De bono, malo et pulchro dissertationes tres Andreae Spagnii florentini e Societate Jesu

151쪽

Dem aliquam suae naturae convenientem , est rem habere bonitatem transcendentalem, Vel hone itatis naturalis sq. 7. : ergo si bonitas utilitatis praesupponit rem habere in se & intrinsece perfectionem aliquam suae naturae Convenientem , praesupponit bonitatem transcendentalem, vel honestatis naiaturalis .

118. Secunda pars probatur sic I. Bonitas utilitatis dicit convenientiam rei ad finem ς sed Convenientia rei ad finem dicit bonitatem finis, qui Certe eit quid rei extrinsecum, esisse veluti formam quamdam, quae DCit , ut res dicatur habere honitatem utilitatis et ergo bonitas utilitatis dicit bonitatem finis ipsi rei extrinsecam , esse Veluti formam quamdam ho nitatis utilitatis: ergo bonitas utilitatis Constituitur in ratione talis bonitatis a bonitate finis sibi extrinseca , Hinc quam aegrotus utilem dicit medicinam . quae habet in se vim eκpellendi pravos humores. eamque sollicite quaerite inutilem, quin immo noxiam sibi dicit sanus , qui non indiget hac purgatione . II. Appetitus tendit in bonum utile, non ut in illo sistat, sed ut per illud, aliud quid assequatur tamquam finem , quod aliter dicitur, voluntatem appetere utile non propter se, seu tit finem , sed propter aliud , seu ut medium : ergo utile accipit rationem boni a bonitate finis sibi extrinseca . Confirmatur ex aut horitate. S. Augustinus dicit, i) pro rie honestam dicitur, quod propter se ipsum expetendum es . utile autem quod ad aliud referendum es. Et S l homas , sa Ii- Iia , inquit , dicuntur. quae non habent iu se , unde desidereuiniur , sed desderantar stam , ut sunt ducentia in alterum . Bonum igitur utile differt quam maxime a bono lonello , &hono delectabili , quia illud non habet ex se , ct in se convenientiam respectu appetentis , ratione cujus sit bonum quoddam, sicuti in se habent tam bonum hone itum, quam delecta hi tu , sed habet a fine tamquam a forma ct ratione , ob quam est diligibile. i l 59. Objicitur. Bonum aliquod utile habet in se propriam Convenientiam vel cum natura vel cum ratione , Pro-

152쪽

pler quam convenientiam est bonum e ergo non omne bonum utile accipit ab extrinseco suam bonitatem . Resp. distinguo antecedens. Bonum aliquod utile habet in se Convenientiam, propter quam elt bonum vel honelium vel delectabile, concedo antecedens , propter quam eli bonum utile , nego antecedens, ct Consequentiam . Bene Suarea

hic dicit , i) quod inser bona utilia quaedam esse possiit bo- nesa , alia vero delectabilia , solum materialiter contigit, iis quantum hae ratioues boni in eadem re conjungi pol ut, immo ct se invisem deuomiuare; nam ct honesias ct delectatio utialis esse potes ad salutem vel animae vel corporis , O miluar

I6o. Donum proprie dicitur tam de bono honesto mo- I raliter, quam de delectabili et sed primario dehonesto moraliter, secundario de delectabili , de utili vero dicitur solum per Analogiam . Propositionis duae primae partes sunt primo contra Epicureos, qui ita primario bonum diei de bono delectabili volunt , ut in delectatione, & quidem illa, quae appetitui sensi livo respondet. 6c voluptas proprie dicitur , Conitituant summum hominis bonum, & ipsius felicitatem, quando tamen Conjuncti illi sit carentia omnis animi perturbationis, 'quae Cum vehemens erumpat in animam ex timore Dei, hunc ex- Cutiunt negita Providentia Divina, ct animae immortalitate. Qui ita sentiunt. Epicurei se dicunt, quia sequi se profitentur Epicuri celebris Philosophi doctrinam, nihil curantes quicquid contra ipsum alii quovis tempore scripserint, inter quos eli Plutarchus a . Verum non desunt, qui Epizuro per R Ca

