장음표시 사용
291쪽
aut quater sumpta, edendi desiderium ae saporem uehementer re. A ducit.
ANNOTATIO IN GLADIOLv M. V ms LADIOLUS Iridis species est, ac nomen inde accepith quod foliumgladqpraebeat speciem. Igo eam Aco l rum appellant, quum Acorus ut supra demonstrauitamus ex autoritate doctorum, apud Dioscoridem Ionage alia lit herba,quae radicem habet odoratam,habeturq; certo a Doe is pro uulgari calamo aromatico. Vagum sane ac commune multis herbis nomen Gladioli est, uerum herbarum pertissimi id nominis tantum tribuunt duabus eiusdem speciei Sc cognatis hera
abilien, id est luteum & coeruleum Lilium dicuntur, ambaeq; res runtur a Doctis ad capitulum Dioscoridis de Xyride, inquit enim Dioscor.Xyrin,sunt qui syluestrem irim uocent. Romani Gladio
292쪽
DE HERBIs, CAETERISQUE C appellant. Aliqua tamen ad Xiphion Dioscoridis referunt GIGdiolum, dc praecipue eam qus cceruleis est floribus, quorum iudicium non improbandum est. DESCRiPTIO. Gladiolus habet paruum caulem, foliat que ex radice nascuntur instar acuminati mucronis jad a. Et est duorum generum: Vnaqus siccis locis nascitur,florem habens sublimen & odoratum. At tera quae locis aquosis crescit etiam habens florem sublimensed I teum. Radicem uero geniculis intersectam, ea est frigidae, Sc hu
TEMPERAMENTUM. Gladiolus calefacit 8c siccat in secundo ordine. v I RES AC IUVAMENTA. Emplastrum ex radice cui admistu sit mel & oleum, confectum tumido lieni impositum,auxiliatur. Vinum bibitum in quo radix Gladioli elixa fuerit sedat tussim . Radix bonum saporem praeah et cibis qui ea condiuntur. Pulvis ex radice in uino sumptus, mulieribus discutit suppurationem mamiliariam.
Radix contrita de cum Centaurii radice, atq, melle a cetoq; pem mista,membris contusis 3c quassatis opitulatur imposita. Itidem D usurpata & aluo imposita medetur urinae stillicidio. Semen Gladioli contusum&cu aceto mixtum, lienosis medet. Radix in uino bibita, subuenit illis qui uenenum hauserunt, Veiuenenosum aliquid manducauerunt. Eodem modo sumpta, foemianarum menses promoVet.
Radix contusia So imposita,sagittas atque spinas corpori infixas statim extrahit. Surculos telas omnia, addita aeris soris tertia parte, Centauri, uero radicis quinta,& melle,sine dolore extrahst. Eadem in uere effossa Sc collo appensa,spasmo medeturan aqua decocta Scrubris ciceribus permista dc percolata fac charos edulcata, fatit ad fellis suffusionem. Idem ita usurpatum ad lienis obstructionem prodest. Eadem ex aceto emplastri modo imposita,tum res inflammationesi sanat Bibitur prsterea cotra conuulsa,rupta, dolares coxendicis, uesicae stillicidia, & alui fluores, in mulso trita. DE AQUA GLADIOLI.
Optima distillatio gladioli est,quado flores ta plene sunt maturi. Aqua Gladioli coerulei mane & uesperi singulis uicibus ii uncij
sepius pota,nimium fluxum menstruorum restringit. Ecdem pota ad quodlibet uenenu prodest, ad febres ardentes, ad inflammati nem iocineris,& pleuritin ex calida causa creatam.
293쪽
Malum Punicum Malum GranatUm. ANNOTATIO IN GRANATUM.
