장음표시 사용
351쪽
da eo quod , Graeci, nostri midetiam interpretati6nt,
maxime consePuntur perta vero comparatione res cre-
't,Potici aliis quibus ea praeferimus adhibetur, iam ''ρο collatione magnitudo i arum colligitur. Sicut aute in quῖtitatibus,quoties duae pluresue conferuntur, maior est ea quae fila manet, quam non usquequaque aliarum magnitudo
assequitur: Sic in hac comparandi ratione, quicquid aliquid hab/t quod non sitsibi cum aliis commune, ea parte reliquis maius videtur,quaslum eminet, reliqua 't ita dicam)a tergo relinquit. Cicero itaque, cum pro M. Marcesso re tuto, sarigratias agite sentem istam clementiam omniabus besticis Caesari praetulit laudibus. auonii bellicae rei δε- eus, milites tribuni m auxilia etii munerisibi asio eret: veste nis cucti venire in eiuου et ate gloriae. haec aurem clemetiae liussua esset. Et bellicas laudes multa turbuleta, astera,horrida,qualia fert beluru necesilas,halerae clementiae laude benigna elena modestiaeelena fauoris esse. In bEgo quos vires humanas humanis vinci viribus clementiam animospectoras vincentium, qui inuicti viribussint,placare. Haec itaque quia clementiae coueniunt fili,praefertur haeis parte besticae virtuti. Euod si quis e diuerso Polet colligere , quibus rebus bellica virtus a clementia separetur,poterit eam similiter multis praeferre clementiae. Clementiam enim
pacatis couenire rebus, pacis potius ornametum esse,quam
periculorum praesidium. bellicam virtutem, resus in ultimurissimen adductis seccurrere flere :'patriam parentesque ab his quae victori collibuissent defendere. Et clementiae laudem velut in medio positam cuiuis posse contingere: bessorum gloriam non nisi rarissimum quenque consequi. Sic etiam non hominis modo, sed omnium animalium esse
352쪽
clementiam ' ignostere enim omnia, post iris iterum parari continere autem res nutu ditionequesisa, omnes quidem selius es dei, plurimas autem eius brideri, qui deo proximus sit, uod bestica laude in primis paratur. Poterunt autem haec
argumetationis exempla per omites locos duci. Posseruntquerit inter Milistimas exercitationes Dialectici augendi rationem,cum priores illas, tum hancpostremi ex comparatione. Euando omnis hominum deliberatis,omnia consilia,sire inter magis minusique bona iactantur. Neque quicquam ea, quod acrius expendere vim rerum, intuertiue doceat, quam comparatio . Laudationibus in primis augmeta is conuenit.
Pleraque enim quae laudis loco ponuntur, per se figida sunt,
nisi extollantur oratione, dicentis ingenio fiant,laudanda. Isecrates in Helenes laudatione,cum pulchritudinem eius in maxima laudum illius poneret parte, pulcherrimam eam
fuisse, cum aliis rebus, tum Thesei rapina prudentissimi totius Graeciae Hiri, Paridis iudicio docuisset, exiguam tamen laudem conquisisse videbatur eulchritudinis quiuis ad-mtiadae,quauis incredibilis commemoratione, nisi ipsam pulchritudinem quam ali ori is ne lauda iam qui putarent, alij in vitimis laudii ponerenthmnibus aliis quae lau-
Quomodo dantur praetulisset. Diminutionis ex augmentandipraeceptis ει , ψbi parata es ratio. Euibu ique enim additis res cresit, eorum es , '' rusis oportet detractione decresiat. Ergo commotos augme-tatione eLEus,detracta rursus magnitudine rebus,ad ratio . nem reuocamus,meburi . Hemctius aestimare res, em iudicare de eis cogimus auditore. Haec, una est ratio siue rum eEIusi, ut pacata rufis copositas mes ira qui itati reddatur. Aliter affidius contrariis dsecutimus assectibus, m iram parata nobis regerimus in authorem e vel cociliata misericor-
353쪽
