장음표시 사용
271쪽
quit ergo ea citra exercitationem perdisci.
6 Constat syllogismus quisque partibus ternis, quarum prima ab Rodolpho dicitur
expositio, altera assiimptio,tertia intentio, sue conclusio. Cicero primam illam nominat propositionem, assumptio: iem alteram,teriram eo plexionem. Expositio, est pronuntiatum, generalem lateque patentem complectens sententiam,ex qua omnis vis totius argumentationis emanat. Cicero sic sitit. Pιopositio est, perquam breuiter locus is exponitur, ex quo omnis vis oportet emanat r/tiocinationi x. A lsumptio, est I ronuntiatum, quo generalis illa sententia accomodatur rei propositae. Coesulio, il-udeli pronuntiatu, quod ex expositione,& assumptione nece statio colligitur. ut, si probare velit, episcopum omnem opinitere e in virum bonum: hic initio generale aliqua sententia proponas oportet. ea esse possit eiul modi C atu, hae partes iunt, uti homines caeteros suo exeplo reddat meliores, is ipse ante cinna a bonus sit oportet. Haee est D positio, quae quantu in ipsa est, inulto pluribus. atque nostro huic instituto potest acco .nodari: luamobrem excipit hane alsumptio, ita eam proposito nostro astringens, ut quod in comune prius dictum erat, id ia hute initituto incipiat esse propriit. Ea at Lamptio Eaec sit: Episcopi euiusque id munus est, uti homines cateros suo ex eplomeliores reddar. H inc iam, velis nolis, sequitur ea quam initio proposueramus coclusio: nempe haec, debet ergo episcopus unusquisque ei se vir bonus. et iam cum pronuntiatum quodque duobus cohaereat terminis, subiecto.& praedicato: alter ex iis, duabus illis prioribus partibus syllogismi debet esse comunis, ita ut semel in expositione politus, deinde in altumptione uti a repetatur. Atq; is terminus v-trobiq; hoc modo positus,dicitur mediam. Cui qui in expositione colungitur,dicitur maius exite usi. quod sere latius pateat. i in assumptione. extremu minus: eo quod de paucioribus dui posit. Verbi causa: cuius officium est erudire alios, ipsum eruditu esse oportet episcopi munus est, ut de alios erudiat: ergo episcopum ipsum eruditu esse oportet. in hoc syllogisno, medium est,alios eludis e litatur eat remui ipsum oportere esse doctum: inmus extremum, episcopus.
Quod si cui videantur li te parum couenire tertir syllogisinorum fgurae ei hoe ego responsum vo'o m prs lentia. rarum aut nullum potius esse huius figurae apud eruditos usiimc ac proinde indignam vitam sui si cuius nos cura hic angeret. et Porro enumeratio inductionem alii vocam est argumctatio, qua ex pluribus,vel partibus, vel speciebus, unum vel to: o,vel genus v nauer saliter col sigitur. Sed de hoe paulo post explicatius.
argumentandi species imperseeis, enthymema, & exemptu. En thy mema, est sy llogismus,cui altera propositionii deest. Vt, anima a se ipsa mouetur, ergo mouetur semperi Et, quod semper mouetur, id immortale est, ergo immortalis est anima. Exeplum, quo vnu particulare probatur per aliud.Vr,no potuit Romam capere Hanibal, ergo nee Gotthi. Haec rudius. caetera post dicemus explicandis verbis Rodolphi.
cto, ut lias dicerent pertinere ad Rhetore, illas ad dialecticu . Quorum sentetiam nosatis elle vera, id vel hinc liquet quod Τc dialectici enibymematis excplisque, & REGtores persectis interim syllogis nisulantur.
tecedens vocari in dubium posse. in impersectis, no modo antecedens. sed & consecu
1α Ae .pinde quoties res est elusino di,ut in imperfectis hisce formis certa sit conse tutio no est cur persectis utamur: sin vero ambigi de cosecutione possit, iam persectis vii praestiterit, siue in Rhetorum, sive in Dialecticorum campo verseris. is Potest autem unaquaeque harum speciem duplici ductu tractari, directo, Sc obliquo. Directus est,cu proposito aliquo, velut recta via colligimus id quod probare volumus. Obliquus, cum accepto contradicente eius quod probare volumus, colligi aeus
quae & proinpositio. Assumptio.
& copleaio. Medium Naius extre
Min 'extrema Cauilli ammtio. Enumeratio siue inductio. Duae argum Glandi sormae imperfectae Enthymema. Exemplum.
Quo distenthae formae ab illis priorib
ctis qua do impiactis ut eduDuplex tracta dam argumeratio ua ducta
272쪽
ex eo aliquid quod falsum sit: unde regressi, docem ν salsum id esse ex quo collectu emidque quia contradicens est eius quod intendimus, consequens est, istud esse verum. Inter hos ductus illud modo interest, quod prior ille.aptior est aduersus securum. ae intrepidum aduersarium. hie posterior contra solicitum & tergiversantem. comune dicedumeti, Viceo ego partes syllogit morum,apua a tueri Os aut nores,uiue sis ite nominibus significari. Proinde ne quid caliginis asserat multitudo istora nominum, hune in modum ea discernat iuuentus.
Boetiui t Rodolphus. Ab Aristotelet A Cicerone ν
CA Rodolpho. Dicitur Propositios maior. I Propositio. Intentio. Propositio, aut sumptum. Expositio.
Assumptionem. Assumptionem. Nominat Ii Assumptionem,l vel alssumptum, Assumptionem e Conclusio. Complexio.
