장음표시 사용
371쪽
tamen breuitas magis conuenerit,ut quantuam longa, accelerata tamen dictio videatur. Contra,humilioribus, sedatis,
prudentibus,doctis ectata magis est ubertas. Hisunt enim qui videntur,m Melliposse rem quamlibet exacte docere: Gnonsium quodsit unumquodque ostendere,sed ratione quare ita sit ostendere debere. Sic rebus etiam perplexis, dubii
numerosis,grandibus,adhibenda est copia. Tenues vero, nullius momenti, apertaque, O simplices,breuiter dicentur.
breuiter enim possunt doceri. Inpartibus orationis,si quidem argumetatione constet oratio,longior expediet dis iis, ut quae fide sit maiori labore factura. Expositioni in uniuersum freuitas est aptior, quanquam expediant nonunquam etiam in δειo genere narrationes uberiores , visicubi res repetenda a
tius,vel praesertim si sit inserendus acrior affectus, si quemad
modum solet retinendus voluptate sit auditor. Omnis tamen in fiso genere expositio, debet argumentatione breuior esse me exordio, conclusione cum re deliberatam est,m cum orationis etiam magnitudine. sic ut meminerimus partes eas, velut accessiones orationis esse,nec rei docendae ,sed auditoris conciliandi caussa paratas. Facilius itaque quis copia in eis quam breuitate peccauerit: nisi tamen praesens rerum condiaris,latiorem etiam in his partibus diEtionem poposcerit. tune utilitati nimirum cedentpraecepta: quae in hoc praecipiuntur Alum,quonii creduntur utilia. auod si contrarium res ipsa tulerit, sicut in omni vitassemus ,sic in oratione, non quod alias,quanquam saepe,laudatum sed quod nunc, quanuis in praesentiassum fuerit optimum, equemur.
Copia vero. & breuitas. Fit hoc saepenumero apud authores,ut easus quispiam, interposito relativo,quasi ablblutd,ae sine verbo ponatur.Cicero ad Trebatiu, familiarium epistolarii tib 7. Cn.Octauius tuus familiaris,siimmo genere nat', terrae filius,is me quia scit tuum familiare eue,crebro ad coena inuitat.adhuc non potuit perducere,
372쪽
virtute florere, quam irraiorum opinione irati. De
sed mihi tamen gratum est. Idem in secunda Philippicar Agrum Campanum, qui csi devectigalibus eximebatur: ut militibus daretur tam eu infligi magnum reipu. vulnus ambitrabamur: hunc tu compransoribus tui , & collus cibus diuidebas. Rursus in verre: Nam quis hoc no intelligit, istum absolutum diis holmnibusq; multis, eum ex manibuς Populi Romam eripi nullo modo posses verum in litice omnibus ide calus repetitur, ac proinde usitatior est locutio, & ap d Cizerone frequens. Rarius est quod hic secit Rodolphus, a quo hin omni itivi, copia, & breuitas, ita in principio orationis ponuntur,ut nullum prorsus verbu accessat,ad quod ullo modo referri queant.quod ut apud alios quoque intermi fieri,temere ego negare no ausim, ita sane quam rarii, atq; inusitatum id ei se, planius est,quam ut quisquam pol it ire inscias. Et, ut semel dicam quod sentio, aut ego platae fallor opinione mea, aut hic quoque unus est ex locis illis, quos si recognouisset Rodolphus, emunctiores proculdubio in lucem prodiisent. Per omnes posset numeros. Perfectis Sime, absolutissime. Quod iam pyratae fama Scipioni, adducti. Hac de re ita n gis aput valerium Maximum, libro a .capite de inaiestater Ad Aphricanum eundem in Linterna villa se continentem, coplures praedonuin duces videndum, eodem tempore sortdco fluxerunt. Quos cum ad vim faciedam venire existi- mallet, praesidium domesticorum in tecto collocauit, eratque in his repelledis, Se animo M apparatu occupatus. Quod ut praedones animadaer Ieru t. dimissis militib', abiectisque