Botanicon, continens herbarum, aliorumque simplicium, quorum usus in medicinis est, descriptiones et iconas ad vivum effigiatas : ex praecipuis tam Grecis quam Latinis Authoribus jam recens concinnatum ; Additis etiam, quae Neotericorum obseruationes

421쪽

s IMPLICI B. MEDIC. ade

' ANNOTATIO DE OLERE nae i

mc lautin ur in edulium, ab alendo dicia, quod oleribus alerentur homines aurequam fruges MeI carnes essent. Varro abolla deducit.Inter olera aUtem orim dio Partes tenent Brassica & Bela, quae oleris nomine tapius a ueto appellantur. Brassica est quae a Graecis Crambe,& uu o a Latinis Caulis dicitur,quo nomine etiam a Catone appellata est Brassica

A Germanis autem dicitur dol/Rel trant Sunt autem Br: lacrum multae sipecies,quas qui Persequi uellet, tum a disserent f ipsertim, tum etiam a lacultatibus, infiniti propemodum esset istoris. Est enim rubra,alba,& utricta Brassica,quae omnes eandem facultatem obtinent. Est quoq; Brassica capitata,quam Itali uulgo capu

mellae & ams rei rusticae scriptoribus eritiana dicitur, , Plinio avitem APpellatur,ut Antonius Musia puta Brassica se Iis& Cumaut etiam peculiares Iabra de eius uirtutibus a ueteribus sint seriisti 'stus memoriae Prodidit. Eius enim tria reperiuntur henera Candidum,Nigrum N Rubrum.Plura de Beta,uide supra.OIus quod Brassica, uel Catilis a L atinis dicitur, estur in cibo Est autem triplex CauIis. Ruber, Albus, ae cceruleus TEMPER AMENT UM. Refrigerat Sc humectat in secundo gradu.vIRES AC IUUAMENTA.Caulis aluum emollit. Em astrum ex hovaratum ae praesertim ex radice, atq; ulceribus capitis Puerorum, quae faui dicuntur impositum,ea curae. Ex hisce ulceribus mellis instar humor fluit haud aliter quZm in apum fauis liquido cernere licet. Succus ex causibus cum oleo rosaceo permistus,& fronti illitus tollit dolorem capitis ex calore solis contractum. Oleri huic decocto,si admisceatur oleum amygdalinum ato, siue eus malorum granatorum dulcium, tollit siccam tussim.

Caulis est concoctu dissicilis, inflat aluum, Phlegmaticis nocet.

422쪽

DE HERBIS, CAETERIS VEc auget enim humores,nocet quos mulieribus menstruo fluxu Iaborantibus,tales fluxus enim auget. Succus ex caule in uino sumptus, medetur morsui uenenatorum.

v I RES AC IU U AMENT A EX CATONE& Dioscoride.

Cato non parce Bramam celebrauit, uires ergo quas ei attri buit paucis persequi par est.Brassica siue coc a siue cruda,aceto latamen intincta,mire concoquit,aluum 3c lotium ciet, quod innumeris rebus est salutare.Si quempiam liberalior uini potus in coena delectet, antecedens in cibis cruda ex ac eto,ebrietatem arcet, postea quinq; sumpta folia,crapulam discutient,ita ut nullae uinosi halitus reliquiae uidebuntur superesse. Luxata foueri prius aqua calida iubet, dc bis die trita imponi: sic etiam fistulas Sc tumores euocari, quaeq; discuti opus est. Vbi ex multo cibo aluus non it,Brassica utendum monet. Podagrae item morbisq; articular S crudam cimesse cum ruta,coriandro concisam, adiecto laserpitio, C mele,& salis momento,nihil aeque prodesse testatur,item eadem ratione insomniosis. Quin & Iotium eius qui e sitauerit, asseruari iubet, calefactumq; neruis esse remedi siue caput siue ceruices dolent. Hippocrates coeliacis Sc dysentericis his coctam cum sale dabat: item ad tenesmum Sc renum causas. Crudus caulis si edatur,partus emortuos pellit. Cibo eo sensum purgari,Erasistrati schola clamat,nihilo esse utilius stomacho, neruis: ideo paralyticis 3c tremulis dari tu,

