장음표시 사용
691쪽
616 COMMENTARIUS IN HARMONIAM. I
mimbus. Ergo fieri non potest ut apostoli fi- qui dicuntur sacri , ita illis digni venia quam ducia resurrectionis quam teirent vanam , tantisipoetae qui sibi credi serio noοῦ postulant. periculis sese objectarent, di vitae disperusio per- Non hujus est loci doctrinam Spinosae existinacitet eum celebrarent, quem non certo sci- Dendere & confutare quae de Deo perversarent sere remuneratorem. Sicut dicebat Paulus τlscripsit, spolians hunc vera libertate , unde tot Scio enImens eraridi, O eertisa sum qina poten/lscaturiunt errores ejus. Multa vi de eloque depositum mea, ni se re. a. Timoth. cap. . s . Ia alia arguit errores ejus vir doctus ε Congi
His addamus, quingentos visos haud sun endi ρο-lgatione S. Mauri . ergo tantum hie anima xitos non potuisse tanta concordia contentire in vertam quos clari omnes homines qui Deos audem, ut nullus neque praemio illectus, ne- colendo iacti simi , debeant esse idonei relliaqile tormetis deterritus vellet verum uteri. quo igioni exercendae; pauci autem apti sint studio triodo vero ii omnes qui aures apostolis praebe-ldissicili in quo mens a voeanda a se usibus dehant, noli habuissent eos pro fidis testibus, quoslsacilius erratur, ut obtingit iis qui deviis ilia videbant edere tot tantaque miracula in nomine neribus, non publicis incedunt . Animadver-eIus, quem asserebant de morte triumphasse. ζam inqaam , fidem nostram non niti subtili-Αttamen aliquot ante annos extitit vir no lbus ratiociniis sed iactis, de quibus nullus jutus temeritate qua nova errorum monstra pso ita dubitare potest , nisi prius a se impetraveis tulit, ex Iudaeo Cluistianus factus , nomine sit ut serio credat quod hactenus salso opina- potius quam te loquot de Benedicto Spino itus sit se haber corpus, pedes, manus , ocra, qui negavit resurrectionem Domini veram coelum terrasque existere , illusus a quodam fuisse; quam ita tamen ab apostolis narra amigenio potenti. Non IIoe dicetit spinosa, nec dicit, ut eam erediderint , sed ipsi primi thi omnes qui ut obtundam aculeos conicien-deeepti . sie loquitur spinosia Epistola xxv. tiae exprobrantis nefarias suas libidines, vellene
Fateor quidem, inquit, hane etiam-Evang animo amovere spem de metum alterius vitae.
is in narrari iam. analia , ut mgare nouitia sussicit adversus eos de Spinosam ostendere pusimus ipsos Ευav.lUM reecdisse cbripitresurrectionem Dominicam quae sundamentum corpus resurreat e , o ad erium ascendii 4 ,sest christianae religionis non minus certam esse, ut ad Dei sederot 1 e ' qisod ab inmiquam quodlibet aliud iactum olim oeulis Lib. delibus etiam potu si videri , si mna in D lditum, nunc certo hominum sbi suecedentium ei, adfu e , in quibus ipso christi. 3 discipμυε testimonio confirmarum. Nemo hoe tempore apparuit ι in quo tamen , salva Eυ-gelli quo decimum septimum saeculum destiit, ne-ctrina potuerunt decipi. Qitomodo ergo doce lgaverit Partem Europae coniuratam , bellumpti sunt ρ impius ille scribit altera epistiat 3 quae cum Gallia sessisse a labentibus laeulis nomest xxi M. Cntistam non nisi allegorich resu ' desipient qui fidem sicient historicis id gestum
texisse, 6c omnia quae narrant EvangelistM , nonstestantibus . Ergo si suo tempore resurrectio xes , sed appatii iones suisse . Haec dicit noniDominica similiter testata suetit in an nune uis probat et nec satagit eum hoe suo dogmateapiunt qui eam negant ι maximum subitui conciliare vetitatem Evangelii quarix agnoscit, damnum, nempe dispendium vitae aeternae a- cujus fides inanis est , si spes resurrectioni stissimae, si tot striptis quibus adstruitur , fi- inanis. doctrinam suam liquido non exponit fidem praebere temeth renuant.