Appellitur) Connexio. J Conclusio. Conclusio,vel
intentio. Quin dua du Quintiliani verba cosidero diligettius, videtur mihi is in tertionis nomia ne intelligere eone lusionem nodum probata, sed in hoc proposita, ut probetur. deinde assumptionem vocare eam,quae a Cicerone dicitur propositio: connexionem aute. quae ab aliis assumptio dicitur. eo quod haec intentionem cum propositione conectar Vertam haee excutere scrupulosius, dissicilius sortasse qua comodius fuerit, ideirco ea in medium relinquamus. Nam quod Boetius his tantum nominibus utatur in desienῶdis partibus syl logismi hypothetici, id eerte leuius est,qua quod admoneri oporteat Ergo iam ad singula. ς Pro hae diuersitate duae natae sunt persectae formae argumentadi. Persectas dieit propterea, quod enthrmema quoque. Sc exemplum formae argumentandi sunt:sed ira persectae. Cicero apte, ut omnia, & prope ad verbum, ratiocinationem dixit. Cicero primo Rheticorum: Omnis autem, inquit, argumentatio,aut per inductionem tractanda est,aut per rati inatione. Et rursus. Ratiocinatio est, inqui oratio,exipare probabile aliquid eliciens,quod expositum,& per se cognitum, sua se vi Be ratione tirmet. Mihi rectissime videtur inductio enumeratio dici. Ego, inquit Rodolphuti existimo eam. quae ab aliis dieitur inductio, rectius diei posse enumeratione, eo quod
273쪽
eaquam duo docuit esse genera argumenta di, unum necessarium, alterum .'abile:atrue prius illud trifariam tractati posse, per eo plexionem, per enumeratione. & permplicem coclusionem deinde quod ad hune attinet locum Enumeratio est, inquit, Enumeratio qua plurib rebus expositis,& caeteris infirmatis.vna reliqua necessario confirmatur. apud Cicero. hoc pacto. Necesse est, aut inimicitiaru causa ab hoc esse occisum, aut metus, aut spei, nem. aut alicui amiel gratia, aut si horu nihil est, non ab hoe esse occisum. nam sine causa m Ieficium susceptum este no potest. Sed neque inimicitiae suerunt, nec metus vllus, nec spes ex morte illius alicuius csi modi, neq; ad amicum eius aliquem mors eius pertin bat. Relinquitur ergo vi ab hoc no sit occisus. Est aute inductio, vel . vi nos dicimus. enumeratio. varie usurpatur nome inductionis apud authores: quae res esse in causa solet,ut eum legerint omnia quae de ea apud diuersos scripta sunt iuuenes,nodum tamen quae vis & natura eius sit assequatur. Quocirca visum est mihi,quaedam paulo altius de ea repetere: quae si eiusmodi no erunt, ut si satisfaciat doctis, prosuerint tam εin hoc.ut alii his reprehendedis meliora asserant:& si no aliud, hoc certe effecisse videamur, ut ansam prie stiterimus alux, accuratius res istas tracta di. Ergo, ut quidem ibi Inductio. videtur, inductio est argumetatio, qua vel ex partibus totum, vel ex speciebus genus. aut certe alia pars, aliaue species colligitur. Partes in praesentia intelligo eas, quae vulgo diculur paries integrales.Speciem id ipsum quod Rodolphus, Cum sint aute qua- Ex partibus tuor inducedi modi, quos in finitione attigimus, eoru primi hoe esse possit exeplum. totum. Cocutitur hodie bellis Germania, Italia a imis vastatur, cocurrili infestis sigqis. Hinsani & Galli. Angli cum Scotis belligeratur, in Dacia nullus paci est locus i quantua Ex speciebusum ergo ab eli, quo minus uniuersus orbis Christianus bello a seipso disii deat,&suo genus. quod dici solet gladio iuguletuis Secundi hoc. Romulus fratrem secum regnante feriare no potuit, neque Pompeium Caesir, nee Au*ustus Antonium tu adhuc a lique putes esse in terris, qui aequo animo sit laturus co sortem imperii illud tertiit Quidρ p rii Nam anus si sit ita insecta, ut nee ipsa sanari queat,&periculum sit, ne in reliquu corpus p is morbus prorepat, antea quim id fiat abs inditur. ide si brachio, pedi. nalis,labris di eapiti videlicet idem no fiat ' Quarti hoc: Age inter poma quodnam generosissi- ti H. - mum dicitur an non id quod optimum est ecquid equus, piscis, ager, pratum n6n ἡ ' ne horum quicque ita demum generosissimum dicitur, si sit idem & optimum' dicitur Pprofecto quocirca inter homines quoque generosissimum esse eum dicemus, no qui natalium spledore anteit caeteros. sed qui virtute ae probitate morum reliquos omnea praestat. Duo eius genera fieri possunt. Est enim inductio Omnis, aut pςrsecta aut im- Duae species persecta. Persectam voco,quae necessario colligit. Im persectam, quR tam et si admo. inductionis. dum colligit probabiliter, nulla tamen subest cocludendi nζcesinas. Prior duobus fit Persecta in amodis. Principio, quoties omnibus vel partibus vel speciebus enumer x i , tota aut ge- persecta Perinus inde colligitur. Deinde,cum no enumerantur omnia quidem, caeterum apponitur tecti inducti, tamen clausula aliqua, qua ea quae enumerata non fiunt comproh ndὸtur. Imperfecta rursum dua& ipsa duobus fieri modis potest. Primum, cum ex quibusdam t/Πtum, aut etia quan- plex. Imoer doque ex sola una parte.aut specie aliqua ad totum aut gonus progredimus. Deinde, secti ει ipsa quoties una aut altera parte, aut specie enumerata,no genus,aut tolum, sed alia quam- duplis. piam partem speciem ue inde colligimus. Atque haec demum ea est, quam Rhetoricam inductionem vocant quaeq; alio nomine dici solet exemplum. Quod nomen ab Aristotele eis etiam argumentationibus datur, ubi ex pluribus particularib unu particulare eolligitur. Quanqua no me clam est, exempli nomen illis proprie tribui solere, ubi rem gestam alteri rei probandae refellendaeue acco nodamus. Ad quet proxime aecedat, quae nos ipsi, perinde ac si gesta sint fingimus inter quae primas tenent apologi.& ut his quicq; simillim si est: quibus similitudines illas Socraticas Aristoteles no inep-tὰ adiecisse mihi videtur. De primo modo inductionis persectae ab Rodolpho exe plaposita sunt,caeteroru omnium eiusmodi effingi cxemplum queat quod autem homine
