장음표시 사용
361쪽
a ouo eam liberati vehementer cupiebat , accellat ad Doeninum dum invia esset, antequam ingrederetur hospituim , ut modo patebit . Et 4 ' MMeiam re, quia Christus iter pera e-bat non segni gressu, stipante tiliba discipul Tum . Praeterea propius aecedere ad virum sanctum non audebat , ut immunda , quales sciebat sui generis homines a ludaeis omnibuς haberi. Itaque ut audiretur , clamavit , Δ eens r sisera nisi Domina, sisi vid, filia meam
ι. a damonio vexaris r. Mirum autem non est,
s haee mulier alienigena Iesum salutaret filium David , sive pro Messia agnosceret ι ex vicinis enim Iudaeis aliquid de Messia inaudiverat. Ecconstat inter Gentes plerosque Deum Israelis doluisse , de expectasse cum Iudaeis Christum venturum. Ista fide imbuta mulier et amavit, Dii Daυid, id est, promisse Melsa, filia mea voxatur a daemonio. AI. non respondit ra verbum . Perebat iter non respondens quicquam, quia, Mixit supta Evangelista, volebat latentet ingredi in hospitium. Et Meedentes dimpoli eju/ . qui eum sequebantur , sorsan non omnes aequis passibus, rogabanι eum dicentes: dimItte eam. -Mπον ἀ-- , absolve hane, ablega cum exauditione , vel satisfactione , concedens ei quod petit, quia clamat post nos 3 ne nos cla- Inore obtundat. G et . Ipse antem responden ais 1 Non fiam isti Ma nisi ad me , quae perierunt, domus Israel. Christus in tetris degens,& legationem nomine patris obiens, non sirit missus ad Evangelium annuntiandum , idque miraculis confiimandum , nisi solis Itidaeis a unde minister eireumisionἰι . id est Iudaeorum circumcisorum appellatur. Rom. is. .s. Perdiatae oves domus Israel sunt, qui electi erant hpopulo Israelitico; ad quas oves quaerendas , dccurandas Jesus venerat. Nec tune temporis ver- labatur extra terram Israel, sed in finibus esus, in vicinia Tyriotum di Sidoniorum . 'as. At illa venia ad hospitium. Me. Ingraυis in illud, pνοeidia ad oeos ejus, timore quod mulier alien ena auceret ante Ῥnspectum ejus prodire. Mut Hemoroissa , ubi Geprehensa est tangens fimbriam ejus, timens ec tremens procidit ante pedes eius. 8 a6. G
utens legibus ludateis, sed non ideo Idolol tra . saepilis Graeci di eunm illi omnes qui I
daei non essent , quia a morte Alexandri regiones omnes quae ludaeis vicinae fiant, parue-Xant regibiis Graecis , ita Syri etiam dicebantur Graeei . Hinc factiim ut eae terae Gentes appel-Ient ut Graeci in sacto eodice. Syra. Phanι1ag
nere ex semine Canaana a quod notatur ut commendetur fides eius . Quidam sentiunt regi Nem illam quae erat in confiniis Phoeiliciae, &Syriae proprie dictae , appellatam fuisse Dr I haeniciam a ubi olim viginti urbes terrae Israelis quas Salomon dederat regi Tyriorum. Sed di eonstat olim Syriam multiplicem fuisse , sive multas reῖiones complexam huisse. Syriae pars illa ubi Phoenicia, dicebatur Syria Pbanteiae 3 in qua quondam Chananad. ista ergo mulier dechanansa , de υν Phani a nominabatur hregione quam incoleret, tum & εω νῖe , Gra ea, quia Graecis institutis uteretur , nee esat Judaea. M. Et aio υit -- Leena'. Damina adjuva me. succurre mihi. Me.edi rogabas enm .ist daemonium ejicerea da filia ejus .s ' a . Qui dixie ille r Sine priωs fatur νι filios. Sine prius Iudaeos impleri bene fietis ,
ut nihil habeant quod querantur. Tum tem pus veniet spargendi coelestia beneficia in Geniates alias, elim Iudaeos ceperit eorum benefici tum sistidium . Forsan eadem hora Chiistus aecumbebat mensae cibo reficiens vires a inde ex te allegoriam sumpsit. ut prius cibi apponuntur filiis se domesticis, quam extraneis ι ita ubi beneficia Christus collaturus erat, decebat eum praeserte Iudaeos Gentibus. Hon est mim bonum pro, non est honestum, non decet, fuismoe panem filiorum , in mictere eanibus . Si evocat Gentes non ex sensu suo , sed ex eomia muni Iudaeorum loquela, qui Ethnicos assimia labant canibus. io vagi Me. At illa respondit, dixis itati : utique, νώ. hane voculam interpres Latianus Matthaei ibidem reddit etiam . Assirmatio est: quasi dicat . certum est quod dieis Domane, panes filiorum catellis non obiiciendos a namor eateui eomedunt sub mensa da misis pωεν rum, id est Amitaxat edunt, de contenti sunt illis micis , Art. lna eaduna da mensa demino
Di tibi sicus via: id quod petis. Ia vas. Me Proprer hune sermonem , quo veluti catello miculas, sic de aliquid de beneficiis meis post las tibi impertiri , vade, jam exiit daemonia a silia sua . Vade dolinim, reperies filiam sanam . Mi. Eι famata est mia uas ex tua h
νa. hoe ipso temporis momento; quo eam alloquebatur Dominus. a I 3 Me. Ea eum abiima domum suam , invanie pMauam iacentem δε- ma linum , in lecto molliter cubantem tine ulla iactatione s ct daemoniis m exlisse . Ideo .acebat, quam prius non snebat quiescere in
iis ille daemon. as. asse εν eum transisso ἰnda Ioas Me.exiens de sinibus Uri, veni per Sidonem In Graeco Ente legitur de finibus Trri, O sia donis, quae lectio magis probanda ι neque eis nim concipi potest id quod vulgata Latina ibi habet, ut Christus a finibus Tyri venerit persidonem ad mare Galilaea , nempe ad lacum Tiberiadis , inter medio, Des Doeapotior . sic sitam esse ostendi inus Decapolim in disquisito, nibus
362쪽
3r 4 COMMENTARIUS IN HARMONIAM.
