장음표시 사용
201쪽
RODO L. AGRI C. DE INVENT.que datur praesidium petere: ubi in re parum auxilij est,
undere tenebras aduersario, huius ignoratione probationis loco abuti Non magis autebunt dialectici ista,quam modici, uisanadum pedum dolore laborantem seu cepit: ubi vetus iam morbus,qqui radices altius quam ut euellipsit egit,nusta ratione leuior fit satis putat stuporem aegris membris inducere,uti huic pro sanitate es, non sentiri dolorem sic certatori, pro probatione est,non intelle audem. Si quis uisurcum eo aduersario contulit pedem,qui sit captionum omnium peritus,m contra quem nihil proficiant astu , redeundum est nimiru ad re i am,quae si artibus comprehensa sit,ex his ipsis viij quae artibus de se traduntur,argumenta ducemus. Da Aristotele Aristippu,desummo bono coierintes da Chysippum m Carneadem ne comprehensionibus, id est, pshne aliquid'ri: da reliquos in omni genere philosephos, decreti uis ambigentes: an non hincfirmamentum roburi, dissutationumsesarum proment, quae editis isdem de rebus, qui que pro captus o,artibusforent inclusuri ' Vi finem ergo faciam,si quemadmoduprius ostendere conatismus, dialeZZiares officium est,probabiliter dicere : ut de quoque certissima percepta maxime dicentur, licet ex mediis deduLusint artibus, ita maxime ex dialedtices instituto iurequefiet. Proximo loco erunt,quae ad haec arcitissime accedent. bdola v ro . captiose, non magis ex dialefiicessisnt ratione, quam monstra morbίque ex constitutione naturae. Materiam e
tur dialectices fiamus omne id esse, de quo probabiliter sdisserere, hoc est, quodproposuimu , quaestio omnis quaecunque demu m ea sit,dum tame meminerimus res, de quibus
per quas disserimus,ex singulis cui que artibus sumi diseserendi autem ordinem rationemque,ad dialecticen pertinere.
202쪽
DIALECT. LIB. II. gi OSed quae sit materia dialeslices, quid aliis asserat artilus, quidque ab iis accipiat, istissis satis, nimium etiam fortasse. Sedignofre aequum es paulo pluribus verbis. Varie
tractantur haec, nec apud omnes conuenit, nichfundamenta
vetuisopuli artis, ad quae reliqua diriguntur: reddenda. 'idcirco de cis paulo exastius fuit ratio: nec enim xlisium ma pax Rο
labat, possunt interse partes conspere. re.
Lignis autem proprium e st materiae nomen. id ex Graeca voce dilucidius apparet. Quam enim nos materiam,illi υλ vocant: unde nos*luam dedueimus. Etiam si me non latet,eam materiam de qua hic agimur, apud illos ἱγδεήν magis,quam υλπι dici. Seio tame esse quibus aliter videtur. H aec obiectio nibilo plus virium habet adue sus ea, quet hoc capite docet Rodolphus,quam qu ς de materia Rhetorices primo libro de oratore disputat Crassius. Habet autem in silmnia hune intellecto. Si dialectice sola probabiliter disputare de omnib' docet, quorsum igitur caeteris nobis opus est artibus Quorsum attinet, illas tanto cum labore perdiscere, si hae una instincti, credibilet de re qualibet texere possumus orationenis Dilutio: Quanquam dialectice viam ac rationem Qua ratione tradit de omnibus disserendi,non tamen hinc colligitur illud .caeteras artes omnes inu- dialectice di-tiles esse ae superuacuas quando fieri potest,ut res ι x dem, diuersa ratione spectatae.diis sputare douersis etiam artibus subiiciantur. Iam dialectice in comune tantum viam ac ratione pa- erat de rebus radae de re quaque fidei tradit. Itaθue in uniuersum de rebus omnibus agit, ut nulli in- omnibus. terim specialiter praecepi a sua accomodet. Reliquae artes, generalem hac disserendi rationε a dialectica mutuantes,suis eam sngulatim materiis applicant. Verbi causa, Praeeipit dialecticus probationes rei cuiusque esse petendas a finitione, genere, specie, proprio, toto, partibus,causis,euetis &c. quae aute rei cuiusq; definitio sit quod genus,quet speetes, totum, partes, causae, meta: id dialecticus speciatim non docet, sed aliud e pete-cu est . ut si quira ,Sitne anima mortalis an immortalis. Hic rem ipsam peculiariter ad 'naturalem pertinere philosophum nemo ignorat: siquidem is naturas reta scrutatur, is quae interire res pos int, quaeve no posint, pervestigar, ae docet: & quaec sique de ortu, Be occasu rerum dicuntur, ea omnia suae ditioni esse subiecta cofirmat. Quorsum igitur eiusmodi in rebus opus est dialectica aut quis eius hie usu ' Hie nimirsi, ut qua via,quom odo. ipsi et i a physico hac de re disseredu sit, videamus. Docet ergo,principio intue du esse, quid sit anima,quod eius genus, quae formae. quae officia, quae causae, quae euenta, quae ei accidant, quae cohaereant, quae pugnent. Deinde, haee eadem quaerenda esse de morte tacti cu prioribus illis sic conserenda, ut quae quibus cosentanea sunt, qui dissentanea.depreliedamus, atq; ita deuiu ex habitudine istoiu, de i hemate proposito in hae aut illa parte seramus sententia. H qc, inquam, dialectice in comune monet dispicienda esse, traditque normas ac regulas quasdam, quibus ceu filo quodam in histe compone- dissecernendisve, ita dirigatur humana ratio, ne qua aberrare possit, neve pro cossentaneis accipiat dissidentia aut coIra, ea quibus probe inter se couetur Aredat dissentanea. ae pugnantia esse. Verum enimuero quaena ea definitio animae, aut mortis si, quod genus,quae causae dcc. in eius rei pervcstigatione, etsi generales aliquot praeceptiones tradit dialectica,tamen speciatim ea ea peti ista no debent, sed a naturali philosopho. Itasi,ut specialis quide de rebus omnit' tractat lo pertineat ad reliquas artes quatenus vero uniuersae sub unam comunem quandam de eis disserendi rationem cadunt, hactenus
subiectae dialectico sint. Aristoteles itaque.)Habet qui de Aristoteles, dialectica utile esse ad tria. Vera his tribus qua tu subiugit:quod tame aut hore Alexadro Aphrodisso. velut particula quaeda tertii illiu videri potest. Iam Rodolphus, omisso tertio, quar
203쪽
te pratorum, alia genuinum insitumque humorem habent, alia nisi deductis si unde
ruta irrigari non pollunt. Notum est Graecum illud. ου παντος αν οσ. Quam tu dissere i iacultatem acceptam refers benignitati natur , ea mihi & similibus mei non nisi arte, te labore contingit. Ego tuam istam felicitatem non inuideo tibi, sed di tu mihi ignostas inuicem velim. si quod ingenio deest,id studeam sarcire industria. Quaquam de s licioribus illis, quanta ad se licitatem istam suam fieret accelsior si munus hoc i parente natura datum, artis adiun ctione reddere mallet illusit ius, quam inertia obscurares Q uJlibet serax sit ager, seraciorem tamen eum reddere poteti agricola, si diligenter colat, si fimo & pingui illa terra, qua margam Plinius vocari ait. bducat. Disserunt scio etiam siue arte non infeliciter ii, quos eo munere dignata eii natura benignior: quanto tamen expeditnis, quanto certius idem facturi. ii tenerent de artem. Ergo. Ut initio dixi , no est putanda so peruacua aruetiamsi sorte unus. Se item alter, id quod ars docet, citra adiutorium artis potuere efficere. Quanto rectius tamcn. Sic Cicero de bonorum te ma- Ars certior lorum finibus libro quarto, Quod etsi ingenii, magnis praediti quidam, dicendi copia quam natura. sine ratione consequuntur, ars tamen est dux certior, quam natura. Aliud est enim poetarum more verba sun dererat .ud ea quae dicis, arte di ratione distinguere. Haec istilla scientia. Crassus apud Ciceronem, primo libro de oratote. ostensurus iuris ciuilisco Dialectica negnitionern necessariam esse oratori, neque tantam eius ci Ficultatem esse, qu1nta pleris si ria somque esse videatur, inter caetera etiam haec dicit. Et . quoniam de impudentia dixi. eas igN -di artibus mus etiam segnitiem hominum atque inertiam. Na si effet ista cognitio tum magna. ae F cili iurisci difficilis,tamen utilitatis magnitudine deberet homines ad se spici cdum dis enui labi uilla cogi ius rem impellere. Sed ὁ dii immortales, non dicerem hoc audiente Scaeuola nisi ipse dicere soleret, nullius artis siciliorcm cognitionem sibi videri. Quod quidem certis de causi a plerisque aliter existimatur, Primum, quia veteres illi, qui huic scietiae pra fuerusi obtinendet atque augende potentiae sup causa, peruulgari artem tuam noluerunt. Demia