nepha dissimum tot i et i a ciuitati charum esse dirusti, id ego qua stote abs te dictu sit,
274쪽
Exemplum se nondum satis intelligo. Etenim quem ntagistratus omnes oderunt, quε senatus ia olim cudi modi in perniciosum patriae citae iudicauit, quem Optiπu quisq; de tyrannide inuadenda sunductionis per pectu habet, quem n nio denique est 'si no velit extinctum hunc tu uniuersae ciuita- sectae, ubi ex ticharurnelie audes a ni re. es Quid An tio locupletu sortunii quotidie imminet latro partibus colli importunis imu fAn no Oue etia teliuiores. qiscunq; ratione potest, suis illis quangitur totum. tuli sciique sortunis studet euerteris Et quid multi, tu, ii potes, nomina af ique, in quὀVbi ex specie idem no cogitarit, imo in quem idem no secerit. Q cd si non potes, quae impuden: iabus genus. est, negare ciues omnes ab uno isto silmina iniuria ei in assccto, negare, ab uno isto hoste periculos simo intra muros noli ros vcis . . i. omnisi noti tu fortunis extrema ola Exemptu pri- imminerti Quanquam ininus timendum erat, si de tot tutis tanturn, non etiam de vita mi modi indu omnib'.lobi, e: pie da cogitar. t homo neptiarius. d qui reb adhuc dubii , l .ycar-ctionis imper pum ciue reipub. natum Occidit, qui interemit Pirito danau, qui mi et rimu optimuq; sectar. ubi ex vim crudelis Mne trucidauit, hunc tu victore erui cuiqua parci' urum exima 'Si nescis, aliquot modo ne auunculo qui de suo bomini innocci .simo. versi oui, isti sceleratis, imis comitibus speciebus colis resillenti pepercit: e nos ac buc fore speratnu, scilice .uti huius ta crudelis belluae, siligitur genus. quido voti com os erit, gladio ciuis quisqua euadat Eq; ii de ui mitia videor . nihil ea Vbi ex .na aliud animo dest nasse, nisi vi totam hac rempub. stili duus euertat atque in nihil u r specie genus. digat. Na qui consul bui palani caedem mmatur, qui praetores etiam hoc teinpore du-Vbi ex aliquot bus ad Eue rebus a dicedo iure deterret, hie quid aliud quam totius Reipu, meditatur partibus tota. interitum. Profecto quisquis no parcit capiti,t Oiu corpus extinctum vult. Et qui in ubi ex una gistratus d ciuitate tollit. no vult saluam Rempublicani. Numquamne legistis quo moparte totum. do olim tyrani de inuaserit a ud Athenies es Pili stratus. Dionysius apud Syracusanor, secundi modi apud Agrigetinos Phalari,i quorumores no tam rese iret nouus hic Phalaris noster, exeplum, ubi nisi & sine eum quem illi qua rebant Cuaereret. Anni sunt vix dum triginta . cu a uua ex aliquot spe elui sinii te qui dea in hac ipla urbe molitus est, qui si eo tepore iis quibus dignus erat ciebus fit pro exemplis esset affectus, nunqui bie illi similis et se voluiit et nunc vero etia gloriae sibi gressiis ad alia apud postero, fore exiitimat, si vel su perasse scelus illius, nedu aequa Te Wideatur. Itam speciem. a prouidendum csi vobit, ne quemadmodum hici sic illius, ita alius quisqua post anna A specie una unu aut alterum huius ei te si noli, velit. id quod hac demum ratione comode fiet. si ab ad alia specie. hoe nunc vltimum supplicium sumeti Na ii in humano corpore, quoties membrum A pluribui ali uod ita assectu est, ut nec de eius salute speram pos it .& periculum sit, ne reliqua partibus ad via etia corpus cotagione sua totu inliciat, tum id membrum sine cunctatione praei idi sonam. let. si idem seri videmus in ramis arborum .idem in vitium putat ione, quis sit, qui hoc' mebrum tam pestilens, hunc inquam perniciosissimum non dico civem . sed hostem e. Rei p. adhuc corpore nolit reuel id Credire mihi, quemadmodii ouis saepenumero una Ab una parte totum inficit gregem: ita unus pestilens ciuis sepe uniuersam Republicam . Lauretius ad alteram. Val la cotra Boetium disputan , negat inductionem dicendi esse. quae vel interrogatio Contra Lau- nibus careat vel a particularibus ad uniuersale progrediarur. Id quod miror equidem rentium val- excidere potuisse homini ingeniosissim o, qua do neutrum ex iis usquequaq; verit ent m. se, facile probatissimorum aut horum scriptis ostendi queat. Quod aute Ucrates apud Platone seia inierrogationib' utitur, id no ea de causa facit .quod Omnino aliter inductio fieri no possit, sed quod eiusmodi ratio elocutio is maxime sit apta dialogis. Alioqui no esse semper necessarias interrogationes. facile declarat verba Ciceronis ex te tio libro de Finibus: quo in loco cum dixisset, liouis rebus noua item esse imponem - , da & nomina, deitati haec verba subiecit. Quod quidem nemo mediocriter doctus - inductio mirabitur cogitans in omni arte cuius usus singularis communis hue non sit, multam - ω ihi he nouitatem nominum esse: m coit Huantur earum rerum vocabula, quae in quaq; arteci' ' i totiEitio vers ntur. ixaque & & phy sici verbis utuntur iis, quae ipsi Graecie nota nosant Geometrae verὀ, musici,grimatici, etia more loquuntur suo. item ipsae Rhetoria arte .quae sint totae forenses Atq; populares, verbis tame in dice do quasi priuatis viatur ac suis. Atq; ut omittam ha arte, elegat esse ingenua . nec opifices quidem tueri
