Botanicon, continens herbarum, aliorumque simplicium, quorum usus in medicinis est, descriptiones et iconas ad vivum effigiatas : ex praecipuis tam Grecis quam Latinis Authoribus jam recens concinnatum ; Additis etiam, quae Neotericorum obseruationes

471쪽

DE POLY PODIO.

Polypodium. Filicula.

ANNOTATIO IN POLYPODIUM. o Li P O DIV M ex similitudine quam cum cirris polypi piscis habet, quasi paruus Polypus appellatur. Neq;

enim a multitudine Pediam, quos nullos habet, Pobpo dium GEci hanc herbam nominauerunt, sed quoniam radix eius cyrris polypi,ut diximus similis est,Latini ex similitudmein soliorum cum silice, filiculam nuncuparunt. Polypodium queret num,quia hoc efficacius habetur,medici magis usurpant. DESCRIPTIO. Polypodium herba est nascens inpetris,quercubus, Sc antiquis muris, S prs sertim in uetustis arboribus.Folia eius Filicis formam repraesentant, quae intus habent nigras guttulas, instar Scolopen, drae uermis habentis xii pedes. Radix ilIi est digiti crassitudine,&intus herbacei coloris,& ualde dulcis saporis. TEM P ER AMENT UM. Polypodium calefacit in tertio ordine,&desiccat in secundo. Quod in truncis quercuum nascitur illud magis probatur. Raudix in testate colligetur, dc diem unum ad solem siccari debet, ea duobus annis suam uirtutem servat. v I RES AC IUVAMENTA.Radix habet uirtutem di luendi S purgandi frigidum humorem,ut Phlegma & Melancholiam. Praeseruat hominem a morbis qui accidere possunt. Polypodium cum antis,sceniculo,atq; cumino,aequali pondere in libra aque decoctur*,ac in potu sumptum,aluum eXPurgat,multos malos humores educens. Hahet facultatem resoluendi Melan, choliam.

472쪽

DE HERBIS, CAETERIS ERadix in iure gallinaceo Sc aqua mulsa coquetur:hoc modo avitem sumpta pituitam 3c bilem atram purgat. Polypodium sumptum cum sero lactis, leniter lubducit aluum,oc praecipue medetur lieni instato. Prodest quos ad intestinorum tormina.Cum aqua mulsa potum,medetur febri quartanae. Cor ualde confortat Polypodium,& bonu generat sanguinem, Recipe Polypodri in puluerem redacti unciam Unam, quinque- solii drachmam, radicis Hermodactyli drachmam scinis, sacchari semiunciam, g omnia simul misceantur,cum modico aquae para

lysis herbae et salvis:hoc sumptum facit ad paraly sim & dolorem

articuloriam.

Polypodium decoctum cum iure gallinaceo, Bela aut malua,expellit per inferiora atram bilem atq; Phlegma. Pulvis quos cum aqua mulsa sumptus, purgat etiam iuxta m dum supra dictum, Radix etiam conducit ad febres Melancholicos, & praesertim aduersus Colicam in iusculo antiqui galli gallinacei elixa,ac in potusumPta. Facit ad digitorum rimas, si ex ea trita cum melle Inungantur. Eodem modo Sc Iuxatis prodest, emplastri modo imposiata. Folia eius,ut Plinius inquit,cimicem necant, serpentem non recipiunt. Ideo substerni utile est in his locis suspectis. Dosis polypodq,ut Mesue inquit, est a duabus drachmis usque

ad pondus iiq.aureorum. Quia ualde desiccat Sc corpus emacrat, corrigi debet,cum aqua maestaser o lactis,iure gallinaceo,decoctio, ne aquae hordeaces, uestiuarum Patarum.

DE AQv A POLYPODII. Ad tempestiuam distillationem sumitur Polypodium quercvum' radix tantum absq; herba minutim concisa,intra mensem Iulium usim ad Septembrem distillatur. Polypodij aqua mane ac uesperi singulis uicibus ad iiij. uncias in potu sumpta, facit ad tussim, dc phrenesim, Pellit Melancholiam,

cristiciam ac aegritudinem animi. Eadem pota relaxat angustiam thoracis, mollit aluum, repellis horrenda somnia, emendat uitiatum colorem, Purgat sanguinem

473쪽

s IMPLICI B. MEDIC. NOMEN CLATURAE.