A ALum Granatum, ut Dioscorides inquit, Graeci Rhoeam
appellant. Latinis quoq; Malum punicum a regione qua nata scitur,dicitur, Anumerosis acinorum granis quibus intus farctum est, Granatum malum appellatur. Eius usus est Sc ante cibum,& in cibo, maxime uero cum assis &frictis carnibus. Qui ualidi stomatachi sunt ea tutius ante cibum sument, quam qui imbecillis: post cLhum uapores ad caput ascendentes reprimunt,dc fere uim cotoneorum habent. Mala punica ut diu seruentur,in aquam seruentem merge,& statim leua ac suspende longo quoq; tempore custodiuntur,si in feruentem aquam intingantur, & protinus erepta, in sicca B arena componantur item si tactu invicem separata paleis obruantatur:aut si induantur argilla, Nea siccata loco frigido pendeant. Alij integra in aqua marina uel muria demergunt,ut combibant,dein sole siccata loco suspendunt frigido:& cum uti uolunt aqua doloci macerant. Horum multa sunt genera, e enumerare superuacuum esse uidetur,sufficiat ergo de eorum qualitatibus dicere. TEMPERAMENT M. Mala Granata duorum sunt generum. Acida refrigerant SO si eant in secundo gradu, Dulcia uero in primo gradu. Malum ora natum,inquit Galenus, omne adstringentem qualitatem obtinet, qua refrigerat siccati,Uerum dulce alijs minus, austerum magis re frigerat siccium: est re stomacho amicum,acidum refrigerat quo dc maiorem quandam incidendi uirtutem reprssentat,uerum acini succo magis adstringunt siccant i,efficacius hic adhuc cortices matali Puni ci,quos malicorium appellant. Huic uirtute respondet flos quicytinus appellatur. De hoc uide stupra in Balaustio. v I RES AC IV AMENTA.Dioscorides inquit, Boni succi Sc stomacho accommodatu Pinicum omne malum est,idem tamen non nutrit, Stomacho utilio ra quae in Punicorum genere dulcia suntnn febribus tamen uitam da,quod stomacho calorem quendam asserunt 3c inflant.Quaraci
294쪽
DE HERBIS, CAETERISQUEo da sunt stomachi ardoribus prosunt, maiorem; ad reprimendum
uires habent.& ad cienda urinam esticatiores: eadem ori ingrata: gustum adstringunt:uinosa medias habent uires. Mala Punica acida Choleram reprimunt, praecipue in uino cicta,illudf si bibatur.
Grana ex malis punicis cum melle permista,& ardentibus pustulis illita,multos calores extrahunt. Acidorum acini in tale siccati, tum obson s concocti insperseue tritorum puluere, uu,& in sto, machum destillationes sit stunt. Iidem coelesti aqua madentes, sanguinem expuentibus utiliter bibuntur: quinetiam insidentibus contra intestinorum tormina Sc foeminarum fluctiones prosunt. Vtitissimum praeterea quod expressum ex Punicorum acinis fuerit, addito melle,contra oris,genitalium sedisq; ulcera: utile Sc contraditagitorum pterygia, s pascendo serpunt,excrescentias,dolores amrium 8c narium uitia,in quos usus praefertur omnibus,quod ex acidis expressium fuerit. Dulcia bonitate antecellunt, Sc nuclei corticibus in uirtute prae feruntur:nuclei ex dulcibus contusi,SO cum melle permisti, paroti, das sanant, sit inde inungantur.Nuchi dulciorum istomacho sunt ae commodati, acidorum uero nuchi stomacho noxij. Mala Granata cor hominis confortant Sc iecur in primis autem
ANNOTATIO IN GRAMEN.(IR A M EN, ut Plinius inquit, uulgatissimum est inter herbas, M sie dictum,quod geniculatis internodijs mirisice serpat,agr diendo uel a gignendi foecunditate. crebro enim nouas spargit rc dices. Gramen partim bubus &iumentis gratum est pabulum,pax tim in medicina quos maximos habet enectus.Nihil vilius est Gramines
295쪽
s IMPLICI B. ME DIC, . t remne,uerum in re medica suarum laudum ac uirtutum nullus est si nis. Hine & Plinius inquit:Plaera herbas Pedibus concuscamus, quarum uirtus si nobis perspecta esset,eas in coelum laudibus ferre mus. Antiqui medicins autores gramen inter diu retica simpliciter numerant, magnamque uim ei attribuunt in frangendis calculis. Duo sunt genera Graminis: Vnum quod uerum Gramen est anti quorum,SO a Dioscoride lib. . capsi. Arimcis Grsce dicitur, quoa cognoscitur geniculatis ramulis serpens,radicesi ab rjs geniculatas dulcesi spargens, Folia habet acuminata,dUra, mala paruae harundinis modo. Alterum quod Polygonon a Graecis autoribus, MLatine ab Herbar is proscrpinata Sc centumnodia dicitur. Germani uero meggim' odex memni appellant. H oc quidam ex doctis