de posteaquam est editum, e positis a Cn. Fabio trimum actionibus nulli fuerunt, qui illa artificiose digella, generatim coponerent. N imi est enim,quod ad arte redigi ponsit, nisi ille prius,qui illa tenet, quorum artem instituere vult. habeat illa scientia, ut ex is rebus, quarum ars nondum sit, artem efficere possit. Hoc video, dum breuiter volu rim dicere. dictum i me esse paulo obscuriu . Sed experiar, & dicam si potero planius. Attes me Omnia serὰ quae sunt conclusa nunc artibus, dispersa dc dis ipata quondam fuerunt,ut do paulatim
in Musteis. le numeri, Sc voces, Sc modum Geometria, lineamerta, forms, interualla, ma Inuentae. gnitudines in Astrologia caeli couersio, ortus. obitus, motusque syderum cin Grammaticis, poetarum pertractatio, historiam cognitio, verborum interpretatio, pronuntianis di quidam sonu em hac denique ipsia ratione dicendi, cogitare, ornare, dispotiere,meminisse. agere, ignota quondam omnibus, & diffusa late videbantur. Adhibita est igitur ars quaedam extrinsecus, alio genere quondam,quod sibi totum philosophi assiumsit quae rem dissoluta in diuulsamque cogi utinaret, Sc ratione quadam eo stringeret. Haee eo in loco Crassus. Quod autem ars ea, quam extrinsecus alio quo da ex genere a 'hibi-tim dicit, sit dialectica: id ex alio eiusdem aut boris opere facile ostendi potest. quod de liris inscribitur oratoribus .ubi de Seruio Sulpitio loques, hunc in modum Bruto interrogati respsidet: Sic enim in qua Brute existimo, iuris ciuilis magnsi v sum, & apud Seὰ Dialectice otiola, Se apud multos fuisse. arte, in hoc uno quod nunqua effecisset ipsius iuris scunt ii talis iureconnisi ei praeterea didicisset artem,quae doceret rem uniuersam distribuere in pat te, lit consilii . te explicare definie do,obscura explanare interpret do, ambigua priirnu videre, dein distinguere: postremo habere regula, qua Vera di falsa iudicaretur, dc quae quibus propositis essent quaeq; no essent. Osequetia. Hic enim attulit hac artem omnium artissimaxima, qui si lucem ad ea, quae cosule ab alii , ut respiadebantur, aut agebatur. Dialectica mihi uideris dicere, inquit. Recte inqua intelligis, scd adiunait etia. 8c literatu icientia, do loque lielegatia, quae ex scriptis eius, quo iis milia nulla sunt, facillime perspici po test. Hactenus Cicero. Atque hinc sacile intelligi potest id quod ait Eladolphu dials aice esse scientia illam,quam Crassu nectuaria esse pulci farinandis artibus, quamque
204쪽
Qua ratione cupiat esse in iureconsulti . Q d non essent apud eos omnia actorum similia. Quet in dieit Rodol- senatu,in synodis, cocilias, aut aliis quibusvis couetibus acta sui sis t. ea sicco scribi, ae mephu, omnia moriae prodi solebat, ut sentet ε cuiq;. sui aut boris nome pret poneretur. Cuius rei sor- apud iureco- ma videre est apud D. Cypri qu. in libollo cui titulus est,de iis qui apud haereticos,aut sulto, esse ais schismaticos,baptizitur. Polycarpus ab Adrumeto dixit, Qui hi reticoru baptisna proctora similia. bat, haereticis comunicat. Pollianus a Mileo dixit. Ceseo h e retic si bapti rari in eoclesia sancta. Quaeq; alia huius generis in eo se libro legutur: ut martyr Salvianus a G arausa la dixit. Coseior Se martvr Cyprian a Carthagine dixit. Marcellus a Zama dixit See.