Pornum, malum;

ANNOTATIO IN POMUM.t O M A, duntaxat fructus sunt grandiusculi ij quibus uel scimur. Cerasum, Aunum, Mespilum, appellationet pomi ueniunt, ab hoc quod indigent potu Poma dici

posse putat Varro, nani cum inseruntur siccitatibus,

aquam postulant, Potest quos hinc dici pomum quod uicem potus in cibis praebeat. Pomum generale nomen est, Ut complectatur quicquid apud Graecos em ae continet. Sunt de agricultura scriptota res, qui sic Pomu a nuce distinguunt,ut nuces dicant omne pomum quod laris duro operimento tegitur, & intus habet quod esset esst, Pomum uero quod foris habet quod edendo est, S durum intus . includat. Malum idem esse cum Pomoplarrim omnes testantur. Est autem infinita pene in malis ludentis naturae uarietas,ut verg. Marcellus scribit, tam multa eorum genera, tot colorum differentatias, tot figuraru discrimina, tam uario S saporum odorumq sensus,Bc maturitatis tempora, in uno hoc pomo sagax omniu artifex natura ostendit Seruantur Poma tabulatis loco frigido,septentrionalibus fenestris, quae sereno die lucem accipiant patentes Austri specularibus arcendi. Aquilonis afflatu deturpantur rugis. Stramentatis,st oreis, paleisue substernuntur. Rara componuntur, ut limites parui spiritum aequalem accipiant. Hordei aceruis obruta,a putrictaginis labe uindica NtUr. v I RES AC I UUA MENTA.Poma& inprimis mitia, honi odoris gratia, cor Sc cerebrum confortant, medentur Phthisicis N Melanchosicis. Cruda mandu cata omnibus aliis pomis insalubriora sunt, generant enim in memhris malos humoreS. Dulcia natura calefaciunt Sc exiccant, ala stera refrigerant. Adstringunt& Poma,sed acerba,ut Dioscorides testatur. Mais tura enim non adeo id possunt,quae per uer maturitatem suam abissoluunt, bilem augent, neruis omnibus inutilia sunt, SO inflationes saciunt. Galenus uero non omnia re cienda pronunciat,sed ea tantum,qus aut aquei saporis sunt, aut asperi atq3 acidi. Dulcia autem

474쪽

DE HERBIS, CAETERIS QUIS

C Sc matura, quaeq; hyeme custodita suauiter fragrant, instammatio nem tollunt,stomacho nauseanti succurrunt,& appetentiam india cunt. Mala autem Sigida esse Sc humida ex eo maxime deprehen ditur, quod succus ex his expressus, facile transit in acore. Hanc ob rem quidam censuere huiusmodi fructus bono stomacho ante mensam non nocere, cum uentrem humectent Ss precordia refrigerent. Nullorum pomorum succus potest seruari Praeterquam cotoneorum,qui cum melle Sc saccharo uel alqs aromatibus Paratus mulisto diutius durat. Citrea poma non eandem quo uirtutem possident, putamina enim calida sunt Sc sicca. Nuclei qui intus sunt, refrigerant atq; si eant. Medium autem pomi est calidum Sc humidum. Mali granati corium crudum comestum, cor confortat, tollit tremorem cordis. Nuclei coniecti in aquam, oreq; inde colluto,relaniter sit quis deglutiat,emendat asperitatem gutturis,dc eructationem stomachi tollit.

DE AQUA EX POMIS PUTRIDIS. Ex Pomis insitis quae putrida suerint, distillabis in BaIneo M

riae. Haec aqua conducit ad inflammationem, quae re agerata atq; putrefacta latius serpit,ita ut caro excidat,si manea c uesperi ex ea lauetur,uel linteolis si imponatur. D Facit ad anthracem dc herpetem depascentem,ac pestilentes ab seessus per diem ter linteolis imposita. Aqua ex milibus pomis distillata priusquam putrescant,ualde prodest ad confortandum,refrigerat corpus atm cor,mane ac uesperi in potu sumpta.' DE AQvA EX FLORIBUS POMORUM. Flores ex insitis pomis coissiti dehem cum oculi se dilatant, relinteo sub arbore strato, fuste debent decuti, ac deinde in Balneo Mariae distillari. Ea aqua facit ad ruborem ae deformitatem faciei, si per tres ausquatuor hebdomadas mane ac uesperi inde Iauetur,tu remediu praestat.

