Botanicon, continens herbarum, aliorumque simplicium, quorum usus in medicinis est, descriptiones et iconas ad vivum effigiatas : ex praecipuis tam Grecis quam Latinis Authoribus jam recens concinnatum ; Additis etiam, quae Neotericorum obseruationes

341쪽

sIMPLICI B. MEDIC. 36s

A sebius eam Soli dica tam,quoniam ignea est, Unde odio maximo a daemonibus habetur: siue quod Plurimum sonat, si uratur, quod praedicendi artem designat. DiuinationiS autem Deus Apol lo existimatur. Sola arborum fulmine non tangitur, Unde Sc aduersus taen,huius uis tueri uidetur. Id adeo uerum credidit Caesar Tiberius,ut nund non gestaret capite coronam Lauream,ut in ipsius uita prodidit Suetonius. Quidam seniles baculos e Lauro se ciunt. Caesarum pontificumq; domos,militum arma,fasces impe Tatorum ornare quondam solita. Pacis ut olea,sic uictoriarum semper index Laurus. Duo eius genera tradit Cato,Delphicam dc Cypriam. Delphica Laurus dicta, quod uictores Delphis ea corona renturn est uiridior Laurus. Cypria,solio breui,nigro subcrispa.Laurus duplex est, Mas scilicet Sc Foemina, utram ualde calida de sicca est. Fructus Lauri seruari possunt per biennium, folia uero

ad unum annum. STEMPER AMENTUM.Lauri arboris N folia,& fructus,ut Galenus inquit,desiccant ae calfaciunt uehementer,psum: etiam fructus qua in foIia. VIRES AC IUVAMENTA.Sussitus ex foI is Lauri factus, Sc mulieri ab inferiore parte asui adhibitus, uuluam eius purgat,& foetUm consortat. B Folia in uino decocta&hibita,emendant stomachi cruditatem,

eructationem Sc uomitum.

Ad frigidas destillationes capitis, folia Laur Si rosas pari pontadere in aqua decoque,& uaporem inde per infundibulum in os ata trahe, deinde frontem laua, & temporibus hanc aquam illine,B

multum opitulatur.

Qui debile caput habuerit, Lauri baccas contundat, & per noctem in sacculo capiti imponat. Laurinum oleum malo stomacho foris illitum bonum praestat remedium. Quod sic conficietur: Baccas Lauri recentes in puluerem contunde, & in sescupIo otii olivarum decoque, ac deinde linteolo percola, S erit oleum Laurinum. A Palladio lib. i. dissimilis confectio hisce uerbis traditur. Ex Lauri baccis oleum conficietur,hoc modo: Latiri baccas quar in plurimas, & maturitate turgentes, in aqua calida bullire facies, SI 'bi diu ferbuerint, olei quod ex se dimiserint, supernatantis undam pennis leuiter cogentibus in uasa transfundes. Eius quoq; confectionem apud Dioscoridem vide. Calefacit Laurinum oleum,mossit,Iaxat,& lassitudines recreat. Vtile praeterea cunctis neruorum malis, febrium horroribUs, auri una doloribus,3c destillationibus contra renum ex frigore dolores

utilissime inungitur, e iij

342쪽

DE HERBIS, CAETERIS Qv EAd multa adhuc conducit, nempe contra parab sim Sc morbum articulorum ex frigida causa procreatum, si inungatur. Si quis drachmam baccarum Lauri in puluerem contusarum in uino biberit,&cubitum tuerit, beneq; uestibus opertus sudauerit, multos interiores affectus ex homine pellit.

Idem puluis in sudatorio lapidibus ignitis super impositus,& antequam quis lauerit in potu sumptus,discutit hydropisim

Lauri baccae in uino pots,urinam cient,frangunt calculum lumborum&uesicae. Medentur iocinerosis,& locis muliebribus refrigeratis, stomachum quos calefaciunt,32 Omnia membra corporis. Cum melle uel passo tabescentibus prosunt,eodem modo,& omnibus thoracis rheumatismis,nam & excoquunt Pituitam,& e trahunt. vitiligines emaculant repinyetidas ex oleo illite,& Ientigianes Sc ulcera capitis manantia,& furfures tollunt,cutis pruriginem haccarum succus emendat.

