장음표시 사용
131쪽
Eraseast ii. Aristoteles.& itidem qua doque Cicero. Locus Aristotelis est prtino libro Rhetode locupleti- ricorum, Ciceronis in Topicis, Quintiliani institution ulibro quinto cap. i. Porro nodi ratione.po sine causa ait, & itidem quandoque Cicero. Is enim etsi in Topicis hune locu esse aiesteriore comia expertem ams,tame secundo libro Rhetoricorum diuersam eli secutus sentetitia, quo mentario. in loco se habet: Recedunt autem ad coiecturam saepe quaestiones, testimonia, rum res quae contra omnia uterque sim ili via praeceptorum torquere ad suae causae commoda debebit.Nam & exquaesti ne suspiciones,& ex testimonio & rumore aliquo, pari ratione,ut ex causa, aut ex per sona ,& ex facto duci oportebat. Quare nobis & ii .idetur errare, qui hoc genus suspicionu artificii no putant indigere:& ii qui aliter hoc degenere, acce omni coiectura praecipiendum putant. si quis igitur testimonia.) Hoc dicit, testimonia sue pronunciata bifariam cosiderari posse:primum quatenus ab illis ipsis quom fiunt, in rem praesciate dicuntur. hactenus ea arte carere. Deinde, quatenus orator ea aliunde lumpta, suo accommodat proposito: qua ratione utiq; Si ista sub artem cadere. id quod & Quintilianum sensisse verba eius plane ostendunt. Libro enim iuinto, capite de ea emplis, sici, bet. No nunquam cotingit iudicis quoque, aut adue arii, aut eius qui ex diuerso agit,dictum aliquod aut factum assumere, ad eoru quae intendimus fidem. Propter quod suerunt, qui exempla & has aut horitates, ibationum i inartificialium et se arbitrarentur, quod ea no inueniret orator, sed acciperet. Plurima autem resert. Na testis, Sc quaestio,& bis similia, de ipsa re,quae in iudieio est, pronuneiant. Extra petita, nisi ad aliquam praesentis disceptationis utilitatem ingenio applia cantur, nihil per se valent. Nili sine arte credimus dixisse Lucanuo Dissicile iudicatues inquit Lucanus primo Pharsaliae t ibro uter iustius ad gerendu ciuile bellum arma induerit, Ca sarne an tapetu cum magno uterque iudice causam suam tueatur. Cae-Ωrix enim causam nisi proba sient dis ipsi,nunqua illorum benignitate vicisset. Cotra peius, non modo approba: Orem, sed adiutorem etiam habuit causae suae Catonem, Vticensem, hominem tam integrυm prudentemque, ut haud scias huic ne an diis ipsis credendum sit. Simile quidda apud Cicerone est pro Q Ligario Principum inquit dignitas erat pene par,non par fortasse eorum qui sequebatur causa tum dubia, quod erat aliquid in utraque parte, quod probari posset: nune melior certe ea iudiciua est, quam etiam dii adiuuerunt. Vel in oratione, eaque vel libera. Liberam orationem hie eam intelligit, quae libere . ae citra coactione omnem pro sertur. Expressam,ad qua vi atque coactione quadam copellimur. Fitque haec expressio duobus modis, religione,& tormentis. Religione. cum quis iureiurando ad dicendum veritatem adigitur. Tormentis, quoties dolore ac cruciatu veritas exprimitur. Iuratam denique orationε vocat, quae a iurato dicitur. Quaesitam,quae per quaestiones ac tormenta elicitur. De quibus omnibus multa Fabius Q intilianus libro quinto circa principium. Vt qui interrogatus. Multa apud autho res passim leguntur de fragilitate vitae humanae, dum alii bullam,alii sumi umbram, alii somnium quod dam umbrae esse hominem dicunt, alii arboru soliis ac frondibus coparant. Elegas ea de re praefatio est apud Plinium in librum septimum. Quis fuerit autem qui hoc modo, quem innuit Rodotiphus,breuitatem vitae nostrae signiscare voluerit,in praesentia mihi non succurrit. eomparationis utibias, O goomodo ea ab exemplo Osimilitudine disrari Tum,quo sensu iist accipiendum, quod remparatio Gosemper in uua tertio tam
p. xx IIII. Comparatimnis utilitas.