hibui Geoolaphicli, ut i melli endum sit Chri- i liryia eius ut diximus, i 7 s . Et fias diis, disium redeuntem a finibus Tyri dc Sidonis, dum thm Locrens ad Pa rem operis gloriam, iis pergetet in ulteriorem ripam lacus Tiberiadis i gemuit miseratus smilem liujusce hominis. g. .i,Mdestit itinere, transisse per medios fine De- illi, Ethth t , ε Φαδα . verbum Syriaeum , eapoleo, . Conjiee inquam oculos Lector , in qvod est ptrire. in pe alivus est : aperta, oc a Tabulam Geographitam, de advertes le sum , diente habeto aure , is ' ss. Ea statim o fiadum et rcutiet aeum , necessario per Decapo- sunt a re3 6 3 , O sotatum os vincolam Gaia Iim transiisse, nempe per repionem in qua e-ejur ἰ se' Hatur res. . Antea e taerant pleraeqtie urbes ex illis decem quibus con-JμογιλάλM, id est cum difficultate loquen, . stabat Decapcius. s ες prας pis illiι ne cui die rim, ne H 31. Ei ad dueunteἰ surdum O m tum I vulgarent hoc mi acutum ι ne fama ejus uteret kὰΦἐν ι ., o diam, id est surdum , eujus &lin δ invidos H arisaeon a uanto autem eis praee'; impedita et at ι nam plerisque mutis sola surditas i bar s an . meti plus praedicabann celeb aia
obstat quominus loquantur . voces enim forma i bant eum. 2o I. Et eo ampliῶν admisabanis re pueri Aidicimus audito. Nomen quidem He .lδοῦ ς - - t . bra tiri redditur a Graecis interpretibus A, ἀλαλει, mutus, & μεγιλάλου, vir lingnae
impediHoris. Attamen Evangelista videtur indicare duo fuisse impedimenta in hocce hominet. r, Lcentes, ben. omnia feeit a impii & maligni suiu , qui tactis eius obtrectant. Ea sarias fecit audire, mutos loqui. a1 Mi. Et ascendens in montisn sesi barἰbi, quem in montem solebat se recipere. mrina quem sanavit Dominus, nempe in auribus, in lille erat, ut puto, in deserto , vel prope delingua, ut etiam si sui dus non fuisset, usum I sertum Bellisaidae , nam videt ut hue adyenis quelae non habuisset ι quod Iatinus interpres s se a 2 ' Er aectis runt ad eum tu a misia non satis expressit . Et depreeabantur eum Μν it , ex vicinis locis , babentes seum mutos , , NO, at illi manti . quod ipsi in usu ella scie t o eacoa , e r claudos , or debιlei , aliorbant. I 6 II. Et apprehelidens eum de turba . di clim abduxisset eum , seorsum misis digitos suos in auriculas eius, quasi terebrans eas. Saepe Christus externo aliquo signci inaspectabilem es.ficaciam velut spectandam exhibebat. Et expMen tetigis linguam ejus. eandem ob rationem , & irrigavit linguam ut prius quas palato adhaeresicens, motum recuperaret. impedita enim erat
multos ι O proieceruns eos , apposuerunt ad pedes ejus, er sanavis eor. 23 ' Ir. Ita αι tur bae mirarentur videntes adimpleri vaticinium Isaiae, cap. I s. s. s. nempe, ut loqui pergie latthaeus , mutos ἰοyumtes , elaudos ambulantes , eaeos videnter , O magnifieabanν
Deum Israel, qui Messi m promissum exhibens visitabat populum suum.
Ex sepim panibus Dominus pascit quatuor bomin m millia extra parva
berent quod manducarent, convoc
a Misereor super turbam: quia e Ore jam triduo M t. perseverant mecum, . m. sustinent me, nec MM . habent quod manducent a ML de dimittere
Me. Et si limisero eos jejunos in domum suam. deficient in via; quidam enim ex eis de longe venerunt.
Misereor turba, quia truduo iam perseverant metit ra , &non haberit quod mand eent a dc dimicteri: vos imiunos livione daseiam in via. MARCUS. Cap. L
nee haberent quod mandi Carent , convocatis diseiis Pulis, ait illis :x Misereor super turbam quia rece iam triduo sistinent me, nee trabea quod manducent.
nos in domum silam , d ef cient in via, o uitam enim ex eis de longe venerum .
363쪽
HARMONIA.. Et responderunt ei discipuli sui: Unde illos quis poterit hic saturare
panibus in solitudine ps m. Unde ergo nobis in deserto
Panes tantos, ut saturemus turbam tantam p6 Et ait illis Iesus: Quot habetis
panes p At illi dixerunt. : beptem, &paucos pisciculos. 7 MM. Et praecepit turbae Me. discumbere MM. super terram. 8 MM. Et accipiens septem Panes,& MM. gratias agens stegit, , ML dedit MM. discipulis suis, Alc. ut appone
rent , de appositerunt turbae.
o Et habebant piscicillos paucos et &ipsos benedixit, & iussit apponi.
Io Μt. Et comederunt omnes ,& s
turati sunt. Et quod superfuit de stadimentis , tulerunt septem sportas ple
ix Erant autem qui manducaverunt, quatuor millia hominum extra Parumlos & mulieres; ID. di dimisit eos. . Ia Et statim ascendens navim cum
ὀiscipulis suis, venit in partes Dalm nutha ML in fines Magedan.
M ATTHAEUS. 3a Et dicunt ei discipuli: M A R C U S.