ANNOTATIO IN LAUREAM. T AvREAM recentiores Herbarri uulgo appellant, herbam quandam quae in terra nascitur ad quing sold similitudinem,

flores luteos habens ad protentillae modUm, radicem intra terram

profundam,habetq; candidum ac rotundurapulum instar globuli. v I RES AC IUVAMENTA.Succus eius auribus inditus suppurationem expelliti Laurea

343쪽

SIMPLICIT ME DI et issRadix eius cum sale Sc pane contusa,pruritum tollit illita. Succus radicis discutit abscessus secundu aures, quos Parotidaudicunt,emplastri modo si imponatur.

Herba ipsa sacris ignibus imposita medetur.

DE LENTE.

NOMEN CLATURAE.

Lens. Lenticula.

ANNOTATIO IN LENTEM. E m ueI L enticula Latine, oaxae autem Grsce dicitur. Leotiminisgenus est, a lanis nomen deductsi, quod qui ea uescuntur lenes ac moderati fiunt. Hinc Plinius inquit. Inuenio apud ueteresti autores aequanimitatem fieri uescentibus Lente. Ex Leauminibus autem Nouembri seruntur Lens,& in Grecia pisum, ut Plinius scrihil, Lens amat solum tenue magis quam pingue, coelum utiq siccumi Duo genera eius in Aegypto: alterum rotundius niarius A alteru tua figura,unde uario usu translatu est in Lenticulas nomen DESCRIPTIO. Lens est leguminis genus nascens mediocribus caulibus,sed duaris re minoribus quam uicis sunt,paruis N breuibus iliquis, in quihus grana sunt spadiceo coIore, floribus est candidis. ATEM PERAMENTUM.Lentes natura sinat frigidae&calidae, sed medium tenent caliditatis & frigiditatis, natura quoq; adstringunt. Agineta inquit Lentes in secundo ordine siccant, medio caloris & frioiditatis temperamento donatae, sed astrictionis quom nonnihil habent. v I RES AC IUVAMENTA.Probatissime sunt,que in aqua maceratae statim siccantur. M lior quae facillime coquitur, & quae maxime aquam absorbet. Decoetiam earum bibitum soluit aluum. Lentes cum decoquere uolueris,priorem aquam in qua aliquandiu elixae sunt defundes, Sc aliam iterum super infundes, ea aquauimpra ualde prodest, aluum enim expurgat 3c de cit. Galenus

inquit, decoctum Lentis aluum proritat, ideoq; prior aqua desum

e iiij

344쪽

C dilui, quum adstringendigratia lentes assumuntur. Lentes crebro esu aciem oculorum obtundunt, egre concoquimtur,stomachos nocent. Inflant quoq; stomachum dc intestina . . Grauia etiam & tumultuosa insomnia faciunt, pulmonibus inia

micae,

Lentes in cibo sempis sistunt,urinam male promouent sanguLnem in uenis incrassant ali densant. In aceto decoctae ad pultis crassitiem, dic morbo later limpossitae,praestant auxilium. Contra stomachi subuersionem triginta lentis grana, suis corti .eibus denudata utiliter deuorantur. Podagrae dolores lenit decocta Lens, & cum polenta empIastrimodo imposita. In uentris profluuio melius est eam in aceto coquere cum intriabo satiuo,portulaca,aut beta nigra,aut myrto, aut Plantagine,aut mali corio, aut sorbo, aut mespilo,aut cotoneo. In hoc usu acetumcu sente diligenter coquendu prscipiunt, alioqui conturbat aluus. Crustulas ulcerum rumpit, eat sordibus expurgat. Collecti hes omnes imposita sedat,maxime exulceratas Sc rimosas. Ex ac to duritias Sc strumas discutit, ocularum aute epiphoras cum meLliloto aut cotoneo. Ad collectones sedis adhibetur ex rosaceo. Contra suppurantia cum polenta imponitur. Quae sunt ambusta, qua semicocta curat, decoctae cremor ad oris ulcerationes, & ge nitalium adhibetur,Quibus uitiosa est habitudo,ob aquam in cara ne diffusam,Lens cibo utiliter praebetur,ut Galenus testatur.