dia impetus eius mollimus m e ocato quandoque undecuns nouo assectu prioris obliuisei cogimus. Potentissimus aute ad seluendo ubditos recens concitatos assecius es riseus. de in causea Murenae Cicero nihil aeque ridetur opposuisse Catonis, Sulpiiij maximorum Hirorum authoritati, qua
laetissimum istamsiuam facete diceri sestiuitatem: sics omne
iudicium solutum est risu, ut Cato, quanuis natura institutione,lsa quoque accuseatoris persona,qua ustinebat horridior,cum tamen riseum tenere nequiret,sratur dixisse, myboni,quam ridiculum G lem habemus. Demosthene quos tradunt cum pro eAristide dicturus esset,in quem vehementissime iudices accenderat accusatorum oratio, reclamare
turque ab omnibus i , m velut praedamnato iam reo silentium imperaretur, orauisse, ut bona istorii venia liceret paucissima extra causeam verba facere. βuod cum permitterent, ait,Megarensem quendamstudiis operatum Athenis, cii redire in patria vellet, corducto asino imposuisse arcinas. Meridie vero, cum nun umbra, qua selis ardorem leuarentis ase,praeberetur statuto in via asino, csituit illius umbraseolam vitare,eaque cum no uisceret ambobus, aga Lbi illam vendicare sui istam assirmare iuris esse, operas illi
non umbram locatam: contra in contendere umbram inter coperas esse. Cumque diceret orator ,grausit me inter eos δε- umbra asini altercatum, videresis omnes risu quati, m exhilaratos iudices esse, tum grauissima eos increpuit oratione , quipossint de umbra asini disserentem audire, desulute ciuis, quod eos iudici, religio cogeret, audire non possint, tum
carpisse de causa dicere, reumque bberasse. Conritat autem vide Fab. li. haec facultas,natura primum,quae cit in omni re multii, tum 4. . i. ''
in hac plurimum potest. Deinde quod proximum est, crebro
354쪽
RODO L. AGRI C. DE INU .ENT.ὶ se. Sunt tamen etiam tradita eius praecepta, quatenus tr
di praeceptis potest, quorum authorci Cicero G uuintilianus notioresse ut, quam ut sint indicandi. Et de affectibus
Ex rei specie.) Prout res bona aut mala. utilis aut nocitura, digna aut indigna videtur. Pro Milone. Quem Clodiani postulabant lege Cornelia, de Sicariis.Sic,qui
bellum dixit. Hune in modum & Fabius libro octavo, de enargia. Sic urbium, inquit, captarum crescit miseratio. Sine dubio enim qui dicit expugnatam esse ciuitatem . co-Ilectitur omnia quaecunque talis fortuna recipit, sed in affectus minus penetrat breuisic velut nuncius. At si aperias lite que uno verbo inclusa erat, apparebunt eisis ae per domos ac templa flammae, & ruetium tectorum fragor, & ex ciuersis clamoribus unus quidam sonus, aliorum fuga incerta, alii in extremo complexu suorum cohaerentes, de infantium sceminarumque ploratus. & male usque in illum diem seruati fato senes, ta illa pro sanorusacrorumque direptio, efferentium praedas repetentiumque discursus,& acti ante suum quisque praedonem catenati, de conatu retinere in iantem suum m ter' si cubi maius lucru m est pugna inter victores. Licet enim omnia, ut dixi,complectatur euersio, minus tamen est totum dicere, quam omnia. Segnius enim,ut inquit Horatius. In arte poetica, Aut agitur res in scenis, aut acta resertur. Segnius irritant animos demissa per aures,
Quam quae sunt oculis sibiecta fidei ibus, & quae Ipse sibi tradit spectator.&c. ODetectae in tu Detectae itaque sunt in aduerso pectore et eatrices. Fabius libro sexto: Non solum