4 Et responderunt ei disteipuli sui: Und illos quis poterit hic saturare Panubiis in solitudiit et Unde ergo nobis in deserto
panes tantos, ut satureinus turbam taI
tam λ3 Et ait illis Iesiis et oi 3 Et interrogavit eomum habetis panes At illidine. Panes habetis init dic Aeptena, di pauw3 runt: Septem.
puciculos. 3ς Et praecepit turbae, ut ducumverent super te
discipu lis suis, di discipuli dederunt populo .s Et praecepit tiirba di
cumbere super terram. Et comederunt omnes, de saturati sint. Et quod supersilit de fragmentis , tuler et septem spiartas ple
38 Erant autem. quἰ man. dtica erunt, quatuor imita
lia hominii i extra Parvinios & mulier s. Et, dimissa turba, cenate ni naviculam: α -- nitin fines Magedan. discipulis suis ut app. arent, de apposuerunt tur
Et habebant pisciculos paucos: 3c ipsos benedixit, ct a uilit Useni.
8 Et inainfucaverunt , dc saturati sunt. Et sustulerunt quod stiperaverat de Davmenus sportas, s Erant autem qui manaducaverant quasi quatuo
millia; dimisit eos. sio Et statim ascendens navim eum discipulis suis, venit in partes Dalma
I i Me. T N .diebus tulis iterum, jam enim A si initi occasione panes naultiplis
caverat Do. ninus, eam turba mutia esseν , quae eum convenerat in deserto , nee taberent quod man carenε , sive advocatis due putis snis , ait illis r a ' a. Mdereor supereurbam i qu/a ecce jam triduo ML perseverant mecum, non discedentes a latere meo er Me.s inan me, adhaerent mihi, Meti doctrinae, di imiraculis iiii emi, ut de vi- non cogitent . In sonte utriusque Evantelistae idem verbum me σιμουσι occurrit, quod in Matthaeo interpres reddit perseveranι , in
Marco sustinent: clam a tribus diebus me se. ruantur, si quidpiam secum attulerunt, con-umptum est, nec habene quod mandueens . Mi. Ea dι mittere Maieiunos, impastos, nolo . I 'I Mc.
Etsi dimisero eos 1εiunas in domum Dam , Ob inediam desicient in via 3 3Midam enim ex eis de tinge venerunt. Undequaque enim ad Iesum concurrebant. 4 4 Et rej nd.M. ut G d ripis si sui: unde utor quis potaria bis μιurare
nibus is suis dine ρ Jam obliti erant prioris
miraculi, quod videt ut eodem loco per c um . s I. Ast. Unde ergo , iisquiebatit, nolis
in deserta panes tantos comparare pollamus, ut saturemus asobam pantam λ quod exiguo pM mim numero fieri non potest. Latinus interprestansos posuit pro tot, Graecum codicem expria mens s Graeci enim non habent vocem , quae respondeat νοι Latinorum. 6's . M ait allis Jesus t cruor vobiscit in habetis panes λ arita diis xerunν ε fertem, paveo a piscientis iii familiae nostrae annonam repositos. Christuτ enim sopius in eremo agebat . . e 7 3 s. Mi. 6. Me. Et praevit turba Me. GDumbere snper terram . In priori miraeulos
servarunt Evangelistae turbam recubuisse super viride scemim, quod multum erat in eo locos elim igitur lila dicans super terram consedille, liscet cogitare suilla arentem , quia scilicit sub funem aei laris, vel Iana incipiente autumno res ista contigerit 3 quando omni suq o ter a exul est 3 vel etiam nimiis caloribus exusta, ut rc se runt qui in hisce reoionibus peregrinati sum .s -MM Et aeeipiens septem pane
364쪽
ν asias agen , ut solebant Hebraei ante eome. Dionem, με. dedit discipnlii μι, Me. ων apy ω--ν ante discumbentes apposuerunt inrba.
u M . Et habebant pisiacaelos pautas t anedixie, pariter gratias Deo egit, iandens preces super illos, ct i, σι αρρ ni.
io' 17 Mi. Et eomederunt omnes, eror, rati μανι sed de pluribus panes N pisces Iichi pauci sufficere potniisent, Domino benedicente , mamqω Ιαρεσιών defragmentis, stuleris ni septem Dorras plerim , pro numero panum , ut adverterent discipuli quomodo septem panes se multi-νlieati suissent Magistri uriture. ri ' Is. Ενaαν sistem qui . anducave ne, 'Maνυον millia iam aeum extra paνvistis o mulieres. Me. Ei jam non jejunos L nn D res. ta EestitIm ascende, haυιm eum discipulis suis ex deserto pepetens mare, venἰ in partes Dalmanutha. Itaque urbs illa opposita erat deserto, ideoque in ei terio tisitiore maris. Secundum Matthaeum venit νn ianes Magedan . Cogitare possumus vieina Ioea esse, di ad utraque venisse Dominum. In una autem ex istis, vel in Capharnaum, quae proxima erat clim habuisset colloquium eum Phatia saeis dieitur iterum navim ascendens petiisse deis sertum . quo magis liquet Dalmanutha de Macroisdam suisse in citeriori littore laeus Tiberiacti, pro ut illas Dibes disposui in descriptione terrae Jsraelis ι elim ex tuis ad desertum , ex deserto ad illas, laeus raberiadis navi permeandus esset.
Cenum petentibus Nari is , iterum denuntiat Dominus non aliud eis signum dandum , quam Ionae. Arguit discipulos parum firmas in fide. caeum sanat.
ν' Me. de coeperunt conquirere cum m. quaerentes, Mi. ut MM. signum de eo Io ML oste eret eis, Mia tentantes
a ' et At ille respondens, ait illis: Facto vespere dicitis e Serennm erit
rubicundum est enim coelum . . .