medicis uerum Gramen esse contendunt, de ubicunque graminis mentio fiat, non alia herba utendum esse, horum opinionem Hie ronymus Tragus omnino improbat.Quamuis Gramen quod Grsce Adiei sic dicitur, aliud sit a Polygono, credendum tamen est non multum referre, Utrum accipiatur, quum fere eisdem sint uiribus, unde Sc minius ea inuicem ita confudit, quasi nihil disserant, nec diuersietat herbs. Gramen Marti consecrauit antiquitas, quod ex humano cruore procinatum crediderit, inde Sc sanguinalis appeLlata fuit.Quidam Saturno dicant,quod ab eo satu primo perhibet. TEMPERAMENTUM. Gramen refrigerat atq; siccat in principio primi gradus. v I RES AC IUVAMENTA.In aqua decoctum N potum,lapidem uesicae frangit. Idem prae
stat Sc radix ea enim in uino decocta torminibus medetur,& urins dissicultatibus,ulceribus uesicae,calculos frangit. Semen quoq; cuuino sumptum,uehementius urinam impellit.
Ad lienem induratum decoque Gramen cu semine, & calidum superimpone, hoc statim auxiliatur. Decoctum eius bibitum,discutit stranguriam:prodest quos sit calidum aluo imponatur. Sistit Ss refrigerat Gramen, quare S s anguinem excreantibus subuenit. Succus quos bibitus dysenteriae medetur. Cpitulatur stillicidio urinae, uehementeri eam prouocat. In uino bibitum
Gramen,medetur morsui uenenatorum.
Gramen in uino decoctum ali cum melle, sanat ulcera genis Eum,si imponatiar,
sacris ignibus medetur, calidisq; apostematibus Sc uulneribus. Glutinat uulnera,graminis radix concisa & emplastri modo im posita. Gramen capiti circumdatu, sanguinis e naribus fluxiones sistit, Canes purgare se uolentes, grmen comedunt,
296쪽
O DE AQU A GRAMINIS. Dis illatio eius conueniens fit ex herba una cum radice, Sc tota substantia concisa,in fine Mari. Aqua Graminis mane,meridie ac uesperi singulis uicibus iiii unc Spota,nimium fluxum alui sistit. Eadem pota purgat renes, prouocat urinam, aperit oppilatio
Lumbricos uentris pellit mane a ieiunis sumptari antes duabus uncijs, qui mediocri sunt aetate tribus Uncijs, natu autem grandes iiij.unc sintro sument. Sacros ignes sedat linteolis in ea madefactis applicata. Febrem quae cum calore exoritur pellit,uel pota, uel corpori moris applicata. Facit ad quoscunq; dolores uulnerum, quae erysipelas aut alio qui instammatio aliqua obsedit, si linteolo in ea madefacto uulnera lauentur,aut linteolis imponatur. Auribus purulentis tepida instillata medetur. Ad putredinem gingiuarum prodest,si inde lauentur: facit quocue ad nigras pustu Ias,sisinteum ues stupa in ea madefiat, &per diem his aut ter impinatur,& singuIis uicibus tribus aut quatuor uncijs bibatur. Sedat quosvis calares extrinsecus linteolis imposita.D In hominibus iuuenibus haec aqua plus operatur quam in natu grandibus. De Gramine Polygeno infra reperies. Sequuntur nomenclaturae Herbarum ex Litera H. incipientium.
297쪽
IEDER A ab haerendo dicta est, quod uetustis parietibus ilia
haereat. Quibusdam tamen magis placet ab edendo fuistie diactam Hederam, quod uetustas parietes dum serpit,& Iatius per muros quibus adhaeret diuagatur, corrumpat& exedat, atque ita sine aspiratione & diphthongo contendut scribi debere. Neq; uero deo sunt, qui Hederam dictam uelint, quod loca edita petat, & alte di
vagetur,atq; etiam altissimos parietes conscendat. prior tamen ethimologia magis arridet. Ab aureis corymbis, ut Dioscorides ait- chryso carpon dicitur.sunt qui Poeticam frondem appellent, pro Pterea quod Poetae ea coronantur. Antiquitas dionysiam a Bac
cho,id est Bacchicam appellauit, hoc honore Liberum patrem dugnata,qui primus ex Indis in Graeciam Hederam asportavit. DESCRIPTIO.