victoria nostra suisset hune apeti E dixissa quod Miraculis manifestis de cetiis , quae in hist
sentiebat . quid enim aliud secisset quam p 'iria Evangelica continentur, nititur fides orth de te delitia sua & ineptias λ Colligimu autem doxa. nullum vetustum antiquitatis monumen hoe uno sundamento ab illo negati Lesurr itum meretur fidem, si fides non debetur Luanis ctionem, qua nullum aliud majus miraculum ,- gelio, ut in praefatione totius operis dictum est. quia nisum miraculum fieri posse cindit. Ne extra rem vagetur oratiorChristi, resut tectio, Statuit enim In suo Theologo politico , a mulctuae ut diximus sundamentum est fidei nostrae se omnia non aliter emanare ae rivulos ε sonte in eo non verbis tantum sed εe factis adstrui- suo; ut Deus ea sola operetur , quae natu a tur qui enim resurrexit Chlistus, potestate esus cogit eum operari. Itaque dicit haec quae eam habuisse ut animam suam poneret dc ite is saeti eodices appellant miracula, fluxisse Dyn irum sumeret,demostravit; lo jultu mortuos eminnia ex legibus naturae; sed se appellata quia citan', sub complurium conspectu. Puellam quia Iaientes eausas haberent ι quod in uno, aut in dem solis suis adstantibus parentibus,eum aliquiis altero demonstrasse putat de omnibus miracu-sbus ejus discipulis , revocavit 1.morte ad vitam alis. Quia verbi causa fieri potuit , ut marislsed coram omni coetu sui funus piosequeban-mbri aquae a ventis repulsae praebuerint transuitur vitam redonavit unico filio mulieris viduae tum Israelitis, eadem sentit de omnibus aliis prope Naim. Spinosa profitetur eredere Evan- miraculis quae narrantur, iis inquit circumstan-l listas fuisse veraces: quomodo ergo resurretiis ut populi commoverentur ad pietatem. quid Linonem horum mortuorum perinde ae ipsius
hoc est, nisi dicite piae plebi illusisse scriptoresιDomini salsam reputabit 3 Dicat deceptam qua-
692쪽
LiBER U. CAP. XLII. Apparitio in Emmaus. 61
dam apparii ἰone a & qui appare ut mortui non inalguisse vera revit rectione. ergo decepta igis mater pueri a derepti omnes qui eo pus ejus abluerant, unxerant , eonstrinxerant fallatis. Sed si qui veth mortui sunt, non ponsuat amplius vere resur*ere , quas agebat praestolas Dominus, elim illo imperante LaΣarus visus est exire e sepulchro λ Quando eum de-eumbere aegrum alidiit nondum i a Iudaeam ingressus, lignificaverat gaudere se, quM tune temporis Bethania ab iiset, quia id pertinebat ad confirmationem veritatis. Cὶim advenit Bethaniam, jam a quatuor diebus Laetatus eubuerat conclusus tumulo. lacrymatus est, instemuit spiritu . sanὲ ut luderet spectatores suos , clim Lazarus viveret in tumulo unde
iussus prodiit pedibus & manibus ligatis . Quomodo autem apostoli qui vineula solverunt , non deprehendissent haudem ι de tot alii qui
decumbentem Lazarum viderant , mortuum
fleverant , & de more aromatibus condierant institis eum ligantes λ Testor eonscientiam cuis usque, utrum si constet fides Evanaelio , de vera Laetati resurrectione ulla dubitatio an iis reum subire possit Resurrectio autem illa de aliorum eertum est argumentum veram suisse Christi resurrectionem . Testes enim apostoli potestatis qua toties viderant eum de morte fuisse victorem, dubitare non poterant de re surrectione eius , quam ipsi oeulis , manibusti omni sensu exploraverant. Itaque confirmata satis superque veritate resurrectionis Dominicae , pergemus texere hujus historiam ι ubi advertetimus, hae verutate omnes fere errores consulati. r. illa enim probatur Deus existens adversus atheos ι neque enim alius quam Deus potest mortuum h tumulo excitare. a. virum ubi exosum non
fuisset redire ad vitam , qui ipse potestatem divinam ut sibi propriam Himeoat Idixerat enim, Joan. cap. io. e. r7. quia ego
nema Mulit eam a me e sed ego pana e- ὰ maino, O pot/statem habeo ponendi eam o pol statem habeo iterum sumendi eam. Itaque quae subsequuta est resurrectio ejus , demonstrabat iniqua morte a Iadaeis fuisse damnatum . s. an numero creaturarum accenseri potest, q. non sollim se dixit sed & se probavit vitae auctorem , habentem mortis de vitae imperium , quod solius Dei est. 4. resurrectio conia firmat quam Christus in Evangelio statuit doctrinam de poenis & praemiis alterius vitae stesurrectio enim Christi spem facit certae reis surrectionis. s. denique haec revincit Graecos, sive Gentiles quibus crux stulta de intimis videbatur 3 neque enim quodcumque mortis
genus potest dedecorare eum qui se obtullt ad moriendum in piaculum gentis suae claudantur Decii, de alii qui dicuntur morte sua iram deorum placasse in maxime qui passus se morti addiei, ipse mortem vincit, de pota
quam animam posuit , iterum eam sumere potest. Revertamur ad codicem sacrum . dum custodes appositi sepulchro conveniebant proceres Judaeorum , nuntiantes quae sibi obtigerant; 6e ipsa Matia Magdalene convenit discipulos. 8 is J menia Maria Magdatina postquam a Domino dimissa est, annisntiana disiipulis io Me. qui eum ea fuerant , Jesum nempe consueverant sectari , lugentibus flansibus ob mortem ejus, I qnia vidi Dominum , O haedixis mihi . quae superilis dicta non repetit Ioannes. ς' ia Me. Et illi audientor Mariam nuntiantem, quia υἰυεrae , O vἰμι afa iab ea, non adhuc erediderunt . nee forsan fidem adhibuere caeteris mulieribus quae eadem nuntiarent , nempe visos a se angelos, qui testarentur Jesum surrexisse 1 mortuis ι scilicet metuebant ne falsum esset quod verum esse
Dominus eadem resurrectionis Aue die apparet duobus ex di ipusis
MARCUS Cap. 16. u a x ' Dost haec autem duobus ex his distipulis arx Φ duo missi . T ambulantibus ostensus est in alia emgie , euntibus in villam.
et ' ibant ipsa die resurrectionis in castellum, quod erat in spatio iorum sexaginta ab Hierusalem, nomine Emmam. I Et
693쪽
si 8 COMMENTARI Us IN HARMONIA M. r4 Et ipsi loquebantur ad invicem de his omnibus quae acciderant 4 ii Et factum est, dima fabularentur, & secum quaererent: & ipse Iesus
appropinquams ibat cum illis r s ' I6 oculi autem illoriim tenebantur ne eum aMoscerent.
6 Ir Et ait ad illos: Qui sunt hi sermones, quos confertis ad invicem ambulantes, de estis tristes I 8 Et respondens unus, cui nomen Cle has, dixit ei: Tu solus per grinus es in Hierusalem, & non cognovisti quae facta sunt in illa his diebus λ8 to Quibus ille dixit: Quae Et dixerunt: in Iesu Naχareno, qui sui evir Propheta, potens in opere & sermone, coram Deo & omni populors ao Et quomodo eum tradiderunt summi Sacerdotes & hineipes nostri in damnationem mortis, & crucifixerunt eum.1o ar Nos autem sperabamus quia ipse esset redempturus Israel: & nune super haec omnia, tertia dies est hodie, quod haec facta sunt.