Quem etiam in modu scriptum est ius ciuile ubi nomenclaturis eorum, qui vel dixerint aliquid occupata sunt omnia. Vlpianus, Marcellus. Iulius, Celsius, Paulus, Modestinus, Poponius. Papinianus. Ia & iureco sulti ipsi, alii alioru resposa nominatim scriptis sitis solent inserere. Qua ex nota lunt illa, lictentus Modestinus respodit, Diuus pius piscatorib' Formianis, et Capuanis rescripsit. lulianus scribit,&alii plerique cosmittit. Ut Trebatio videtur, Item, Labeo scribit, Solui mandatu Labeo ait, Paulus respodit. Que illorum more in epistola quada ad Trebatili iureconsultum obiter suo more taxat de Cicero: Hoc inquiens quemadmodu Wos scribere soletis in vestris libris, id ξ .sosnelio videbatur. Neque ita loge hinc dissident, quae apud eundem Ciceronem, secudo de oratora libro aduersus iureconsultos stomachatur A ntonius, In quo etia isti nos in-' quiens)iureco sulti impediunt, i discendoq; deterret. Video enim in Catonis de in Bruti libris, nominatim fere referri, quid alicui de iure viro aut mulieri respoderit: eredo, ut putaremus in hominib*.nsi in re,cosultationis, aut dubitationis causam aliqua fuisse: ut cum homines essent innumerabiles, debilitari a iure cognoscedo, volutatem discendi simul cum spe perdiscedi abiiceremus. Sed haec Crassus nobis expediet. & exponet deis scripta generatim. Est enim, ne sorte nescias. heri nobis ille hoc Catulle pollicit . se ius ei uile, quod nunc diffusum Sc dissipatum est,in certa genera coacturum, se ad arte iacile redacturum. Quaesitum est i Titio, Formulae sunt, excerptae ex iure ciuili: quibus Ius, quomo- 8c similibus fit, ut omnia illic videantur actorum similita. Ius, est ars aequi de iniqui.)do siniatur a Celsus iurecosultus ius finiuit hoc modo: Ius, est ars boni,& aequi. T. de militia Se iure. Celso. Ouam finitione multis verbis explicat Gulielmus Iudaeus primo libro annotationum Iustitia quid in Pandectas. Iustitia, est constans & perpetua voluntas. J Vlpianus non postremus si ex senten- inter iureconsultos, eo quem modo diximus titulo. l. iustitia, hune in modum iustitia si tu Vlpiani. nite Iustitia, est costans Sc perpetua volutas, ius suum unicuique tribuens. Cicero primo libro de oratore. Sit ergo in iure ciuili inquit finis hic: legitime atque usitatae in rebuseausisque ciuium aequalitatis co seruatio. Idem secundo Rhetoricorum, iustitia inquit)QΠomodo est habitus animi, communi utilitate conseruata. suam cuique fribuens dignitatem. Curius finiat Ci- Rodolpho minus placeant finitiones iurecosultorum .eius rei hanc ego causam esse opia caro. nor, quod parum liqueat,qua ratione, vel ius ars ess. dieatur, vel iustitia volsitas. Atque
omodo illi etiam ipsi quorum glossemata extant in Pandectas, mirum quam hic sudant in expliide institiam. eandis utrisque. dum vix costituere possunt vel illud. quodnam ius,quaeve iustitia hilce finitionibus describatur. Iuris aliud publicum, aliud priuatum. Miretur aliquis, quid. - . . sic quod in hisce diuisionibus reprehedendu putet Rodolphus: praesertim cum sit earui ivi io iuri author ideto,de quo dixi iam Vlpianus,vir ma or qua a cuius sentctia, hac uti'; in re,teiς Π vm Vi meia recensendum. Verum enimuero dialecticorii praeceptum est, paries diuisionis
p 'st cuiusq;.eiusmodi esse debere, ut ne de pluribus dici queant,qua ipsum illud quod diui- V m ' ditur. tam si ius publicii, ius est, id certe,aut naturale, aut gelium,aut ciuile ius sit opo p tes: quo fit, uti parte; quidem posterioris huius diuisionis de iure publico vere dicitur: hς' ςΠdum ipsum autem quod diuiditur, nequaqua. Atq; hoc esse illud quod suggillanda existimauit Rodolphus, ipsius quae cotinuo subiungit verba ostendunt: Quasi inquit ius publicu, neque naturale esset, neque gentium, neque ciuile. Sed,ut ad Aristotel em aliquando veniam. Non video equidε, quomodo Aristoteles d talecticen artiu finibus excluserit, cu inter eqtera, καὶ πρὸς τοῦ ς κα τοῦ φιλου ἰανἰ i lήμας eam in quiat coducere. Quanqua