Omparati equens est,m magno usui rhetoribus locus. Paratus enim fere, ad manu est. Et quoniam ex iis sumitur, quae non altesint eruenda ,sed propemodum nota
132쪽
sunt, atque consticuae etiam expeditam proinde Kim habes
ad rudiores animospermovendos. In nomine vero non fia Fab.liris'
quequaque consentit Uin. Namque apud poetas comparata ' μtionem vocant grammatici, quam nos similitudinem dicimus. quale est, set veluti magno in populo cumsepe coortas Seditis, quaesequuntur: notu est enim apud mi ι- viro, Aeri. lium locus. eis quam comparationem nos,istiplerunque exemplum dicunt, quo nomine utitur Aristoteles. Et essene exemplum inter comparatased non omnibus compara ' 'tis conueniet hoc nomen. Euanuis enim istud apud Cicerone An vero vir a Uimus, P. Scipio Pontifex Maximus Sp. Melium mediocriter labefaciantem statum Reipublicae
priuatus interfecit, L. vero Catilinam orbem terrarum caede In Catil.in-
incendiis vastare cupientem, nos consules perferemus quanuis enim istud inquam exemplumsit, non tamen istud quod ubiiciemus dici poterit exemplum: Ego te consulem pistem, cum tu me non putes consularem ' Et apud auintilianti m in milite Marianoe si tribunus esses, hoc fecisses ' Si i , miles,hoc tuli sis comparatione eri certum est probare enim vult,quia aduersarius,nec si tribunus fuisset,hoc conari nec si miles,hoc perpeti voluisset ergo nec istum tribunum qui occisius est,id debuisse tentare. nec militem qui occidit perpeti. exemplum vero istud esse nemo dixerit. Nam istud multo apertius apud Virgilium Capit que dolis,tachymiaque coacti, a. Aineid. uuos neque Diides,nec Lari seus Achilles,
Non anni domuere decem,non mille carinae. Indignitas rei comparatione, non exemplo colligitur. me
enim vult e cere poeta, indignissimum fuisse, capi unius
133쪽
Comp Explicemus ergo quid disserant comparatio m exem-rzmta si plum quomodo item a comparatione similitudo disiematur.
mii lxvdMς--,ocamus, cum duo, aut plura in tertio alia
quo conferatur,quod communesit eis: VLCatoni licuitsequivida de hoe bestum ciuile, ergo Ciceroni licebit sequi. Commune es hisi V p Α ambobis squi bellum ciuile. Exemplum sileriei quae icomparationis. Est enim vel aliquid maius, velpar,vel mianus,quod ad imitandum, Mitandumuefiumitur. Us ea non serum huius locised etiam asterie ducitur ut apud Lucanue -omni uepotestas Impaties consertis erit.Subiicit Ne lo-gefactorum exempla petantur, Fraterno primi maduerunt sanguine muri. Romulus enim, m Remius,primi Romae reges,sendut non posse regnu in consertium mitti. Et a coniu-
vpr ς p. io natis etiam praediximus duci.Similia sunt,quando iungutur
' 'μ' isti ua non in tertio quo se ambobus commune,quemadmodumst in comparatione sed utrunque in singulis, quorum
quemadmodum hoc in istosic tyudse habeat in illo M si dia
m Quintilia eam,quemadmodum vaseula oris angustise perfusem humo ' ' μ' - 'uot eoiam Insim autem iniustantibu , replentur: sic tenera puerorum ingeniagrandia non percipiunt: modica, viribus seis apta commodius addisiunt. His vaseula oris arcti, minora puerorum ingenia conseruntur, non in xno aliquosed ista,in eo quod es,non admittere ea irae impet uperfunduntur:haec in eo quod diffisior asubito nequeue ας Mi amplecti. Cum dixerim autem comparationem in dinoseri, ' ' '' quod sit comparatis commune: nolo quenquam id fallat,'''-'' Od nonnunqua eis quae comparantur,se a singulis tribμμη