dieiis cicatri- autem, inquit,dicendo sed etiam faciendo quaeda lachrymas movemus. Vnde&pr ducere ipsos qui periclitetur, squalidos, atque deformes, & liberos eo si ac paretes, i stitutum:& ab accusatoribus ostendi cruentu gladium, & lecta e vulnerib olla, & v stes sanguine psusas videmus, Sc vulnera resolui, ac Urberata corpora nudari. Quara rerum ingens plerunque vis eli, velut in rem praetentem animos hominum ducentium. Haec ille. Et Antonius secundo de oratorec Sensi equidem tum, inquit,magnopere moueri tu dices. cum excitaui moestum, ac sordidatum lenem, de cum ilia fecique tu Cras. se laudas,uo arte, de qua quid loquar nescio, sed metu magno animi ac dolore, ut diis scindere tunica,ut cicatrices ostenderem, cu C. Marius moerorem orationis meae presens ac sedens multum lacbrymis suis adiuuaret: cumque ego illum apsilas, collegam ei sium comendarem, atque ipsum aduocatum ad commune inperatorum fortunam defendendam inuocaremino suit haec sine lachrymis meis, no sine dolore magno misseratio,omniumque deorum. de hominum,& ciuium, & sociorum imploratio. quibus omnibus, verbis, quae a me tum sunt habita, si dolor ab sui siet meus, O modo no miserabili Q sed etia ridenda fuisset oratio mea,&c. His non sunt admodum di milia, quae de epilogis Ciceronis diximus libri secundi capite quarto. Quae ἐναρροαν Graeci. Quam ἐνέργειαν Graeci ,eam nos efficaciam: quam illi ἐνάργειαν, no euidentiam appellamus. Qua de Fabii Quintiliam, serto Iustitutionum lib. verba sic habet, Insequitur ἰνάρροα quae a Cicerone illustratio, Sc euidentia nominatum quae non tam dicere videtur,quim ostendere: sc assectus no aliter quam si rebus ipsis intersimus, sequentur. Meminit eiusdem rei idem author libro quarto, & rursum libro octavo. Cicero itaque eum pro M. Marcello restituto Logum sit atque haud scio an etia superuacuum, hue ascribere verba Cicer. Oratio extat: qui volet,inde petat. Illud hic obiter notandum. δ ὲ hunc M. Marcellum, cum a Caesare restitutus esset, priusquam reuerteretur Romam
epist. Cicero ὸ similiari quoda suo Pub. Magio Chilone occisum suisse,quemadmodum in epistolanis lib. . quadam ad Ciceronem refert Ser. Sulpitius. Isocrates in Helenes laudatione Estem te vestes scissae. ἰν;ero xi ramiliarium
355쪽
DIALECT. LIB. III. is 3& hee laudatio hodie in minibus, quamobrem no est eur de ea quicqua dicamus. r. G, ad exacte intelligendum loeum hunc plurimum momenti attulerint ea, quae habet Quintilianus libro sexto, de affectibus & de amplificatione libro octavo. Unde in causa Murenae Cicero.) Plutarchus in vita M. Catonis de hae Murene defensione i quesc Cum vero dies,inquit,dicendae eauta venisset, Cicero,qui per id tepus erat C sul, Murenam defendit,uariis modis Stoicos philosophos,& ista quae appellatur Paradoxa illudes. Ex quo cum multum risim iudicibus iniecisset, ipse quoque Cato subris dens,iis qui iuxta altabant, dixisse fertur. Dii boni, quam ridiculum habemus consule. Verba hae de re Ciceronis ascripsimus libro secudo. Atque insta etiam de eade dicemus causa, eapite huius libri duodecimo. Demosthenem quoque tradunt.) videtur C/todis de mihi & hie loeus unus esse ex illis,quos dixi emendaturum fuisse Rodolphu, si opus reia Ciςeronet vegeognouisset. Quippe ubi nos reposuimus,orauisse, ibi etiam exemplar illud scriptum, bum, quanquam id hac parte no erat manu Rodolphi,no orauisse, aut orasse, sed orauit habebat. Qui lapsius eius dem plane farinae est cu eo, cuius meminimus in principio libri secundi,quo etiam in loco plura de eiusmodi labeculis diximus. od autem ibi tu divinabam.ab Rodolpho ita scriptum suisse. ut haberet Louami ex sum exemplar,eam coniecturam interim certiorem fecit exemplar scripta. praesertim cum id ea utiq; parte ipse exarasset Rodolphus. Fabulae porro huius qua dicitur fuisse usus Demost ne ει Erasmus in Cluliadibus mentionem fecit. Constat haec facultas. De ridiculis, aerisu multa Fabius libro sexto,& M. Cicero libro secundo, de Oratore. QUOMODO OBLECTAND US O st TI ONE DITOR.