275쪽
gri cultura, quae abhorret ab omni politiore elegantia: tame eas res, in quibus ver satur. nominibus notauit nouis: quo magis hoc philolopho facie a dum est. Apud eunde primo de Oratore, Ego vero inquit Antonius) pergam & id fariam, quod in principio Exemplum seri in omnibus dilautationibus oportere censeo ne vagari Scerrare cogatur oratio. si secundum. ii qui inter se dissenserint,no idem esse illud de quo agitur intelligent. Nam si quaere retur, quae esset ars imperatoris,costituendum putare principio, quis esset imperator. qui eum esset eo stitutus, administrator belli geredictum adiungeremus de exercitu, de eastris,de agminibus, de signorum collationibus, de oppidorum oppugnationibus, de commeatu, de insidiis faciendis atque vitandis, de reliquis rebus, quae essent propriae
belli administrandi. quarum qui essent animo Sc scientia compotes eos esse imperatores dicerem: utererque exemplis Aphricanorum,& Maximorum, Epaminundam, Ha-nibalem, atque eius generis homines nominarem. Sin autem quaereremus, quis ellet inqui ad Rempub.moderandam. usum de scientiam Sc studium situm tontuli stet, definiis rem hoc modo, qui quibus rebus utilitas Reipub. pararetur augereturq; teneret, iisque uteretur. hunc rei publicae rectorem & consilii publici aut horem esse liaben du, praedi- earemque P.Lentulum principem illum, Se Tyberium Gracchum patrem, Q Metellum,& P. Aphricanu,& C. Laelis, Sc invulnerabiles alios, tum ex nostra ciuitate , tum ex caeteris. Sin autem quaereretur, quisnam iurisconsultus vere nominaretur, eum dice- rem, qui legum consuetudinisque eius, qua priuati in ciuitate uterentur, & ad respondendum, se ad agendum,& ad cauendum peritus est ei. Ex eo genere Sext. Aelium, M. Manilium, P. Mutium, nominarem. Atque ut iam ad leuiora artium genera ven a. si Musicus, si Grammaticus, si Poeta quiratur: postem similiter explicare,quid eoru quisque profiteatur, & quod non amplius a quoquam sit postulanda. Philosoplii deniqua ipsius, qui de sua vi ac sapientia unus omnia pene profitetur, est tamen qurdam descriptio ut is qui studeat omnium rerum diuinarum atque humanarum vim, naturam, rau-
Lamue nosse, ge omnem bene vivendi rationem tenere & persequi, nomine hoc appelleturice. lde in oratore ad Bruaum. Quod nempe indecorum ad dedeceni si poeta sugit ut maximum vitiu, qui peccat etiam cum probam oratione a iungit mi probo, stultove si pictis si denique pictor ille vidit, eum immolada Iphigenia, tristis Calchas Tertium. esset, moestior Vlysses, incereret Menclaus, obuoluendu caput Agamenonis esse,qu niam summum illum luctu penicillo non posset imitari, si denique histrio quid deceat quaerit. quid iacienda oratori putemus' Iam quod addit Laurentiu , ex particularibus uniuersale probari non posse, ne id quidem semper Uerum esse, partim ex iis quq ia ex
Cicerone adduximus,modo accuratius expendantur: partim etiam ex iis, quae ex Platone mox asseremus, liquere potest. ln Phoedone hunc in modum Cebete interrogat Socrates: Ereo virum necessarium est, cuicuque aliquid est cotrarium, nullo modo se Primum ex liunde id quam ex suo contrario fieri:veluti quIdo quid maius efficitur, nec elle eli ex plum ex Pla- eo quod ante fuerat minus, postea maius euadere'c E B E s. Ita est. s o c a A. Nonne se tone osteniles si quid minus fiat,ex eo quod amὰ maius erat, postea fiet minus c E a E s. Sic omnino. uniuersite colao ex Tas. Qn etiam ex robustiori debilius, ex tardiore velocius. c Ea et s. Prom ligi posse exsus.s o e R A T Ε s. Quid vero si quid euadat deterius nonne ex meliori Se si intultius, particularib . ex iustiori ea vas. Quidni socR A TE s. In omnibus igitur satis id exploratum habemus,omnia ita fieri, cotraria videlicet ex contrariis. Item in Euthydemo. socR Aiax x s.Nunquid in effectione Sc usu circa ligna,aliud praeter sabrilem scientia recte . tisingulis efficiti et I Ni s. Non aliud. sOCRAT F. Quin etiam circa vasa cons- - , . ecienda rectum usum scientia praestat. CLINIA . Praestat. s o c R A τ ε s. Nonne de iVΠψβς V circa usum bonora que supra retulimus, diuitiarum, sanitatis. so v. scientia ipsa dis Myn roi ς ς' erat,docens rectὰ his uti, rationemque dirigens cti Ni s. Prorsus. so ex et xl. plum ς' ςQdς Non solum igitur prosperam rerum cosecutionem, sed & bonum usum. ut videtur, in 'hψ ς
omni possessione actioneque hominibus scientia pribet. Hactenus Plato. Quo in mea Iς ψm ς dum 8e Cicero in oratione ea qua dixit pro lege Manilia, probat in Pompeio omne, V - ψ0ς res eas inesse,quae in summo imperatore exigitur, propterea quod in eo insit scientia
276쪽
da Ex e parti incula, & sie de singulis. Syllogismus
τῶν aaul κων quam lecti nem & Boetium secutum apparet.