tur propria. Vt si Didonem decet habitare tricam, decebit
m Aeneam petere Italiam. Euanquam autem non in uno proximo conferuntur ista , non tamen argumentandi vis
134쪽
in singulis estposita in communi quod ista coiuvit. Nesenim hoc nititur Aeneas, quod vel Dido in infica habitet, v l ipse Italia petat,sed eo quo ubiicitur apudpoetam: Et
nos fas extera quaerere regna. ut sit argumerationis huius iste velut neruus: Didonem decuit peregrina regna quaerere, ergo Aeneam itidem decebit. Sic etiam Iuno: Pallas ne exurere classem Argiuum potuit, quaestiuuvtμ deinde ubiecit: tieri ego una cum gente tot annos Festa gero: commune am- libg. musta bobus quo Iuno nititur, est ulcisci inimicos: visi stipuia deis μ' ' tuis ulcisii inimicoss.os,is Iuno poterit. Causea vero prompter quamsic diducsitur istapotius, quam comune in utrisisponatur,non enl negligenda nobis,quanquam in nonnubiis ad eloquendi magis,quam inueniendirationempertineat inplerin ta menpraecipua est,m acris in istis inuentio. Primum,
quod latius minὐs dialectice, hoc estperplexestinoses dicuntur ista m latitudine,atque diuersitate decorem quenda accipiunt.quod selum fere sectatus videtur Virgilius,in exe-psi,quod priore posuimui loco. Deinde quod ea quae poterant alioquipari ortasse videri, explicatione quid in singulis intersit,ingens plerunquein alteram partem capiunt incrementum . Vt insecundo exemplo,cumpossissetprimum Pallada, nihil adiecit Iuno, quo minorem istam mos ret, quasi tur putaret, quaerere maiorem se alterius deae conuicios eri. Aecu adpresenam suam venisset, non iam opposiis Pasta-di, ut diceret: e t e sed adiecit, quae diuum incedo regina. Nec id tisputauit. addidit etiam, lovirique oror O coniunx. ut vel ex hac magnitudine siua admoneret, minoris numinis oe velutpriuatam deam esse Pasta L. Postea seuliecit Paluda exurere potuisse,hoc est funditus euertere classem Argivorum,quodque plussit id unis tum e aris iniuria Η -
135쪽
vero non unum odisse sed gentem: neque tamen euerterepotuisse,ant parnasseumere sed etiam bellum cum cotumacibus Dethος supri nerere,f. quidem tot annos. Sic in exemplo Ciceronis quod
h ipsi' P visi Miter diceretur, P. Scipio recteseditiosum ciuem interfecit, ergo nos recte interficiemus e paria pro- Iam ante mo- pemodum hoc pactosebant. Diduxit ergo, singulas apparatu instruxit. P. ergo Scipio cum Spurium sebum T ota sues mediocriter labefactantemflatu Reipublicae priuatus inter 'ςςisem suis- sicerit, quid nos Catilinam,nonflatum Reipubbcae,sed or-ρ' ἷὸm tre urum: non labefactantem ,sed vastare cupientem: non mediocriter, sed caede oes incendiise eum nos, non priuati, ut Scipio sed COSS. non interficiemus sed perferemus' Si tamen haec acrius intueamur Iatia uerit dicere, duplicatis e locis constare his argumentationes. Hi sint hine dum a minoribus: Pastis potuit, ergo Iuno poterit. Scipion priuato licuit, ergo COSS. licebit. Hinc vero ducantur a maioribus: potuit ob noxa unius euertere classem Argiuum, ereto indignum erit mihi tot annos una cum gentes na co- tendere: γ potuit occidere Spurium Melium mimu obnoxium,ergo poterimm Catilina celeratissimum.