3 Et maia: Hodie tempestas; rutiIat enim triue ccelamis ' Faciem ergo coeli diiudicare notus: signa autem temporum noci potestis seire 3 t HARMONIA. 3 Me. Et ingemiscens spiritu , alas Quid emeratio ista signum quaerit
Amenaico vobis: Si dabitur generatio. ni iiir lignum. es Areo Generatio mala, Nadultera
si mr quaerit; & signum non dabitur ei nisi s um Ionae I ophetae. Et rei ci illis, abiid. 7 Me. Et dimittens eos, ascenditis tum in navim,& abiit trans stetimi. 8 .morici ventilant discipuli ejus trans simu ob MUt Panes accipere.
ra Et inaransscens rit eis ah i. H ratio ista si . Mirm quatrix Amen diuis vobis. si dabitur gener in t is ut, igni m. a Generatia mu'aAulier: signiim quaerit; δe noli dabitur es , nisi e dionae I rophetae.Et relictio illis , abiit o ,ri Et dimittens eo , a scendit iterum in navim, a Diu trans fretum. ς in eam' venissent disώ- 14 oblita sunt vano Pilli eius trans fretimh E. Ri inerσγα sunt pa s accipere
365쪽
MATTHAEUS. MARCUS. . de nisi unirin panem iron, habebant secum narravi. ε tot dixit ilIis : Iatue. is Et praeeipiebataeis,
mnai , &eaverei semento rens: Videte, δέ cavete at harisaeorum . ct saddu- sermento Pharisaeorum, di
' At illi emiratiant intra, dicentes t Quin panes
ου Sciens. autem Iem , dixit: Quia cositatis intra vos, moclicae fidei , quia panes non habetis is Nondum inselligitur neque recordamini. ferre to Herodis. rs Et cogitabant ad alter.
utrum, ilicentes: quia Panes trian habemus.' ιτ Quo coenito, ait illis Iesiis: adiici cogitatis,
quia Panes non habe:is nondum cognoscitis nee intelligitis λ adhuc ex istum habetis cor vestrum rs Deviris habetitcs non videtis & aures liabenues non audi: is nee recorda. mini . quinque panum in quin
que mill a hominum , aequot euphinos sumpsistis
v in. Et nisi unum panem non habebant secpm in navi.ro Et praecipiebat eis , dicens . t videte , MM. & cavete a sermento Pharisaeorum , ML & Sadducaeorinii , Me. de sermento Herodis. II M. At illi cogitabant intra se, dicentes: Quia panes non accepimus. I a Sciens autem Iesus, dixit: Quid cogitytis intra vos, modicae fidei, Μαquia panes non habetis pr3 Ao. Nondum intelligitis λ Me.as huc caecatum habetis cor vestrum pI oculos habentes non videtis, &aures habentes non auditis nec recordamini . . iniando quinque panes fregi in quinque milliar quot cophinos stamentorum plenos sustulistis ς Dicunt ei: Duodecim. 16 t Quando & septem panes in quatuor millia; quot sportas fragmentorum tulistis p Et dicunt ei: Septem. 17 Et dicebat eis r Quomodo non
dum intelligitis 18 Mi. .ia non de pane dixi v
bis: Cavete a sermento Pharisaeorum,& Sadducaeorum
ry Tunc intellexerunt , quia non dixerit cavendumst sermento pa- num, sed a doctrina Pharisaeorum, & Sadducaeoruit.
dio 'eta Et veniunt Bethsaidam, & adducunt ei caecum, & rogabant mira, ut illum tangeret. rat ' Σ3 Et apprehensa manu caeci, eduxit eum extra vicum: expuens in oculos ejus, impositis manibus suis, interrogavit eum si quid videret par et Et aspiciens, ait: Video homines velut arbores ambulantes. α; ' as Deinde iterum imposuit manus super oculos e)us: & coepit vide re. Et restitutus est, ita ut clare videret Omnia. Et misit illum in domum suam, dicens a Vade in domum tuam Iin vicum introieris, nemini dixeris . .
ar Quare non intelligitis, quia non de pane dixi uti bis r Cavete a sei mento Pharisaeorum , & Saddu. y Qitando quinque pM t me. Mist. nes secgi ait quinque mil- Marea. 4 alial: quot cophinos fram I M.9. I. mentcirum plenos sustulL O. 11.siis 3 Dieunt ei t Duod
. ao Quando & septem M. =Juae. neu in qu tuot milliar quot Marc.f. s. Joreas frumentorum tuli. stis Ei diei meis Septem. at Et dicebat eis : Quo modo nandum intelligitis
366쪽
3i8 COMMENTARIUS IN HARMONIAM.
fati Mi, estendareo .is , videliret in si,blimi , quod videri atque observari posset. & unde adpareret rem ipsi eum Domino ecdili esse. Quale videliret signum edidit Iosue solem sistens ι βamuel tonitrua eliciens ι Isaias umbram regredi jubens in solario, quasi alia ejus miracula incerta si issent, tentantes eaem: videlicet quaere. bant calum uiae oecasionem ι ideo interdum ut
videtur ab ipsis Hierosolymis veniebant Capharnaum , ubi sciebant domicilium posuisse di1lle autem sapientia sua quaestionem eludit .a a Mς. cim ν spondans vix illis a vos qui signa de coelo petitis, ex ipsa coeli facie, tranquillitatem, vel tempestatem praejudicatis. Facta vespreed eisia r serenum emν, risbieundum estinim eaelum. Si rubeat coelum, serenus, dicitis, erit dies crastinus. 3 ' I. Errnane videntes constitutionem aeris, hodie tempestar : venti. , vel pluviae erunt 1 rutilat en m triste eaelum ssmul enim rubicundum, Si obnubilatum est .
s. Faciem eati diiudieaera nostis , ex illius aspectu colligentes, serendi, metendi, nav;gandi, itineris suscipiendi idoneas tempestates ἔ Dia antem temporum , ἐν χωνν ,sion potestis scire articulus V emphium h het , dc certa tempora despnabat , de quibus extabanr tot antiqua vaticinia . Quasi dicat D minus . ex tot tamque conspicuis signis non advertitis instare illa tempora ad ventus Messiae, signa poscitis, quasi nulla sim data , cum datasnt de multa q& certissima , sed ad quae vobis
aut non vacat, aut non lubet attendere. Nam
si prophetarum oracula tam sollicith inspiceretis , quam suscepturi iter faciem coeli intu mini , agnosceretis haud dubi adesse illa tem.