armis, ianue appropiu quant:& clara voce nuntiat Scipioni, non vitae eius hostes, ted virtutis admirator es vcnisse, cospectum, & cogressum tanti viri. quasi caeleste aliquod beneficium expetentes: proinde securum se nobis prῆsta dum praedere ne gravetur. Haec poliqua domestici Scipioni rutuletur, sores rescrari eosique intromitti iunsit. ii postes ianuae laquam aliquam religiosissimam aram sanctumque templum venerati, cupide Scipionis dextram apprehenderui:ac diu osculati, positis ante vestibuludonis, uae deorum immortalium numini colecrari solent, laeti, quia Scipionem videre coli illet,ad lares proprias venerunt. ubi sit Lua ternum. Stiabo lib. s. id oppidum. esse ait Capaniae, inter Sinue illam Sc Cumas, fluuiumq; eius dein nominis prsterssuere. Diuisione, Partitione,dinumeratione. HVc quid sint explicatu est libri primi , e pite '.& nono. illud hoc loco obseruet lector, eandem esse quam hic dinumeratione uocat Rodolphus . & quam illic enumeratione. Qui nouus homo. Ita dicebatur. qui nullas demonstrare possient maiorum suorum imagines, aut illo tu res gestas virtutes que iactare. sed sua ipsi virtute, ac industria bonores essent adepti. Sie Iphicrates ille Atheniensis, obiicientelibi quoda, quod nouus homo esset. Met, inquit, generis splenis dor i me incipit, tui in te delinit. Et Ciceso in Sisllustiu: Ego, inquit, maioribν meis virtute mea praeluxi, ut si prius notrho fuerint, a me accipi ni inituὶ memoriae suae. tu tuis vitae qua turpiter egisti, magnas Offudisti tenebrauut etiam si fuerint egregii eiura ce te venerint in obliuione. Quare noli mihi antiquos V ros obiectare, Catius est enim me meis reb geliis floiere, qualia malo um Opinione niti: Sc ita viuere. ut ego lim polieris meis nobilitatis initium, & virtutis e emplum. Dcmosthenes N Cicero.)Dehu Fa. Quintilianus libro decimo: Oratores vero vel praecipue. inquit, Latina eloquetia parem facere Graece post iant. Nam acerone cuicunque eoru sortiter opposuerim. Nee ignoro quantam mihi cocitem pugnam, cum prael citim id non sit propositi, ut eu D mostheni comparem hoc tempore. Neque enim attinet, cum Demosthenez in primisi stendum vel ediscendum potius putem. quorum ego virtutes plerasq; arbitror similes. consiliuiri, ordinem diuidendi, praeparandi, proba di ratione, omnia denique quae sunt iuuentioni . in eloquedo est aliqua diuersitas. densior ille, hie copiosior: ille cocludit,strictius hic latiu, pugnat:isse acumine semper, hic Deque ter & ponderetilli nihil detrahi potest huic nihil adiici: curae plus in illo, in hoc naturae. Salibus certe & comise tatione Qui duo plurimum affectus valent, vincimus. N quae sequutur. Quod modum υoeant. Notum est illud Hesiodi: - συπαθός. Et Horatius: Est modus in rebus sunt certi denique fines, Quos ultra citraque nequit cons stere rectum. Ite i hoey lydes: πάντω μυρο αρ &c. Minus quidem erit mea sententia culpandus. HA
373쪽
phnδ colona slint.quae habet Quintilianus libro quarto,capite de narratione. Et rurissus lib. ix. No enim tam obest inquit,audire seperita a.quam ignorare necessaria. Cicero tamen in Oratore. In omnibusque rebus, inquit, videndu est, quatenus. Etsi enun PM heaum sinis euiq te modus est, amo magis ossindit nimiu quam parum. Nee sane est vitam nu dicendo ior eloquentiae sax. Quantam min habeat inexcit ado oratore corona astitium. de ea MVM p c. re nonnihil attigimus libro i. Dominos semis suis. monosyllabos esse. Solent enim Ru . domini imperiosiores rem indignam censere, si pluribus verbis sit utensium; ad seritos.
