장음표시 사용
161쪽
is: η ditum millibus , ac ducentis equitibus eodem Ioannem Mediceum miserat . Itaque Veneti, ac Ssertiadae junctis opibus Rhaetos transitu prohibere nituntur, ne ut Galli summopere optabant) iis, qui Laude erant, adjungerentur. Levioribus igitur certaminibus potius, quam justo praelio aggrediuntur , leViores equites eo pugnae genere assueti modo lacesse re, modo fugae timulatione longius elicere I tum vehementio ri impetu adoriri. Gens hujuscemodi praeliis minime assueta cum triduo inter Abduam, Brembumque amnem octo a Be gomo passuum millibus substitisset; neque pecunia ad stipendia per luenda ; neque commeatus ad alendos millites inumnisset; morae impatiens, taedio consecta, levitatem Gallorum, Rentiique Ceritis, qui eos ductaverat, negligentiam incusans, Λι--. PO, 'uo prosecta erat, itinere in suos fines regressa est. -- -- res gestis, ad Abiatum occupandum Sibrtia animum adis cit, ac Ioanne Mediceo cum militum manu praemisso, qui pontem disjiceret, quem in Ticino amne ad Busalorum Galli struxerant, praesidioque firmaverant ; mox ipse cum Mediolanensium popularium agmine , qui militiae adscripti fuerant, eodem contendit ; illiusque moenibus ab oriente sole usque ad meridiem tormentis quassatis , summo ardore oppugnat . Propugnatoribus , quamvis initio ingenti conatu hostem repellerent, ea tamen ViS animorum, aut corporum non fuit , ut milites per aggeres, fossasque aquis oppletas muro appropinquantes sustinerent, atque impedirent, quin eodem die magna eorum Caede, oppidanorumque captivitate, locus opima praeda refertus misere Caperetur, aC diriperetur ; licet relata ex hostibus spolia maxima postea cladis semina fuerint ; ut pote quae exitialis vi morbi correpta, pestiferam luem in Galliam Cisalpinam, ac praecipue Mediolanum di fuderint, quae late plebem pervagata, in ea civitate quinquaginta ferme mortalium milia orta iri absumpserit. Dum haec gererentur, Gauserius, qui, ut di-- - ximus , ad Mortariam substiterat , foederatorum exercitu adventante , Novariam se receperat : acrius a nostris obsidetur ;Commeatuum, qui e citeriore Ticini ripa in castra supportabantur, facultas adempta s multi pedites, atque equites belli incommodis affecti trans Alpes iter arripere ; alii signa deserere ; robur exercitus in dies debilitari, atque instingi; jam
162쪽
non ad belli decora Gauserius adspirare, sed reditum in Gai liam incolumem moliri quem periculi plenum absque Helvetiorum auxiliis mente circumspiciebat, quos, cum ad quinque millia, transgressis Alpibus, Eporediam pervcni sse , atque ob aquarum copiam, quibus Sestes amnis praeter solitum excreverat , trajicere non posse intellexisset, Novaria motis castris, instructa acie , ad Romananum ejusdem fluminis ripae adjacens oppidum progreditur, ut trajecto flumine , sibique Helvetiis junctis tuto itinere in Galliam proficisci possit. His cognitis, foederati propius hostes copias admovent ue dissentientibus Ducibus , rectane hoste in patriam Contendente, incruenta victoria potiri ; an pugna lacessitum in martiS aleam clicere , ac cogi praestaret. Nonnulli, inter quos Prorex Neapolitanus erat, cum jam sex millia passuum hostes antevertissent, ulterius munime progrediendum Censebant. Carolus Borbonius, cui de Burgundia subigenda consilia pessimo conatu suseepta, irrito eventu cesserant, atque ad exercitum in Italiam se contulerat, ut, qui semel a Rege defecerat, fidum, ac gnavum se Imperatori ostenderet, non hostium fuga contentos esse opportere, sed pleno gradu properantem victoriam excipiendam esse Clamabat ue tantumque eo die itineris conficiendum, ut postero hostem Perterritum, PaVOre , ac consternatione dejectos milites, vel ad pugnam proficiscentes pertraherent, vel in turpissimam fugam coniectos insequerentur, palantes , turbatosque prosternerent. Dum consiliorum varietate, atque altercationibus cunctando tempus teritur 9 Galli intempesta nocte motis castris, ad diluculum , nondum inalbescente caeso obviis Helvetiis, qui Eporediae consederant, vado Sestem amnem trajiciunt. Rumor de