Quomodo syllogismum definiat Ro-dolphuI.
rei militaris, quod virtus, quod aut boritas,quod felicitas. Quae utique inductio est, te quidem a speciebus ad genus Quod habet idem, stultu dictu esse si quis in inductione apponat haec verba, Sc sic de singulis aut alia fortalle, quora tamen eadem sit vis & significatio id plane cu eo pugnat,quod nos diximus paulo ante, de secudo persectς inductionis modo Quapropter huius etiam rei exemplam ex Platone afferamus; quod si non plane atque omni ex parte cum illa inducendi forma cosentiet, hactenus consentiet,tame ut intelligas, quoties pastes aut species no omnes enumeratur: tum fieri poGse, vi eius nodi clausula aliqua, in earum quae enumeratae non sint, locum succedat. In Gorgia igitur legimus ad hunc modum: soc To. Quid vero' qui ea quae ad fabricam pertinent didicerit, nonne est faber C O R. est,so CR A TE L Et qui musicam, musicus. C o RG s. lla, socRAT E s. Et qui ea quae ad medicinam pertinent, medicus. At que in caeteris eodem pacto,quisquis didicerit aliquid,talis euadit, quale cuiusque scientia reddat. C G R G I A S. Omnino s o C R A TE s. Nonne igitur per hanc ratione iustus erit, quicunque iusta didicerit a o Rat A s. Maxime hucusque Plato. Atque hec nobis in praesentia occurrerut, qui de inductione obiter diceremus. Quod si qua-do ex instituto hic de re agere coringet, accuratius singula Psequemur. Ratiocinatio, si latino malumus via noniane, eli, ut inquit Aristoteles, oratio. Aristotele priore τῶν προγε,2ν ἁναλ, πιι ν libro. syllogismum finit his verbis. συλλογισμὸς δἰ ἰνίτις, rων γινίν,ἔruἱ ri ποῦν κεια noti ἀνάγ-e σvμβαινο- τί τἄντα ἰλα. Et verba
hunc in modum vertit Boi trus Syllogismus eii oratio, in quo positis quibussia te co-eessis. aliud quidam quam sint ea quae tosita & concessa sunt, neccssario cotingit, per ipsa quae concessa sunt. Quo in loco illudno inutile fuerit meminisse. a voetio explicandi modo ea usi adiectum suisse hunc ablatiuu concessis, vii significaret illud postis apud Aristotelem esse aliud nihil, quam si dixi isset cocessiis. Id quod manifestius adhue docet Aulus Gellius. cum decimoquinto nostium atticarum libro, hic ipsam Aristotelis finitione hunc in modum latina secit Syllogismus est oratio, in qua consensis quibusdam Sc cocessis, aliud quid quam quae concessa sunt, per ea quae concessa sunt. n celsario conficitur. Quibus plane consona sunt, quae in primum librum Topico tu Aristotelis scribit Alexander Aphrodiseus, qui posteaqua docuisset λόγον, id est orationem ea de causa poni in finitio ue syllogismi, quod esset ipsius genus: deinde reliquas
etiam finitionis partes e*planaturus, inter alia multa etia haec dicit: σι μαιν ci δἰ ἁυγω τὸ πιξεντων, ληφθίκτων τ ιαι συγχωρέε γων,&c. id-: Significat aute Aristoteli lixe vox
positis id ipsum, quod sumptis atque concessa. Quanquam quid ta multa in re perspicua nisi quod apud quosda hodie religiosuus est, vel latum quod aiut in culmum a suis illis discedere copulatis. Vel . est argum etatio.) Quod si minus arrideat definitio Aristotelica, poteris, inquit, ratiocinationeni finire & hoc modo, Ratiocinatio, siue quod idem est syllogismus,est argumentatio, in qua duo extremi termini duarum propotationum concessarum, ita accommodantur una termino medio, ut si utrisque conueniat cum illo, ipsis etiam inter sese coueniat: sin autem alteri eorum cum illo non c5veniar, tum ne ipsis quide conuenire inter se possit. Verbi causa, Omnis liberator patriae lim-ma laude est dignus, Brut' liberator est patris, ergo Brut summa laude est dignu . Hie duo extremi termini sunt summa laude dignu esse, & Brutus: quibus utrisque quia cum medio illo termino conuenit qui est liberator patriae. proinde inter se etia iplis cousnit in conclusione. Rursus, nemo oppress)r l ibertatis dicedus est pares patriae. C. Caesar libertatis oppressor suit, non fuit is ergo dicendus parens patriae. H uius syllogisini duo extremi termini sunt,dicendum esse parente patriae. sc C. Caesar: medius, libertatis oppressor cum quo medio quia couenire non potest alteri extremo, nepe parentipatriae,bine est ut & ipsi termini extremi alter ab altero in conclusione dis ideant. Porro illis termini; couenire inter se dico, quorum alter de altero affirmatur: illis no conuenire,quorum uterque de altero vere negatur. Id ergo quod efficitur argumentati ne. A Cicerone non concluso, non intentio, sed complexio dicitur. Quanqua is de unius syllogismi complexione loquitur,no cua de inductionis. In ratiocinatione aute
277쪽