pora tot vaticiniis maenuntiata .s ia. Me.Ea ingesiastens spiritu , animo dis spitiis ductis ab imo peetote , ob insignem
Pharisaeorum malitiam , qui fastidientes quae edidisset miracula , aliud miraculorum genus agis calumniae Olmoxiuni sibi dMi h eoelo minuebant, non ut crederent, sed ut disputandi , di ea villandi Measionem arriperent . Igitur ναις Dominus , qu/d generana, hominum zenus signum gnaris r Amen diso vias , T sh diso quod talia signa quae expetuntur, non dabuntur, id adstrii it utens hac voce Ainem , quae est formula juramenti . Si dabisur serie-νationi isti . Vim habet negandi ista se rivula, ct ellipti ea est , subintelligitur enim :pro mala hariar, aut simile quid 5 Me. Ge. κerasis mala, ter adulterea: spirituali adulteri a Deo deficiens signum flannm noriaabitu ν ει , nisi Innum Jona φνο vel . Quod am Ct,ristus dixerat, cap. tr. V. s. Matti l . Ea νι LAIs uris abita fastidiens eos. Si quidem vero magis exeitasset invidiam e tum, abdidit se. 7 a s Me.ει dimnsens eos , cum se subduxisset, aseendis iterum in navim. γ absis ενώω fretum, iudesertum ex quo petierat urbes Magedan dc Dalmanutha ι inter quas ergo &l desertum positus erat laeus. 8 sisu. Et eum 'enissens diseipnia eius trans Deistis m, sive potius prosectuti trans stetum , alit. sum panes accipere, sumere secum ad iter. ν i4 Me. Er.ns naum panem ntis habebana μeum in navi.
io ' i s. praeipiabat eis, admonebat ἀν- eeus, videte, fi cavete a fermento id est ad e tina, . malis exemplis Pharisaeortim Mi. O Saddaeaeorum, Me.er ferment. --dis. in quia bu sdam codicibus legitur Herodianotrum , id est aulicorum Herodis . Natura fermenti est vim suam lath spargere. Ita uialae doctrinae, exempli pessi ini, di malorum morum virus late sempit . Modicum fermentum totam massam corrumpit, ut disit Paulus. ut 7. Mi. At illi discipuli est rabant intra se , dicentes : taxat nos Magister, vel 'ia pse
nes non ace ιmus, aut admonet ne panem ac
cipiamus ab hominibus Pharisaicae, aut Sadd caicae sectae, & ab aulicis Herodis. Peccavi squi non prospexerimus de panibus euntes in deinsertum locum. i a s. Sesens autem Iesus. coogitationes eorum taxis r cynideogitaria intra vor,
o viri modica sidet , quia panas non habetsi λ
line panibus alere vos non possem. 3 9. Nondωm intellistitia; sine intellectu estis. Me. adiae eaeatnm habet/s eor vest-m , licet doct iura mea vos toties imbuerim p i ig. Oeules babentes non videtis , aureν habentes nis auctis. Etenim videmini nee via disse miracula mea , quae oeulis vidistis, nec hactenus me doeentem audiisse. Hee νerardamin
bui in quinque nivilia, di omnes saturati sunt quae estphinos fragmen o m plenos sustuustis pquae fragmenta superfuerant, hostquam omniabus exempta fames. memeti ra, duodecim. t 6 ao. inando est' septem panes in quain
tu ον millia , quod paucos ante dies fecerat , quot sponas fragmentorum tulistis p O dAuns ei: ferrem: plus ergo panis suppetebat , pomquam septem panes It isset , dididisset turbae.
dam intelligitis , ag ri. Mi. quia de pan non dixi vebis, dum haec dicerem , cavete a feνmenro Pharisaarnm edi Saddne Omm, quasi admonens , ut quaereretis panes, sed non eo accipe teti& a Pharisaeis, de Sadducaeis. is v ra.
dum a fermento panum . sed ἀ doctrina Ph-νisaeorum, o Saddneaeorum. ao 22. Me.ta veniunν Bethf Idam , ex portu Capharnaum, vel alterius loci in citerioli littore laeus, solventes appulerunt in ripam oppositam, i Bethsaida, de iuxta hunc visam erat desertum, quod ab illo nomen habebat. Et adi eunxta earum, sor dim a deserto Bethsaidani r ver ax
367쪽
ve sus esset, ct --m, ων alum 'ν.e manibus suis , ut solebat sanans lanoli retiar ' as. Et a prehensa mann eaia etaxis
enm ex ra vicum . Tunc temporis enim Be
thsaida vἰeus a sed poste, urbs iacta est . Philippo, ut observatum est in descriptione terrae Iliaelis. Semovit a turba excum: in expinens in Molos ema, impo Ais mouias suis, quo signo apertum fiebat sanationem ab eo plofie interivavis etim, si cuia Uderea. Noluit omnem saeuitatem videndi statim illi restitu
re, ue virtus miraculi magis observaretur. aa a . Ee a pleiens Missos tollens, de intendens, dum explorat an visum recuperasset, alat viam, homines. velut arborer ambistantes , in Πεδ. -υπα--ae , homines ambulantes velut arbores . Nam illud ambis. Lὴtes attinet ad homines in sente Graeco, ubi arbores , AM e. sunt neutrius generis . scili emotum hominum percipiebat, sed non distin. guebat istriam. 23 21. Deimse iterum imp 'it manv 3 snper oetitis uias , expir videre, φινε σε, - τὸν ἀναβλέψαι. id est iterum secit, veoculos tolleret, & intenderet , exploraturus ipse an videret. Et hae vice restitinna est peris sectae sanitati, ita me elar. videret omnia, nOa sollim erectatri statui am hominum, sed Ee e tum formam. Vidit disivae, omne/, ut Gra cus codex h.abet. a ad. Et misit litaurin domum stiam ι iussit ut se abderet domi suae, dieens , vade hs δε- mmm tuam: edi si In visum Introieris, revertatis ad Bethsaidam, Mamna dixeris 1 ne sit ejus AElgaretur; nondum enim venerat hora, ut clarescereta ad dolores, & passiones natus erat. pante palliones tuas clarificandus.