Atq; adeo dimidiatis interim semiplenisque verbis sat habent si quid actum velint. Meniscare. Quod si quis paulo hebetior.no vel ex nutu, vel ex duabus ad si,mmum is Iabis quid sibi Chremes ille suus velit statim intelligat, hui quae tu ibi obiurgationes' quae fulmina quae tonitrua & quid noulCaelum ruere credas. & Ioue ipsum cum omni strepitu suo inde decidere. Tune utilitati cedent praecepta. Quid enim stultius. quid ineptius,quam cum dispedio causae ad buret evelle praeceptis, quae in hoc modo sunt in ueta,ut prosint,no etiam ut ossiciant. Porro ad exactam totius huius rapitis i telligentiam, pluria.um momenti attulerint libri Erasini de Copia, di quae de narravi breuitate praecipiunt Rhetores. DE DISPOSITIONE. LAC FUMUM RIUS ORATIONI MExpo SITIONE CONSTAT. Iam d ine ρι tra dum Ge de dis ostione. Caterum eum δέ Oio eertiam H
D E narratione inueniendi, quam comodissimam credid rim, sit nobis haEienus distum. Nec son m quibus e locis facienda essit inta qua facillime via nos ad inuentionem
eius quod quaque de re quaereretur perduceret, quam potui co natus sum apertissime tradere. diasiue, quaecunque utilia huic instituto pro captu meoputaui, ut non optimo forsitan Iam de inrepaeuetu,optima certes de Reliquum est, ut de dispositione pau- casubiiciamus. Emunt quidem pauca, quae de i a dicantur. M'R
Nec enim res est,quae constet ita multis praeceptis. poteles in Rhetoricis ne attingit quidem hanc partem, in octauo Topicolum perpauca tradidit. Nec multo plura Cicero uintilianus, quique alij de ea re dixere. uo excusatius no-
bo ueris,si breuius eam perfringamus. uuam quide sipraeterissimas in totum,eam poteramu fortasse Euintiliam au-
374쪽
RODO L. AGRI C. DE INVENT.thoritate culpam tueri qui cum de diuisione,hocs,de ratio-2 .a illi, ne controuersiarum in singula questionum capita diducenda- . , 7 rum dixisset,copiosissimeque e per hunc locum executus, de distonedi deinde arte,nustis perpetuis legibus statui credidit pos Im:se,sed obsilium semi ex praesenti rerum coditione. Ego quem
'β, admodum inueniendi briam, ita collocari quae in ent ut, formam etiam quandam eseputo. auae quidem ut varia multiplex quesit,neque in uniuersem demonstrari queat: di
centur tamen ea,quae creberrime couenis acere. Extra quae
siquid res ferat, quodfaciendum sit idque ab his quae dicta
sent disicrepe eorum tamen collationes quae plurimum obseruauimus ,praesenti quoque Gi aliquo ccurret consilium. His inter sana numeratur morborum remedia, quaeuenitatis tempore alioquin perspe essent malasic inter praecepta putabitur,siquidsit quod legem praeceptorum fugiat, in eo quoque ordinempraeceptorum vir se. t dissicile erit inueni-Cauilli amo- re, quod auintilianus credidit inueniri nonposse. Erit quidem disicile,poterit tamen fortasse. Utque a nobis non possit, vel in hoc tamen conandum, ut nostro errore aliis ansem δε-
minfelicius istam tentandi. Cum sit tamen distositio ut
Cicero inquito distributio rerum,quae demonstrat, quid quibus locis conueniat m collocandum sit, non abs re fuerit fortasse videre in primis, quotuplex sit ordo rerum , quem in di-τ μφη νς β α d siquamur. Is mihi triplex maxime videtur. liaei hi uent enim res quae statutum quendam G certu interse habet Du . M H is,hi prior ad annii sequentem . Alia veros tres,quae vel non habent ordinem vel quanquam posset earum
certus es ordo aliquis,nos tame nulta quimur,sedselum utcunque alia alij aptissime ex dicendi occasione biem po-Pης 4.i.li f. testeroindesebiugitur. auale est apud Liuium, cum de Pa-
375쪽
pirio Cursore dicis,quod omnes huc maxime,si Aleiadera' ma in Italia vertiset, illi pare destinassent: hinesumpta o