11 11 Sed & mulieres quaedam ex nositas terruerunt nos , quae ante lucem fuerunt ad monumentum, Ia a 3 & non invento corpore ejus, venerunt, dicentes se etiam visio. nem Angelorum vidisse, qui dicunt eum vivere. xa ' a Et abierunt quidam ex nostris ad monumentumr & ita invenerunt sicut mulieres di x nt, ipsum vero non invenerunt.
x as Et ipse dixit ad eos: O stulti , & tardi corde ad credendum in omnibus quae locuti sunt Propheta las ' 26 t N-ne haec oportuit pati Christum . & ita intrare in gloriam suam pi6 ' ar t Et incipiens a Moyse, & omnibus Prophetis, interpretabatur illis in omnibus scripturis quae de ipso erant.17 a 8 Et appropinquaverunt castello quo ibant: & ipse se finxit Io, gitis ire.
I 8 ast Et coegerunt illum, dicentes: Maue nobiscum, quoniam adve perascit, & inclinata est 3am dies. Et intravit cum illis. I ao Et factum est, dum recumberet cum eis , accepit Panem , di benedixit, ac fregit, 3c porrigebat illis. io ' 3I Et aperti sunt oculi eorum, & cognoverunt eum: & ipse eva.
nuit ex oculis eorum.11 a Et dixerunt ad invis r Nonne cor nostrum ardens erat in m. vis, dum loqueretur in via, & aperiret nobis scripturas ua 33 Et surgentes cadem hora regreisi sunt in Hierusalem: & invenerunt congregatos undecim, de eos qui cum illis erant.
x et ' Et ipsi narraba quae et sta erant in via, ω ν 3 Et Eli euntes nam quomodo cognoverum eum ra fractione Panis. ' MG inec illis crediderimi.
IS TAM apparitionem Lueas fusiua narrat , sed non alia est ab ea, de raua se Mareau: Iv ia duci P si ex bis, nempe qui fuerant cum eo si in apostoli, sive tam tam di- stipuli. aisbistanti,M-ια auaenniane in vinam, Lucas pariter dicit Iesu duobus ex iis qui eum sectati suerant, app. rutila. unum nominat Cleopham ν quis Getiesecuudas nai declarat: eletique sataaunt d,via nate. his Natha: Iael, aliis videtur futile Petrus,
694쪽
, ob il Pauli i. Corinth. cap. I s. 9. s. visus est cephae , post De aendetam. D . minus autem ostensus est , apparuit,ta alia vestitu, Gue habi in alio quam quo uti solebat i ideo
advenam putabant I rurmam enim nativam retinuit ut eκ eo liquet , quod retentione oculorum opus erat, ne ipsum discipuli agnoscerent. se in historia traulguratianis verishum ius rasa. m , ad habitum refertur . Ita Maleus cum Luca sicile conciliantur. primus
dicit alium fuisse habitum Christi . sed non
alium vultum et alter diν initus impeditos oculos discipulorum , quominus eum ex vultu
Duo inquam ex illis Christi sectatoribus a vL Ibans Usa dia resurrectionis in castellum ω ι κώ alis, id est, in pagum, in villam , quia inar in Daris stadornm sexaginta ab μ'
Iam nomane Emmaus. totidem stadia numerat
editio Iosephi Basileensis, an is 4. quare quod aliae editiones habent , triginta , vibtiosum est. Distabat pagus ille sim stadiis , id est , septem miliaribus Italicis eum dimidio . m. stadium est octava pars miliatis ι ita spatium illud duabus, aut tribus horis conficere , & redire Hierosolymam ad congregatos apostolos potuere illi duo discipuli a te mediam noctem , & ua interesse altei i adiparitioni. 3 i . Ea ipsi loquebantur ad inυῖrem d. bis
amnibus sua acciderant. colloquebantur una euntes, eonfabulabantur, disserebant de vita & moriste Christi, & de iis quae mulieres Petrusque de
Ioannes renuntiaverant. ε' as. Et factnm es, dum fibulamniae, dum sic una colloquerentur, o secvim πι-νent , simul quaererent, se mutubcogitarent varias coniecturas in omnem partem volvendo: ipse Iesus appropinquans, quasi a tergo assecutus eos, ut in via fieri solet. unde Be eos ita assat ut quasi partem sermonum audiisset. ibat cum illis quasi viae comes, eodem tendens quo illi . .