1 : Iesus clam ascendit Ierusalem ad festim scenopegia, sinis Tabernaculorum; palam loquitur in Templo.
i T 'st haec autem ambulabat Iesus in Galilaeam , non enim volebat I in Iudaeam ambulare, quia quaerebant eum Iudaei interficere. a Erat autem in proximo dies festus Iudaeorum, Scenopegia. 3 Dixerunt autem ad eum fratres ejus: Transi hinc , & vadet in I daeam, ut & discipuli tui videant opera tua, quae faciS.. 4 Nemo quippe in occulto quid facit, & quaerit ipse in palam esse
si haec facis, inanifesta teipsum mundo.s Neque enim fratres eius credebant in eum. 6 Dicit eis Iesus: Tempus meum nondum advenit: tempus autem vestrum semper est paratum. I Non potest mundus odisse vos: me autem odite quia ego testim nium perhibeo de illo, quod opera eius mala sunt. . 8 Vos ascendite ad diem sestum hunc, ego autem non ascendo ad diem inum istum: quia meum tempus nondum impletam est.
9 Haec cum dixisset, ipse mansit in Galilaea. Io Ut autem ascenderunt fratres ejus, tunc & ipse ascendit ad diem se, stum non manifesse, sed quasi in occulto.
II Iudaei ergo quaerebant eum in die festo, & dicebant: Ubi est ille
Ia Et murmur multum erat in turba de eo. Quidam enim .dicebant: Quia bonus est. Alii autem dicebant: seducit turbas. 13 Nemo tamen palam loquebatur de illo, propter metum Iudaeorum.
14 ' Iam autem die . sesto mediante, ascendit Iesus in Templum, δέ
Et mirabantur Iudaei, direntes: Quomodo hic litteras scit, eum non stidicerit λ
368쪽
31 o COMMENTARIUS IN HARMONIAM. 16 Respondit eis Iesus, & dixit: Mea do tua non est mea, sed ejus:
quis voluerit voluntatem ejus sacerer cognoscet dedδctrina, utrum ex Deo sit, an ego a meipso loquar. . 18 Qtib a semetipso loquitur, gloriam propriam quaerit: qui autem quisiegloriam ejus, qui misit eum, hic verax est, & inaustitia in illo non est.' 19 ' Nonne Moyses dedit vobis legem; & nemo ex vobis facit legem . . ro Quid me quaeritis interficere Respondit turba & dixit: daemonium habes: quis te quan it interficere dii Respondit Iesus, & dixit eis: Unum opus seci, & omnes mira mini. et a Propterea ' Moyses dedit vobis circumcisionem: non quia ex Moyse ea, sed ex patribus )& in Sabba*ci circumciditis hominem. dia Si circumcisionem accipit homo in Sabbato, ut non solvatur lex Moysi: mihi indignamini quia totum hominem sanum seci in Sabbato tr.M. i. is. 24 t Nolite judicare secundum laci , sed iustum jussicium audieare.. - 23 Dicebant ergo quidam ex Hierosolymis r Nonne hic est , quem qua
a6 Et ecce palam loquitur, 3e nihil ei dicunt. Numquid vere cognoverunt principes quia hic est Christus .a x Sed hunc scimus unde sit: Christus autem cum venerit: nemo scit und. de sit. 28 Clamabat ergo Iesus in Templo docens, & dicens: Et me scitis , &unde sim scitis: & a meipso non veni, sed est verus, qui misit me, quem
as Ego scio eum: quia ab ipso sum, & ipse hae misit. ro Qtiaerebant ergo eum apprehenderer & nemo misit in illum manus.
3I De turba autem multi crediderunt in eum, & dicebant: Christus cum venerit, numquid plura signa laciet, quam quae hic facit a Audierunt Pharisaei turbam murmurantem de illo haec: & miserum Principes de Pharistet ministros, ut apprehenderent eum. 33 Dixit ergo eis Iesus: Adhuc modicum tempus vobiscum sum: & vado ad eum, qui me misit. . e m Qtiaeretis me, & non invenietis: & ub, ego sum, Vos non Dotestis venire.
s Dixerunt ergo Ibdaei ad semetipsos: Quo hic iturus est, quia non veniemus eum p numquid in dispersionem Gentium iturus est , & docturus
36 Qtiis est hic sermo, quem dixit: Quaeretis me, & non invenietis: de ubi sum ego, vos non potestis venire s. 37 In novissimo m. cap. seq. . '
E x verbis Evangelistae liquet Iesenti Mn se
conspiculim praebuisse Hierosolymis a die illo festo, qtio luxta Prol .eticam sanaverat languidum . Interea eelebratum erat illud paζha. quo proximo Iesus paverat in deser- to quinque hominum millia ex eodem Evanis, gelista. Potitetat autem Donii diis tanto tem.