153쪽

calumniam appingi hujusmodi morum corruptelam ex Clamant . Inter is os sunt L. Torquatus apud Tullium , qui post- ouam vehementor famam hujus Philosophi propugnavit i , ejus in hac re doctrinam intelligens de delcctatione illa, quae nunquam se junctae it ab hone itate , concludit, a) Clamat Dia

curus non Moste jucunde vivi , ns sopienter honeste juseque vivatur . Et bene a , cujus est illud, sa) Sancta Est eurus, ct recta pr aeeipit. . . non dico illius sectam flagis torum magnsram se , sed illud dico , male audit , infamis es , ct twmerito . Et Laertius sq), ct alii veterum, quos sequuntur Palla vicinus s , Marchettus 6 , Mascardus & omnium maxime Gassendus 8 . Quin immo ipsemet Epicurus visus

eli plane demonstrare habenda esse pro calumniis, quae ad ejus infamiam dicuntur; Nam morti proximus epistolam ad Hermachum misit, in qua , ut refert Tullius, fatebatur, quod c9 tanti mor/i aderant vesicae ct vi certiis, ut nihil ad eorum magnisudinem posset accedere. Compensabatur tamen eum his omnibus animi laetitia , quam capiebat memoria rasionuis inventorumque suorum . I 6 i. Secundo sunt contra illos, qui delectationem quidem, Non tamen quamcunque , & multo minus Epicuream , sed illam , quae conveniat naturae rationali , & tamquam ex radice exurgat ex operationibus moraliter honestis, conflituunt pro praecipuo fine hujusmodi naturae. Plato Citari inter veteres potest pro haC opinione , ubi loquens de bonis .

quae uni Ce propter se eliguntur, affert exemplum to gaudii O pol ustatum , quae ne noeumenio sunt, ct quae in pserum nihil praeter gaudium allaturae sint eas habenti. Inter reCentiores eli Pallavicinus, qui in Philosophia quidem morali uni versaliter statuit bonum primario dici de gaudio , in quo sitam esse voluit felicitatem. At in Theologia rem divisit pro duplici statu, in quo considerari natura rationalis creata po telis

154쪽

test , vel naturalis vel supernaturalis felicitatis. Atque pro primo statu excludit a ratione boni primarii delectationem e et

eo , quod ib Non potes s licitas naturalis Ma esse in deleactat ione , nam hice supponis avre se possessionem boui , de quo delecta inur . Iuare non solicisar, sed quies in fari ieitate ,

proindeque concludit, bonum primario dici de honesto , Ω determinate de Scientia. Pro secundo vero hominis statu. Delicitatis scit icet supernaturalis, statuens illam consistere ex aequo in visione Dei, & eius amore, qui simul est gaudium amantis,iam aequales partes tin ratione boni dedit bono honesto & delectabili. Ratio, quae illum movit ad hujusmodi ex hae parte Conclusionem est, quia antequam intelligatur Creatura rationalis transformata se affective in Deum bonum infinitum . intelligi non potest possidere bonum aptum ad selicitatem supernaturalem , quod requirit, ut ipsi sit redditum proprium . At quandoquidem ista quasi transformatio Creaturae in Deum competit potius intellectui clare illum intuenti, de quo dicitur, quod intelligendo fit omnia,non est in hac ipsius ratione sufficiens vis ad infirmandum illud ab ipso prius propositum argumentum, quo delectationi abstulit rationem primariam boni.

Sed redeo ad ejusdem doctrinam circa di versos quasi gradus boni, quam in Philosophia proposuit & propugnavit. Ibi

ad examen revocans singula , quae vulgo dicuntur bona respectu naturae rationalis, excludit omnia a ratione boni in se

praeter haec sex, ab esse, coguisionem, o gaudium, tamquam bona phylica ipsi intrinseca , ct amari. ct honorari, tamquam bona eidem extrinseca, ct tandem honese agere, quod est bonum diversi generis, scilicet morale, reliqua omniata, dicit habere dumtaxat rationem boni utilis, seu medii ad sex praedicta. -Porro ex his gaudium vult esse primarium bonum in se, quia gaudium est id , in quo omnis appetitus termina- tur e deinde cognitionem seu scientiam, non quia haec per se revera expetatur praecisa omni spe gaudii, sed quia nunquam accidit,ut gaudium scientiam non comitetur, quod idem sen- 'R a tit

