Botanicon, continens herbarum, aliorumque simplicium, quorum usus in medicinis est, descriptiones et iconas ad vivum effigiatas : ex praecipuis tam Grecis quam Latinis Authoribus jam recens concinnatum ; Additis etiam, quae Neotericorum obseruationes

501쪽

Potus IMPLICI B. MEDICi adm Actura haec sala temperata ac pauli*er C efacta quatuorq unciis

in potu sumpta, ita ut per semihoram in stomacho retineatur redeinde filum in oleo intinctum in guttur demittatur & uomituueoprouocetur tum omnes Phlegmaxic & Pigidi humores educuntur,e quibus Ploerunq; febris exoriri solet.Aqua distillata ex herba,semine,& radice, ea mane ac uessieri initu lumpta,medetur ealculo. V

DE RAPHANO MINORI v EL

COMMVNI. NOMEN CLATURAE.

Raphanum Radix, Radicula.

DESCRIPTIO. RAPHANVS radicem, habet instar Rap quae interdum m gna re obIonga consipicitur,interdum uero rotunda & nod La: herbae eius raparum folijssiimilis est,quae tamen longiora sunt Semen autem in folliculis con tinetur,floresi fert candidos. TE M PER AMENT UM. Calefacit ato desiccat in tertio gradu.vIRES AC IUVAMENTA.Raphanus a coena manducatus cibum bene concoquit calefacitaque stomachum, grauem autem reddit anhelitum, si qui statim ab ea sumpta,lOmnum ceperit. Grauidis foeminis nondum conducit, expellit enim foetum trahit mentes,educitq; secundas. Succus eius inueteratis ulceribus illitus,ea renouat, an renamque in eis erodit. Idem praestatpuluis eius. Succus

502쪽

Succus raphani cum melle deco his, ataue modico aceti admisto, percolatus,prodest contra febrem quare nam,& contra oppilatiostri modo imponitur,ut Dioscorides testatur. Vomitorium semen

est: urinam cit,& cum aceto potum lienem minuit.

DE AQUA RAPHANI MINORI s. Radix eius minutim concisa in principio septembris distillatur.

Aoua raohani per triginta dies mane ac uesperi singulis uicibus iri. aut ii .unc s Pota,medetur calculo, cit urinam, exPurgat renes& uesicam ocota qui calculum continent, Tribus uncijs hibita, medetur ueneno quod in cibo uel potu Medetur morbo regio necat uentris lumbricos,concoctionem stomachi adiuuat,expurgat ipsum ab omnibus uiscosis humoribusta ab aliis rebus quae concoctionem impediunt, aperit omnem odis structionem interiorum membrorum atq; Ucnarum. Superiore modo in potu sumpta, extenuat glutinosos humores in pulmone, lacit ad tumorem smenis,expurgat thoracem a uncosis humoribus,

'Prodest contra ebrim Mutinam bibita, trahit menses, Pulit ' Condueit illis qui a uespis & araneis icti fuerint, si locu affectumealauerint Sc linteolis eam imposuerint. Humores cieaeorum incidit,unde glaucoma orni solet, culis in

dita, extergit maculas faciei,si inde lauetur tollit quos luteas maculas ex quibusvis membris,si saepius indes icentur. Eadem saepius gargarissata,& in ore retenta,auxiliatur anginta dc ulceribus Oinoiuarum,consumit enim resoluiti re rumpit ea. Facit ad puncturam lateris,si ex ea lauetur, Interimit etiam Scory Mane ae ue eri singulis uicibus quatuor uncijs per tres aut quatuor hebdomadas pota,facit ad aquam intercutem,educit eam per urinam, modo aegrotus se nimio potu abstineat, nam quanto minusbiberit, tanto magis aqua mingendo educitur, unde eo cuius etiam sanatur.

503쪽

ANNOTATIO IN RAPISTRUM, RAPISTR VM Ruellitus nihil aliud putat esse quam sylvestre

ti rapum,cuiuSColumella meminit,ubi inquit, Rapistrum olus auorum ceras exuberat: nam Sc crudo cespite uiret,sed flores creat

apibus gratissimos. Sylvestrem raphanum quidam etiam rapL rum uocant. DESCRIPTIO. VRapistrum herba est ad Rapae uel Cardui Mariae figuram acce, dens,praeterquam quod his acutiora habet folia,quae in medio nigras guttulas habent,instar Polypodij, flores gerit luteos, radices autem habet albas. TEMPERAMENTUM. Calefacit at* desiccat in tertio gradu.VIRES AC IUVAMENTA.Si cui membra sunt refrigerata, ut scabies inde oboriatur, accupiat hanc herbam Sc in uino decoquat, ac mane & vesperi in potu sumpta,praestat auxilium. Radix eius in puluerem contusia, Bc mane ac uesperi sumpta,ualde prodest contra febrem. Haec herba una cum radice contusa, Sc plantaginis maioris atoproserpinatae singularum manipulus semis ei si admista fuerit, 3c deinde

