vel agnatio nobis cum coelestibus, vel genus, vel stirps , appellari potest; itaque exis tot generibus nullum est animal, praeter hominem, quod habeat notitiam aliquam se Dei; ipsisque in hominibus nulla gens est, neque tam immanSueta, neque tam fera, se quae non, etiamsi ignoret, qualem habere Deum deceat, tamen habendum sciat. Ex,, quo essicitur illud, ut is agnoscat Deum, qui, unde ortus Sit, quasi recordetur ae
sed alia etiam ratione homines Diis devincti sumus. se Sit V nempe si hoc a principio persuasum omnibus, dominos esse omnium rerum
se ae moderatores DeoS, eaque, quae gerantur, eorum geri ditione ac.numine: eosdemque se optime de genere hominum mereri; et qualis quisque sit, quid agat, quid in Se admittam lat, qua mente, qua pietate colat religiones, intueri, piorumque et impiorum habere, rationem. His enim rebus imbutae mentes haud sane abhorrebunt ab utili ac vera se Sententia. V Leta. II. 7. Itaque juris principia a natura, petiturus primo poscit Cicero ut sibi detur, ,, Deorum immortalium - vi, natura, ratione, potestate, mente, ri numine, naturam omnem regi. Vide Legra. I. 7.) si Xeno dixit - de maxima re - eOdem modo: divina mente atque natura mundum universum, atque ejus maXimas par ri tes administrari: V de Fin. IV. S. se quam vim animum esse dicunt mundi, eam ,, demque eSSe mentem Sapientiamque perfectam , quem Deum appellant, omniumqueri rerum, quae Sunt ei Subjectae, quasi prudentiam quamdam , procurantem coelestiari maxime: deinde in terris ea, quae pertinent ad homines. V Acad. I. 8.) se Sunt autem si Philosophi et fuerunt, qui omnino nullam habere censerent humanarum rerum so PrQcurationem Deos. Quorum.si vera sententia est, quae potest esse pietas 3 qu eis Sam
467쪽
- sanctitas 2 quae religio Τ haec enim OmΠia pure ae caste tribuenda Deorum numini ita si sunt, si animadvertuntur ab his, et .si est aliquid a Diis immortalibus hominum genepi,, tributum. Sin autem Dii neque possunt nos juvare, neque volunt , nec omnino se curant: nec quid agamuS, animadvertunt, nec est, quod ab his ad hominum vitam si permanare possit: quid est, quod ullos DiiS immortalibus cultus, honores, precessi adhibeamus 8 In specie autem sietae simulationis, sicut reliquae virtutes, ita pietas inisse esse non potest, cum qua Simul et sanctitatem et religionem tolli necesse est: quibus se sublatis, perturbatio Vitae Sequitur, et magna confusio. Atque haud scio, an, pi, si tale adversus Deos Sublata, fides etiam, et SOCietas generis humani, et una excellenia se tissima virtus, justitia tollatur. Sunt autem alii Philosophi, et hi quidem magni atri que nobiles , qui Deorum mente atque ratione Omnem mundum administrari et regi se censeant: neque vero id solum, Sed etiam ab ii Silem vitae hominum consuli et proia se videri: nam et fruges, et reliqua, quae terra pariat, et tempeStates ac temporum se varietates, coelique mutationes, quibus Omnia, quae terra gignat, maturata pube-- scunt, a Diis immortalibus tribui generi humaΠοοῦ multaque - colligunt, quae talia
se sunt, ut ea ipsa Dii immortales ad usum hominum fabricati pene videantur: de Nat. D. I. q. atque horum unum Cic Loracm fuisse Philosophorum, ex antecedentibus
si Hominum caritas et amicitia gratuita est. Quanto igitur magis Deorum 2 qui nulla M re egentes, et inter se diligunt, et hominibus consulunt. Quod ni ita sit, quid ve-- neramur, quid precamur Deos 2 cur Sacris pontifices, cur auspiciis augures praesunt δώ quid optamus a Diis immortalibus 8 quid V0Vemus y quas ceremonias religionesque se non metu, sed ea conjunctione, quae est homini cum Deo, conservandas puto. ' de Legra. Ι. 15.) si Quae enim poteSt esse Sanctitas, si Dii humana non curant gis quae autem animans natura nihil curans y V a Nat. D. I. 4o. cons. II 66