pediebantur vi divina ne proprius e siderarentea ex quibus cognosci Iesus poterat, caeter qui habitu externo sese dissimulania istaeaecitatis spe cies in oeulis discipulorum fieri potuit multis modis quos non est hujus loci exponere. Iesiis autem noluit diῖnosci ab eis, ut liberius explicarent animi sui seniam, nee eius auctoritate, sed argumentis convincerentur. 6 ' i a. Ea ait ad illas: sesi fana hi sermones, uαν conferris ad inυk- amsistantes , edi estis die . - . ma I, tristi, sive tetrico vultu. Et respondens unisa e-ἰ nomen cleo bas, somsan ipse qui Ioannis dicitur cap. s. Mas. - .a , contractiori pronunciatione , diair ei: Tu stas peregνinus ea in inrensaiam, o nis euu visti qua facta sunt M illa his diebus. παρια eis I. u λἰμ. in multis codicibus abest M. Veriabum παριιαειν significat habitate in vicinia ,sive intra fines majorum urbium . Christus se se gerebat quasi de ipse in agro habitaret pa lo ulterius Et ni natante , ac proinde domum. ut ipsi, rediret. mirantur ergo diseipuli quod tam prope ab urbe habitans ea ignoraret quorum rumorem pro rei magnitudii te ut par erat longὲ lateque esse sparsim . Sed de verbum μαῶν interpretari possumus cum vulgato interprete p.regrinari ι ut ibi sit Latini sinus. nam Romani tererinari evm , bc an urba sua hospisem esse dicunt, qui quid ignorat agatur. Cicero pro Milone an vor. judices vos seisin ratis t vos b. pisea in - ωνba versamin. δυο ra peregrinairitur aruria λ sensus ergo sit rtunc solus omnium hie ut peregrinus vivis
de hospes , id est, ita ignarus telum Hieros lymitanarum , ut ea q- nota sunt omnibus etiam advenis , ipse ignores ps ' is. ιuo diae r quae 3 Quae illa lane quae putatis mihi ignota esse non posse . Est diaxeruna a da Iesul Warens, qni fuit vis Πομ ea, νιμι iis opera in sernisne, non quivis pi pheta, sed inter ipsos prophetas eminens docendi modo dc factis. vox popheta non utirpatullde iis solis qui sutura praedicunt, sed de omisnibus qui voluntatem Dei explicabant eotarn
Deo de omni populo ι id est , probante Deo de
etiam populo .s ao. ει quamoda eum readiderunt summ Deerritra Prin es nostri ἰn damnarianem mortis, in eme Mons eum. de senatoribus se nediti agit Cleophas, qui ibjustam sententiam a Pilato e presserant. A damnationem moretis ...e - - , in judicium , nemμ ut morte damnaretu1 , Oreue xonns eum, id est, effecerunt ut erucifigeretur . Alibi notavimus verba H Maea suae sunt in coniugatione Hiphil , eam propriam significationem habere , ut indicent non actorein se auctorem actionisi qua coni fatione eum Graeci eateant , Hebraei Graecloquentes auctorem actionis pro ipso actore
o ' ai. Nos autem sperabam,a ista ipse essu redempturtis Israel: speraveramus hunc fore rum Messiam qui liberaturus esset Israelem. inindicant autem iam aliquo modo animos despondere r causanu reddunt. Et nisne super haee omnia
eretiadios est b,dis, qvid hae facta sunt. δες ἀex quo haec facta sunt: quod scilicet da latus dc crucifixus fuerit. Supplendum , adeo ut jam accidisset si quid boni inde exspectari possit. seramo enim eorum est desectivus, ut hominum inoter spem de metum pendentium. sed merito illis dici poterat quoa a Spuriima Caesari, venis diat, non abiit sive potatis quod pollicitus erat tertia die reuutecturum, re ipsa tantigerat . Qui
695쪽
61o COMMENTARI Us IN HARMONIAM.
opinant ut Iesum seria quinta erueἰ fixum, ut tri- a Christi ascensionem ι ponit enim Aquilabus veris diebus, hoe est, integris jacuerit in faedaverunt, turpiter tractarunt; quod verbum sepulchro, expendant verba illat tertia dies estJapud Homerum di alibi sonat idem quod L hodi. Oe. Haee dicebant distipuli prima die he atinum iacerint quo sensu non semel vi milius domadis ι ergo si Dominus traditus suisset die usurpavit verbum iis dare. lectio hodierna Iudae quinta , non illi dicerent tertia dies es hodie, rum eaari, id est sicut leo, nullum commodum sed quarta dies est. sensum exhibet, ut evincunt qui dedita opera Iuli 2a. Sedo mulieres quados ex nostristerildaeos impugnant . ruerunt nos, qua ante lucem fuerisnt ad monuis Isaias tam luculenter denunt Iat suturas Chtia mentum. εξέ σαν perculerunt nos, obstupefece-lm palliones, ut non tam dicendus sit prophetarunt. 2 as. Er non ιnvento eorpore ejus, υμ ejus , quam Evangelista , ut de illo dieit RHiet nerunt , dicentes se etiam visionem Angelorum nymus. Totum eaput quinquagesimum tertiummidis, qui dicunt eum vivere. ita non decui L aperta prophetia est, quod Christum oporteret set spem abjicere, clim eum a mortuis excita-lpati. R . languores nostros ipse tulit, O dolo istum angeli assererent. I I ' a . Et abiemunt quia res nὐνοι ipse portaυit . . . valneratur est proindam ex nostris ad monis sum: ita invene- ρι' iniquitates nostras, attriιus est propter se runt sieui mulieres dixerunt, ipsum vero non Ἀ-llera nostra . . . livore ejus sancti fumus ... p venerunt. Dit Dominus in eo iniquitatem omnium nostrum .r 'as. Ea ipso dixit ad eos r Ostulti tardi oblatur est, quia sese voluἰt, ct non aperuit arearde , duri & dii scites ad credendrum, an α- suum t sient ovis ad oeeisionem ducetur: γ qu nibiss qtiae Leusistine prophetae t in iis praesertim si unus coram randente se obmutestet , ct nomquae spectant ad Christi perpessiones . Clim aperiet os suum. . . fortium divider spolia , pro autem suspecti sint qui aures nimium eredu- eo quod tradidit in mortem animam suam , OIas praebent, ista discipulorum ineredulitas di eum feeleratis reputatus est a cor ipse peo eata mis tarditas confirmavere resurrectionis fidem ι adnt risis tulit, o pro transgressoribui rogavit. quam non temere adducti sunt, sed taldh ac-JUetus paraphrastes Caldaeus h de Christo interis ceperunt. IS. 26. Honne hae oportuit parilpretatur. unde merit Hulsius libro de Judae christum , subire mortem . quam tota lex rum Messia hoc Isaiae caput vocat earniticinam Moysis praenuntiabat variis sacrificioruni riti-JRabbinorum, & refert aliquos Iudaeos eoram hus , te vaticiniis Prophetarum , ita in- eo consessos esse Rabbinos suos ex prothetieis grare A gloriam suam i ut ipse toties praedi-iseripturii secuὲ se extrieare potuisse, modo Isaias xerat I; ' a . Et in tapiens a Mose omnia taenisset.bns Prophetis , inornet batων illis in omnia Nec ab innatis animo opinionibus alienum est,hns scripturis , qua de ipso erant i Christus Christum qui venerat homines servaturus , opor- enim finis legis ς tota Christum spectabat 3 inatuisse patia nam senipre tonstitit, peceatum piari ua non allegorice , sed & aperto sermone non posse nisi aliqua poena , sive morti obnoxios eclarabatur quae sit tura esset mors ejus. Cui esse quotquot rei lunt, Schane ab illis jure repe enim alteri conveniunt quae narrantur in psal- tendam , nisi vicariam animam darent. Hi ne samo vigesimo primo λ Omnes videntes me, deria erificia instituta & usurpata gentibus omnibus sserunt mer locuti sunt tisiis moυreunt ea- quae putarunt poenas, quas deberent . in pecu-pur. quod fecere Iudaei dum Iesus in erveeides pro victimis eae as transferri posse. quin dipenderet, usurpantes ipsa verba hujus psalmi. unum hominis caput quandoque pro multis da
peraυis in Domina , erisIae eum e falυωm δε- tum est. 26am Mastienses , ut refert Servius elat eum , quoniam vult eum . Non illi sole-JΗonoratus, quoties pestilentia laborabant, unus sebant manus & pedes reorum clavis figere t ex tauperibus asserebat , alendus anno integra
ita haee eiusdem psalmi Christo propita sunt. publieis edi purioribus eibis. His postea ornatur
Foderunt manus meas pedes meo , dinumer verbenis vestibus saeris , Hreumdneebatur vervit omnia ossa mea : ipsi vera tonsideram iter εοιam civitatem eum execrationibur , ut in
menta mea , O super vestem meam miserunt fodi batur.