easione,quaeris,qui uerit euentu uturus bestum Romanis Alexader intutisset.Tertio loco est, cum rerum ordine consibro turbamus m quae priore uni posteriore loco ponimus. Vecti prius esset dicere,quo modo captaserit Troia, deinde quomodo ex longa nauigatione Aeneas vi tempe in tandem sit in trica eiectus quod postremum est, Virgilius primo libro narrat deindepriora illa siquentibus duobus exequitur. Primus ordo naturalis est. Secudus arbitrarius , ita volumus Natural odidicipotes.Tertius es,quem arti sciatem vocant. Et natura- modis spect
lis qui de ordo in quatuor istis positus est,prout aliud alio prius natura, νολpseritisse quadrupliciter dicitur. V enim prius aliquid te---s' pore ut dies hesternus ante hodiernu, hodiernus ante cra-
sinu. Et aliud prius expedi necesitate, vel vi aliter loquiamum prius natura.id est aute hui modi. ut si host, no ideo necessit aliud existeres autem existat aliud, nec se sit utique hoc existere. Hoc ergo prius est,ut si sit animal, non oportet idcirco homine essesdsi homo est,consequens viis est animal esse. Prius ergo animal est homine. Hoc padio prius est
genuseciebus,partes toto,cause euentis,subiectu adiacetibus
h.is. Dictitur m alia aliis priora positione,ut perfretu Gad tanu in oriente nauigauerior est Histania quam Gallia haec prior qua Italiatos qui Pelopone Fusquitur. Sic coh-trariu dirigenti cursum, prior quam Italia Peloponesus erit: . deinceps ut antea quodque fuit prius, ita nun et posterius. Sic sper hominis eunti mebraerimum,si descedamus, caput erit,postremipedes sic sendentierimi pedes erunt,caput ultimum: mediorum herosic unu uodque prius erit, ut
huius vel illius ordinis primo fuerit propius. Postremo di-
376쪽
RODO L. AGRI C. DE INVENT.citur prius, quod est dignatione praestantius. Sic prior es consul praetore,intribuno praetor, m aurum priuου argento, argentum orichalco dicimus Couertimus tamen inferim, ab infimo Ordinem ducimuπ.primumque, vo quod optimum,
sed quod vibsimum facimus . sic in magistratibus quaesura
primam,postremum dictatura in metallis plumbum prismum, rumposremum numeramus nisi tame hunc ordine malimus non naturalem sed artifcialem potius videri . Plerunque autemsit, ut id quod alia ratione prius dicitur, alia silposterius. Im tempore quidem, pueritia prior es quam iuuenta, aessimatione tamen in dignitate pueritia iuueta praecedit. Fieri itaque potest,ut ordo qui alia ratione no naturalis esset,alio tamen captu secundum naturam sit institutus.
In octauo Topicorum perpauea tradidit. A ristoteles Topicorum lib. 8 .no in uniuersum de ordine ae dispositione tractat orationis cui usique,sed de ea sola. quae couenit certaminib' acc6flictib istis scholasticis, aut ubi alioqui viva voce disceptatio fit. Nee multo plura Cice. & Quintilianus. Quintilianus de dispositione agit lib. . Quo in loco inter alia multa dicit & hete: Quapropter tot hic libet seruiat dispositioni,quae quide si certa aliqua via tradi in omnes materias ullo modo posset, no ta pauis ei: contigisset. Et paulo post. Sed meminerimus, inquit, ipsam dispositione plerunque utilitate mutari,nee eandem semper primam quaestionem ex utraque parte tractanda. Cum sit aute dispofitio,vt Cicero inquit,distributio rerum. Sic ferme & Quintilia. Dimositio nus:Dispositio est utilis rerum ae paritum in loco distributio. Et alio quoda loco: Di- spo sitio est rerum quam optimo ordine collocat io. In Rhetoricis ad Herenniu finitur '' '' hoe modo.Dispositio est, per quam illa quae inuenimus,in ordine redigimus, ut certo quieq loco pronuntietur. Preut aliud alio prius posteriusve quadrupliciter dicitur γHie eadem sere Aristoteles in iis quae vocat post praedicamenta. Quanquare quinta senifieatum addit,quo id prius dicitur.quod.tametsi simul est tem pore, tame alterius eausa est. verbi gratia. Tempore no praecedit die solis orius: tame quia causa diei est. idcirco prior esse dicitur. Fretum Gaditanum. Quod iuxta Gades est in Hispania. Historiogra
pbis & poetis quis ordo spectandus. mporiographis oe poetis, dum res exponunt servandum esse ordinem temporum. auanoM.tm non ab utrisque eodem modo id p. p. VII.