negari illud no potest, ea quae in Topicis praecipit, magis ad coagictus illos di certamε
205쪽
ssisputarium. qui in alio pertinere. Quod tu dictum videri possit obscurius. experiar si Dialectitae
quo modo planius idem dici queat. id quod supra vires no erit, si initio meminerimus, nomen bis a. neque Rhetoricς. neque dialectice nome eo de semper intellectu solere accipi. Etenim riam sumi. veteres illi ita sere hisce vocibus usi sint,vii, cos modo Rhetores appellaret,ae dialecticos, quorum illi in foro agerent causas, liransiliola ac umbra de communibus thematis disputarent, ac proinde dialectice etiam 3c Rhetoricen, eas intelligeret facultates, quibus is .in suo utrique campo instructi, in certamen descederent. Quem in modii haec nomina certu est usurpassu & eos, qui perpetuam orationem ad Rhetore, cocisam ad dia- , lectice pertinere dixersit. Neque aliud quicqua interesse inter dialecticen, ge Rhetoricen, qui si manum eandem. primum in pugnum coprimas, deinde rursum ei plices ae di ' ς λῖς ducas. Et rursus dialecticorum theses, Rhetorum materiam esse hypotheses. Quaquam enim is qui in foro agunt,inter agedum saepenumero a personis, ae caeteris citc tin stan Rd q*QUtias quaestionem abducunt, atque plus non Duquam operae in thesium quam in hypothe- sum explicatione insumunt,tamen id quod initio proponitur,nsi quam thesi, sed hypo ς- in thesis est. Quadere explicatius paulo post, capite octauo.& duodecimo. interim illud, ς-
esse S alium intellectum nominum istorum, lecundum quem artes istas comunes quas . dani omnium arrium ministras appellare solemus, propterea, quod quemadmodu Gra-matice in comune praescribit, qua ratione, no in hac modo. aut illa materis sed de omni re emendate loquamur ita hae duae, at tera quo modo probabiliter,altera quo modo polite, atque ornate dicere de re quaque possimus, pediunt. Atque hac notione haec nomina usurpat Rodolphus neq; alius eorum usus est, cum dicimus tres esse artes, quς versentur circa sermovem: Grammaticam, dialecticam, de Rhetoricam. Ergo quae in Topicis Aristoteles docet, ea tametsi possent etiam aliis utcunque disciplinis accommodari,
tamen ex pro sesso ei dialectico instituendo desti nata sunt, quem secundum priorem illam notionem hoc nomine significari diximus. Sed de his in s quentibus plura. Equideartium decreta, eo disputatium colentione d Quod ad inuetionem, inquit,& ad dii dicationem pertinet argumentorum, nihil interest inter conflictus illos disputationu, de decreta artium. Quocirca si ad certamina illa gymnasioru utilis dialecte erit eadeni mirum & ad attes ipsis conducet. Da Aristotelem, & Aristippude summo bono co- Aristippus. tendentes. Quorum ille in contemplatione, hic in voluptate summu inesse bonsi existimabat. Fuit aute Aristippus philosophus Cyrenensis,auditor Socrati de quo multa apud scriptores legutur. Primus suit Socrati coria, qui mercede docuerit. Ad Dionysii illum Syracusanum profectus, mira quada dexteritate in aula versatus est. Cum aliqua-do expuisset in eum Dionysius, idque tametsi ipse patientissime serre tame indi naretur quidam ut fit ex amicis, Quid piscatores,inquit, aqua marina totos se madeseri nore lant, ut exi um capiant gobium: Zc ego ut balenam ingentem capiam, vino pauludi luto leniter aspergi no seram' Qua ex re ansam arripuit Diogenes Cynicus,vt eu diaceret esse regium cane. Quodam tem flore cum olera lauans idem Diogenes, in praete euntem Aristippum hisce verbis cauillatus esset,si haec edere didicisse, A ristippe non vel fareris in aulis regum: At tu,inquit ille, si vivere didicasses cum legibus, olera no lauares. Notus est hac de re locus si orati; m epistolis. Da Carneade, Chly sippum. de comprehensionibus. Comprehensiones Vocat τὶς -ταλ cie, quarum iam semel alia CompreM-que iterum facta nobis est metio. Porro Stoici inter quos vel primas tenebit Chry si sQnc. Si a copus, ex comprehensionibus istis apte inter se collatis comparatisque artes fieri aiebant At Carneades nouae Academiae erat . quibus ληαηαλνψία illa sua tam impense place o V M ise bat . ut negarent omnino quicquam stati possit. Cuius rei saepe iacit mentionem Cire. Academic ro, cum in libris de bonorum ec malorum suibus, tum quarto libro Academicatum ni . quaestic num . Quin vero te secundo libro de natura deorum, in Lucilius Balbus id Cottam Academicum. Quarta vero inquit illa sunt, quae vos Academici infimisti, quod.