het,& sanguinem excreantibus. Tradunt Graeci compescere mala corporis quae serpunt,nomas uocant, item excrescentia absumetare,cicatrices ad Planum reducere,oris ulcera Sc tonsillas, manducatam Sc coctam succo gargarietato cum melle: item psoras Sc ueteres lepras ipsius tribus partibus cum duabus aluminis in aceto acri illitis. Brassicae succus, ut Dioscorides scribiti cum scenograeci farina 3c aceto,podagris, articulorum doloribus, sordidius ulceribus Scuetustis, utiliter emplastri modo imponitur. Purgat per se etiam caput naribus infusus succus,& cum loln farina appositus, menses trahit. Folia per se aut cum polenta concisa, ad inflammationes omnes s tumores faciunt, sacris ignibus epinyctidibum: & lepris

medentur. Elixa itidem addito melle gangraenarum pascentibus malis opitulantur.Quinetiam cruda ex aceto lienosis utiliter man duntur, Sc commanducata sic, ut sensim per fauces delabatur succus,amissam restituunt uocem.

423쪽

sIMPLICI B. MEDIC. aos quando Lempus pariendi instat, linteolum in ea madefiat & si h. 'μ 3 RV Ad Quid Nudum, tum citius liberatur parturiens Prodest ad stillicidi tam urinae in potu sumpta.AIuum sistit mane ac uesperi singulis uicibus tribus unc spota. DE AQUA RUBRI CAvLr Folia rubri caulis decerpta distillantur in fine Maiaec aqua mane a ieiuno bibita ad vi. aut vn. uncias, emollit al

autem ure pota,per mensem, pellit uertiginem capi contra APoplexiam &spasmum membrorum pota uel

ImPotira,Pellit calorem ac sedat tumorem. In potu sumpta foris Naurus sanat ulcera, aeterea linteolis Per diem ius posita.

DE ORIGANS

NOMEN CLATU ARAE.

RIG ANUM in medicina magis essicax quam in cibo,ppellationem autem inuenit apud Gramos,quod montibus gaudeat et; grve, id est monte, &xv regalidio, s 'uosta laetatu Herodianus quod uisum exacuat nomen duxisse testatur,ab uidere,& clarifico, quasi aciem

424쪽

DE HERBIS, CAETERIS Qvg

oculorum illustret,nam ut tradunt,prs stat ut oculi clarius cernant. Species origani sunt:Heracleotica ab Heraclea urbe Ponti, in qua maiore pollebat esse .Onitis origanus,quod ab asinis impetatur, appellationem deflexit. Tragoriganon quasi hircinum origanum, non alia forsitan ratione, quam quod eius pabuli uoluptate ania mal caperetur. Est&syluestre origanum, Umbellis anethi, flore candido, radice tenui, superuacua. Origanum immortali cima uiret, constatq; acri succo . Cum Brassica tam pertinaci distadet odio,ut aduerium olus exarestat. Nulla est herba in qua antiqui etiam autores magis dissentiant quam in origano,Praeterea nostrum origanum uulgare non omnino quadrat deseriptioni Dio

storidis Sc Plinia.

TEMPER AMENTUM. Origanum calefacit BC desiccat in tertio ordine. DESCRIPTIO. Est autem duplex, Alterum est Satiuum AIterum sylvestre. Habent graciles Sc duros caules, flores candidos,rubore permistos, re odoratos. Sylvestre Iata habet fossa, eadem cum sititio posset utram te. Satiuum gaudet hortis,habet minuta folia. Colligendum erit quando floret,& siccandum in aere. Folia Sc flores usurpari de bent,quae ad annum durant. Cassiis abnciendus est. v I RES AC IUVAMENTA. Omnia genera Origani habent uires incidendi,siccandi battrahendi & consumendi. Radix nullarum est uirium. Infirmo iecinori medetur, si quis ex floribus hibat. Flores Sc latalia congcies in sacculum,& in uino calefacies, ac ita capiti impones,quod bene operies,ut sudorem emittat: hoc multos assectus capitis repellit, atq; etiam pectoris: prodest asthmaticis. Origanum decoctum in uino ais bibitum, conducit stomacho

ac intestinis. Eiusmodi decoctum asuo superimpositum, ciet urinam.