504쪽

inde in aceto eo sta,atq; linteolo percolata,& uesperi, quando cubitum iturus es, hoc modo sumpta, sudorem elicit, expelliis malos humores. Contra pestem hoc modo sumpta, priusq; homo doramierit, tum uehementer sudorem Provocat, deinde autem sumere debet Theriacam cum aceto.

Rapunculus. Raponeoli. ANNOTATIO IN RAPUNCULUM. RAPvNCULUS rapula uel radicula est diuitum lautiorum mensis petita, qua potissimum tempore uerno in acetarijs uti mur,quo tempore omnibus est cognita, nascitur enim passim prope sepes 8c etiam in hortis gramin Osis,Medicis adhuc nondum est exploratum, quo nola apud Dioscoridem Sc Plinium sit appellata. Iacobus Manlius putat esse minimu genus naporu,unde & napum culus ab aliquib. dicitur,qui sane ipsam ueritatem attigisse uidet. DESCRIPTIO. Rapunculus nascitur sol s angustis, duris Sc oblongis, caule ato,multisq; cceruleis floribus, radice dura& candida, eas tenera utimur cum ipsa herba in acetar s, sic aut maxime refrigerat, coeorum appetentiam facis,gustum emendat. VIRE

505쪽

A VIRES AC IUUAMENTA.Cum siti Sc aceto parata ad acetarium, non soliam cibi de fideri vim inducit sed Sc stomachum refocillat, ciet urinam, & ociosis aedelicatis hominibus in cibo ess gratissima.

ANNOTATIO IN RHA BARBARUM. HAB ARBARUM radix esst preciosissima que aliquando auri precium aequauit. eam inostri medici,secuti I annem Mesue, inter caetera purgantia medicamenta. tand prscellentissimam collocant, nec enim uim purgatoriain minorem agarico habet.Considerandum autem erit,quod Rheuharbarum quo niuac passim ossicinae utuntur, & quod Metasue describit, penitus esIe diuersum ab eo quod alatiqui depingunt. Antiqui enim alterius cuiusdam Rheubarbari meminerunt, quo ad uentris purgationem non utebantur, sed antidotis miscebant & adplar g alios usus adhibebant, quos opers precium non est hoc Iotam referre, quando ex Plinio, 3c Dioscoride caeterisq; facile disci possunt. Variis autem nominibus ab illis appellatur. Galenus enim hoc interdum Rheon, aliquando Rhiam uocat, Dioscorides Rha, Sc iuxta quosdam Rheon, Plinius Rhacoma, Cessusradicem Pontaticam appellavit. Rhabarbarum uero quod nunc passim in Germania in mona chorum hortis crescit quodq; ab Herbariis cum Iutea radice &magnis folijs ostentatur Hieronymus Boch credit esse Rumicem horatensem, apud Dioscoridem,scribitq; eam radicem siccatam in me dicina quom conducibilem at* bonam esse, tam intro sumptamquam foris applicatam. Choleram enim Sc Phlegma absq; noxa Purgare,si in puluerem redacta pondere unius drachms cum dimi dia parte Gingiberis in rusculo aliquo sumatur, idq; se experientia

didicisse. Qui ergo exoticum Sc preciosum illud Rhabarbarum.

506쪽

quod in cinis extat, emere non possunt, relinquant id diuitiorubus, & hoc nostrate Rhabarbaro utantur, quod ferme exotico,ut iam indicatum est,uiribus est aequale. DESCRIPTIO. Rheubarbarum nascitur in Barbaria, unde N nomen sortitum est Ootimum censetur quod rubens est,& nigredine quadam peramistum,quodq; ponderosum Sc densum succulentumq; eli,dc commanducatum luteum croci colorem refert. Improbatur in mediis

cina illud quod moIIe dc Iaxum est, oc uenis caret, quod g tractum

Pulverulentum est.

TEMPERAMENTUM. Calefacit at* desiccat in secundo ordine, VIRES AC IUVAMENTA.Hac radice tam minoribus quam natu grandibus semper utili. citum est, puerperis quos salubris est. Huius radicis semidrachma uino imposita, magnas uires tali uiano praebet, praeseruatq; illud hominem a morbis imminentibus. Ex eadem radice si quis bibat, discutit morbum regium 8c aqua

intercutem.