& sensibin, animo ea quae extra sunt percipimus εἰ comprehendimus. Ex dui bus collatis inter se se comparatis, artes quoque efficimus, partim ad usum, part im ad oblectationem necessarias. Et rursum tertio libro de olet ore: Reliqui inquit Crassu0
206쪽
Academiadu sunt Peripatetici & Academici. Minquam Academicorum n omen est,num sentetit plex vetus& duae. Nam Chrysippus sororis Platonis filius, Sc Xenocrates,qui Platonem audierat. Scnoua Acade- qui Xenocratem Polemo de Crantor. nihil ab Ari totele, qui una audierat Platonem. mia noua. magnopere di senserunt,copia sortasse sc zarietate dicendi pares non fuerunt. Arcesilaus primum qui Polemonem audierat, ex variis Platonis libris siermonibusque Socratici . hoc maxime arripuit,nihil esse certi,quod aux senilibus, aut animo percipi nos ita ouem serunt eximio quodam usum lepore dicendi, aspernatum esse omne animi sensus diue iudieium: primamque instituisse, trianquam id fuit Socraticum, maxime, non quidibse sentiret ostendere, sed contra id quod quisque se sentire dixisset disputare. Hine lite recentior Aealemia emanauit, in qua extitit diuina quadam celeritate ingenii dicendique copia Carneades,euius ego etsi multos auditores cognoui Athenis, tame authores certis imos laudare pol sun. ec socerum meu scaevolam , qui eum Romae audiuit adolescen 8c O Metellum L. F. semiliarem mzum, clarati,imum virum : qui illum a se adolescente A heriistim affectum senectute, multos dies auditum est edicebat. Ha- Carneades. ctenus ille ut autem Ic de Carneade pauca dicamus,philosoplius hic nouae Academit Gel .lib. ca. Git. violenti ut Polybis apu i Gellium verbis ut r) & rapida quadam facundia prae I . Cicero de ditus,tita dicendi vi, ut Cicero author sit, nullam ab eo unquam causam defensam suis: Oratore. Va- se. quam non probarit. nullam oppugnatam,quam no euerrerit.Cu Chrisippo disputa-lerius libro turii belleboro inquit Valerius Maxi. se pu g Y4t, ad Trimenda ingenium suum a Oct uo cap. 7 tentiu , se illius resellendam acrius. quas potiones, industria sislidae laudis cupidi .appe Chrysippus. tenda, effecit. Chrysippus ut modo dixi philosophus stoicus, octogesimo aetatis suae anno decedens.coeptum ante quadragesi exactissimae subtilitatis olumen reliauit cuius studium in tractandis ingemJ sui monumentis tantum operis laborisque sultinuit ut alea quae scripsit penitus cognoscenda, longa vitast opuς Hxe ad verba Valerius Maximus libr. 8.cap.de studio. sc industrii. Mira meo sint subtilitas disser&di Dicere solebat,sui animam datam esse pro sale: ac sapienti, quanuis nulla re egeret, tamen multis illi rebus opus esse contra stulto, etsi nullis rebus sit opus, multis tamen Seonuluti eum egere. Et velut scopuli artiso scopulumno semel in boc opere vocat Rodolphiu.' quod nos scopulificet e solemus. auido sis,quot ciceo,
Testis igitur, quoniam circa eam omnis disserentis ver satur labor,qui sit, quaeipecies partesse illius , mquomodo inuenienda nam tu hoc nonnunquam labora-Q'idqης' tur) explicemus. auaestionem Boetius definiuit esse dubita
mine praediximus e gri totelem accipere,uo iuuenio equidem,
quid inter quinctionem γ propositionem intersit, ut videatur Boetius progenere quod idem sit possis. Sic propositionunomen capimus, ut pulgo vlinc accipitur, pro eo quod e ristoteles Cicero pronunciatum interpretatus est, non
207쪽
omnis dubitabilis propositio est quaestio. Hae namque, virtus ea ummum bonum Aolus sapiens ea diues, dulitabiles Cine.