DE LENTICVLA A et V AE.

NOMEN CLAT URAE.

Lens palustris: . Lenticula aquae.

ANNOTATIO IN LENTICULA M. T ENTICULA aquae a uulgo appellatur herba quae a Diosco- ride,& Plinio Lens palustras dicitur, ea stagnantibus aquis inuenitur, re fluitat in summa aqua lentis figura, a cuius similitudine nomen inuenit,ut Vergil. Marcellus indicat. DESCRIPTIO. Lens palustris est herba,in aqua fluitans,herbaceo colore,forma tereti & parua,capillamenta habens infra aquam. Sine radice nascLtur Da

345쪽

s IMPLICI B. MEDI et ad

A tur,soliis est semperuiui Sc perpetuo uirentibua. TEMPERAMENTUM. Restigerat atq; humectat in secundo ordine. VIRES AC IUVAMENTA.Lens palustris natura Sc uisistit omnes fluxus sano uinas ex eas

reprouenientes: 'Ad fistulas ani maxime prodest,si succus instilletur. Sacrisiminus medetur,emplastri modo imposita. Omnibus quoin inflammationibus medetur,si succusillinatur. Glutinat re in pueris ini DE AQUA LENTICvLAB AQUAS.

modus distillationis eius est,ut quum colice fueriWbenelauc nsae parum siccata in Iunio distilletur. Aqua illa in mediocri quantitate pota, extimuit omnes interim res calores,idem praestat linteolis imposita, sedat lacrosi nes,omnia calida apostemata, mitigat aestuantem podagram, adstrinuit omnes fluxus sanguinis, ex calore creatos, diuerso modo Assumpta

DE LE ISTIS

346쪽

Ligusticum. Lybisticum. Leuisticum.

ANNOTATIO IN LIGUSTICUM. T IIvST Icum Romani pariter Graecis dicunt:Plurimum in

Liguria nascitur unde Sc nome inuem i,ut Dioscorides inquit. m monte qui Apenninus dicitur, Alpibus contermino. Sunt qui panaciam,sive panaces uocant,neg id ab re, quando & radix & eata iis,3c uires Herculeo panaci similes sunt. Galenus unius inuersione literae Libysticum appellat, Recentiores,& officinae Leuistaeum dicunt. Hieroymus Herbarius inquit,illud a Germanis uocari Eiebs ecfel, eo quod aqua eius cutem hominis candidam ac amabilem reddat. Odorata herba est,&accommodata balneis. Pro pipere Ligustici semine utebatur antiquitas,imo& nunc rustici Ligures pro pipere in obsoniorum condimentis utuntur,ut Antonius Musa scribit. DESCRIPTIO. Ligusticum aniat nasci prope uias,8c sub imbricibus:folia habee

incisuris Sc pinguia,cautem Iongum, Sc intus concauu, Tam S hr D ues,semen latum ,rotundum,& tenue. Flores autem hinet luteos, 3c radicem candidam. In semine maior uis ac uirtus continetur.

TEMPERAMENTUM. Calefacit at siccat in secundo gradu. Semen tribus annis dorat in suis uiribus & uirtute.

UIRES AC I AMYNTA. Ex semine Ligustici, si quis mane ieiunus hiberit, per superiora, Sc inferiora hominem sortiter purgat. Quorum pedes podagra infestantur, eis prodest semen clystere exhibitum. In uino per noctem maceratum, Sc potum,menses mulierum trahit. Semen ad usum medicinae nimium est efficax, nam ulcera rum pit' aperit impositum, eius mortuos potenter exPellit. Propterea uis huius seminis temperari,cum semine sceniculi 3c Anisibin e dem pondere debet, & deinde assumi,tum enim in homine oper tur absq; nocumento. Extra corpus tamen semen hoc potest usu pari,absq; ullo additamento. Herba ipsa in lauachro multum prodest, si corpus ex ea hic tur,aperit enim poros,& attrahit malos humores.