Gallorum prosectione in castra foederatorum perlatuS, multOSCaesareanorum militum ad amnem tranandum, hostesque ρογsequendos illexit. Hi nullo militaris disciplinae ordine , absque vexillis, tumultuario nixu Seste superato, postremum agmen adorti, levioribus certaminibus lacessunt ό variis ex partibus in hostes ingruunt. Sustinuere primo impetum Galli, neque ab itinere deflexere; mox in terrorem versi, minus virium ad obsistendum objecere ; quippe qui quam celerrime itineri conficiendo operam dabant, septem bellicis tormentis, vexillis, aliisque quamplurimis in hostium potestatem relictis. Multi cies, ac prin
163쪽
ρι HISTORIAE VENEΤAEfligati eo die fuere ; inter quos praecipui nominis Petrus Bajamdus, ac Ioannes Cabaneus, qui equo militaria stipendia cum im
perio meruerant. Gauserius vulnere in brachio accepto, lectica delatus, unum id cum reliquis Ducibus curabat, ut incolumes , quantum fieri posset, trans Alpes copiae reducerentur; tommentis , quae itineri impedimento futura crant, neque per Augustae Prietoriae vallem, qua iter facturi erant, nisi vehiculis deferri possent, in arce novem passuum millibus ab Eporedia relictis ; Cum interea Bothclinus, qui cum quadringentis equit,bus subsidio Gallis Sebusium usque pervenerat, his auditis, in
Gallias reversus esset. Foederati, livioris armaturae equite emisso, qui hostes insectaretur , tormentisque in potestatem redactis , quae Galli cum gravioribus impedimentis reliquerant, ulterius minime progrediendum censuere. Legato namque Senatus Venetus signincaverat, Insubrum fines egredi e Republica minime arbitrari : longius enim abductis copiis , neque Insubrum finibus, neque Venetis ditionibus recte consultum iri: at vero , si rationes belli ulterius progredi compellerent, ac in Montisserrati, vel in Sabaudiae Ducis fines copiae ductandae forent, militum licentiam coerceret, Marchionique , ac Duci significaret, id a Senatu in mandatis habuisse , ut ab omni injuria eorum ditiones vendicaret. Legatus igitur Venetus ad Laudem, quae Gallis parebat, recipiendam cum Metaurensium Duce ; Davatus cum Hispanico peditatu ab Alexandriam occupandam proficiscuntur. Laus , Cui Iulius Severinas praeerat, vi non expectata , ad nostros accessit.
Alexandria, quae Federici BoZZoli auspiciis in fide Gallorum
continebatur , cum jam Alpes transgressum Gauserium certis nuntiis accepisset, ultro in Caesareanorum potestatem Concessit, Italis militibus in Gallias commeatu permisso , qui cum ad quinque millia essent, magno usui Francisco Regi fuere. Hic eventus Gallicae expeditionis suit , quae summo ardore , ingenti mortalium opinione suscepta , languescente primum concitatae nationis impetu , mox imperatoris fastu , ac arrogantia repressa , impares exitus habuit : is enim qui minax , ac jactabundus Italiam summa vi, maximisque copiis imgressus fuerat, consilii inops, pavorisque plenus , accisis rebuS, in Gallias reversus est . Senatus cum egregiam erga Caesarem voluntatem re ipsa comprobasset, atque omnia, quibus
164쪽
ex foedere Venetiis inito tenebatur , cumulate praestitisset , bello jam consecto, Petro Pesareo D. Marci Procuratori Legato in patriam reditum concellit ; Ioanni Mauro, qui Praetor Cremae designatus, in Brixiensibus Legatus declaratus fuerat , ut peditibus, ac levioriS armaturae equitibus commeatu
permisso, cataphractis in hyberna deductis, ipse Cremae Praeturam iniret, injunctum. Ita bellum, quod intra Italiae viscera alebatur, disjectum, ac discussum eii ; ac Respublica in spem felicioris sortunae erecta , bellorum se cas bus Senatus prudentia , Ducum Virtute subductam fuisse laetabatur ; cum praesertim singulare omnium populorum in illam studium non
obscuris argumentis renituisset ὁ nam cum ob diuturnos bellorum labores, pecuniae inopia Respublica premeretur, Certatim singula oppida argenti , atque auri vim pro cu)usque facultate contulere, quibus gratiae a Senatu actae : quaecumque ad illarum fortunas augendas pertinerent, summae sibi curae futura semper pollicitus est. Ad haec autem quod inrcgiam erga Rempublicam fidem, atque operam Franciscus Maria, Metaurensium Dux, summus militiae Praesectus, praestititat, in e