quidem propositiones erunt: quaepiones tamen non hunt. se refellit Lactas maut enim aliquid qui quaerit autem,nihil assirmat. Re- sta citius vel explicatius utcunque videbitur dici, quae iis edi πόi,s
cum interrogatione elata oratio. Vi, virum.virtus Iussiciat ad bene uiuendum , virum consummata virtus voluntate an opere con act. Diuiduntur autem quaesiones non uno tantum modo. Nanssue o pro rerum de quibus quaeria Tritarii quκ
tur disterentia, G pro situ Vomoao quaerenaι, m pro ar- diuersitatem.
tium ad quas pertinent diuersitate,aliasiunt atque aliae quaestionum diuisiones: quae cui modisint, ordine prosequamur.
De rebus quaerimus primum,sintne omnino, necne sint. Hi, num generasime animal. Mutea enim quam esse rei videtur, nihil ea 'ἴze . .. quod ulterius possit quaeri. Primum enim omnium quod cogitationi notitiae , nostrae vos de re obiicitur, est esse. auosit, ut haec primasit quaestio , . quam nulla alia queat praecedere a uinetiamsi de his quae non sunt6sicipiatur nobis aliqua distinutatis,quae ad hanc quaestione non pertinet,singimusIem per hancpraecessis 3 aestionem, oe tanquam de existentibus diserimus: ideosue juste semper ex ea conditione ,si ressit, agimus: quam ubi abstulerimu , mox omnia quae huis xeb,t fundamento incumbebant corruunt. - ubi rem esse persuaseum est ,proximum est quaerere de Uantia eius, hoe Eu, quid res sit. Hi sitne id sim anima, quod vis ista quaeuutila visunt: quod definitione explicatur. Ea quidsit,superiore libro diximus. Deinde iam quaerimus ea, quae cim Cap. s.ca vel extras mutiam rei sunt. Vt,sitne anima indivisibilis. 'que etiam sint intrasubstantiam eius, non tame id agi- imus quaesume,ut id equiram L m qui quaerat,sitne anima
208쪽
vi, in qua cadia vivunt,potest hoc quaerisic, ut inuectigetur, sitne id verum an non. Deinde,ut virum sit, reliquum adhucssitne haec animae definitio . Tria haec quaestionii genera Cncero vocavit, primum quidem,s sit, sicundit,quidst,tertisi, quale sit Et qui etorica post Ciceronem reserunt, uintilianus utique Hermogenes h uc diuisionem senisecuti. n.' ἡό ό Aristoteles tribus his qMartμm addidit genus, quod voca- sententia Ari uispropter quid. Vt sit ordo quaestionum, verbi causa, de deo quaerimus primum,an sit deu αμρ si negetur, nihil est, quo ulterius progrediamur sin detur,tum quaerimus, quid e I. Id ubi constit frit, tum qualis es. ut sitne aeternus. Euod ubi ae- . ceptum ea, tum postrem*m, propter quid sit aeternus,quam quaestionem si Ciceronem authore equimur,ad quale est redigemus. Si enim explicetur haec quaestio,visi quaeratureropter quid deus es aeternim, dicatsirque, quoniam quod es, ex seipse habet,si de hoc di sirere volemus. haec erit quaesio,sitne habere esse ase se causea aeternitatis dei: videbitur nimirum haec quaestio de qualitate esse, quoniam esse causam diei no esse, qualitas ut nos iam de qualitate loquimur videtur. Contra Cico auod autem Cicero tria haec quaestionum genera,ri ciuilibus rebus disserenisubiecit, non satis exacta ratione vide- tu adiu. Euicquid enim Rhetor quaerit,ad qualitatem per-ri .ό' tinet. Nec enim an est,aut quid en, visint quaesionum capia it tu laxum tuis forum enirepossunt. Nec quicquid coniecitura exquis . tur, pertinet ad quaestionem an es, ut ise voluit. Vt rixiamus enim, an elli, primum est quod potes vita de re quaeri, cuiusemodi certum es quaeri in foro . Nec enim an fecerit
furtum Trebius, primum est quod in hac quaestione quaeri Lib.7. cap. - possit . Prius enim dicet reus ut inquit auintilianus o pro ba te habuisse, proba perdidisse, deinde, proba meam:
209쪽
d perdidisse. Hocpostremum est id de quo quaeritur, ad quod