potis intervallo clam inierelle sestivitatibus, quae cccurrςbQnt, ut legi pateret, suam adhibens sapientiam, Se potestatem, ne agnosceis retii r ι verbi causa summo nitane ingrediensiti Templum , se a nocte inde egrediens, post uam interdiu latitasset in aliqua cella. Ita cum . Lucas diceret Iesum iter suum direxisse versiis Hierosolymam circa Illud tem pus in quod Pascha incisisse opinabimur, luabuit dicere eam intet suille occulte Pas secundo , vel festo Pentecostes. chali
369쪽
Quidquid sit a sanato languido ad praesentem i R i immidiaet periculi. 7. enim potest manis' menopeo iam, Jesiis non versabatur in Iudaealdus odisse Φοr , me autem odii r quia, D-
mala. Intelligit Pharisaeoa , Fc sacerdotes. s. ni aseensia ad diem fsum hune sine mora . Esaantem nin ascendo ad diem Hsitim hune, nempe eo die. ascendit autem postea . sed nota manifeste, sed qlia si in occulto, ut subsicit Evangelista. quapropter non siiberat mendacitis vobis ejus. Graeci codices nunc habent uus , non m , qtia letalone, si antiqua est , omnis dissi itas amo et ur. vet 8tem non sitisse colligit
Grot; us , quod hini' prόphyrius numquam
Christum e lumniatus esset de mendacio ι nam in voce ἔ- , nondum , fuisset nodi solutio . Volim etiamsi Graeci codices antiqui habuerint simplex ea , non, inanis est de mendacio actusatio. etenim ad diem festum proprie non ascendit Dominus, siquidem non venit Hier solvitiam, nisi cum jam ex patre celebritas tra saeta esseri non negabat se gro se uium , sed dicebat tantum se non' adhuc proseli prum. cusautem - statim non ascenderit, eausam reddit saltem palam , quia qua rebant eum Iudaei in. toficere. qua in te infirmitati nostrae , ut ait Augustinus, exemplum praebere voluit, pericula prudenter declinandi, quando non postulat chartias ut vita profundatur. I. Post haee atiis rem ambulabat an Galmeam , non enim molebat in Judaeam ambulare, quia cynaeisbant eum Iudaei intermere . s αλιι--ει ό Iii e σωμα - εἰ γα λιλαία , 'ersabatur in Galilaea . Vulpatus exprimens ordinariam verbi mea μω
significationem , vertit ambu bas ι unde factum , ut in Galliaeam ..de in Itidaeam seriartum vulgo legatur , errore , ut astruunt viari periit , in vetetibus manii scriptis nou ain
ximum festum Tabernaculorum, chiod Graecis Iudaeis dicebatur σαἰ .mοἱα , scenopegia. qui. abernacula, sive umbracula compingerentur in
eo se sto, sub quibus Iudaei degebant, ut prae-ιIpitur in lege. ideo festum illud dicebatur Tabernaculorum sive Scenopegia. I. Dixesens ad c Am fratres ejus, id est cognati ejus, qui advertebant eum ab aliquo tempore fugere hominum conspectum, nee Hiercisolymam ascendis se, ut putabant ad ψies I aschatis, di, Pentec nes. : dixerunt, inquam , transi hinc : excede
mam scilicet, tanquam ad theatrum mundi , tit O dIθθωιi tisi ruideant vera ιωa qua se eis , ut studiosi docti tuae tuae , quos illic tibi conciliasti, videant mira opera quae facis. Haec indicant eo tempore Iesum latitasse , quod nefa eret , cognati eius 3rgumentis utuntur. 4.
2 ems erisIppe In oeculio quid facis , abscondit opera quibus vult inclarescere , o crearia s Ηebraismus est in pro .. δωρ l, quaerens ipsim palam es , --ἔῖ, cum celebritate
esse. παρ' - α idem sonat Graecis. quod tib
ras , fidueia Latinis. sed in scripturis reas ,- opponitur rei latenti, de significat id quod p Iam dc aperium est. Sensus itaque est, si minxis ut tibi e tedatur palam di in aperto, ii rete pro Messia sere, edens opera tua coram plinribus testibus in medio Hierosolyinis . Si taesaris, quibus te Messam probas, manis sta steipsum mundo, pat Iim omnibus , magnae homianum multitudini. s. 7, equo enim fraι res ejus credebant inom, videlicet ut oportebat. Sperabant aliquid
magni de illo, sed nihil certi apud se constituerant; quia pompam non vid ant, qualium pectabant in Alessia . , t λδ 6. Dixit ergo eis Iesus , Tempnatam advenit, quo ascendatri ad sestum irent pus aurem vestriam semper est paraium 3 quali
bet hora potestis prolicisci a vobis enim uini
Lamyν, T. I. quia meum tempus nondum imiterum est . Scialἰcet non poterat ascendere Hierosolymam iaeomitatu cum raeteris Galilaeis, quin incidetet in manus .Phariseorum , a quibus oportebat uidem eum tradi clucifigendum , Ied nomum advenhrat tempus pastionἰs eius . s. Haeeism dixisset , ' e Mausit ia Galilaea j nempe aliquibus diebus substitit ria vere dixit se st '
Io. Ut a tem Ucenderunt fratres ejus, risus
ipse aseendii ad diem festum non manifeste ,
sed quasi in oecutio. . Causa hujusce occultae prosectionis aperta est. ti. Indisi eua. Pharia saei , sacerdotum printipes , ut liquet ex se quentibus, quaerebanx eum in dIe fsta, ut oc-eiderent. mirabantur eum latere, qui antea alitus esset audiendi sui copiam sacere. Ea die bant, ubi s ille contemptim loquuntur Ia
quam de homine noto , quem non audent nominate, quia metuebant offensionem populi. I a.
Et murmur matium erat In turba de eq. mulinti sermones claneularii de eo . ψῖdam enιm dicebant , quia bonus est. alli autem dis bavit Inon . sed seducis τἀνbar, nempe indoctus ii vul gus 3 neque enim lepisperiti ei e redunt mo tamen ex his qui me litis sentiebant palamaea οῦσα , manifeste, libere loquebatur. de improρι' metum Judaeorum , Pharisaeorum ,. ecptincipum sacerdotuin, ex . Jam antem die sests mediante , s ἰερ- εχ μεσέ- . id est dum Transigeretur eeleta tas dierim , per quos Scenopegia agebatur sdinabar enim plure dies ε lettaa, vel quati U--ις Iesus in T.mpluia, ct docebat. noctu ,
vel per devia itinera petivit B Ierosolymam tnon alibi obvium se praeben Iharisaeis , ei iam in Tempto , u religio inhibere pote-
370쪽
tat aliquandiu impetus Judaeorum.' etenim &miserunt ministi os poste i , qui eum apprehem
detent s' Is. Es nurrabantur Leoisperiti . Priamores Iudaeorum , cum eum crucentem viderent , diranter , quomodo hie literas scit , cum non didicerit δ neque enim scholas nostras si quenravit . Nemo praeceptor in discipulorum tuorum grege eum viderat. ι 6. RUmis ei Iesus intra se hae eogitantibus , o dixit , Mea doctrina, quae meo ore promitur, non es mea, sed eius qMi misit me, nempe Dei. 47. Si quis et turrit voluntatem ejus facere ι id est , si quisita animo comparatus sit, ut qualemcumque voluntatem Dei sibi revelatam, quantumcun que earnis affectibus contrariam obsequenti anumo amplecti velit : eognosces de doctrina , udemum aptus erit , ut judicet utrum ex Deo sis ; an vero ego ἁ meipso lenivari, nova adinveniens do mata, quae Deo contraria sint.