rem. nune in bibliis Hebrateis pro Ra earn id r7 28. Et appropinquaverunt eastello quo ibant: est sederunt, ) legitur 'red eari, id est, sicut pervenere Emmauntem l O 's. se finxit longius Io. Eraso pede literae van , factum est ' jο .direr id est, prae se ferebat longius ire, sese com-Verum praeterquam ipsi Judaei qui historiaelponens, tanquam longius iturus, di fortasse pr Christi fidem labefactare conati sunt, dum te 4gressus eassus aliquot. Non itaque subest ullum tu inseruere eaari, ipsi relinquunt in margine mendacium huicee fictioni. cum enim fictio no-caaru, lectionem illam quam sequimur , pr stra, inquit Augi istinus, refertur ad aliquam bat vetus Graeca versio, facta ante Christum, gnifationem, non est mendaetam, sed aliqua fubi est με , sederunt; sicut ec Aquilae, quae gura uti statis. Cogi volebit Dominus , ideo re
edita est sub alio Adriano centum anais post piciebat viam ulteriorem, quasi eam ingressura ,
696쪽
Lisitst V. CAP. X LIII. Fores of , Thomas incredulu .
nisi manere eorgissint eum discipuli, iis as
sa est iam dies, dies ad tenebras vergit. Et imravis etim illis in idem diveriotium .is so Et factums, dum re---π cism si aecepi e parnem , O benadixit , ae fretis, O porrigebas illis , praei et morem convivarum rerat enim id munus convivatoris. Quare hoe ficto se dominum ae patremfamil as profitebatur e quod ptimum si spieionem illis inierit esse hunc sesum praeceptorem suum , qui i ter discipulos seledat patrissimilias ritibus d fungi . Hune locum ad Eucharistiam pertinere vi e pro ari posse existimo . illud benedixis, idem sonat ae gratias egit, sive recitavit pre cest se Hebraei loquuntur, quorum in ritu alibiis libris p=.ees appellantur mediamura. In conviviis autem eorum ante cibum gritias agebat Deo tibi nomine , qui inter convivaserat praecipuae auctoritatis, di ille deinde pa.
nem frangebat. ao ' 3 i ga Οιννι μια a I; eorum, e gnoυerunt enm, sublatis impedimentis propitis eum intueri Se cognoscere coeperunt i ipse evanuis ex Mnliseor. m. ἁφ-- ἰονam, inco
spicuus factus est. Hoc quomodo factum sit, non nilper demum erepit disputari , sed olim de istis salva paee quaerebatur. Syrus & Arabs existimate vident ut sactum hoc subita loci mutatione . Epiphanius discipulorum oeulis potius obductam putat caliginem r sed potuit solo voluntatis sitae albitrio conspicuus, aut in- conspieuus fieri. ai ' sa Et dixisti ην ad ἰ-Quem ν Nonne eornostraem ardens εναι in nobis , dum loquerer ων in via, aperirer nais seripturas quasi diaxerint di nisi mens Disset laeva , potueramus
eum , antequam nobiscum accumberet, agnoscere ex docendi modo ι nam praeter argume
torum pondera , di comitatem in doce dot familiam , aeeedebat divina emcaeia animos incendens, qualem sei tire quondam solebamus ipso docente. Heinsius conficit Lucam ibi a suris passe verbiim κνέι vi ,, ardere , in ea siqnifica . tione quam habet verbum Hebraeum 'rabaar , quod utrumque significat ardm 5esiuis eois sive bruoscera. ut sermonis discipulorum sensus sit: nonne cor nostruiti hebes erat , suebriit iam', dum loquebamur cum magistro , quem statim non agnovimus. Quare e isti a sisse sibi eoi direrent, eum stultitiam, aut heis titudinem accusant propriam. Ad se , quod huie favet sententiae, in optimis codicibus legi k--μι a , id est , cor nostrum erat ealia
gine tectum .' Π Εe Retentes eadem bora raressi funa in merusalem. statim ae Iesus evanuit ex oculis eorum, rediere ad Apostolos, procul dimbio , ut eos certiores, facerent , Iesem vivere quein adhue ut mortuum tuqebant; ita se simnanter remensi sunt iter, quod duabus, aut tribus horis conficere potuerunt. Et inveneria eongregatos .ndecim P in.or 'Meam illis reor,
nempe omnes, aut plerosque eis illis qui Jesum secuti erant tunc rotet spem & metum ambi uos quid eis accideret .aι ' 34 Heenἀras, λέγομαι ι ..d D--Μιμννυ, vise ι eranarisit Simonici illa non esse duorum.disti pulorum ostendit casus verbi Graeci λέγον ι .ruod reserendit ira est ad εὐι δε - . nimirum uo illi discipuli invenerunt undecim, id est, apostolos qui tune ireter se colloquebant vir , narrantes quae gesta erant , quomiao syreiaxisset Dominus, de apparuisset simoni . - . 3s Er ipsi narrabans, pro , & ipsi narravere qua usta oranν ta vias no odammeos. verum in fractione panis, id est, non cognoverint ι tarditatem enim suam aecusant, , nisi postquam mensae eum illis accubuit, & panem fregit. attamen Me. nee iuri crediderant ν o Iesse ilieet , donee ipsi viderunt Iesim.