tamen ,nisi prioribu quaestionibus explicati perueniri non potest. Sed neque an habuerit reprima es quaestio. natura enim praecedat oportet, an sit Trebius, an sit res quae dicatur ablata . Deindesequitur iam primum, an Trebius hanc rem habuerit. Sic etiam, occideritne per insidias Clodium Milo, i coniecturalis est quaestio e prius tamen ea, an Milo occiderit Clodium: an occisiiinsit Clodius, quod primum est, auserit omnino Clodius, haec sta est an es) quaesis, reliquae qualitatis. Definitionis etiam quaereis ad forum non poterit asserri. auicquid nanive quaeritur in foro, aliquid horum trium esse oportet Ginefactum quod aduersarius intendit, isne id nomen facti quod ille dicit, sitne iactefactum. 'Primum ad qualitatis quaectionem pertinere modo docuia mus , depolemo nemo est qui dubitet: secundum voluerunt esse definitionis quaestionem, quod non esse verum, facies quaestionis sendit. aut quaerit enim an rem prophanam de sero subducere sit sacrilegium, an poculum amatorium sit venenum, non quaerit desinire aliquid istorum sed neque erilegium esse definitione eius quod est subducere rem prophanam de sacro,neque venenum definitionem esse poculi amato-rj , nemo nisi qui nessat quid definitio sit, ignorat. Sed is quid restondeatur.' quaestio enim non sit de definitisne tim tamen quaestionis, hoc est, id in quo tanta vis est quaesis-nis,s ex definitione. Esse en subdudbonem rei prophanaede sacro Jacrilegium,'poculum amatorium, venenum:
apertissime ex definitionibu istorum persticietur. Prestici tur quidem, si de definitione istorum inter partes conueniat. Sedprimum quirique uo arbitratu definitionem dabite alioquin si de ea dubitari non posset, non maneret utique
210쪽
quaestior ut, si crilegium definiatur esse ablatio cui uti ali
nae rei de sacro, certum est nullam hi uturam quae lionem. Verum hoc aeque dubiu est,atque iride quo ambigitur. Ergo inter locos ponetur quidem definitio, caput vero esse quaestionis non poterit. Sed aliis etiam h uberioribus aptioribus a gumentis quaestionem explicabimm quam definitione: quod
apud authores use,certissimo rerum magistro,paratum est d ruit, i prehendere. Cicero contra sentonium,quod nomine actorum Caesaris,libelli chirographa non contineantur, probat usu
loqueri,aequitate,exemplis. Definitu esse ab eo quidsint acta,n qua in ea video oratione . a uintilianus ite in odij potione, definire quide visus est venenu, ut sit quicquid dari non licet sed nihil iuvabit haec definitio causea uam: aeque enim ea incertum, sitne odij potio venenum, liceatne dari odij potionem: in eopraesertim rerum casu que themate declamationis expresstoed aliis multo m variis argumentis acute collia git id, quo maxime nititur, rationem quae anima legis e huic facto conuenire: aequitate, quae ad qualitatis utique flatum pertinet, praecipuepugnat. In hancque omnes tu cunque id genus quaestionis tractauerunt authores , video
omne robur dictionis seuae contulisse. Euod si ergo neque caput cui quam quae lionis ciuilis definitio erit, neque praecipue firmamentum illius, non poteris vlla d finitionis sibi Mel
re nomen. Questio qui Quaestionem Boetius desiniuit. doetius.LTopicorum libro: Quaestio inquit J
bitabis est propositio,hoe est Quaestio est propositio,quae tametsi ex natura sua nihil fortasse dubia contineat,tamen in praesenti ita de ea agitur. quasi dubia & ambigua sit. Quem esse germanii eius finitionis intellectum, ipse Boetius altera eiusdem rei finiti ne ostendit. Quaestio iliquiens est in dubitationem ambiguitatemque adducta propositio. E quibus facile perspectu est, parum iis firmitudinis inesse, quae aduersus Boetianam hane finitionem assert Rodolphus. Quod ait enim,uirtus est summum bonum, solus sapiens diues est,dubitabiles esse propositiones, negari id quidem non potest modo intueamur naturam ipsarum resinu:veruin no ita tamen haec proponutur, neque in praeis