DE POPVLO.

NOMEN CL ATURAE.

Populus arbor,

ANNOTATIO IN POPULvM POP vLUS arboris genus a frondium multitudine se appella,

475쪽

Graecis appellata, utrun genus erectum, sed nigra procerior aelauior,folio bicolor,utris densia lanugo quae uitulus euolet Iinno utris par candor,neutra putatur florere, sed aIbumine rosiore fo- Ito,quae uuas Bryon uocatas ferat unguentas. Aquosia Ac malustria amat Ioca,laetiori secus omnes nasci solet. Hinc UN Uentum Pin.pulneum,quod argirinon Grscis dicitur,ex uua Populi que Ervoniaicitur, conficitur uerno tempore cum Plurimum exauis estgnanis resina. V DESCRIPTIO. Populus arbor est ad similitudinem arboris,quam uulao Tremu

TEMPERAMENTUM. v c arbor est humidae & frigidae naturae. Populus niora mTimo ordine calefacit, & modice siccat & tenuis est substanae, ut Populus alba quom calida potius quam frigida, scribente de ea Galeno, quod mixes est aliquo modo tempera rar, ex aqua tepida, Sc terrestri tenuata substantia, ae quod abstersi uae uirturis est Particeps, Uidemnandum epis sa e Iib. 2 o. VIRES AC IUVAMENTA.s Ex radice Populi, siquis biberit, octo dies tutus est a colica aestranguria. Ex folns populi quando primum prodeunt,conficitur tanguentum populneum, quod ad multa utilissimum est Hoc sudorem elicit umbilico inunctum.

Conficitur autem ad hunc modum, Accipe ocuIorum Pontiuisibram unam reliorum papaueris, semperuiui, lactucae, Saturionis Solatri Hyoscyam mandragorae ingulorum unciam unam ea si mullula decoque in uino usq; ad medietatem. Deinde instar Pimeri sperlinteum colabis, re axungiae Porcinae non sialitae quantum volueris admiscebis,&apud ignem bene agitabis usq; dum fiat guentum. Hoc Prodest contra calorem acutae febris, conciliatiomnum temporibus illitum,Sc reprimit tumores.

DE PORRO.

NOMEN CL ATUR AE.

Porrum capitat Im. Porrum sectivum,

476쪽

DE HERBIS, CAETERIS Qv EANNOTATIO IN PORRvM- .

PORRV m olaris penus est quod astri naturam ferme refert. Dctum aurem purant Porrum, quod Porro e t,re longe latequm fetur.Graeci Prasion dicunt. Porri duo genera designauitantia quitas. Capitatum,quod increscie in caput: oc sectivum, cui seondentem comam solo tenus amputaruns. Sectivo uero Caesarauis toritatem dedit, edens singulis diebus cum ole , conteruandae uocifer tia. Cantare em non modo Privatim, uerum etiam publice,

re in scama gaudebat. Debere etiam Porro se plurimum cum bene cantauit,patessius est. Vtrunq; Porri genus, sectivum scilicet recapitatum eadem omnia potest, ut Marcellus scribit, sed capitati essicacior uis. Illiberalis cibus Porruest,no tamen a natura tantopere damnata, ut non medicinam multiplici remedio etiam instruati GENERA PORRI. Porrum apud Herbarios Germanos duorum uel triu generum

est primum est Porrum ipsum quod Laud appellant. Secundum oenus est quod Astronum Latine appellant, & Germanice Prie S. Tertium quod ae, laut uulgo dicitur. Haec omnia iii

hortis inter olera nascuntur. Astroniam habet paruum N acutum canitellum florem coemIeum. Porriam crescit paUIo aItius, nota