-- - erant discipuli, Dominus. Rribur elausis ingressus, re minimis sua veritatem confirmat; quod facit octo post dies, , , Thomae se palpandum praebens.
quuntur, 3 c. recum decim apparuid.
697쪽
622 COMMENTARIUS IN H&RMONIAM.
a r Cam ergo sero esset die dis
um labbatorum, & fores. essent claum
: se ubi erant discit uti congregati propter metum Iudaeorum, veni v Iesus.
ω -κ. . , de stetit L in medio eorum , ω dici: net. 3ei e Pax vobis et ego sum, nolite tia emem , eis
37 Conturbativero , Ze conterritilia missimaband se spiritninvidere oi ue '. 3j Ee dixit eis di id turbati estis , ω eogitationes iacendunt im
7 LI Ercem: hoedixisseis ostendi deis manus, L& des I & latus - G visis tergo discipuli viso Domino ia
11' xx Haec eum dixisset, insustavit, 3 dixit eis: Accipite Spiritum sanctum τ' aa' quorum remiseratis, peccata: remictuntur eis r. ω quorum, reti . nueritis, retenta sunt ..14 a. t Thomis autem' unus ex. duodecimὐ qui licituT Didymus,. nomν. - erat cum eis quando venit Iesus. , Is ' 1ς Dixerunt ergo ei aliὐdiscipuli:: Vidimus Dominum .. Ille autem dixi Teis: Nili.videroin manibus e; fixuram clavorum se & mittam: digitum meum. in locum clavorum se &mittam manum mean inlMus ejus sen9ιν edam. .
Is' ais Et post dies odio, iterum eranddiscipuli ejus intus;. de Thomas.' cum eis.. Venit Iesus uisclausis o &stetit ini medio , & dixit: Pax vobis..1 a7 Deinde dicit Thomaei Inser digitum tuum huc ,. ω vide' manus. meas , de asset manum tuam , & mitte inlatu i meum; de noli esse: incita ius, sed fidelisia,S 'ia MDDisiti o by Cooste
698쪽
18 18 Respondit Thomas, & dixit ei: Dominus meus, Deus meus.1 as Dixit et Iesus: vidisti me, Thoma, credidistia laetati qui non viderunt, & crediderunt. φ - dio go Multa videm&esia signa secit Iesus in conspectu discipulorum suo- ,
Tum. , quae Non sunt scripta in libro hoc. at 3I Haec autem strina sunt, ut credatis, quia Iems est Christius Filius Dei: ut credentes, vitam habeatis in nomine Mus.
.ra discipuli qui Emmaume reverti
quae sibi contigissent enarrabant, I . Me. N ω sime recμ-b-tιbvis tuis iandecim apparisit D ivinus . Marcu. dicit no υsim. , ζσι ιν ; quia alias apparitiones sequentes non metuorat. Σ.
ιονram, cum advenisset vespera , sue nox quae subsequebatur pHivam diem hebdomadis r ete-- ἔν-. ἐμέρα ἐκάνη, μι 1 AE' σαββά αν , nempe nocte seqtienti eiu idem diei restir rectionis. o fores esne euissa , ubi inant disci. γυιι congregari propωr merram Indorum, venis Iesus , o stoir L in medio eorum , dicis is : Pax vobis : ego fum , nolite εimere. 2 stema illa verba es. sum cre. absunt a coalce Graeeo. Heterodoxi autem sae loeum illum in- aerpretamur, ut Evanselista non alio sensu dixerit Jesum intrasse foribus elausis , nisi quia tum esset κλαυσIλφον , tempus scilicet quo claudebantat isus. Sed multa nox erat stram discipuli non nisi post coenam Emma-ὐ me aeversi erat s se transierat illud αλα-- Θυρον . prae mea nisi obturatis soribus adititillet in medio eorum , eut visus esset spiritus 3 existima bant enim Diarittam s. vi re, inquit Lucas , quia sciebant soles non suiu se referatas. Alii erso ἐnter hetet inlinos chm
I Me. Et exprobravis incretalitatem vominertaritiam eordis, quia iis, qui viderans erum νε-
surrexisse, non credidreunt. aliqui enim ex iis qui tune aderant, forsan nee Magdalenae , nee Si moni , nee discipulis Emmaume reversis fidem adhibuerant. 4 sy I. conturbati vero, e ' - - σνIti exs,abans se spirisnm videro. quia ne apertas fores, nec vultum adventantis strepitum sensssent. s 38. Ea dixia eis s .id turbat sh, cogisariones aseendunι In eoνda vestra ρ quare
perplexi , & dubii esti, an ego ipse sim λ ε
3ς. ridete manus meas est' pedes , qnia ego inasum. explorate an incorporeus spiritus sim rpalpate O Oidete a quia spiritus earnem erosa non habet , sicut me videris Φabere. etenim tangere εc tangi nisi corpus nulla potest res. 7 o. L. M J Ea e - hoe dixiμβν , ostendis eia manaea , L e, pedal tangen dos Osserens , etiamnam clavis perforatos . IO usus in quo transfixionis erant vestigia .