Ligusticum in uino uel aqua elixum d potum,aperit oppillationem iocineris atq; lienis. Contusum

347쪽

SIMPLICI B. MEDIC iss

a Contusum atq; cum cymino permistum,uatae prodest, si in uino hibatur, nam stomachum emendat, & noritos uentos, ex intestinis repellat. Ligusticum Galanga & Cinamomum in uino decocta, medentatur doloribus stomachi, lienis N intestinorum. Tragea facta ex semine Ligustici,& cinamomo, Reupontica atque Galanga, saccharoq; admisto,in uino si sumatur, ad morbum ante dictum prodest. Semen Ligustici sedat dolorem uentris,& intestinorum, tu motarem stomachi discutit humorem stomachi concoquit, morsum serpentum sanat, mouet Urinam atq; menstrua.

Lavachrum factum ex Ligustico, Rosmarino, matricaria, cha, momissa,meliloto, Starchade citrino, S foenograeeo, 'si simul in uino decociis, prodest aduersus arthritim in morbum regium. DE AQUA LIGUSTICI. Templi; destillationis eius est,ut folia una cum caulibus concisa.in medio NIari destillentur. Aqua Ligustici mane ac uesperi singuIis uidibust, aut iij. uncibPota, medetur illis qui puncturam circa latera uel thoracem sentas tiunt, succurrit lithiasi lumborum &uesicae, raucedinem tollit, Nangi nas pellit,gutture ex ea colliato. Prodest quoi si cui caput intumuerit,aut doluerit,si linteolis in ea intinctis capiti applicetur. Faciem reddit uenustam & nitidam,si mane ac uesperi ex ea lata

uetur.

Conducit quoq; si quis pustulas in crure habuerit, & crus ex catalare ruberet, tum lincis pannis applicata calorem sedat,& remeditam praestat. Curat etiam cancrum oris, si sspius inde lauetur,& singuIis uici, hus, puluis in spergatur ex radice Berberis. Sanat exulcerata onem & dolorem locorum muIiebrium, si per diem ter uel quater inde lauentur idem prsstat aqua ipsa lineis pannis applicata.

DE LIGUSTRO

NOMEN,

348쪽

et NOMEN CLATURAE.

Ligustrum.

Alcannas

attinget

ANNOTATIO IN LIGUSTRUM.T IGvSTRUM uulgaris Sc paratus frutex est , ubi insepibus

crescens, Maio mense floret, Autumno autem maturis baccis nigrescit, A Grscis Cypros dicitur,quod Sc Plinius testatur inquitaens,Cypron esse arborem quam Itali Ligustrum uocant. Arabes Alcannam siue Henne uocauerunt, quod etiam nomen ossicinae retinuere,appellant enim oleum de Alcanna quod ex floribus Liguis D stri fieri solet Coquitur flos in oleo premiturg, hoc oleum a Grecis Cyprinum uocaturi Mirum autem est Cyprini tam commodum usum obsolevisse quo fere omnia ueteru monumenta scatent, Ita It oliuellam etiam Ligustrum appellant, a foliorum similitudine quam habet cum Oisua. Germani aute a ligni soliditate illud se triegel appellant,& mundiholv d est Stomaticum lignum,sorte quod oris Aphtas,quas Arabes Al cola uocant, curet. valde hallu cinantur literatores, qui Ligustrum conuoluuli florem esse pro dunt,in uersu illo vergiliano, Alba ligustra cadunt&c.in qua sentatentia esst Servius Grammaticus, qui Ligustrum florem esse scribit, candidissimum ac uilissimum, qui in conuoluulo herba nascitur. sed euidentior error, quam ut explodi mereatur: quUm conuolumli flos praegrandis sit, S ut uerbis utar Plin , quasi rudimentum naturae Lilia facere condiaecentis, De hoc uide Ruellium,Cordum, reliquo et medicos,qui de Herbaria medicina scripserunt. DESCRIPTIO. Ligustrum arbor est,qus oleae similia solia per uirgas prosere. latiora tantum mollioraq; N magis herbaceo colore: Plores habet candidos,muscosos N odoratosnructu fert nigru,sambuco simile. v I RES AC IUVAMENTA.Est solibastringendi uis, ut Dioscor. tradit, eamque ob causam commanducata