titum duae sunt propositiones. Propositiones appellat γαe προγάσcie. Alioqui apud Latinos ea video propri. dici proposit ione, quae ab Rodolpho dicitur expositio, Aristoteles maiore vocat. Sed de his supra. Quaru quae ad ratiocinatione ducitur, enthymema dicitur. Fabius libro quinto: Nam enthymema, inquit. quod nos comentum sine aut commentatione interpretemur, quia aliter no possumus, graeco melius usuri unum intellectum habet, quo omnia mente concepta significat: sed nunc de eo no i quimur: alterum, quo sentetiam cum ratione:tertium, quo cellam quandam argum eti
clusionem, vel ex consequentibus,vel ex repugnantibus quanquam de hoc parii co- uenit. Sit enim qui id prius epicherema dicat: pluresq; inuen as in illa opinione, ut id demam quo pugna constat,enthymema accipi velint. Et ideo illud Cornificius cotrarium appellat. hune, alia Rhetoricum syllogismum, alii imperfectum syllogisma vocarint: quia nec distinctis nee totidem partibus concluderetur. quod sane no utique ab oratore desideratur. Quid sit exemplum, superiore libro. Capite vigesimoquinto. Illud enim, P. Scipio oecidit iure Melium. in historia erratum elle, monuimus ii bro superiori. Quod aute addit Rodolphus argumentatione hanc, P.Scipio iure occidit Tiberium Gracchum, ergo Cicero iure occidet Catilina: hac, inquam, inductioneno esse, sed syllogi linum: id ste tu est, si vocabulum inductionis eo intellectu sumatur, quo id aecepere Rodolphus & Arilioteles, verum antea illud a nobis dictu elt, variuesse nominis huius apud aut fores usum. Id quod etiam notauit Boetius,qui cum initio inductione more Aristotelico definiuisset, inductio inquiens est oratio, per qua fit a particularibus ad uniuersale progrestor deinde paucis interpositis verbis, Saepe autemulti ru inquit collecta particu aritas, aliud quidda particulare deicostrat. Atq; hic est illa inducendi forma, quam appellant inductione Rhetorica, Se de qua sola m Rhς tori eis locutus est Cicero,quaque Aristoteles in Rhetoricis suis interim cxemptu, in terim Rhetoricam induetionem vocet. Possein plura, possem haec explicatius, iri si v rerer, ne Se haec, lectori praesertim occupato,multa nimiu videatur. Illud tame vel nolens addam, si quis hac argumentandi formam de qua loquimur. syllogismu quam m- ductione vocare malit, non id magnopere displiciturum mihi, modo ne obstet nomInum us)scu videa facillime haec in syllogssimi mima conii ei polle. Quid enim tuerit negotii, si quis id, de quo diximus, exemptu, in eiusmodi redigat sy llogis num ' Qui quid P. Scipio iure fecit in Tiberium Gracchum, hoc Ze Cicero iure tacit in L. Catinlinam: atqui Scipio Tiberium iure occidit: ergo & Catilinam iure occidet Cicero. Quid satis est, si Roma parum. Verba sunt militum de Caesare apud eundem authorem lib. s. Neque mirum si hoc non possit dici exemplum. quando ex particulari, non ad aliud particulare, sed ad uniuersiale fit progressio.quod uos genus inductionis
superius ab exemplo secrevimus. A ristoteles aute dixit enthymemata rat iocinatione
I setoricam. Aristoteles primo Rhetolicorii libro: Eorum inquito quibus probamus ut di in Dialecticis. aliud inductio est, aliud syllogismus. Na enthymema quide syllogismum Rhetoricum. exemplum vero Rhetoricam inductione appello. Et a. lib. των πρηέρων ἀναλυτικων: Eνξύι μκ μεν μἰςὶ σήλογγος ατιλ o ἰἱ ἰαοτων est: Enthymema est syllogismus imperfectus ex verisimilib' aut signis. Et ite tu ni Rhetori is: Quare necesse est inquit ra enthymema qui exemptu de iis elici quae ut plurimu aliter quoq; se possunt habere ex tu quide inductione, enthymema vero syllogismsi, ex paucis, ac sepe paucioribus quina ea sunt, ex quibus costat syllogismus. Nasi quid totu per sipicusi est, id dicendum no est. ipsenique auditor id ex seipso afferr. Hine liquet Aristotelem in Rhetoricis utique enthymema Ic sy llogi linum, nota sorma argumetandi quam materia discrevisse, credidisse'; enthymematis, etsi no crebro, tamen aliqua do certe totide esse parte; debere quot sy llogismi. Quorsum enim attinebat dicere, enthymema saepe ex paucioribus partibus constare quam syllogistav. si non interim se ex totidem fieret Quorsum attinebat,ut diceret, in enthymemate sub licenda esse quae auditor ex seipso afferret, nisi significare exaduerso voluisset, quae is raseipso no afferret, eam ent bymemate elia explicanda potest au: em id fieri nonuu- Et
sinthymema. Exemplum. Inductio. Aristoteli
278쪽