Duplici. t esse qua nos delectemi, ut qua p-tιmsensis, partim mente percipiantur. sque omnino duplicem esse voluptatem, I a percip/atur ex oratione, quando a-tiam rebus,atia exιpso orationis reuere nascata r. rum qua res sensum,1 mentem delectent. Et quomodo ipso orationis genere delectandus auditor. p. IIII. -
F lendus erit mihi fortasse numerus. Et,quia docendi rationi, mouendi praeceptasubiecimus, aequum videbitur, ut quae iucunda aciant orationem ubdamus.tametsi alio Lib. , p. docuimus loco delectationi nullam iuueniendi certam rationem posse accommodari, magisque praeceptionem huius par tib ad Rhetora, quam ad dialesticum pertinere. auia tamen ex rebus etiam nasiitur orationi delicitatio: res autem
inuentionipraecipuesubduntur,ideo paucis etiam de hae parte dicamus. Delediatis ut diximus ) quia permotio in Iolis ' 'cognitiuae virtutis , duae sint autem virtutes cognitiuae,
sensus,inmens, idcirco duplicia sunt quae deleEt an id quorum adiastensi, alia mente percipiuntur . Et ij quidem, qui magis sensibui vivunt, i corporis tenentur volupta-
356쪽
RODO L. AGRIC. DE INVENT.tibus quorumque animus corporifuit, hi magis ea equutur delectationem,quaestensiibus obiicitur. Contra,quorumgenerosior in erectior animus omnem in mete curam posivit, hi velut inimicas m infestas instituto uo corporis sernantur 'voluptates, solum quae metem delectant equuntur. aut inter virosiquefiunt medij, oessiam tribuendam utrique partem arbitrantur,utriusique etiam voluptate capiuntur. β rum itaque rerum usu qui uestperceptione gaudet,earum etiam commemorationepraecipue delectatur, his ipsis maritici. ..iu xime captatur oratioΠis gratia. Duplex autem es in um-pxM.' ma,quae percipitur ex oratione volupta , quarum alia ex robus de quibus disseritur nasiitur, alia ex orationis percipitur sensum quae genere. Res quaesiissim oblectant notaeseunt. Evisique enim ς 'hi M' Llectatur eo, quod est naturae suae proprium ' om li,coloribus laetistimis aures,senis mitioribus: reliqui suo Qu, sin ch qui ue obiecto Suvi quaedam tamen quae m ad mente per-2 ' μ' h tingunt quia vero propius ad se uum naturam accedunt, videlib. r. ' intersensium oblectameta numerantur. Vt diesse idecta V '' eula, ludi,choreae,conuiuis,horti foribus consiti, verni temporis gratia , fluminum per virentia prata decursus, primus iuuentae decor, corpora pulchritudine conspicua,amores, ioci,
concentus,ssaltationes, m omnia laetiorum annorum animorumquestudia quorum tame maxime Funt liberalia, quae culorum auriumquestudia morantur. Reliqua,quia crasso sunt,serdidiora uni etiam plerunque,ut quorum etiam non-Quae metem nullasine honoris nonsint praefatione memoranda. Men-
flant omnia quaecunque docent,quae magna,a tiada, inopinata,inexpectata, inaudita seunt reconditarum rerumpe
uestigatis,notitia vetustatis, m rerum in longinquopositam
357쪽
cognitio. egregia magnorum virorum dicta factaque, cimiuomni genere virtutis acta praeclare. Eu e quidem si de eis di stratur iucundam nimis aciunt orationem,inseo quodque genere. Sin a sterior'tristiost res de qua dicitur, tum δε- lent ista auribus expeti. Et, vel ilitudines docendis rebus hinmmuntur,vel argumetationes quaeruntur, quarum ex licationi tale quippiam adhiberisit necesse: vel liberius eradersione ad ea dilabimur,quod commodisi est,cumfallente transitusic ad ea deferimur, ut non secuti ea sed adducti si videamur. Trasitus autemsit aptissime, cum genera Die .estaditi aliquid inuenerimus, in quod parata est via ex reproposi- 'ta ex quo rursus in quod digredi volumus facilis ectae- , cessus. Vt qui de laudibus musices dicit, si volet ad describenda veris gratia dilabi, dicat Musias libertate animi omnitis rerum securitate gaudere, moluas fluminaque expetere. His quia iami luoseflumina,qui dicit habet, gaude- . rem eis musicem, facile iam transibit in veris descriptionem, cum sit in eo δειmmus istorum decor , praecipua possit ex eis percipi voluptas. Itaque quantus sit ornatu , qt e gratia forentium virentiumque omnia, qui frondibus inter strepe