res acquirit candidos. Sed quod resu laum uulgo dicunt, ia duo

altitudine excedit, nullos flores producit, in summo tantum habet' nodum super rotundo caule. Hieronymus Boch omnino credit illud Venus Porri quod uulgo Prreplaum appellant, esse Porarum sectivum. T EM P ER AMENT UM. Porrum c efacit in tertio ordine, & desiccat in secundo Sc prae, sertim satiau. Agreste Porro caIiditate &siccitate excedit sativum. VIRES AC IUVAMENTA.Porrum contusum N sale permistum, ac malis pustulis impositatum,eas sanat. Agreste in quacunq; corporis parte applicetur,emulcerat. Eius nimius usus capitis dolores seca t,mala somnia inducit. Porrum in puluerem contritum Sc temperatiam cum oleo rosa, ceo ac aceto,auribuli instillatum,dolores earum discutit. Prodest quom ita sumptum contra dolores dentium. Porrum satiuum stomacho non est accommodatu,multo minUs agreste. Porrum comestum inflat corpus,ideo bis in aqua coqui debet,antequam in cibo sumatur ta uires eius retunduntur. Menses mulierum trahit, citurinam,superstrum obtinet calorem. Succus Porri sumptus cum lacte mulieris,uetere tussim sanat, ac Pulmonis ulcera. Sanguinem excreantibus idem in potu sumptuS,Prodest. Sanguinem reqciem

tibus succus cum galis N thuris farina datur. Sanguinem e naribus fluentem idem sistit. Crudum manducatu nauseam inducit. & eae uenenosum. Ebrietatem discutit,si crudum edituri Empi

477쪽

s IMPLICI B. MEDIC. Emplastrum ex eo factx re membris conquassatis applicatum. reprimit tumor na,& si mutuem concrcrum consumit. Contra dolores coxendicis, bibe succum porri re proderit Idem antiquam tussim sedat atq; dolores Pectoris re pulmonis medetur hydropicis,in potu sumptus. V 'Contra ingentes dolores capitis, accipe duas partes lacci cumrertia parte mellis,id ualde auxiliatur,stin nares uel aures infunda E

Vulneribus praecipue medetur, quae refriger ta sunt atq; puer iacta,uinfundam carnemq; Putridam inde erodit. Cum radicibus alborum liliorum,si permisceatur ac coxis illin tur,repellit earum dolorem. Porrum saepius sumptum,onerat stomachum, parit sitim ac Gnguinem inflammat. V , Lunis Succ uulnera recenti cum sale appositus,statim claudit venerem stimulat porrum,ut Dioscorides inquit. facit idem ad largat taures in cibo si imprimi conti a uintamen ei in cibus si torum claritati ossicit, & stomacho nocet. Succurrat & uenena torum morsibus,potus cum melle porri succus et succurrunt & folialp empla xi modo 'Inposita, Grauem uocem explicat porrum

tua lentitia faucium asperitatem deliniens. DE AQUA PORRI. Radix Porri tantum distillatur in Iunio. q- xxx m BV WV UL PLxi Pete, singulis uicibus ad ii. unciasi lubris est frigidum sanguinem excreantibus. Conducit taminis sterilibus an potu siumpta. Sistit profluuium sanguinise naribus, gossipio in ea intincto ae

naribus indit .

Eadem pota prodest contra uentrem constipatum, & desoreseoxendicu,purgat renes 3c uesicam, ciet Urinam,& pellit calculam. Vulnera cito sanat, si mane ac Vesperi inde Iauentur. Facit quom ad exulcerationem dc seaAuram Iocorum muliebrium, quae post partum contingere solet, ii mane ac uesperi exeat Mentur. V

BE PORTULACA.

NOMEN CL ATUR AE.

478쪽

DE HERBIS, CASTERIS QVRANNOTATIO IN PORTvLAGAM

IOR TUL AC A herba est quae a Graetas Andrachnae dicitur,

Inflammationibus exterior bus subuenit in succus illinatur. Succushibitus Ide refrigerat caloreS inreri r . Hein manducatae, incerae aena Tum tolla.

An metet erret et

uadiatur 'Tollit quoq; Portulaca ulcera capiris,st contusa temP

retur cum uino, arg caput ex ea lauetur.