Atque ita ossicia nobis non tantUm Sunt adimplenda erga nosmetipsos , er raalios , erga societatem , sed in primis etiam erga Summum illud ac divinum nu men, quod praeest mundo, quod curat homines, quaeque ad eorum usum pertinent et res gubernat: cujus agnatione et quaSi familia tenemur , gratuita ejus benevolentia
Obligati igitur sumus ad illud numen , quodcunque sit, , , Sive enim natura, siveis aether, sive ratio, SiVe mens, Sive fatalis necessitas, sive divina lex, sive quid aliud
468쪽
igitur numen pie, sancte et religiose , colendum: ita ut illud nobis conciliemus, atque gratum ei animum semper maXime testemur. - Μodestiam etiam quamdam cognitio rerum coelestium affert iis, qui videant, quan-- ta sit etiam apud Deos moderatio, quantus ordo; et magnitudinem animi, Deorum se opera et facta cernentibuS : juStitiam etiam , cum cognitum habeas, quid sit sum-- mi rectoris et domini numen, quod consilium, qVae voluntas; cujus ad natu-- ram apta ratio vera illa et summa lex a Philosophis dicitur. V de Fin. IV. s. . se Hanc igitur video sapientissimorum fuisse sententiam , legem neque hominum limri geniis eXcogitatam, nec Scitum aliquod esse populorum , Sed aeternum quiddam , se quod universum mundum regeret , imperandi , prohibendique sapientia. Ita prin-- cipem legem illam et ultimam mentem esse dicebant, omnia ratione aut cogentis aut se vetantis Dei; ex qua illa lex, quam Dii humano generi dederint, recte est lauda- M ta: est enim ratio, mensque sapientis, ad jubendum et ad delectendum idonea. V - Λ parvis - didicimus , si in jus νocat, atque ejusmodi alias, leges nominare ;se sed vero intelligi sic oportet , et hoc et alia juSSa ac Vetita Populorum vim non se habere ad recte facta vocandi, et a peccatis aVocandi : quae Vis non modo sese nior est, quam aetaS populorum et ciVitatum, Sed aequalis illius, coelum et terras,, tuentis et regentis, Dei. V - - Erat enim ratio profecta a rerum natura, et ad recte fa-M ciendum impellens , et a delicto avocans; quae non tum denique incipit lex esse, se cum scripta eSt, Sed tum, cum Orta est Orta autem simul est cum mente divina: se quam ob rem leX Vera atque princePS, apta ad jubendum et ad vetandum, ratio est
se recta summi Jovis. V G Lego. II. 4. se Est quidem illa vera lex, recta ratio,
se naturae congruens, distusa in omnes, constanS, sempiterna, quae vocet ad officium se jubendo, vetando a fraude deterreat: quae tamen neque probos frustra jubet, aut se vetat, nec improbos jubendo aut Vetando moVet. Huic legi nec obrogari fas est, si nec derogari ex hac aliquid licet, neque tota abrogari potest. Nec vero aut per Se-- natum, aut per populum, SolVi hae lege possumus. Neque est quaerendus e la-- nator aut interpres ejuS alius : neque erit alia lex Romae , alia Athenis , alia si nunc, alia posthac; Sed et Omnes gentes, et omni tempore, una lex, et sempite si na et immortalis continebit: unusque erit communis quasi magister et imperator om- si nium Deus ille, legis hujus inVentor, disceptator, lator: cui qui non parebit, ipse se se fugiet, ac naturam hominis aspernabitur, atque hoc ipso luet maximas poenas, si etiamsi Cetera Supplicia, quae Putantur, effugerit. V Fragm. ex Cic. L. Idia de Re servatum a Lact. VI. 8.
469쪽
Quid hisce gravius et sublimius eXcogitari potest Τ Distusa est per omnes, omnes continens , adstringens et ObliganS , una lex morali S , eX mente divina orta et quasi depromta, cujus non VerbiS hominum, sed naturae Voce, contenta et expressFsignificatio ita omnium animis hominum inscripta et quasi insculpta est ut qui illi se subtrahat, naturam suam continuo ex se ipSO tollat. Secundum illam legem ipsa esligies . naturae essicia et conformata est, ita ut essigies illa verba legis quasi in fronte gerat. Atque hujus legis inveniendae et e0nstituendae auctor fuit Deus ; idem exercendae et pers quendae judex et ultor supremus, VindeX acerrimus: eo modo, ut qui contra illam i gem, atque ita humanam naturam peccet, eo ipso, quod Se fugiat, maximas poenas daturus sit.