Hoc calidum in potu sumptu, tollit stranguriam ac stillicidium

urinae.

Ad Tenesmum accipe puIuerem ex origano,& ano insperge, tum aluum emollit & de cit. Herba ipsa in uino elixa oleoq; oliuarum admixto Sc panno lineo illita, ac pud endis mulierum subdita,

tollit duritiem uuluae ais expurgat eam duciti menses. Quicuimque laborat rubicunda lepra,accipiat succum origani,succum marrubii,& modicum uini atq; oleum hyostyami,cuius maius pondus est accipiendum quam succi,exiguoq; OIeo tartari addito hoc simul permisceat,

425쪽

sIMPLICI B. ME DI C. ad permisceat, ais se ex eo inungat in sudatorio quando exiturus est Si autem post exitum dolore assiecerit, tunc habere oportet hircinum sevum in startagine liquefactum,quo denuo se inungeto a se mIectum albis linteis stratum collocer,us; dum siccetur. Deinde odanum accipiet re contundet,furfurei; triticiadmixto,in seri gine calefaciet, & hoc ita calidum ulceribus 8cIeorae semerim,ririnet ac linteolo superligato ita iacere sinet, usq; dum inde calefiat: oc saepius faciendum, tum homo curatur absen dubio. In cibo su

Dentium candorem facit cum melle re nitro. Ad parotidas decoquitur cum horde cea farina. Ad arterias asperas cum Galla re melle terituriad lienem, folia cum melle & salta Crassiores pitum aenigras extenuat decoctum cum acetore sese sumptum paulatis Regio morbo tritum cum oleo in nares infunditur. Epinyctidas m aceto dc farinaehordeacea ateris dolores cum fico illitum. Conrusum cum rosis,calamo aromatico,& absinthio, Sc hoc calidum assumptum retrahit procidentem anum Ad locumsuum. DE AQUA ORIGANI.

Aqua origani mane ac uesperi singulis uicibus adiri. uncias in

Gargaraestra teram quaterperinem, Pellit uutilam gutturis.

426쪽

NOMEN CLATURAE.

Eruum

ANNOTATIO IN OROBUM. R O B U S a Graecis dicitur,Romani Eruum appellant. Ossicianae Gricam nomenclaturam retinent.Est autem legumen quo boues N alia pecora pascuntur. Hominum cibis prorsus damn tur. Est enim Sc insuauissimum N praui succi, ut Galenus testatur. Caeterum ingenti grassante fame nonnunquam,sicut Hippocrates quos scripsit, ob inexpugnabilem necessitatem homines ad id etiam confugiunt. A Germanis michii, hoclegumen appellatur. DESCRIPTIO. Orobi nascuntur in agris, flores gerunt,ut CicereS, Purpureos, candidos S rubeos,in eodem flore, fert siliquas in quibus sunt nigri fructus,minores pisis. TEMPERAMENTUM. Orobus desiccat quidem excessu secundo intenso, calfacit uero primo,ut Galenus testatur. v I RES AC IUVAMENTA. Habet naturam incidendi,penetrandi,ac resoluendi

Orobi cum aqua mulsa decocti,& postea c tusi ais commisticum farina laenograeci,emplastri modo calidis apostematibus imo positi,

427쪽

SIMPLICI B. MEDIC. aos A possit emolliunt at* refrigerant ea.