349쪽

s LMPLICI B. MEDIC,

Succus eius neruis, articulis quos humor impleuit, auxiliatur. Oha ubiq; ueteri ulceri cum salis mica, Sc oris exulcerationi Prolunt. Danant Gallinaceorum pituitas acini: pollent Sc contra Photmradum,item contra intertrigines. Ex interioribus corticibussit lauachrum, quod in erauibus casitius languinem concretum dissoluit,Vlcera palati, vituris,linctue Meretra,mirificeperfanat succus illius,cum aqua rosacea, aut armo glosiae mixtus, aut decocta folia cum uino,ut docet Comes a Neu nare. QIeum Cyprinum excalfacit,&emollit neruos. Ligustri florem PIutarchus putat corollis intorquendum, quod PIacadum suavems somnum potoribus accersat, quippe qui lenem Ruram,re mitem expiret, quae temulentorum salebrosas aspritudines,lensim leuiget,ita ut conciliata tranquillitate,hebes crapuIa reis tundatur, Sc ealaris ossicio percoquatiar.DE AQUA LIGUSTRI. Aqua extaribus Ligustri destiuata, conducit aduersus affectus oris re faucium. Vtuntur quos ea medici ad eum morbum. Qui uulgo cancer appellatur. i

DE LILIIS CANDIDIS ET

COERULEIS. NOMEN CLATvRAE.

Lilium album 'hiso Lilium eccleste. Lilium cceruleum

350쪽

DE HERBIs, C AETERIS Q.VE

ANNOTATIO IN Lilium T ILI v M,ut Plinius inquit,rosae nobilitate proximum est, dic quidem cognatione unguenti oleique, quod Lirinon appellatur. Grsei perhibent Lilium e Iunonis lacte natum respersa terra, nan qUum HercUIem,quem ex Alcmene sustulerat Iupiter, immortalitate uellet donare, Iunonis dormientis uberibus admouit,& cum lacte se replesset, post suctum digressus,mamma copiose pr fluxit, quod in coelo a puero profusum est, Galaxiam, id est lacteam es fecit uiam: quod humi sparsum est,

Iilium florem lacteo colore niten tem creauit, ob id a nostris Iimonia Rosa dictu uidetur. Fecit deinde ob hanc causam floris nobilitas, ut Tegius ab alijs flos diceretur: quoniam nulli florum,ut Plinius inquit,excelsitas maior, trium asiquando cubitorum. Candor eximius,& ab angu-st s in latitudinem se aperiens calathus. Quamuis multa sint gen ra Lissiorum ,qus a Plinio Sc Theophrasto enumerantur,tamen hic praeter candidum & cceruleum Lilium nihil tractabimus, qus apud nos in hortis frequentiora nascutur, Sc certo nomine donata sinat. Hieronymus Brunsvicensis nobilis Herbarius, quo nemo exactius de Liliorum generibus scripsit, inquit, quod ubiculas in Latina lingua Lilium absolute ponitur, semper intelligendum sit per illud Lilium candidum, quod omnibus notissimum est. Et quod cocruleum Lilium Iris Latino nomine dicatur, Diuerso enim colore floret, a coelestis arcussim litudine, qui Iris a Graecis dicitur, planta haec etiam Iris dicta est. Nonnulli coeruleum gladiolum appellant, a foliis quae gladii formam referunt. Radicem habet odoratim mam, quam uerno tempore in solis umbra siccatam, ac minutimeonscissam in capsis recondere solent, ut uestimentis gratiam odiris concilient. Est & quaedam Iris, ut Hermolaus ex Dioscor. inadicat, quae florem album gerit, quem coeruleo longe odoratiorem

esse scribit.