' χ' - ιri a Tit., Liuius libro quarto ab urbe eondita. Rodolpho ut nome pro ridie fuit in eausa, quod Cicero eode in loco utriusq;cae Triti tam facit.Neque enim opinor ta dementem fore quenquam,qui ei odiis menti QR N 'A., irid, Eiusmodi esse non solent errores hominum in Su im ieeedit illud quod quemadmodum hoc loco,ita etiam post semel octo R . - , Tiberii Graech positu est, in erratis autem libr-'qvς hebristititia. Ego te eonuitem putem. Verb sint M gnitorum se '- Ipsis h=ui eonsul mansi iniici iuberet. ille reiecto licto liv hui, nee Ero tibi senitor sum. Author valeri Oidon Cieero tertio libro de Oratorφ. D. Hierodixina' lib. 6.do libς d es dein propemodum sententiam tribuir
136쪽
principem,eum tu me no habeas ut Senatorem' Et Fabius lib.octauor Ego te eo sulem putem,cum tu me non putes esse senatorem'Alludit eode Cicero in secuda Philippi- ea, non tractabo inquiens ut consulem, ne ille me quidem ut consularem. Et apud Quintilianum in Milite Mariano. Quo tempore C. Marius bellum gerebat aduersus Cimbros, eo tepore tribunus quidam militu, propinquus eius imperatoris, pudicitia militi cuidam volens eripere,interfectus ab illo est. Atque lisse militem ut Ciceronis verbis dicam ille vir lummus,scelere solutu, periculo liberauit. Hinc ortum argumetu declamatoribus,pro reo illo dicendi,quod fecit & Quintilianus. unde & declamatio ipsa Miles Marian inscribitur. Sed etiam a specie ducitur. Hic meminisse oportet illud.quod dictum est prius. eapite.ε. nempe quod attinet ad rationem inuentedi, indiuidua quoque species diei pollec quido eade plane ratio indiuidui ad speeie, quae speeiei ad genus. At loqui no facile intelligi potuerit,quomodo haec argu metat io dicatur ducta a specie: Romulus Remum fratrem imperi; cosortem ferre non potuit. ergo nemo in summo imperio costitutus,patiens cosortis erit.verba Lucani primo Pharissaliae libro haee sinit: Nulla fides regni sbelis,omnisque potestas
Impatiens consortis erit, nec gentibus vllis Credit nee longe factorum e empla petanturi Fraterno primi maduerunt sanguine muri.
Vt si Didonem decet habitare Afrieam. Aeneas Didoni apud vissi'.qorto A
neid. inter eaetera respondet in hune modum: Si te Carthaginis arces Phoen issem.Tyriaeque aspectus dei met urbis: Quae tandem Ausonia Teucros considere terra Inuidia est Similitudo ad quid maiorem habeat vim,quomodo involiganda. Dishmilitudo quid sit, unde comparatasimilique fumantur. p. xx mos nium locorum e quibus ducuntur argumenta,nustifere minus es virium contra renitentem auditorem,quam similitudini. ad eum vero quistotesequitur, docendumque sepraebet, accommodatior nullas e l. e perit enim rem ,si recte adhibeatur, quandam eius imaginem subiicit animo. ut cum assentiendi nece atem no asserat, asserat tacitu
dissentiendi pudorem. auapropter ad probandum non ita crebro, ad explanandum inserandumque spe ab oratoribus, a poetis pius adhibetur. Haba tamen persepe probantis steciem similitudo: eo ipse, quod rem qualis sis indicat . Itaque cum legis uintiliani tyud, vascula oris angusti sepefusam humoris copiam restuum , sensim autem in- mentibus , vel instillantibus etiam replentur: non conficitur
ad docendus atque alii eicdum potius,quim ad conuincendsi ella
137쪽
RODO L. AGRI C. DE INVENT.xtique,debere propter hoc tenera puerorum ingenia pro modo virium suarum doceri sed tamen concipiendo qui uerem apud animi uumsub hac imagine,per uadet sibi aliter fierie,i ' p si ς μή Lηcam egregia videtur similitudopro is
ba ad militer. gumento posita: Caesaris an cursus vestraesentireputatis
Damnum possisugae velut i cun ta minentur Flumina quos misim pelagosiubduceresentes,
Non magis ablatis unquam decreuerit aequor uuam nunc crescit aquis.