rue omnes imperatoriae VirtuteS cumulatae viderentur , quas
ortunae vicissitudine jactatus, domesticis sibi, externisque praeclaris gestis comparaverat ὀ maXimum praeterea , non modo apud Senatum, verum etiam apud omnes civitatis ordines favorem & gratiam iniisset, de suprema imperatoris exercitus dignitate illi tribuenda a Patribus actum est ; cum praecipue plu- rima accederent, quae non parum illi ad amplissimam consequendam dignitalcm favere viderentur e ditioncs imperio illius 1ubjectae ad laeva Adriatici maris littora sitae, quae e re- ione Dalmatiae Veneto obtemperanti respondent, haud inc-iocri usui Reipublicae isturae r nam frumenti maxime ferax ea pars Italia est, hominesque ad bella aptos gignit, ut mi meatus , & milites momento praestare possit ; quae ad urbes.
atque oppida Dalmatiae tuenda magnum adiumentum afferre poterant. His de causis Senatus imperatoria Metaurensem dignitate insignivit ; iis conditionibus adsectis, ut trecentos ac vigintiquinque Cataphractos, ducentos leviores equites in usus ili aleret: annuum illi stipendium octuaginta aureorum millia persolucrentur, quorum quinquaginta in cataphractoS, tri-H. Mauraceni T. I. G 3 ginta
165쪽
314 ginta millia in leviores equites impenderet : ad haec quinque
illi aureorum millia aere publico penderentur ; eaque omnia decora, ac privilegia , quae terrestrium copiarum imperatoribus deferri solent, attributa sunt. Nam vetere Reipublicae instituto inolevit; ut, quemadmodum navalium armorum suprema auctoritas penes patricios semper cflet, qui, tria deposita, atque arma induti proprio milite, atque indigenarum maritima peritia ingentia facinora
edidere , imperiique Veneti fines in Orientis longinqua loca
propagavere; ita qu e ad terrestres pugnas tractandas spectant, exterorum ducum, quorum spectata in Rempublicam fides ataque eximia virtus pneclaris bellicis actionibus emineret , imperio , fidei, atque Curae committerentur. Cujus consilii rationes eas plerique retulerunt, ut Vcncti, qui pacem inter c, ves , concordiamque semper summo studio aluissent , quieti publicae perperam consultum existimaverint, civibus tantum a ctoritatis impertiri ir exercitus subjicere; summae omnium reorum praeficere ; ne dominandi assiletudine transversi client iis , atque amicitiis nixi, popularique aura suffulti, opibus, ataque imperio in publicam aliquando perniciem abuterentur . Usu namque compertum Bisse, ab iis respublicas saepe labefactatas, ac pessumdatas , qui magnam auctoritatem nacti, civiumque privatas sortunas supergreisi, sibi ad arripiendam d
minationem gradus struxere. Romanorum exempla documem to esse, qui cum exercituum Imperatoribus Rempublicam permisissent, ii totis viribus ad dominandi libidinem , non ad
imperii incrementa usi, patriam sanguine Civili foedatam, ac domesticarum tempestatum fluctibus obrutam , suis parere consiliis, ac nutibus coegere et quocirca nihil mirandum, si V neti mortalium omnium publicae libertatis studiosisimi, m derata imperia civibus tribuere , maritimaque gloria contenti terrestres copias exteris Ducibus subiecere . Verum non defuere , qui verius fortasse universam liuiusce instituti rationem non alio , quam ad tempestatum illarum statum reserendam duxere, quo in Italia complures PrincipeS, Rc publicae , ac
Reguli imperabant; quique vel amplitudine familiae illustres, vel militari disciplina clari erant, astinitatibus, clientciis atque amicitiis fulti quoscumque manu promptos , atque ingenio Diuitiam by Corale
166쪽
nio ad militiae munera obeunda idoneos existimarent, ad se iuer trahebant, ut in eorum manibus quidquid, vel peditum, vel
equitum roboris erat, reponeretur. HOS Principes, ac Respublicae sumina vi auri illectos , annuisque stipendiis obstrictos copiis praeficiebant et illorum ductu , atque auipiciis limites non