Hedere apud aut ores multae numerantur specus. Est autem prima omnium,Hedera cella,quae per se staris arborescit,quam Gi scidendrocysson appellavissiue ortho sibia, ut uult Columessa, hoc
est rerumfirigentem quae solatae adminicuIo fiat. Est & alia
Isa, omnium maxime uiuax quae Sis vrris' clauiculis parietes conscendit, arbores amplexu suo perstringit, &succum habet aran bori quam amplectitur similem: unde quernea Hedera in medici,nis magis probatur,& ubicunip antiquiores Hederam absolute ponunt, arboream S querneam Hederam semper intelligunt. Atq;huius Hederae celsae tres sunt rursus species. Est enim nigra,quarmas a Plinio uocatur, feris corymbos nigros, hoc est racemos in orbem circumactos. Alia est Hedera alba,quam sceminan Plinius uocat. Est autem alba, uel solo semine, aut fructu, aut solio. vero. Candidior, cygnis Hedera sormosior alba. Ser uius tamen no ex sta Iphied ex ligno cognosci utrani Hederam contendit. Atqui H dera etiam antiquis Latiua fuit, cuius succus taedia narium, praucolantia mi emendat. PIin. lib. 2 . Quarta est inter celsi, quor dici tur helix, folia multo minora habens quam aliae, dicta helix quod multas habeat inuolutiones: nunquam autem fert fructum ac nequis putet id uitio aetatis fieri,Theophrastus ait quantumuis diu uiuat,nunquam helicem fructum edere. Est Sc alia praeter has Hede rae species, quae Graecis chama cistas, Latinis Hedera humilis siue terrestris dicitur, Serpit em humi, & folia minuta habet ac pauca,
Praefertim in sylvis,Caue autem ne putes eam esse herbam qUae Uul-Hedera terrestris pro herba terrestri Vocatur, aloe in officinis pro Hedera terrestri uenit in usum, nam neq; folia Heclare habetriunt enim incisa magis Sc latiora squalia marrubii: praeterea ab 'momnino odorem & saporem refert, est .n. odoris teterrimi. Ceterum
298쪽
c Csterum chamae cistas Hederae omnino similis ese, nisi quod imbe.cillis,ut conscendere arbores non possit, etiam si illis haereat,nullos enim corymbos aut cyrrhos habet. Hedera oblongos ramos habet,&ubicunq; nascitur, haeret,arahores alias conscendit, easq; multis radicibus amplectitur, raroq; flores uel fructus gerit,iam frigidae est naturae, gaudet; locis frigidis.Cum fructum fert, omnem succum ex radicibus quas completactitur,exugit,odorem grauem habet,& semper uiret, nigross pro fructu producit corymbos. TEMPER AMENT UM. Hederam calidam Sc siccam esse Theophrastus prodidit, Gale,
nus contrar s uiribus constare, nempe que nonnihil adstringentis facultatis habeat, que terrestris & frigida demonstratur,& acrimoniam possidet, quam esse calidam testatur gustus. Hedera omnis
acris Sc adstringens est,ut inquit Dioscorides. v I RES AC IUUAMENTA.Succus Hederae naribus inditus, caput purgat ex malis fluxibus. Infunditur praeterea purulentis auribus, 3c in earum dolore cum oleo. Infunditur naribus foliorum corymborumq succus, additis irino unguento,mella Sc nitro:faciis ad antiquos capitis dolores. Inspergitur Sc in eundem usum cum aceto Sc oleo rosareo. Flores D trium digitorum carptu,saciunt ad dilanteriam, his per diem cum uino poti. Medentur lieni tenera solia in uino decocta, aut cruda
cum pane coacta. Folia in uino decocta,omni um generum ulceri
hus illinuntur,etiam si cacoethe sint.Foliorum pediculi in melle de cocti,& sceminarum naturalibus iubditi menses Sc laetus ex utero trahunt. CODymbi triti&subditi, item uinum in quo decocti sucrint,idem praestant. Depilat Hederae lachryma, pediculosq; ac Ienis des inuncta necat.Folia in uino decocta Sc illita, emendant discos rem,& ceu sole adustam cutem. Herbs Heders baccas aut septem aut undecim contritas ex aqua potui sumptas mire calculos in uesica congregatos frangere & extrahere per urinam certum est.