tium volucrum concelus, quam amamum riuorum per prata
labetium murmur, reliqua i enus explicabit. Me in hoe
ipse propsto si dicere volet, quantus sit labor Rempub. administrantis, aratum es dicere, musica leuare curis,inmetem reficere: haec , deinde cum Regu. administratione coniungere, quoniam praecipue' his opus ei, qui mpublicam tractat,cum tot ac tantis prematur laboribus,tot curas sinneat: quas deinde enumerabit. M autem huius rei cii apud multos videre exempla,tum apud Platonem Lucianum , in
dialogis, quopacto sumpta diductissma exordis,a re op
358쪽
RODO L. AGRI C. DE INVENT.sta paulatim ,stocculto gradu ad id quod instituunt adrepant. Vtilis est di streii haec transiundi ratio, siquido res diuersu Pna coplecti volet oratione, sic ut non turbatam disi ctorum membrorum formam,sed unius faciem corpori,praestent. Villis etiam, si quando de re tali dicendum sit,a cuius prima mentione abhorreant aures , utposito fauorabili alia
qutyprincipis; sin 'plumbeo quod aiunt ede, ad id de quo dicturi sumus deducamur. Cuius rei est egregium in pri-
Ad Vopulum mis Ciceronis exemplum in orationis exordio, quam contra
β Qq A rariam in concione dixit. Vuod exordi'genus Uetores insinuationem dixere. Cum enim nihil videretur magis exageraturum Populi Romani animos,quam contra legeme, grani,hoc sdem alimentorumsorum disserentem,e go diluta omni rei istius mentione, primum coepit, non ordiri se orationem de laudibus maiorumsorum,ne illis potius qua populi beneficio confiulatum acceptum referre uideretur,
popularem se Coinulem hoc is veste videri, laque in Senatu initio consulatu ut dixisse , permult hue alia in hanc ipsam
sententiam: nec esse qui Gracchanas actiones improbet, nec
eui dis liceat, si quis depopuli commodis ferat. Cumque multis huiusmodi populi mollisisset aures, paulis er m pedetentim allabi ad rem carpit,nec statim contra tendere Upi Lmum voluisse sociumse Rullo adiungere, qui cum refugeret, tandemque omnias diligetius inquisisse diceret,ium demum eo delatus es , ut non se contra legem e raria m dicere se contra Rulli dominatum, qui legisspecie parabatur, doceret. Conuntiens itaque fuit hoc in loco transitio latens, v auorem quem dicedi initio costigebat,nunquam abrupta re etiam ad asteriora transfrret. Digrediendi autem crebrior magis permissa poetis libertas. Secunda deinde aliis, ut quise
359쪽
DIALECT. LIB. III. 1inoque e lpoetis dicendi libertate proximus. Sed, quia digrediendi ratione simus adducti ut dis remur rursus ad institutum reuertamur. Secundum diximus esse quo delerita-
ret nos oratio, i um orationis genus, qua in parte primu ere, Rug v. 4ς ut habeat oratio motus animorum,colloquia personarum,costia euentusique rerum inopinatos . uae quidem quanquam ad res pertinere possint videri, ex oratione tamen capiunt, quod deleAtant. Argumero est,quod eade haec magna ex paste,si videamus non modo non delectent,sed ossendat. Idcirco in oratione,non tam res ipsa,Juam mutatio orationis qua ex- primuntur ista, voluptati est. Et quemadmodum in pidlura, plerasgratissima uni proptersolam imitatione, nec tam res quam ingenium miramur imitanti sic cum tu oratione, per- senis tua pro cuiusque natura conditione que verba tribuun- tur, ammoru assectuums omnivsigura stingitur .is con sequitur oratio, ut no dici sed agi