quam, ut neutra partium ex seipso afferat auditor, quocirca tune utique utraeque di- cedae erunt. Atque hoe est quod vult sibi Rodolphus cum dicit. Sunt itaque qui putet Aristotele non distreuisse forma argumenta di a ratiocinatione enthymema , sea ce to tantum rerum genere enthymema constare voluisse. Fabius libro quinto videtur eo ipso discrimine secreuisse syllogismum & epicherema, quo Aristoteles syllogismu dcenthymema. Verba eius habent ad hunc modum: Epicherema aute nullo differt a ly llogismis,nisi quod illi, & plures habent species, Se vera coli: gunt veris epicherematis frequenter circa credibilia est usus. Plerique Rhetores velut dignatione quadam dHorum sententia attigit & Fabius libro quinto. & in Topicis Cicero de adiunctis loquens, Ex hoc inquit illa Rhetorum ex cotrariis coclusa, quae ipsi ἐμπυμ, ματα appel- Enibymema - tantinon quia no omnis sententia proprio nomine ἰγνύμμμα dicatur: led ut Homerusti nome quid propter excellentiam commune poetarum nomen essicit apud Graecos suum: sic cum signis cet. omnis sententia enthymema dicatur, quia videtur ea quae ex contrariis conficitur acu tis ima sola proprie commune nomen possidet. Audes sulcire ruinam sob qua Romaiaeet Photinus apud Lucana libro octavo, persuasurus Ptolemaeo regi Aegyptiora, ut Pompeium ad se confugientem occideret, inter caetera argumctatur,ti hoc modo. Tu Ptolemeae potes magni sulcire ruinam, Sub qua Roma iacer'&e. Colligunt comprehen sones suas. Comprehensiones vocat παe quarum toties iam a nobis facta est metio, quasque a Cicerone, interim cognitiones, interim coprehensiones transferri diximus. Et pro Plantio itidem. Maxima pars eorum, quae pro Plantio Cis
cero dixit, in huc recidunt syllogismu . Quod quis a populo impetrare potest diligῆtia, auiduitate, gratia, officio, precibus amicorum, id necesse non est, ambitu eu conlocutum esse, etiam si dignitate a copetitore vincatur: at in creandis magistratibus. maxime ius rebus moueri populus selet: perinde ut superetur Placius dignitate a Lateresi, Loci comuis non continuo illud necesse est,ut ambitu aedilitatem ei obtigisse dicamus. Loci quideneti communes, ut Rhetores vocant. Cicero in Oratore, de locis communibus loquens, Qui, inquit, communes liant appellati, quod videntur multarum ridem esse causarum. Sunt ergo loci communes, munes quaedam formulae virtutum, ac vitio tu, Caeteraruque reri . qu e sere inter dicendum solent occurreret ut quae in ingratitudine. luxuria, auaracia, lia quacitate, item de iustitia, prudelia,vita, morte, caeterisque id genus rebus dici iblent. Cicero in Rhetoricis vocat locos communes, qui comuniter te ab accusa-τ; us, Gllo dςsensore Iraciari possunt,Vt Lma,tormenta, tabulu, testes, argumenta Scristulabium Quoniam λυῖςm uniuersaliter pronuntiata.) Tres faciunt Dialectici syllogismorsi
' figura . prima, qua medius terminus in uno pronuntiato subiicitur, in altero praedicatur. secundam,qua utrobique praedicatur terminus medius:tet tiam, qua utrobiq; su licitur. lam priores illae duae semper maiorem propositione uniuersalem habent: m do intra eos illaru modo, tosillamus, quos enumerauit A rasto. Tertia potest illa quia dem maiorem habere particularem. veru hanc non ulli ceu superuacuam, & cuius nullus sit apud authores usus, reiiciunt: indignamque esse censent, cui inter figuras syllogismorum sit locus. Supina. lacentia, inertia, minimh vivida, minus mouentia eum
qui audit. Cum ergo ut praediximus.) Hoc est, ut plebeis verbis idem dicamus. In syllogismo,& inductione persectd, si rite fiant, solum antecedens vocari in dubiu po uindo ber tust, consequentia non po: est In enthymemate autem & inductione impet secta, nodii 4 4 ut eo det o solo quod antecedit,ied de consecutione etiam ipsa ambigi solet. Vt ergo anim, ε. secti, firmandae rei cuiusque.) In summa hoc dicit i Quoties id de quo agitur, imperfectis, oum ei audi argument an sit formis satis ostendi potest. no est cur persectis utamur: sin aute ressor mix Vteda inuoluxior, di ad quam probandam imperfectae illae argumentationes no satis ha Generale, a beant virium, 'sic certe integris syllogismis,& pet secta ouo ad eius fieri potest, induali ot diale fctione utendum. HVc primum lex proponenda est argumentationum omnium.)cticorum ea ASit per ordinem catholica aliquot praecepta seu regulas Dialecticorum,quarii pri nono, ma est haec: Ex vero antecedenti semper vera insertur conclusio. Altera: quoties falsa est conclusio, necesse est antecedens etiam salsum esse. Tertia. Queadmodum eran-
279쪽
tecedenti sequitur eonfusio, ita ex contradicente coclusionis, sequitur cotradicens antecedentis. Duplex est ergo ductus rei cuiusque probandae. id Aristotelici nostri teporis dicut hoc modo: Duplex est syllogi linus, unus os estuus, alter ad incommodum, seu impossibile. Partes exequuntur eo ipso modo quo Rodolphus. Pisistratus.) Qui tyrannide inuasit apud Athenienses. Qua de te Iustini verba ite habet: Sed Pi si ii ratus,