R dinis ergo haec sunt discrimina. dicamus iam,
O quis ordo cui orationis generi conueniat, priusque de ea quae expositione, deinde quae argumentatione confiat, igitur expositionem habet oratio si quid m
377쪽
rerum gestarum ordinem aliquem decursimi recensit, naturalem temporum sequitur ordinem. Idque nedum uerior
fidem captans lectorum historia sed ut ius et ii liber iusique poema, ut quod oblectaris tum auribus sit desinatum. M tamen disserentia poeticae dissositionis ab historica, vel
maxima,quo poeta tum quatum ad ipsius,hoc est, ad narrantispersenam pertinet,in steriem quitur temporum ordinem quantum autem ess ex rerumge tarn naturaeieruns
perturbat eas,atque a mediis orditur rebus,deinde quς primς fuerant,earum posterius person e colore alicuius aut alio quouis commento infert mentionem. Sic Virgilius bi notissimo utamur exemplo)ab nauigatione Aeneς,qua in Africam tepestatibus delatus est, initium facis,quae fuit circa mem erroris eius,Troiae captiuitatem labores eos, quibus septimum ad id annum,circum maria iactatus, i e Aeneas se cudo δε- inde tertioque si ro narrat. auibus in rebus equamur colore nariadipoetae, naturalis quidem es ordo prius enim erat. ut e meas tempestate appesseretur in picam, quam Troiae excidium erroresque suos Didoni narraret. Sin vero res ipsas restitimus,non per as,quibus dat orationem po ta, iam videmus contrarium natural id est,arificiale ordine esse. Prius enim necessit capi Troiam, m Aenea labores logae nauigationis illius euoluisse,quam ex Sicilia in Vica veniret proinde quos artificiale huc vocamus ὸrdine. SAmile est in Comoedia asque Tragoedia. Si intuemur enim facie reru,quae deducutur in actii, quaequepersnaim imitati ne exprimuntur,naturalis videtur ordo. Ad totii vero fabulae complexum resticienti,cum persaepe ab his quae circa fine sunt,incipi Griptores: quaepriora sunt,personarum verbis per occasionem explicentur: quaei primasiunt, ea ultimis
378쪽
quandoque iungantundit in Andria Terctissimul naufra si Phalaiae aperitur, nuptiae Pamphili Gliceritque confiunt. Haec qui videat acile est cognitu, arte authoris hiic ordinem
non rem natura con tare. Facillime aure hoc poemati contin
git in quo rictu sunt persenae, quod Graeci vocat. Quoniam piatum fere est, qualibet oratione darepersonae.
qua commoditate fit, vipersaepe dialogi quoque laseisiat. in quodvis undecuns libuit, de lectant praesertim ij quipaulo
laetioressunt. Cuius rei apud Graecos quidem,cu alios multos, tum in primis apud Lucianum est videre expresa plurimas informas exempla. Heroico carmini no est tanta copia huius
rei. Ergo personae quidem ordinem reuocant nonuiuam, iampictura res exprimuntur: iam vates,manes,oracula,
praeterita commemorant longe post ventura praedicunt. Damia tamen his omnibus in hac libertate est opera,ut si non rerum quomodo eaegestaestat temporum tame,quibus Db M lieni personis saluus sis ordo. Historiacuius, prima laus est veritas, naturalis tantum ordo conuenit, ne sirigmentis istis aurium gratiam captetisdem perdat. Ergo orte hi iis ira narrandae res essent Aeneae,non ille incipiet inde, de Virriatim est orsu. Sed si volet utique Troiae excidium narratione sua complecti, ab ea faciet initium. Deinde quentur errores Aeneae.haecquessis,um Aeneae uerbis erunt dictaa. Tum d
nique dicet, quo paEto in tricae littorasit vi tempe latis eiectus. Iam si qua et mentio verborum Didonis: 3sibus illa Troiae Me aes caseus as i opercontatasit, satis erit dixisse,
omnia e meam illi recensuisse, bis ultimam noctem, pericula quibus iactatus .Nec solsi erit hic ordoseruandus in ratione temporumsed etiam eo modoprioris, uod diximus causam torem esse euentis,m reliquis etiam fere modis
379쪽
prioru. cause rei si consilia prius explicatur, sicubi insignisi Hir orsi metio interuenerit,defilsitur naturae mo
rapraeceiat eas. Ia in locorsi regionums situ describe , dii genter positione eori quatur oportet: oratione velut per loca circἄferetisi, ut primum quo soccurrit ,sic aptissime privisi dicetur. Quodsi plures, nullo interse deuinctos omdine tractet historia, ut cugesta eodem tempore plura deseribet bella, quae quavis algeruntur,simul tame narrari noqueunt, in his fere seriptoris arbitriosteterit, quad res priores, quas deinde explicare volet,consilleis praecipue rerum voti tiae , m quo padio potersit istae commodissime cognoss,esi tradendarum faciet ordine. Sic Liuius, quando res secundo bestio punico in Italia oe in Histania, alibi etiam locis no nunquam uno temporegesta scribit quando Histanienses ressumasi Aeda longiore nonunquam tractu prosequitur eisicubi vero visum fuerit, quiquam interea alia D rint ,aliis gestae locis: quominus cocis interim interrupta
mentio rerum,altera cognitioni alterius obstet. Sic Cornelius
Tacitus egregius in primis si quid ego intelligo author histo
riae,longiores in Batavis resgentas,inalis item loco muli rum annorum in Britannia besto coniungit: tum rursu ad aliarum rerum, quas abrupit, ordinem reuertitur.