videatur res, inani quadam imagine audietis animus velut mediiι se ipse intra adiit iactationems rerum constituit, id quoniisit orationis virtu- te,non reru natura,idcirco est etiam orationi iure tribue dum. Cuius qui egratiae capacissimum ea omnium poema auia enim non re quitur oratior sed voluptati orationis res aptatur, uti maximeplaciturasunt, sic omniafinguntur, idcirco summa est ei captandae venustatis istius in oratione libertas. Troxima est historia suerior tamen contraZlioris frontis, ut quam illaesa veritate ludere oporteat. Ciuilis en oratio in narrationibus,sepe etiam eis inter argumentandu, vel
veris personis vel siclis, assecitus useue verba tribuit, non parum hac orationis gratia sibi indulget. Ne in dialogi quide philo ophi expertes huius laudissere. Eu apud Pla- tonem videre, tam diligenter stidias disserentes persenas, in
360쪽
ut non Platonis sed personae: non verba audire ,sed vultus
intueri videaris. Ini in quibus i a Philosophi loquitur
persona, aut si quassent quae posita uni extra actus reru, extraque assectus, exiguus relinquitur istis locus. Hocquepraecipue hac in parte, cum ipsi disserentis personae tribuitur oratio,delectat,quod in aliis omnibus generibus quς diximus gratissimum est,si boni emineant dicentis in oratione mores, hoc est, si non des arrogans, si de aliis modesta oratis,si benignum candidumque de rebus proferat iudicium. In primissplacet simplicitas illa omnia in melius festentis. Iuuae
tamen tuterim libertas, licentis sine aliena contumelia, quid sentiat. Haruml rerum, sicut omnium in dicendo virtutum, obseruantissmusfuit ubique Cicero . Sunt' praeter haee Horatione quae delectant, quae propria sint orationis,sententiae graues, acutae, nouae, expectatae, dicta facete, amare alse,
prudenter. Ornamenta etiam omnia uerboris,sententiarum,
compositionis. Sed haec eloquendi ratione continentur, idcirco ab his qui huius reipraecepta tradiderunt expetenda.
Delectare. Delectatio ut diximus. Superiori libro dictum hoc suit. Delectare est tale aliquid adhibere,euius sensu atq; perceptione is qui accipit gaudet. vel, est aliquid facere, ersit sensui eius qui id percipit accommodatum. Quorum tamen maxime sunt liber Ita. Pulchrum me hercules hae de re caput est apud Aulum Gellium libro decimon no, Quinq; inquit)sunt hominu sensus,quos Graeci αιε μ εις appellat, per quos voluptas animo aut corpori Quaeri videtur: stus, tactus,odoratus,visus.auditus. Ex his omnib' quae immodica voluptas capitur,ea turpis atque improba existimatur.Sed enim quae nimia ex gustu atque tacta est,ea voluptas,sicuti sanientes viri censuerunt, omnia in reru scedissima est. Eosque maxime, qui duabus istis beluinis voluptatib' sese dedide- η p- grauissimi vitii vocabulis Graeci appellat ακολασους vel Nos eos vel ia- continentes dicimus vel intemperantes. ακολασει enim si interpretari coactius velis,nimis id verbum insolens erit. istae autem voluptates duae, gustus atque tactus, id est,tibidines in cibos atque in venerem prodigae,soli sunt hominibus communes cum bestiis,& idcirco in pecudum serorumque animaliti numero habetur, quisquis est his beluinix voluptatibus praeuinctus. Et paulo post: Quis igitur habes aliquid humani pudoris, voluptatibus istis duabus coeundi atque comededi.quae sunt homini cum sue atque asino Socratis ver- comunes,gaudeat Socrates quidem dicebat, multos homines propterea velle viuere vibum.Hippo- ederent rc bibere sese bibere atque esse ut viveret. Hippocrates aure diuina vir selen crates de coi. tia de coitu venereo ita existimabat, partem esse quanda morbi teterrimi, quem nostritu. comitialem dixere. Nanque ipsius verba haec traduntur. ἐπιμαι