modo tuebantur, verum aliquando provehebant et inde Picinini, Sfortiae, Fortebra ii, Carmaniolae fluxere , qui egregie militiae muneribus functi memoriam in omnem posteritatem propagarunt, humilique loco, abjectiS parentibus orti, virtute sibi ad summos honores , atque imperia gradum fecere. In ea tempora cum Respublica Veneta incidisset, ubi terrestre imperium laudi maritimae adjunxit, a procerum rerumque publicarum , quae tunc in Italia florebant, exemplis non abhorrens , gravissima bella exterorum Ducum auspiciis gessit rcum interea , quae ad classes , bellicosque maris apparatus, totamque navalem rem spectarent , civium virtute, ac discuplina administrarentur, quam , veluti propriam , cum Republica ortam, atque ab illius incunabulis exceptam majores nostri per varias temporum success1ones Posteris transmisere, nullamque maris oram, vel procellis infestam, vel piratis infamem , formidandam uspiam censuerunt et opes, atque imperium a parvis initiis ad summam amplitudinem perduxere. Neque vero dubium videtur, ita si tempestates tulissent, quin plurimi bellica virtute , rerumque gestarum fama noti cives terrestribus pugnis praeesse, neque minoribus terra, quam mari praesaris facinoribus Rempublicam illustrare potuerint. Verum ea , quae arduis rerum maritimarum casibus, periculis, ac laboribus probata virtus enituit, ad continentis imperium adipiscendum, aut augendum Veneti minime utendum rati, a veteri instituto nunquam recessere , neque decursu temporum confirmatum immutari voluerunt. Quo fit, ut vani illi metus penitus a Venetorum magnanimitate alieni existimandi sint, quibus plerique permotos exteris magis, quam civibus terrestres copias committere solitos fuisse sibi persuaserunt ; cum ingentes Classes milite refertas eisdem tradiderint , atque in triumphi morem e praeliis redeuntes in civitatis sinum hostium
manubiis onustos exceperint Verum, ut ad institutum reve
tar , Metaurensum Duce imperatore declarato, Ioanni Fulgo-
167쪽
so Genuensi, qui principatum in patria adeptus antea suerat, centum Cataphractorum equitum praefectura a Senatu tributa est ; horum quinquaginta sub Alexandro idi totidem sub Caesare fratribus stipendia publica mererent. Aloysius Gonraga Ro-dulfi filius militiae Venetae est ascriptus , annuum stipendium pacis tempore sexcenti aurei, bello mille decretum, quo cenis tum cataphractis, aut ducentis levioris armaturae equitibus Reipublicae militaret. Hoc anno de munienda Iadera urbe , quae Illyrici caput est, variis consultationibus in Senatu agitatum; cum Sulcimanus Turcarum Imperator post Albam Graecam in Pannonia Occupatam, no is in dies oppidorum accessionibus imperii sui fines late propagaret , ac nuper OstroviZZam sibi adjecisset, quod oppidum, a Laurana in agro Iaderensi posita haud longe distat, propinquitatemque ferocis , ac potentissimae gentis provinciae pertimescendam Senatus censeret. Nam terminatur Illyricum a septentrionali plaga Pannoniis; a meridionali vero Aciliatico sinu ; ab occasu Istria ; ad orientem solem Moesa, linea, quae a Savi fluminis diverticulo ducta juxta Mardum montem protenta , Liburniam ab Epirotis disterminat. Urbium , atque oppidorum numero , incolarum frequentia, ac serocia, frugum ubertate , snuum , ac portuum varietate , quibus universa ora maritima distinguitur , insignis provincia fere omnis ea tempestate Reipublicae imperio continebatur. Iadera inter civitates principatum obtinebat , archiepiseopali dignitate, agri sertilitate, & amplitudine, civium opibus, Castellis, quorum tria , Laurana scilicet, Nadinum , ac Novigradum praecipua habebantur, longe ceteris anteibat praeteritisque temporibus saepius cervices a Venetorum dominatu excutere ausa , sepius domita , at repressa fuit. Hanc civitatem totius Illyrici primariam majoribus praesidiis firmare , vallo, fossa, propugnaculis munire; tum ad cives in ossicio continendos ; tum ad hostes fortius sustinendos Senatus decrevit: ea omnia ita praestita fuere, ac subsequentibus temporibus cumulatius aucta, ut inter praecipuas Veneti imperii urbes, situs opportunitate , incentum firmitate, ac propugnaculorum magnitudine merito Connumerari queat.