Planii est videre i qui sic argumentetur: flumina sῖbducta
mari non minuent i um, ergo nec vos deserentes Coarem, retinebitis cur sium reru suarum rigidum esse plane mereue argumentsi. auando verosiumitur,non ad peruincendam rem sed docendam,rapitque mentes adstesimilitudo no iam
qui quis haec audit, cogitat de Caesare vel militibus id quod suntsed inflecte maris, Caesarem infumissi, milites capit quodque in propriis Caesaris militumque personis incredibile fuisset, abrepto iam transformatoque in alienam imaginem animo,velut perstectum in similitudine accipit, prorsus siessi ijsi pes ait. βui si militudo, quemadmodum distinguatur a comparatione, superiὐs diximus. auia
vero tota extra rem est, dissicilior videtur inuentu . uuod nanque confertur, extra rem esse certum esse ut mare extra Caesarem. Id etiam in quos collatio, extra est,cum Piprodiximus non in uno aliquo conferantur .nanque incrementa decremet a maris in Cae rem cadere non possunt,tames
de utroque fortasse in proposita similitudine crescere dici pos
set decrescere, non tamen una in viri que es ratio isto, sed eadem nomina erunt,res liquetprorsus esse diuersas.
138쪽
Demus ergo sipossumus viam aliquam,quo paratius ista d. inueniri queant. Primum Hideamus in re proposita,cui ilitudinem quaerimus, quid sit id quod exprimere similitudine volumus,idque quale sit, quid efFiat, diligenter intueamur.Deinde rem quapiam quaeramus, quae habeat in se alia quid, cuisit similis in ipse vis, qualis est in proposito nostro eius,quod cupimus imitari. Nequesiprimo non occurrat,d si musse binde aliis res excutiamus, m alias: non erit quisquam tam infelicis conatus, ut quiui emel iterumue no cedat,tertio tamen aut quartὸ non eruat aliquid. Aperiamus primum hac via similitudine, quam nobis in exemplum Lucano desimpsimus. Cor repressurus militumseditionem,quid eos similitudine docere voluit 'nempe amplitudine rerumssarum ex illis non pendere. In re quidem sunt Caesar O milites Caesari deseruiemtes. docendum autem est,non esse milites, quibus magnitudo Caesaris sit innixa. Ante omnia ergo quaeredum habuit Caesar aliquid, cui numerus quidam irarum deseruiret, quemadmodum laborabant milites, quodno crescat earum rerum ministerio. Idfuit mare, cui quidem se, minibus vero milites contulit. Circunsticiamus aliud.
Forte tam omni ex parte accommodatum non inueniemus.
Tenuis enim esset ingenii laus Ipsim posset ex obuio Fmi.