Macris hominibus prosunt,habent naturam simiIem pisis Contusi cu aceto prosunt aduersus ery sipelata emplastri modo impositi. obis si quis utatur,cient urinam. Copiosius tamen sumpti,per aluum uesicam g cu torminibus aluum ducunt. Farina orobi usum pata subducit aluum. Eadem farina cum aqua mulsa temperatassia cies si inde tota fuerit purgat Sc exterit maculas fa ciet. Farina orobi, ut Dioscorides indicat, purgat cum melle ulcerarient ines, asperam Sc discolorem ceu a sole cutem,& toto corpore

maculas exterit.

Sistit quae pascendo serpunt, gangraenas cohibet, 3c mamma

rum durities mollit. Vino macerata farina orobi, canum, hominum, uiperarumq; morsibus illita medetur. Aceto autem urinae angustias lenit, tormina, Sc inanes egerendi facultates, quas tenesimos uocant. Utilis Sc his qui cibum non sentiunt nucis quantitate rixa cum melle sumpta. fouentur decocto eius etiam perniones uxiliter, dc toto corpore pruriginem Sequuntur Herhae de Liter a P incipientes.

u DE PALMA CHRISTI.

NOMEN CLATURAE. Palma Christi: Manus Christi.

Bucheidem .

ANNOTATIO IN PALMAM CHRISTI. I ALMA Christi, ut autores tradunt, est genus Satyrionis,quod Basilicon Graeci,ossicinae ac Herbar Pa aml Christi dicunt, propterea quod radix cum humana PaL-ma similitudinem habet,a qua Palma modo quinq ,modo quatuor,modo sex radices prodeunt, ut digitos sere imitari ui deatur. Fertur autem Satyrion foemina esse. De hoc uero Satyrione nusquam Graeci aut Plinius. Folia habet Satyrionis similia, prpseratim primae speciei, tamen non adeo crassa sunt, S punctis quibus clam ueluti stigmatibus decoratur. Apud Arabes uocatur Buch eidem. Anicenna de ea pertractat secundo canone cap. 2o S. sub hoc nomine digiti citrini.

428쪽

DE HERBIA C AETERI sQUE

DESCRIPTIO. PaIma Christi planta est excelso caule, ramis in speciem crueis per medium sectis 3c intus concauis,sol s uiti fere similibus,sed tantum acutioribus,floribus lupulo similibus,quibus insunt grana quae canescunt,fiunt. rubra ais oblonga instar fabar. Durat tantum Per aestatem, pex hyemen radix dc caulis pereunt. Gaudet locis cestis. UIR Es AC IUVAMENTA.Radix prodest contra uenenum: folia contusa Sc imposita, sanant inflationem, re prssertim heresypetae. DE AQUA PALMAE CHRISTI.Radix tantum in fine Maii distillatur. Aqua Palmae Christi,mane ac uesperi in potu sumpta, singulis

uicibus ad iij. uncias, corroborat stomachum, calefacit, atq coim firmat naturam. Itidem pota discutit morbum regium,urinam promouet. Contra omnes tumores prodest, tam intus quam foris existem tes omni matutino tempore a ieiunis singulis tricibus iis uncti, sum. pta,praeterea silinteola in ea madefacta imponantur. Sanat antiqua Sc recentia uuInera tam interiora, quam exteri ra mane ac uesperi tribus uncijs bibita,& linteolis imposita.

DE PALATIO LEPORIS

NOMEN CL ATUR AE.

ANNOTATIO IN PALATIUM LEPORIS. DALATIUM Ieporis ab Herbariis appellatur herba quae apud a Diostoridem Sonchus dicitur. Est autem lactucae similis, nesquod spinis horreat.Herba,ut Galenus est autor,cum tenera frondet, estur sylvestrium olerum more, aculeatur autem cum perfecte adoleverit.Dioscorides Cicerbitam a Romanis dici prodidit.Heraharii, ut Ruellius inquit, leporis palatium appellant, eo quod hoc animai ut ab aestu uindicetur,& caloris propulset incommoda,lateat sub ramis eius decumbere,& saepenumero stabulari. Haec emdem foris