Rheubarbarum membris ruptis tam interioribus quam exterioribus accommodatum est, ex quacunq; causa id accidat, si quis ex eo bibat.

Expellit malam Melancholiam Sc Phlegma.

Maxima eius uirtus est,quod stomachum,iecur,atq; sanguinem in corpore expurgat,3c tollit omnem obstructionem membrorum interiorum,unde grauissimi morbi, vivum Indrops,ineros febris quartana,& lienis assectus tapius exoriuntur.

Ad membra contusa ato conquassata, Accipe Numae duo gran a Rh e arbari semidrachmam ,& bono uino decoque,memhris inde munctis auxilium praestat, Sc sanguinem conglobatum dissoluit. D urat Rheubarbarum quatuor annos synceris uiribus. Haec radix obduci debet cera quae Terebinthina est permista, tum succum retinet. 3Aqua Endiuiae in qua Rheubarbarum est maceratum. lacit ad sellis suffusionem Sc febrem Tertianam. Rheubarbaro autem midicum Spicae admiseeri debet. Usurpatur sere Rheubarbarum ad omnes calidos assectus ex Cholera N Phlegmate exortos, qui humores inde euacuantur,si drachma ex eo contusa in uino uel alio liquore sumatur. Ex Ioannis Mesue,& Averrois Sc recentiorum omnium autoritate ipsaq; experientia didicimus,in quit Manardus,Rheuharbaruinter medicinas bilem pituitamq; expurgantes esse perexim uni,

507쪽

SIMPLICI B. MEDIC. a sadeoci: ab his nocumentis quae secum reliqua cathartica afferre constauerunt,immunem,ut pueris,pregnantibus,caeterissimbecillioribus tuto exhibeatur

DE RHA PONTICO,

NOMEN CLATURAE.Rhaponticum.

ANNOTATIO IN RHA PONTICUM. HA PONTICUM a natali solo retulit appellationem, siquidem in ripis Rha fluminis supra Pontum N CD prim merium Bosphorum nascitur. Is amnis Tanai uicinust ill et iiii euius superciliis eiusdem nominis oritur radiX,

ad multiplices medelarum usus proficiens. Cornelius Celsus Radi cem Ponticam appellat. Rhaponticum Dioscoridis medicorum doctissimi interpretantur esse Rhabarbarum, suntq; quidam ex illis qui Rhaponticum adem eum Rhaharbaro esse contendunt. Porro Rhaponticum uerum apud nos non habetur, sed quae pro eo uenaditur radix Centaurium maius est, ut Ruellius,Cordus, alijs prata stantissimi medici scriptis testantur. DESCRIPTIO. Haec radix Rhabarbaro similis est, intrinsecus habens paruas Thras ad Rhabathari speciem,sed talem non reddit colorem.Est mitem haec radixleuis minimoq: odore,& gustu amara, Manducata uero mollescit,3c croci seria acquirit colorem. TEMPERAMENTUM. Calefacit at desiccat in tertio ordine,confortat at purgat languinem,expellit malos humores. v I RES AC IUVAMENTA.Maximas uires possidet, Sc praecipue conducit ad omnes asscctus interiores corporis, siue sint ex colore, siue ex frigiditate, retemperat naturam hominis.

Ex hac radice in uino decocta, si tumida membra inungantur, tumor deprimitUr. Sanguinem atq: colorem homini restituit. Emplastrum. Accipe quatuor uncias olei rosacei. N pulueris Rhapontici semiunciam,ceras admista,fiat emplastrum. Hoc so vis impositum stomacho, aut iocineri, aut lieni, aut in quacunque

508쪽

DE HERBIA CAETERISQUE

parte corporis dolorem senserit,auxilium praestat. Rhaponticum eu semine foeniculi in uino elixum ae cum pauxilio sacchari edulcatum, facit ad oppilationem iocineris at lienis en frigida causa procreatam. Idem in puluerem redactum Sc perniustum cu modico melle,atq; assumptum, prodest contra lumbri M

NOMEN CL A TvRAT.