Dum haec summo studio geruntur, quies, quae summa omnium Diuitiam by Corale
168쪽
mnium laetitia Italiae parta vidcbatur, brevi labefactata , ac convulsa, majores exitiorum, ac Cladium ruinas dedit. Franciscus Galliarum rex Gauserit turpi ex Italia discessu comm tus, non per duces bellum gerere, sed ipse in Italiam cum ingenti exercitu. ad Insubrum imperium recuperandum proficisci statuit . Ea re cum vehementer CaesariS animus angeretur , antevertendum ratus , in Galliae intima praecordia bellum inferre statuit , ut Regem a novis in Italia ciendis motibus revocaret ; eo praesertim Caroli Borbonii consiliis, atque adhortatione ductus, quem , quod auctoritate , Sc opibus inter Gallicos proceres eminebat, maXime ad commovendos populos , ac res Gallorum turbandas aptum sore censeret : heri posse, ut regno lacessim , de invadenda Italia Francisci consilia interturbaret, coeptisque, sortuna favente, Borbonii existimatione parte aliqua Galliae potiretur : Cum in primis Henrici Angliae Regis opes accederent, qui veteribus, recentibu Lque injuriis Gallis insensus, cum Imperatore se jure societatis devinxerat, ut si uterque diversis e regionibus ; Caesar ex Hispania, aut inferiori Germania ; Anglus a Northmanis regnum eodem tempore aggrederentur, omnia illis prospera futura sperandum videretur . Magna praeinia a Caesare Borbonio proposita ; ut in avitum imperium restitueretur ; Narbonensis Galliae regio adjiceretur ; regiis titulis insigniretur. In eam maritimam Galliae oram Caesar arma invehenda duxit, quae portuum , ac sinuum frequentia, & amplitudine ad comparandas, atque augendas classes valde est opportuna, atque ob celeberrimum Mas 1liae emporium ad negotia , quae toto Mediterraneo exercefltur, excipienda Valde accommodata. Borbonius itaque , ac Piscarius , quem Caesar expeditioni praesecerat, Cum quingentis Cataphractis, octingentis levioribus equitibus, quatuor Hispanorum, trium Italorum, quinque Gemmanorum millibus peditum Nicaeam proficiscuntur : & licet neque terra tantae rei perficiendae vires pares essent; mari vcro regia classis Caesaream, Cui Hugo Montata praeerat, superaret ; omnia tamen Imperatoris decretum, & Caroli Borb iiii constantia vicit. Cum exercitu Provinciam ingressi Taurei, tiar turrim hodie Tuonem vocant ) quae portui imminet , expugnant. Aquae Sextiae urbs regionis primaria ultro in Cae-
169쪽
sareanorum potestatem venit . Illius auctoritatem alia minora oppida, nullo obsistente , sequuntur; cum enim quas hostibus opponeret justas copias in agris rex non haberet, praesemita. tra urbium, oppidorumque moenia Continere milites , quam dubiam martis sortunam experiri malebant, donec rex , cui Cassiareanorum in Galliam ingressus valde inopinatus acciderat, exercitum instruere, Germanisque & Helvetiis firmare posset. Animis inde auctus Borbonius auctor erat, ut Rhodano amne trajecto, in intima Galliae loca exercitus duceretur; Rege i parato , pecunia laborante, suis copiis haud satis fidente, externis subsidiis nudato, aditum ad tutam , peramplamque de hoste victoriam reportandam patefieri . Vicit tamen Piscarii , Hispanorumque militum sententia , qui Massiliam oppugnandam Censebant, opportunitate loci adducti , qui ad Gallias subigendas, atque ad Italiam invadendam alliceret. Universis itaque Copiis urbem aggrediuntur; dispostis tormentis moenia quatere 3 Cuniculis occultos in civitatem aditus moliri s nihil non experiri, ut perampla, nobilique Galliarum urbe potirentur. Verum irrito cuncta conatu cessere ; nam murorum firmitudo , militum virtus, Rentii Ceritis, cui ex Italia in Galliam profecto civitatis tuendae munus mandatum fuerat, Pra stans rerum militarium usus , incolarum erga Regem incredibilis amor, in hostes acre odium , fortissimo munimento erant. His certa auxiliorum spes accedebat, quae mari, terraque -- gno studio comparari certis nuntiis afferebatur; cum rex Avinionem prosectus ingentes copias undique colligeret . Caesareanis, neque pecunia in promptu erat, neque Anglus North-