Inveniemus tame aliquid. Fingamus, ut dicat homines,admittere se nostestem,sed lucis occlusis receptaculis omnibus, excluseros i m. Sic enim quaquam veneratio selis quae ex hominum usi tribuitur sibi periturasit. lumini tamen reuora maiestat quesiae nihil decresset,sic ne Caesari quide qui quam desiuaperibit amplitudine, licet deserat i m milites sui. Sed protinus e priori similitudinis vi desiisicimus, quod queadmodum ibiflumina aliquid mari inferunt, ita hic ni-
139쪽
hil est quod humi ira asserant sti: nisi velimus dignationem
rim locii accipere admirationem hominum. uuaeramus
aliud tu huc ipse proposito. auid agunt milites ditione' ut
concutiadosatum rerum Caesaris,etiam i um atterat Cae-jarem. Scrutemur aliquid, quodsine damno concutitur. Sω-
puli quibus fluctus perpetuo istuduntur. Se guttis illud,hoe
viuidius. ignem concuti ventis,cD no decresiere,sed ali via
mus. Rufum milites quid praestat Caesaris Ornant quidem augentque decus rerum Caesaris,ex illo tamen opes fiunt ipsis, O dignitas, O singulora magnitudo auaeramus quod ornetur alis,m id sumsustineat tueatur. Terra viret herbistratiams ab ipsis habet ex j a vero herbae recipiunt vigorem. Itas in similitudinem transferemus: quemadmoduisti non sine periculosso reuessi transferrii posse, terra ver; sea fecunditate facile aliassibus herbis reddituram se C aris militii desectionem QR periculo fore, sari ex opibusvis alios milites facile redituros. Sic etiam quisecunduagrum ignauia deserat sibi quidem imminere egestate, agrii celeriter allecturumssa bubertate qui colat. Facile es videre has omnes ilitudines eo ducere,quod initio sumpsimus, nihil militum defectione Caesari periturum de sua magnitudine: quae eo latius diximus, ut uti ipsa copia ostenderemus quomodocas aliqua similitudinis inueniadae via. Multum autem profuerit in hac re intueri, quae de eo cui similitudine quaerimus per tropum quam translatione vocamus) esseruuVide Plautu tur. Dabit namque similitudinem vobis sine cunctatione id, C Rφ'- - t Uata ista propriasut vel nativa. 'siam' qηρ , hi r LP modus sit,similitudine quaeras e lingere: vide quae de amiseel ςςς ' transeatione soleat dici. Vulgo statue iam usurpatur,ardere Ti '' ' quem amore. Parata nobis cotinuo similitudine videmuι ab
140쪽
ene,in quo verus est ardor. Et quonia ardere in Iona etiam
dici partem potes,licebit etia ignissimilitudine ipsum laudare. Vt vel vitupertao dicamus,quea ora omnia consumit ignis,ais destruit quaecunque coplectitur sic amorem mentiti tissima apud nostrarum robur vire . omnes consimere,oe, velut in cinere es=:' . uJ
redactas Nipare. Vellaudando,ut quemadmodu ignis re- ' 'bim immistus,calore ipsis vitae praebet rigoremἰ sic amorem vnti prouisnobis industriamstrenuei agen istimulo ubiicere,nfc que- quam rem ustam recte fine operis amore conari. Sic etiam quia dicuntur homines premi amore, similitudo ab oneribus duripotest. Iam astrictos etiam amore dicimm similitudo a inculis G coperibusumetur. Ita si insanire dicantur furetibus si consim in ignem impositis silanguere, aegrotantibus similabimus. Contra vero si laudare institutares similitudine ab eis quae in laudem diculur trahemus,ut tenace esse amore olidum,no factum,dulce dicimus. Poterit ergo ex eis, quibus horum unuquodque re vera ines, similitudo depro- mi. Dclectus adhibendus est, ut pro rei qualitate ipsam ada-I ,, 'ν ptemus. misi docere volumus,apertasit similitudo si laudare,si lendida si vituperare,pudenda rem tollit simagnifica. Liquidius nanque oportebit rem quaque talem videri, qua lem imagine sua volumus aliam esse monstrare. Disimi- Pisi iliclium non ita creber es v s. auid sint autem, facile es deprehendere ex similibus. Non enim aliud est dissimilitudo,
quam contraria eius, quod ostendere volumus, similitudo. Itaque idem est eorum cum similitudine locus. Coniunxit utruque auintilianus, Non enim vox ceptoris, ut coena, minus pluribus Dissicii uersis idem lucis calor; que largitur.. actatur varie hic Loethinum