inquit, quasi sibi no Datriae vicisset,lyrami idem per dolu occupat. Quippe verberibus voluntariis domi affectus,laceratoq; corporem publicu progreditur,& aduocat ac cione vulnera olt edit ede crudelitate principii,aquib hoc se passum simulabar. queritum addsitur vocibus lachrymae,&inuidiosa oratione multitudo credula inceditur, amore plebis inuisum te benatui a Firmat. obtinet ad custodiam corporis siti satellitu auXilium, per quos occupata tyrannide, per annos triginta quatuor regnauit. Et Phalaris itide. Hic est Phalaris ille memoratissimus Agrigentinoru tyrannus. inter cuius multa crudelis ima facinora, virum hoc si no laudandum, at certe minus vituperandu est: Perillus quidam taurum ei se eum fecerat, in quem coiecti homines, igne jubiecto. novocem humana, sed mugitum bovis urgente dolore ederent,quo munere se cu homini erudeli rem in primis grata secisse arbitraretur. hoc pretii tulit, ut primus in se in tauro ipso suo misere tortus obierit. Unde ductum illud. Nec enim lex aequior vlla est. Qui neci artifices arte perire Ra. idipsum alia rursis colligendum erit argumentatione. Aristoteles pro syllogismos appellat. qui bippolitione, syllogismi negatas probamus. Quae causa suit plerisque, ut quinque partium ratiocinatione ficerent.) Ciceroni in Rhetori eis maxime qu nq; syllogismi partes este videtur, Ppositionis approbatio, assumptio, assumptionis approbatio, SP coplexi . Quintilianus & Boetius, tres tatum faciunt partes. propositionem, ali umptionem, Sc coclusionem. Quanquam Boetius. de solo loquitur syllogdino hypothetico, seu coditioirati :& Fabius alio quoda intellectu tres facit syllogismi partes, qua Rodolphus. Putat enim ille idcirco tres eii equod proposit io, Sc eius approbatio, pro una parte accipi debeant. itidemque allum pt io cu probationesiuar Rodolphus autem probationes illas omnino no putat connumeradas esse inter partes syl logi lini, eius ad cuius pio positiones tofirmandas adhibetur, sed aliorueas syllogismotu expositiones aut assuinptiones esse. Quae sententia , ut verisimillima
esse nihil videtur, ita probe ei cum sentetia Aristotelis de syllogismi partibus, & pr syl logi imis.
Vt medis argumentatio vere soluatur. quot rursum modis elabitauium contruat. Cap. x Q.
SIcut es autem disputantis confirmare ii quod probandum
iis sit. ita eius qui diuersa tuetur, en dissoluere quae confirmata sunt . Soluitur vero argumentatio eisdem quibus fruitur modis. auemadmodum nanque probamus unumquicque per aliquid quod verum esse volumus , ex eo con
sequi docemus, quod probare nitimur.: sic dupliciter essectam
soluimus argumentationem, e qui enim falsum esse dicimus
quod propositum est . ut si res id non sinit, non confici ex proposito, quod aduesarius voluit, indicamus. Idque vel quia imperfecta sit argumentatio: aut sisit perstita, videri potius talem esse, quam quia reuerasit talis. esse aliquid
pisistratus. phalaris. Perillus. Partessyllogitat quot sint.
280쪽
in ea, quod multipliciter dicatur nec eadem significatione utrobique in argumentatione sit positum. Id est autem quod dici olet, omnem argumetationemIolui,aut negido eo quod propositum est,aut multiplici distinguendo . 'si dicatur sapienti nulti desisnt opes,ergo sapiens est diues . Prima solutio est, ut restondeatur, non esse verum quod proponitur, sapienti nullas deesse opes. βuodsiprobetur, quia nullas cupit: r liquum iam est, ut negetur, ex hoc quod nullae sibi desunt opes,consequi,diuitem esse eum. Id si probetur, adieLta maiore propositione, quia cuicunque nihil desit, is sit diues , ortasse negabitur misia. uuam etiamsi probabit, dicetque, quisquis habet omnia quorum iuriget, est diues: cuicunque nihil deest,habet omnia quorum indiget: expleta iam ratiocinatio est,cuius utraque probata estpropositio. Ultimum itaqueμ-lumque remedium est, ut qui luere uolet, iucat hoc versu, deesse dupliciter dici. liter dicitur enim deesse quid, quod modo non ades: aliter quicquid modo desideratur. auodsi priores nificatione dicatur, vera est maior, minor falsea . Si secundo modo, minor est vera, falsa maior. auare nihil mirum esse, si quae iungere volumus, in conclusione non iungantur, cum id medium in quo ista iungebantur in propositioni
Soluendi Vς -non numero . sed Jecie silum fuerit unum . Soluendi
li potiu con- autem verbum, quanquam communesti negantι, maι-
stinguenti, reditus tamen distinguenti conueniet. Nam qui quis negat, non patitur confici argumentationem. quae autem confecita non est,proprieflui non potes. eis cum multiplex distinguitur, est utique ins eciem coedia, reditus igitur tui dicetur. Nos tamen omne rationem disiuriendae argumentationis, in praesentia soluere vocavimus. Et hae quidem polutionum disserentiae quas diximu , verae sent,m ad