mandiae bellum intulerat , neque Caesar ab Hispaniae finibus in Galliam irrumpere potuerat. Itaque cum quadraginta dies in Massiliensi expugnatione contrivissent , tandem re desperata, exercitu amoto, discessere, & quammaximis itineribus pota erant in Italiam contendere , minoribus tormentis in flustra comminutis, mulorumque dorsis impositis s majoribus , quia propter Alpium confragosa itinera duci non poterant, Genuam
navibus comportatis Galliarum rex Mediolanensis ditionis recuperandae opportunitatem advenisse arbitratus, si maximis, quas Collegerat, Cin
piis recta in Italiam proficisceretur , dum hostes improspero
170쪽
Massiliae eventu animos dumisissent, Helvetiorum peditum sex is 14 millibus, totidem Germanorum numero, ex Italia, Galliaque decem millibus delectis militibus , cataphractis equitibus ad duo millia , paribusque levioris armaturae equitibus stipatus incredibili celeritate in Italiam contendit . Ferunt itineri accinio Ludovicam matrem significasse, antequam Alpes trajiceret, convenire se illum, & colloqui cupere ; Regem licet omniabus pietatis ossiciis matrem in omni vita coluisset , veritum, ne muliebri affectu mentem nulla re immutandam flecteret , illius colloquium renuisse. Itaque Franciscus, per AlpeS Cottias τὸ in M'arrepto itinere, per Salamorum fines progrestus , eadem die prima cum acie Vercellas , qua etiam Davatus Albam cum equitibus , atque Hispanis peditibus pervenit, Germanis inse- -R 'quentibus, mox Borbonio Duce et postridie Davatus Alba ad vicum Iriae juxta Padum prosectus: proxima luce suas copias Ticini cum Prorege con)unxit . Tam inexpectato , Celerique Regis in Italiam adventu perculsi Lanrius, Borbonius , ac Davatus, de bello administrando consiliis statim initis , Mediolanum robur exercitus traducere, dicinum valido militum praesidio munire statuunt . Illi tuendo Antonium Levam cum tre- Eentis cataphractis, ac quinque fere Germanorum peditum millibus praeficiunt : cum reliquis ipsi copiis Mediolanum contemdunt ; Ssortiae, qui Pisleoni erat, fgnificant , ut nulla mora
interjecta eodem Conveniat. Verum eo in statu civitatem offenderunt , ut adversus ingentes Regis conatus defendere se illam possie diffiderent : pestilentia, quae tota aestate saevierat, urbe deformata, summa frumenti , rerumque omnium inopia laborante. Ad haec vero, cum moenia , aggeres, propugnacula iere solo aequata essent , neque prae temporis angustia HL seres, atque opifices ad ea reficienda vocari , aut comparari possent; Gallique cis Ticinum castrametari ab exploratoribus nuntiarentur 3 1atius esse duxcre, spe ad meliora tempora servata, sortunae, ac felicitati licitium cedere . Quocirca edicitur , ut copiarum duces in crastinum parati copias in promptu habeant. Interea vero Franciscus Stortia , qui cum suis Ticino movens vix duo passuum millia consecerat, a Ferdinando Castriota , tormentorum machinarumque ductore , de Gallorum Cis amnem Ticinum transitu admonitus, vetitus, 'ne sibi ali