155쪽

tii ci de honestis operationibus, ct de amore ac hon re. Ultimum tandem locum inter bona in se dat huic, quod est e Gse , non quia hoc ipsum. per se solum sit expetibile, cum aliquando sit melius non et se, quam esse , sed quia sine eo non subsistit expetibilitas gaudii, quod in lautum est expetibile,

in quantum est in nobis , non ext ra nos .i6a. Probatur jam prima propolitionis pars. Bonum proprie dicitur illud , quod habet rationem finis, quod scilicet natura cognoscitiva pote it vel solet appetere, ut in illo acquiescat: sed natura cognoscitiva pote it vel solet appetere tam bonum honestum moraliter , quam bonum delectabile, ut in illis acquiescat: ergo . Minorem , quod pertinet ad bonum honestum , declarat communis non solum doctrina , sed etiam experientia hominum, qui in solo virtutum exercitio, seu benefactis norunt se tandem acquiescere , ita ut exiit

rint Stoici, qui in earum acquisitione beatitudinem hominis collocarent, &Persius illos sequutus tamquam maximam po Nam imprecetur malis a , UIrtutem videant, intabescantque relicta. Quod enim vero plus nimio falsum est, quemadmodum planum fecit S. Augustinus, Stoicos reprehendens 3 , quod eo modo tollerent ab actibus virtutum illam, quae aliunde illis

inerat saltem virtualis tendentia in Deum atque relatio, eos, que proinde redderent materialiter tantum honos, malos vero formaliter q. t 7. : Quod vero pertinet ad bonum delectabile illam probant, primo ii, qui ita abutuntur ratione, ut finem unicum sibi constituant in illis delectationibus, quas natura quidem animalis, non vero rationalis poteli sic unice intendere propter se ipsas , cujusmodi est voluptas in cibo ct potu : multo autem magis illi, qui in hujusmodi delectationibus Capiendis immoderati sunt, quasi ratio in illis sit ad excogitandos modos, quibus se ipsos infra bestiarum conditi nem deprimant, quae solum ad sufficientiam solent Comedere: Contra quos fusius agunt Theologi morales,agentes de Gula I

156쪽

Ia , vitio inter capitalia numerato, quia eli veluti radix , ex qua variae peccatorum speCies quodammodo pullulant. Ex quo apparere potest quanto jure d :mnata fuerit ab Innocentio XI. propositio illa octava , Comedere o is bere usque adfatiet ιem ob solam voluptatem non es ρeeearum , modo non obsis

valetudini: quia licite potes appetitus naturalis suis amburfrui .

Secundo. eamdem probant ii, qui ita appetunt bona huius vitae, ut etsi pro insipientibus habeant illos, qui dicunt, i beatum populum eui Baecfunx, non tamen illa respuunt, quinimmo eadem quaerunt & amant, putantes nihil naturae suae etiam ut rationali dedecens fieri ex illis opportunis rationibus, quas exponit Palla vicinus ca) , arguens contra illos, qui vel vitium in horum prosequutione declamant contineri, vel saltem honestate in desiderant dignam nobilitate naturae humanae, quando haec tenuis momenti sint, ut florem contemplari, aut Olfacere, aquam gelidam sorbere & similia , quam opinionem vehementer propugnat Seneca statuens, r) Muus uidem nacurae eonsentire , sed tam pusilla esse , ut non conveniat illis boni nomen . Praetermissis Palla vicini rationibus Contra istos , ello haec una pro cunctis , quod teste Apostolo

illa Deus ipse praestet abunde ad fruendum , scilicet is Domino, ut alibi dicit idem Apostolus 3 , quod, saepius

observante S. Augultino 6 , est ita frui delectatione terrena, ut ea reserat ut ad finem ultimum , veram vitam, beatitatem aeternam , quae eodem definiente S. Doctore est bonum illud

hominis, quo non est aliquid melius, quo pervenire homo p t, ct quod non amittit invitur . De alterutra vel de utraque bonitate, honesta scilicet vel delectabili intelligendus est S. Thomas, 8 ubi dicit, bonum importare habitudinem caunia finalis .i63. Obii