429쪽

SIMPLICI B. MEDIC. adyA dem forsitan est qus ab Apulato lactuca Ieporina nominatur, quod cum leporem animus defecit sil u. hac sibi solet mederi. Sonelius disse miscopioso diffluit lacte, letiq, uulnus multum eructat Iacitet liquoin. DESCRIPTIO. Herba haec serme Carduo similis est,praeterquam quod Iongiora habet talia. Radix repraesentat formam Saxifragiae, caret floribus,semen habet rotundum,nascitur cubitali altitudine. Lepus iubhac herba latens, putat se esse tutum, nihilq; sibi metuit. VIRES AC IUUAMENTA.Pellit haec herba Melancholiam Sc timorem: quicunq; penes seges auerit,uel ex ea biberit, eum reddit animosum. Gaudet opacis

locis.

In uino cocta & in potu sumpta, tollit tormina uentris&coli

cam,ciet urinam.

Eadem umbilico superligata, prodest contra stillicidium urins, Sc stranguriam.

DE PAPAUERE,

Papauero Papauer albiam. Papauer nigrum.

430쪽

DE HERBIS, CAETERISQUE

C. ANNOTATIO IN PAPAUER. PAP A VER quod Graeci M=-- uocant, Sc satiuum Sc sponte

nascens reperatur. Satiui tria fecere genera,Candidum, cuius sic mentostum in secunda mensa cum melle tragematis loco edebatur. Hoc S panis rustici crustas ouo affuso commendabat. Alte rum nigrum,cuius scapo inciso, lac ex eo manat,quod optum medici appellant, quo in morbis acutis, Sc in summa necessitate somnia aegrotis conciliant. Meconium autem dicitur,quando succus cras sus ex Papauere nigro exprimitur.Audiuimus quosdam cum ualetudo impatibilis odium uitae fecisset hoc succo sibi mortem conscitauisse. Tertium Papauerimet,hoc est erraticum appellatur. Hoc in

segetibus nascitur, Sc Germanice Nil tiliarii aut

dicitur. Galenus dc Dioscorides Papaueris genera sex enumerant.

DESCRIPTIO. Papaueris duo iunt genera, nigrum scilicet& album. Herbam habet oblongam Sc incisuris diuitiam,scapum uero altum Sc concauum. Album flores habet albos. Nigrum flores gestat rubros,albos

Sc cmeritios,gaudet agris Sc hortis. TEM P E RA ME N T U M. Album Papauer natura refrigerat Sc humectat. Nigrum uero refrigerat 3c siccat. Semen colligendum est in sstate, ando matuo rum est,hoc durat quinq; annis synceris uiribus.

UIRES AC IMMAMENTA. Ex utrium: semine emplastrum conficitur,huic lac muliebre,ae ovi albumen admiscentur, hoc temporibus applicatum conciliat somnum. Ad ulcera ex contusione facta, accipe semen album Papaueris,uel herbam ipsam,& admisceoleum rosaceum, hoc ulceri impositum,educit magnum calorem. Ardenti iocineri quoi impositum, ualde prodest. Pulverem eri albo papauere permisce cum oleo olivarum,at spinam dorsi ex eo sinunge, hoc morbum articulorum tollit,& eos corroborat. Papauer clam oleo OlivarUm conis

lusum Sc emplastri modo circum caput applicatu, inducit honam quietem,& somnum conciliat.Qtii dormire nequit contundat Patapauer quodlibet,at iIIud calefaciat,iucciamq exprimat,&faciem itide lauet,adiumentiri adserti Gapita Papaueris uiridia ad crassitiem mellis decoque, tum ad multa prosunt. Hoc suinptum sem

num allicit,tussim pellit,sistit alui fluxum, si inde quispiam se inungat. Contra podagram, Accipe taccum Papaueris, oleoq; rosaceo addito,pedes eo illine,tum pellit ipsam. Semen Papaueris in puluerem redactum,& lacti adrnistum Sc infantibus potui datum,con ciliat eis somnum. vel in pulte esiti datum, idem praestat. Semen albi Papaueris in puluerem contritum, oc cum oleo uiolarumpe