Folia eiusdem mollissime trita in aceto 3c oleo rosaceo illinum tur contra dolorem capitis ex sese cotractum, Sc aduersus omnem eapitis dolorem. Taedia narium,graveolentiam,& qus in naribus exeduntur,purgat Sc sanat Hederae succus. Leniunt dentium dolores acini quin ex corymbo Hederae decerpti, cum oleo rolaceo in mali corio calefacti,& in contrariam aurem instillati. Succus ex corymbis Hederae illitus denigrat capillum.
Nigrae Hederae succus oc corymbi eiusdem epoti corpus infirmanis
299쪽
niant, torpidosq; reddunt sensus, mentem turbant Iamius sum riti Honesta foemini cauebunt,neesuccum aut decoctu aut acuam distulatam hederae in corpus sumant, estq; hoc arcanum prostitutae pudicitiae ancillis 3c mulierculis caelandum. VDE AQUA HEDERAE, Optimum tempus distillationis eius est, ut folia una cum coram his quercui adhaerentia,distillentur in medio Aprilis. WAqua Hederae mane ac uesperi singulis uicibus duabus aut tribus unc spota,medetur ictero. Itidem bibita facit ad calculum Iumhorum Sc uesicae,ciet urinam. Medetur doloribus capitis,si tapius inde illinatur,& Der se iterum siccetur. V Κ-
300쪽
DE HERBIS, CAETERISQUEC ANNOTATIO IN HEDERAM TERRESTREM D RA terrestris Elatine a Graecis dicitur, putants
recentiores ueram eius descriptionem apud Dioscoridem esse EIatinen.8c non Chamscisson.Huius sententie etiam est generosissimus Comes a Neuenare, quum scribit hisce uerbis de Hedera terrestri: Constat autem crrare istos reiscentiores, qui Hederam terrestrem putarunt esse Chamaecitan, cum illam longioribus sol is quam Hederam Dioscorides deseritabat,ista uero multo breuioribus rotundioribusq; constet. Quidam tamen ex insignioribus medicis assirmant uulgarem Hederam tera restrem esse chamarcysson, nem Dioscoridis descriptionem ab ea discrepare. Quis ergo per se etiam lega &iudicet apud Diosco ridem,num Elatines an Chamecissi descriptio magis Hederae terrestri quadret. Haec sterilis Hedera d plerisi dicta quondam fuit, quia nullos fert corymbos. Eadem terrae corona quondum uocabatur, quoniam ramulos suos per eam spargens solioso ueluti serto
DESCRIPTIO. Hedera terrestris foIta habet inesseris diuisia,Ss rotunda, in tecra nascitur, Iatecpse spargens, flores habet coeruleos ad ocimi octo Rosmarini formam. Herba lisc in medicina usurpatur, radix mu
T EM PER AMENT V M. Frigidae Sc siccae fertur esse complexionis. Et virtutem habet mundificandi, exiccandi,incarnandi, uulnera consolidandi. Hedera terrestris duplicem habet substantiam, unam quae frigidae naturae est. Alteram uero qus calidae naturae est. VIRES AC IVVAMENTA.Folia in aqua decocta ac pota, fellis sustiisaonem emendant Her ha hyc ad balneum utilissima est, S eo modo facit ad calculum lom horum ac podagram. In aceto cocta Sc lieni imposita,instationem
Succus auribus instillatus,restituit auditum:facit quos ad dolo res dentium. Herba haec in aqua elixa Sc pota,dysenteriam sistit. Et cum Iarido Elleboroq; contus bacillita,tineam capitis depellit. Fistulis nihil magis prodest,quam ut succus ex herba contusaeis instillet. Ad malam scabiem in corpore cito curandam, Accipe Aquil iam,farinam triticeam, Hederam terrestrem, ac oleum tartari, ex his simul contusis permistis et unguentum confice,quod scabietillia