ANNOTATIO IN RIBES.IB E S quid apud Arabes medicos sit nondum satis chiarum est. Serapion & Isaae Ebemamaran scribunt, hbes plantam esse quae habeat capreolos recentes, rubeis os ad uiriditatem tendentes folia magna ata,rotundais uiridia, grana quorum sapor sit dulcis cum acore quodam, frigudam& siccamesiste in secundo gradu. Hoc Arabum Ribes medici putant,hoc tempore prorsus esse agnotum,ati officinas eo carere. Verum quo Pharmacopolae iam utuntur ,& passim apud nos in hortis inuenitur, Frutex est, ut Ruellius inquit, nullis plane spinis horridus, sed topiarius magis, & uitis pusillae folio, rubentis uuae, fertilis,sapore subacido,sepit eleganter hortorupuluinos Sc areas, acinirace

509쪽

s IMPLICI B. MEDIC. adst

a aetni racematim con esti pendent,& a Gallis rubra gressula appeliatur. Germani S. Iohans heublin, id est uuas S. Ioannis uo eant.Nec constat apud antiquos quid sit hoc Ribes nostrum uulhare. Multi ex recentioribus medicis N pharmacopolis putauerunt esse speciem Rhamni,parum spinosam,ferentem rubrum in mo, dum berberis, fructum. At a uero speciem Oxyacantha'. DESCRIPTIO. Ribes arbuscula est bicubitalis, ad formam Rubi folia haben .sed non adeo aspera,flores luteos serens, ructum in ramulis nascentatem, rubicundum Sc minutum, instar Corallorum, Cuius usus est in medicina.TEMPERAMEN Tu M. Refrigerat ais desiccat in tertio ordine. v I RES AC IvvAMENTA.vuae istie manducatae sedant sitim ex calore Cholerae prouentuentem,& alui fluxum cohibent. Cibi 3c potus appetentiam inducunt. Succus inde sumptus maxime confert ad tremorem cordis, toliliis uomitum. Succo inest Icedo. Qui maximo casore infestatur, edat aetnos Rhes 8c bibat succum, utrunq; habet uirtutem res rL

m gerandi.

Ex Ribes conficitur Eclegma, quod aestuantibus hominibus

naIde conducit.

Potio inde parata cum aqua Endiuiae, prodest ad uariolas Mmorbillos: Ribes cum acetosa decoctum, prodest contra sitim Sc pestem. Haec potio conducit quom contra ebrietatem,& hemorrhoides. Acini Ribes, ut Ruellius testatur, sapore placent acido, rese Grant aestuantem stomachum: sitim restinguunt: quae cum alios, tu maxime febricitantes excruciat: cibi fastidia discutiunt, & a petentiam inuitant: foedam uentris proluviem cohibent, uomitio nes sistunt,stomachum firmant,proluUium aluiretinent, quod Rata tia hilis attulerit: erosiones Sc eiusdem uellicatus tollit: sanguinis feratorem demulcet, Sc bilis acrimoniam domat. Rob de Ribes,ut Campegius scribit, stomachum calidum conis sortat,uomitum Cholericum sedat,sitim extinguit, cordis ebulitionem mitigat, dc ipsum confortat, solutionem Cholericam strinuitae alterat.

510쪽

Rosa. Rosia rubra. Rosa alba. Mel rosarum. Oleum rosarum. Succus rosarum.

ANNOTATIO IN ROSA M. Os A M Graeci M. uocant, eo quod cait Platarremi

s, amoAM De Oaeuae exesieri, hoc est, ingentem odoris fim

xum emittat. Rosa autem tam florem ipsum, qui spinae ueriusquam frutice nascitur, quam ipsam spinam aut fruticem comprehendit, generali quadam significatione. Poetae Rosias omnes antiquitus albas fuisse tradiderunt,ueru quum Mars Zelotypus Adonidem interfecisset, accurrebat Venus per dumetae opemIatura, remanerato pede, eius sanguine Rosae tinctae sunt. Sunt autem Rosarum uariae species, quas suo ordine Plinius lib.ar. cap. q. describit, Praetereas quae sentibus ac rubis crescere solantiquas Gryci caninas uocant. Pharmacopols autem duo tantum rosarum genera colligunt. Rubras, ex quibus oleum,elee uarium,ae saccharum rosarum conficiunt. Albas, ex quibus fit probatissima aqua ad refrigerandum,& sympus rosatus,stem etiam oleum. ROSAE PARTES. Maetae sunt rosarum partes, a Plinio & Theophrasto numera . lae,quas in medicina habere comodum erit, exiccant enim re ext nuantaum etiam adstringunt. Una est, cortex, illa scilicet quae calycem circundat, quae, quum calyx aperitur,in quinq; partes secatur.

Calyx est ille Rosae globus antequam folia patescant. Hos,est illud medium croceum capillamentis insidens., Capillamenta