Quantopere igitur illud numen colendum, Venerandum , reverendum ' quanto amore prosequendum et diligendum y a quo omnia ita sunt constituta, ut sunt; omniaque ita servantur, ut suis singula sinibus optime satisfaciant: a quo generatus, atque ita ornatus est homo, ut patris et auctoris familiam non abnuat. Ex tali ergo assectione, non institutis Orta aut legibus, sed natura ipsa hominis ii nixa, oriuntur omnia illa ossicia, quae homini erga Deum incumbunt, sive illam naturam supremam eXtra Se, eX qua omnia pendere ultro agnoScit. - NeqUe est gens, quae necessitatem non Sentiat, ad Superiorem aliquam naturam, quam humanam, refugiendi, cui egens quisque et amictatus preceS adhibeat, auXilium Sperans; cui prosperis rebus florens gratias, et bonorum quasi primitias, grati animi indicia, offerat: ad quam denique o ni tempore , omnique in fortuna, Se convertat, benevolam tutelam obsecrans atque
piaesidium. IIis igitur omnium fere hominum, omniumque gentium, communibus ini liis fulcitur quartum doctrinae moralis Principium, ex quo obligamur ad illum , quem
agnoscimus, Deum colendum, Venerandum, nobisque conciliandum, omniaque illa ossicia implenda, quae eX hoc quarto Principio justa conclusionum serie eliciuntur. Elicit autem Cicero ex hoc quarto Principio osscium, quod non adeo ad divinum numen, quam ad hominem pertinet. Nempe eX amore sui derivari non potest obligati , vitam tamdiu retinendi, quam nobis a Supremo numine permittitur: ex quarta igitur Principio deducitur, illicitum et contra naturam esse, suas sibi manus inferre. Audiamus auctorem . se UiVendi finis eSt Optimus, cum integra mente ceterisque sensibus, se Opus ipSa Suum eadem, Uae coagmentavit, natura dissolvit; ut navem, ut aedificium ,, idem destruit facillime, qui construxit; sic hominem eadem optime, quae conglutina- ,, vit, natura dissolvit. Jam Omnis conglutinatio recens aegre, inveterata facile divel
,, litui; ita sit, ut illud breve vitae reliquium nec avide appetendum senibus, nec sine
470쪽
se causa deserendum sit; 'thagora Imperatoris, id est, Dei, de prae-
sidio et statione vitae decedere. V ScHoc . e. I9. Et c Somn. Scip. c. a.) Pausis ita filivus Scipionem Africanum Minorem alloquitur: se Nisi Deus is, cujus hoc tem- ,, plum est omne, quali conspieis, istis te corporis eustodiis liberarit, huc tibi adituΑ, , patere non potest: homines enim Sunt hac lege generati, qui tuerentur illum globum, , , quae terra dicitur: - quare piis Omnibus retinendus eSt animus in custodia cor se poris, nec injussu ejus , a quo ille est VobiS datus , eX hominum vita migras,, dum eSt, ne munus humanum, assignatum a Deo, defugisse videamini. V Eadem utitur sententia Tusc. 2. I. go.): si vetat dominans ille in nobis Deus injussu hinc nos suo, , demigrare: V de quo 'thagorae et Platonicorum dogmate cons. Davis. ad ili. Ioc. quod vero in isto loco addit, Deum ipsum. toni causam moriundiidedisse, et c. de Ostri Ι. 3I. Stoicorum sententiam defendit, id recte putat Pearcius ad loc. Ossio. cit.) Catonis amici gratia potius, quam suo judicio, fecisse, quippe cujuS Catonis recens mors ominnium tum ore celebrabatur. Certe sententia Cicoronis fuisse Videtur, quae ex locis
Sonari. Scip. c. 3. de Seneci. c. 19. Patet; PraeSertim CX Dostremo loco, in quo oblitus,
se ex Catonis Stoici persona loqui, suum judicium, contrarium Stoicis, exponit. cons. de Fin. III. 18. Denique jam apparere putamus eX disputatis, O croncm in hae quaestione, quae est de divino numine, et Platonem et Stoicos fuisse Secutum, quod accurate legentibus locos adductos liquebit, praesertim ex opere dc Legibus et Tusc. Quaest. in quibus ex sua ipse persona loquitur: et fatetur ipse, do N. D. III. sim. DIIVi Balbi Coitae, .disputationibus de Diis peractis, sibi, ut Academico, Balbi, Stoici disputationem, se ad veritatis similitudinem videri esse propensiorem. V De qua re qui plura velit, altius indagata, adeat egregiam dissertationem Schostenti, do Philos. Cic. Ioco, qui est
de Divina Natura , in qua, quae diximus, suis Singula argumentis fulcita inveniet. His igitur in quatuor genera dispersis naturae initiis, Seminibus aut elementis, totum aedificium morale Cicero exstruit : ita ut nullum incumbere homini ossicium censeat, quod . ad unum ex his quatuor fontibus non commode referatur , indeque derivetur. Atque revera nulla hominum conditio, status aut Ordo eXcogitari potest, cui alia instent ossicia, quam quibus cognoscendis ex constitutis principiis detur locus. Ut vero illa ex Cicerons eXposita principia universe dijudicemus, nobis, si Ciceroni assentiamur, de fonte et modo hauriendi principii Philosophiae moralis de qua re nune non quaerendum esse putavimus , atque cogitandi, argumentandi et disserendi legem ejus di rationem spectantes et tenentes, de Ciceronis sententia ex Cicerone judicium feramus.,