Gavisi sunt ergo discipuli vis Domino . -- phasim hoc habet et non imaginem ali pinna ipsus intuentes, sed planὸ ipsum, eodem cor
g t L Aia ue autem illis B pn eradentibων, agnoseant ingressum Domini clausis foribus immisanastitia pνagasidis, clim non satis firmo factum , id se eisse dicunt rare ruiendo por- animo id quodetes erat sibi persuaderent , oc
as , Ianua utrinque coarctata , de in medio divisa , ruriasque per potentiam divinam dilatata atque unita aut cedere iubendo Qubvehemens gaudium vicuraret iudkium ill rum I metuebant enim ne quod valdh eus tam , non iis eis daretur, scilicet Iesum vive etendum illae interpretationes ne hine orth l tem videte, dixit illis jes r HAMI, Me H doxi sumamus exemplum divinae potentiae uisad Maadue νων. ut eomedendo tester qua sub speciebus Euctatisticis Te eomineri vere estis viventem y r. . t ιui olantiva in possit verum corpus Domini ι sive aliam es t partem Hscis as O savism miatis. victus tenuisse conditionem corporis gloriosi quocum uni-idi pauper distipulorum, cui addiderunt proculetur divina Natura a ut de illo statui n'n Ie-l dubio retiam panem dc potum ae 4 I. Et cum deat ex consuetudine . Audiamus Cyrillum . t viandae D eoram en , --πι Hiarisias dedisHic nemo lu6M , qnoniori elarusia iannis eamus lata , ut eum verὶ edisse oblatum cibum cer Domini p.rioravit, eum intellisat, ison de homι-l tiores egent. Sic ipse Dominus, clim demo me undo , Μι mod. nos sis a , sed de omnip sente filio mi hae seribi. Audiamus de Ava sinum in Joan. Trach. ii . MolieoπονII, n aluit, ubi alvinitas erat , essia elausa nomo A
Permansit. idem epist. i. . V: a Deus de ilia. Ii ariue tractabili narnra corporrem , qui mare vellet filiam Iaiti vest a mortuis si scitatam, jussit ut illi apponeret utribus. Hinc Apostoli in Actis, eap. Impia 4 . testantvt rh Iesum resurrexisse , oc mam festum sbi factum t qui mandueaυι-ωι, inquiunt , ba
699쪽
faetura resurrectionis tarpus imperfectae pMsaris .ris, si ei bos sumere non puneris . yeitatis, si et Merit. non ergo egestate manducavit Domin is , sed quia hoc egebat testim nio instina apostolorum fides. . i t ' ii I Disis ergo eis iterum t Pax hoc repetit, rebus maximis dicendis.attentio. Irem paraturus. μι hisis me Pater , O ero mitto vos . nempe ad annuntiandum Evanis reliutria significat autem se legatione desun-eium ad procurandam hominum salutem. ia aa. Mee eum dixia, insufflawr, dιxit eis: Aetapite spiritum sanctωα. flatum, sive anheli. tum in eos oestu oris immisi , hoe externo symbolo significans se reipsa iacere quod dice. Hi , Mκ eii , Spiritum sanctum ipsis interius infundere . Sili flando' datus erat homini spiritus vitae r . silando promittitur Spiritus san.
Quia is ' a I. quorum remiseritis peceata , remitιαν ων eis e quarum resinueriι , retentastini. si Spiritus sanctus dandus ero mittitur post abitum Christi , de datus est in die Pentecostes ι quomodo ergo dicit Iesus i Aecipite Spiritum quem nondum acciperent f Re LPondetur varia esse dona Spiritus sancti. nune autem datus est quoad potestatem diniit tendi peccata , quem postea plenius accepturi erant & visibilii et ι ut Iicut Deus Pater unxerat Je uim Spiritu sancto descendente super eum in baptismo , si e Ze Apostoli in
inauguratione sua ad munus suurii consecraxentiir eiusdem sancti Spiritu; visibili descensu . rerum remiseritis preeata, inquit Christus, id eil. iudicaveritis esse remittenda, ve ibi ite ipsis rei hi seritis, postquam cognoveritis eos paenitentia diici , peceata remittuntur eis ι etiam apud Deum tales recipientur in gratiam , judicio scilicet recte peracto ι quovum reιimueritis , testando scilicet quod retineantur squos scilicet repuleritis o remissione , quia non ea dignos , retent fumi meo patrisque audicis maneam peccatis suis obnoxii . Hie pote. statem ligandi & solvendi Dominus eonfert suis apostolis, quam non est huius loci pluti. hus verbis adstruere , tr axime cuiri ad finem operis properemus. Attamen verbis muni Am. Nosi, lib. i. de Poenit. cap. 2. confutabo heterodoxos qui eccletiam eat holicam accillant sibi jus divinum arrogare. Sed a1ωnt se Domiama deferre reverentiam , eui soli remis doνum criminum ροι statem riseruerit. μὸ -lli mala. Fem injuriam Dei ν , quam qui esus volunt
amandata restandere, munus refundeo. nam rum
moras P utrum qu/t mandatis obtemperat .