Continuus eius cibus ueneris impetus Inhibet. Ardentes teor

contusa & calefacta ad ignem, deinde

omacho imposita, redorem eius extinguit.

mulieres fluxu menstruo laborantes utentur Portulaca, absq; noxasistix, Contusa

479쪽

Contusa ae posita sacris IgnibuS medetur. Portulaca ore manducata, prodest contra fluxum sanguinis na. m. Idem praestat succus fronti illitus. Portulaca pergista cum polenta,& emplastri modo impostra, sedat dolores capitis extinguit oculorum calorem, sistit fluxum alui & prscipus dys cmmam

corroborat renes ac uesicam. Succus in Potu sumptus, medetur febribus ardentibus, lumbricos uentris necat, tollit sanguinis excreationem. Portulam clystere contra destillationes in intestina muliebrium locorum erosiones infunditur. Inspergitur capiti in dolore ex aestu X 'o cum rosiaceo aut oleo. Inspergitur de contra pustularum in capite eriaptiones cum uino Ut exterantur, Sc cum polenta contra uulnerum siderationes utiliter emplastri modo imponitur. Manducata item cum polenta, intestinorum uomitiones sistis aluum refrigerat,iaborantes podagra calida sanat.

Eius radix suspensa filo, gestata ad collum, uuae morbum expeLlit,quod accidisse Pritorio uiro scribit Plinius. Oculis si procidant, eadem prodest talijs tritis cum corticibus se

Dae. ulcera oras commanducata cruda tiamorem*gingiuarum si dat: item dentium dosores, tonsillariam ulcera succus decoctae.

ii Mobiles dentes stabilit mansia,cruditates sedat,uocemi firmat

sic sitim arcet. a s Recens postremo masticata, stuporem dentium ex eiu acerbo rum huctuum contractum diminuit ac tollit. DE AQUA PORTULACAE: Herba caulis,algialia simul concisa, in exitu Ma distillantur. A qua Portulacae mane ac uesperi Per tres aut quatuor dies sin gulis uicibus duabus aut tribus UiacqS in potu sumpta, medetur sanguinem excreantibus Sc dysentericis. Eadem pota unumquemq; alui fluxum sistit,pellit calidam acse

cam tussim.

Prodest contra calorem iocineris, sedat sitim edeturpem via

Salubris est insantibus contra calorem & Iumbricos,mane ac uesperi singulis uicibus ad duas uncias pota. Item in duabus unciis aquae Portulacae, si semen psilii pondere decemgranorum hordei per noctem maceretur, & deinde si inde spongia linguam per diem ter aut quater lavent,quae eX magno cataiore in morbis acutis adusta est, Sc nigredinem contraxit Iuxili tam pro stat. Conducit ad refrigerandum sanguinem inflammatum, in potu

sumpta uespotui admista: repellit quoq; affectus uesicae.

480쪽

DE PREMUL A v ERIS

NOMEN CLATvRAE. Premulaueris. solidago.

ANNOTATIO IN PREMULAM VERI s.l R E M V L A ueris herba est,quae primo statim uere emii cat. Est autem herba paruula cuius folia supra terram extenduntur,& florem album fert chamomissae flori L -lam, florum uero extremitates phoeniceum colorem re ualde floridum imitantur. Apolline hic opus esset, ut nobis hanc herbam apud ueteres autores indicaret.Recentiorum medicorum uaria de hae herba est opinio. Antonius Musa eam putat esse Violam albam,& quod Plinius lib. ai. cap.ra.de ea scribat, ubi inquit: Florum prima uer nunciantium uiola alba:tepidioribus uero Iocis, etiam eme emicat. Doctor TheobaIdus Fettichius, utOtino Brunsseisius indicat,eam inter species Consolidae numerat, uocataque eam Solidaginem. Apud Pandectarvi Artetica dicitur,& pr cul dubio,propterea quod experimento comprobata sit contra dolores articulorum ex calida intemperie prouenientes.Recentes eluam herbam paralysis nominant. DESCRiPTIO. Premula ueris oblonga habet folia in summitate rotunda,ssores albos,rubore permistos, & quosdam resertos colore ex rubro albicantes, in medio luteum granum continetur, semperq; se ad solem uertunt.Gaudet locis humidis,pascuis,32 hortis,atq stupra terram se propagat. TEM P ER AMENT V M. Haec herba Sc radix eius refrigerant ais humectant, usq; ad so

cundum ordinem.

v I RES AC IvU AMENT A. Si quis ex radice bibat Ammopere prodest contra pustusas oris atque linguata Colligenda