s. a semerino triuiiων, salso jactitans se a Deo missum , es ideo non alia quam pr
Pria cogitata proferens, doctrime suae auctor dianventor, sisHam propriam qMerit , cupit c lebrari. nemo, inquam , est qui se a Deo missum salso praediret, nisi ea re honorem, di quae
norem sequuntur commoda venetur. nemo
enim gratis malus est . Constabat Iesum pli'riam suam non quaerere, qui in se viros erinci pes motitaret . Visi autem quaeria 3lamam Mi ι , qui misit eum . quod Dominus faciebat , hic verax est , dignum se ostendit , cui fides habeat ut . Es iat ilia in uti non est. nisi erimen de eo eredibile non est, eum abiit mentiendi eausa. I p. 23 onne Moyses dedis vilis legam a se nemo ex vobis facie legem Videtur Chlistus aliquid reticere t sive potius his quae non dicerentur a Iudaeis, sed cogitabantur, respondet. cogitabant enim ab eo violatam legem , qui lanasset languidum in sabbato. in ipso et autem accusantes objectum erimen regerit ι demonstrat enim eos esse legis transgressores, qu Popularem suum innocentem, Optimh de ipsis metitum, qui omnia sua dicta& tacta, ad gloriam Dei, re hominum aeternam salutem reserebat , vellent occidere. ao. Qid me, inquit , quaerisis intersiere. λ Id enim statuistis . MFrndit mrba , vel Pharisaeorum , vel ipsi populi sui nesciebant principum consilium , d
--ιrum habes et insani , a damonio minsuaeransversa acta est, qui id puta ἔ quia νe qua. νῶν interficere par. Raspondιι Josus, O dixis eir , indiean, notum habete , oiiid apud se statuissent a V
MMm Visa fiet in sabbato, aegrum non alio imstrumento usis quam voce sanans I omneam' a. D 1 , id est mihi ob id succensetis. mox
explicat 0- χολῶ , mihi indipnamini , illud opus aegre serentes, sed immerito; non enim omne opus in sabbato stiritum esse demonstrat lex circumcisoliis. Preplere. Mysis detat vobit et eis mensionem : non quia Ox 3 ινμ s , id est quod dico. neutiquam satiens Moysem auctorem ci cunicisionis , sed ex patribui . Abraham en im hunc ritum posteris suis obfetvandum dedit ex iussu Dei. sunt qui eonnectunt illud propterea , d ἀ- , cte. eum verbo misamini ι nempem ramini propter Iliad ι Se deinde notam austinctionis apponunt , ut seiunctim legatur e Monea d.dit, Oe. Alii διαν-- vertunt de est, Vel qnantism ad hoc r quasi sensus sit r ea iare debetis mentem advertere ad legem circum cisionis. Quoquo modo accipiatur illud propter. ea, ex lege eitcumcisionis deducit Dominus lieitum esse sanitati testituere aegrum in quolibet die, etiam in sabbato. Et in sabbato ciren merditis hominem , cum εe sabbati quietem ipse Deus praeceperit, qui de circumeisionem imp ravit in s. Si eireumesionem aeestit homo in sata bato , cum octava dies a nativitate incidit in sabbatum , Me non Iuυatur Lx Mysi de circumeisione octavo die facienda ι quae dilata circumcisione solveretiit. μει ergo sine causa invidianamini, qnia tuism hominem sannm feci in fabaro. Salus enim hominis magis qu1m ciriseumrisio urget, ut differri non possit.
24. Nolite iudieare sietin dum faeie- , sedi αm iudierum indieare . Id est rem nudam spectate seposita per Ana. In pari eausa pariter iudieater nee in me damnetis quod in Mose laudatis . Si eircumcidi hominem sabbato setis iis , quia Moyses instituit , sanari autem hominem sabbato non sertis, quia a me id fit .
personas respicitis , non causam . iustim indi ianm iis dieatri rem ipsam expendite, nee Iudieate ex eo quod prae me fero, qui vobis videoα homo abjectus .as. Dicebant ergo quidam ex Hierosolymis , ea εδ δε - μιρφου , ex Hierosolymitanis , qui propius nosse poterant odium procerum in Iesum: Vonne hie est quem quaerunt .nte cere δ26. Et eeee palam libere loquitur . nibιι ei duunt. Non vetatur docere: nn miti id υeν. e gnoverun prinei es, qui eum ad mortem quaerebant, quja bis est christus verus Msssias. 27. Ted, inquiebant , eum pro Christo habere non possiimus; hune enim sima unde ': nempe ex urbe Naxareth. christus axtem eum venerit, nemosait unde D. Nata erat haec Iudaeorum opinio ex duplici Christi generatione in prophetis deseripta , una abscondita , incomprensibili ,
de aeterna, de qua Isaias, cap. ss. F. g. &Michaea , cap. s. a. loquuntur ι altera vis tali , de temporali. Illi veris utramque de humana ejus natura intellexerunt, divinam enim non omnes agnoverunt . Hi ne tabulabantur repenth eum mundo appariturum, tanquam Eeaelo lapsum,' parem Melehisedecho , euius origo ignota.