qui risistis Invehitur sanctus doctor in Novat imos, adversus quos statuit potestatem ec-
paulo post. si quibusdam Grum est
unus ex coetii apostolico , ciui piamum constitit duodecim miris , dieitur Didymus , mriau, nempe a Graecis, nomine quod idem sonat ac Hebraeum urum id est, gemelli non erat emm era nando . venio Iuu quo easu frustra quaeri tur. is as Dixertini erigaei alii diseiptili: V, dimisi Dominum. liti m rem fidein dictis eorum non adhibens , dixἰς ei, φ υἰ ενι in manibus eius fixuram elis rum, φ ἀπον ὰπ ἔλων, vestigium, vel foramen
clavorum , mittam vixittim metim in locis meia υorum , O mittam maritim meam in latisseJus , non eredam. scilicet ipsem resurrexisse ι
potitas deceptos putabo omnium oculos phantasma vobis apparuisse . Permittebat Do minus tam pertinacem incredulitatem , ut illa daret i eum confirmandae fidei , ouod verEsurrexisset a mortuis . Ergo non e M , verba
sunt Gregorii Magni , sed dioina dispensatione
gestum est. egit enim miro modo superna ct mentia , ut diseipnias ille dubitans , dum in magistro suo vulnera palparet earnis , an nobilis inera sanaret infidelitatis. Plus enine nobis
Thoma insiduitas ad sidem , citiam fides credenistrum discipulorum profuit, quia dum illa ad m
bitatune postposita an sic solidatur. t 6 26. Et post diei dicto, id est , octavo post die . Vidimus supra hebdomadam octonari dierum numero significari, quatenus comprehenduntur duo eius termini. allegavimus I sephum qui dieit Enhemetias Leerdotum suis se octo dierum a labbato ad sabbatum ι reipsa autem quaeque Ephemeria non durabat pluia quam septem integris diebus . It iique illud ps octo dias, notat alteram hebdomadam inclutis diebus primo & ultimo ν ergo sicut dominica die stirrexerat D minus, & apparuetat suis diseipillis , diem illum solemnibus conventiabus dicans, tursus sequenti dominica visus est. octavo inquam die a resurrectione , Iterum erant diseipuli ejus in iis, , id est , conclusi de abditi domi Thomas eum G s. tunc non aberat. venἰt Iesus janula elausit , y rie in
medio , O dixit r Patae vobis. Omnia quae semel secerat , iterat in Thomae gratiam. II 27. De . inde it eis Thomae i Infer digitnm tuum hue : re petit Thomae verba, ut se omniscium ostendat so vide manus meas, O ager manum tuam, inmit e
700쪽
depone incredulitat eui. Ex hoe loco colligereeli , non solas cicatrices vulnerum , sed diaperturas remansisse in ear ne Christi r oui iulas in redivivo corpore servare voluit dispensationis gratia , ut monstraret suis distipuli, non aliud corpus pro alio, sed hoc quod et ei fixum viderant, vere resurrexisse. 18 ' a 8. R. pondit Thomas , dixit et ,
alloquens: Dominus meus , Deus meus 1 l
x. e. e. μου ψ Consessio illa consutat
incredulitatem Socinianorum . hanc autem con-smonem in alium sensim conatur Eo dinus se detorqtie rei omnibus, inquit , hominibus quasi innatum est, ut clim aliquid praeter opinionem dc admiratione dignum repenth con-sνα iunt, exclament, & Dei nomen proserant. Jam veto res inii sitata praeter opinionem , di admitatione dignissima Thomae ob ecta est , cimi Christulti ex improviso redivivum vitiis tet , itaque terrore cla stupore plenus , 8c extra se quasi raptus, exclamat, more homini
bus consueto : Dominna mens , Cr Deus mem s
quibus quidem verbis non Christum compellat , neque eum Dominum de Deum suu ni vo. ς at , sed rem inusitatam de admiratione dipnani significat. Haee Enredinus, quem contra stat pagina sacri codicis, di arguit ineptiae ;noque enim scriptum est tune Thomam ex clamasse, quod vult Socinianus, o Dominus , o Deus , ut certum est quemque in periculis
deprehensum exclamare , sed ipsum Clit istum tompellavit, live ad illum verba illa dilexit;
etenim sic rein narrat Evangelida a R. ροndisT: Omar, O dixit ei t Dominias meus, es Deus vera nolui ne autem Domini lesu in apostoli intelligiabant de coli pellabant. vos vocaι is mea gister o Domin. di et bene dicitii; -m etenim . Dan. cap. I ιε Q. rs. Non mitum autem si
Thomas Iesum pro Deo habeat qui morte
tedivivus agnoscebatur auctor visae. unde P trus in Actis , cap. . I. 8. 1 s. auctorem ver, vitae interfecistis. qui enim vitae alictor aliusquam Deus ergo Thomas Cht I stunt hie palam vocat Deum , quod Ec agnovit Chii-stiis, utique repulsurus, si salso dictus suillae
is ast Dixit ei Iosus a quia vidisti me , Thoma , ινιdidisti. ἰὸ quod res est , me scilicet virtute mea resurrexisse, ae proinde Deum esse ; supple, alioquἰ non eperitiarias . quasi diis eat Christus r non tam mihi de auctoritati meae , quam manibus tuis eredidisti r B.aiiqtia non viderunx , crediderunt . beatiotes
illi, Deoque gratiores. ao ' io Multa quid m ct alia signa fidis Ιεμι in ranspectu discimiorum suornm , non sunt scripta in libro hae , ar st. Hae autem ρνιpta snnt. non adeo multa , sed praecipua, ut oedatis quia Issus est christus silia aD.ἰ, ille Abrahamo, Iaeobo, Davidi promitisus, quod constare debet ex iis quae enat rata sunt 3 ne eredentes, ut in ea fide eonfirmati vitam habearis , asseqliamini 1 is ad vitam aeteruam an nomine ejns, id est pereunt, metito sanguinis de mortis ejus. G totius arbitratur duos illos postremos versiculos concluso
nem esse totius operis, fit ibi Ioannem finii tali una qtiem edidit e ae sciit caput ultimum Pentateuchi Be caput ultimum Iosue post sis de Iosuae mortem additum sit a synedtio Hebraeorum I ita de caput quod sequit ut in Evangelio Ioannis, post mortem ejus additum ab Ecclesia Ephesina ι hoe maximε' fine ut ostenderetur impletum quod de longaevitate,
ae non violenta morte Ioannis Dominus praedixerat . Grotium relinquo consutandum n
stris Theologis, qui de libris canonicis dedita
Discipulis piscantibus Dominus apparet. Tetro suas oves committit; eique vincula ct mortem praedicit . I O A N N E S, Cap. 2I. s . I-24.
I ostea manifestavit se iterii in Iesus discipulis ad mare Tiberiadis. 1
1 Manisestavit autem sic: a Erant simul Simon Petrus, & Thomas, qui daeitur Didymus, & Nath, mel, qui erataCana Galilaeae, & filii Zebedaei, & alii ex discipulis ejus duo. 3 Dicit eis Simon Petrus r Vado piscari: Dicunt ei: Venitrus S nos tecum. Et exierunt, & stenderunt in navim; & illa nocte nihil pretididerunt. Zara, Tom. I. Rr ManEDisilirco by Corale