Qui Loe eapite eitantur exVirgilio & Teretio,ea omnia sunt nota vel pueris. Quae ex Liuio & Tacito asserutur,eaqueadmodum hoc loco paucis explicari verbis haudis quaquam possunt, ita ab eo,qui illorum libros coeperit euoluere citra negotium intelligi queunt. Quoeirea nihil video quod hic remorari nos debeat, praesertim.cu quae da poemate dramatico, & de veritate eustodieda historiographis .dicenda erant, ea explarata a nobis sint, superioris libri rapite quarto di decimo sexto, Itaq; his missis, eo si quae sequutur explieatione aggrediemur modo unu illud his addiderim' circa sne ea-ἰitis huius tam in scripto illo quo usi sumus,qua in Louanies exeplari, ea de plane esse ectione. quam in his nostris. verumenimuero si quid in me inest iudicii, si quid omnino mutari fas est,ausim cotendere,verba haec, sicubi vero visum fuerit redudar a Pinde expungeda esse. Quod num recte an secus ita visum sit mihi. secu expedat lector.
380쪽
Qui ordo seruandus in tradedis artibus.
In tradendis artibus,primum refellendas esse sententia rarism,qui ontra, et alis musenserant. De iide agetu ιombussemper adspeei, ora progrediendam. p. VIII.
IN tradendis artibus quae maxime coueniatd 'ositis,unus ex omnibus oristoteles libris suis exactisiime Hidetur efflixisse, vir cum omni ingeni, laude multum,tum nesso an ordine rerum plurimum admirandus. auot iam autem hoe ea propositum cui que docentis,ut ex notiorum contemplatione,ignotior rutetur, quislu es ordo nobis disiendi horumet m aliorum ad alia collatione coflantem quandam faciat de rebus emcnequit autemsidet Hla de re fieri,ni qua contraria sit accepta mentibus persuasio, ea prius euestatur e primu est ergo, visi quis dixerit aliquid ea de re quam tractamus aliter atque nobis videtur, istius expugnemus sententiam si modo issit,cutim mentio iure habeatur. Nam tomeraria cuiusiquam assertione perni meri ineptum est. Vt autem securitatis,hoc es contemnere leuiora,ita modestaeprae-bὸt steti m di simul si eos quorum usu eri opinioneque cunctorum recepta authoritas aut quibus alioqui debetur ea veneratio, aut contradictione istorum magis simus irritaturi audientium animos,quam nobis adiunctura. Sed haec iuri jhunt magis. Quod ordinis est,hoc se libet dixisse maxime naturale e se,ut antequam nostra confirmemus, amoliamur aduers. Deinde cum nostra explicauimus,ageneralioribus,quoniam notior uni semper ducendus erit ordo. Deinde per e ties eundum .Et hae is aestecies rursu forta spe,si tam latepateant,generasent,inque alias erunt1 ecies diduce . Singula ergo, ut primum quodque sumimu sic erunt deinde tra
ctanda, ut dicatur,quae si ubstantia eorum quod definiendost V tamen Eusemodi rei sit,ut sit definienda, notiores enim