157쪽

I6ῖ. Objicitur . S.. Ambro lius dicit bonum non esse , sed potius incommodum, quod i) ad delectationem praefentis pertinet, honumque statuit nibit omnino esse, nisi quod deeeat, o honestam sit: ergo bonum non dicitur proprie de bono delectabili saltem praesentis vitae . Resp. COnC. antecedens , ct dist. Consequens: bonum non dicitur proprie de bono delectabili praesentis vitae in sensu mystico S. Ambrosii, qui est & aliorum Sanctorum, concedo , aliter nego consequentiam . Sensum mysticum apertissime sequitur ibi S. Doctor, cum dicat se rem istam definire fu-δurorum magis quam praesentium formula , & quatenus ad

visae aeternas prosit gratiam .

6 . Secunda propositionis pars , pro qua est S. Thomas affirmans, ca) bonum ster prius praedieatur dehoneso , ct δε- eundario de delectabili, sic probatur . Bonum primario dicitur de illo bono , quod potest esse ultimus terminus appetitus

Naturae rationalis, quae juxta rectam rationem moveatur, secundario vero dicitur de illo bono , quod non potest esse ultimus terminus appetitus naturae, quae juxta rectam rationem moveatur. Sed bonum honelium moraliter poteli esse ultimus terminus appetitus naturae, quae juxta rectam rationem moveatur, non vero bonum delectabile: ergo bonum primario dicitur de bono honesto moraliter, secundario vero de bono delectabili.

Minoris secunda pars probatur primo contra Epi Cureos sic . Illud bonum pote it esse ultimus terminus appetitus natu Tae , quae juxta rationem' moveatur, quod non est bonum pri- . ans eam bono illo , cujus sola natura rationalis Capax est. &Cujus prosequutione distinguitur ipsus appetitus ab appς titubrutorum et sed solum bonum honelium moraliter eli bonum. Cuius sola natura rationalis Capax est , & cujus prosequutione distinguitur ipsius appetitus ab appetitu brutorum: ergo. De- Claratur magis argumentum hoc pacto . Appetere aliquid Propter delectatione in vel sentibilem, vel quae ad sensibilem reducatur, est appetere more Brutorum, deficiendo ab usu rectae rationis, quae tibi procuret bonum rationalis operationis, quae

158쪽

quae est honum moraliter honestum; ci) propter operationes enim ins Iutor naturae delectationes sentiles) apposuit, ut o servat S. Thomas , ct non contra instituit Operationes prompter sensilem delectationem , quod etiam feri non potuisse suadet S. Doctor, quia inquit a J Delectatio eoinuit in qu

dam quietatione voluntatis e quod autem voluntas in aliquo , qui et et ur, non es nis propter bonitatem ejus , in quo quiexatur : ergo bonum delectabile non solum in sensu Epicureorum , sed in nullo sensu poteli esse ultimus terminus appetistus rationalis . Confirmatur argumentum ex S. Augustino . qui enumeratis variis bonis in genere boni delectabilis dicit, s)peceacum admittitur , dum immoderata in isa inelia natione , cum extrema bona sint, meliora 9 fumma bona de feruntur, tu Domine Deus noser, Ueritas Laa Lex tua. Quare alibi inculcat,ta Homo rerum mortalium di fluentium

nihil diligat , nihil per se appetendum putet, sed ad visae ha-

jus atque officiorum necessitatem, quantum si es usurpet Meum iis modesta , non amantis assectu . 65. Eadem minoris pars probanda secundo est contra illos, qui Gaudium, quod est delectationis species volunt e se praecipuum finem naturae rationalis . Hos jam redarguit allata nuper S. Thomae ratio , quod, cum ideo aliquid natura rationali afferat gaudium , quia ipsi bonum est , non vicem versa ideo bonum sit, 'quia affert gaudium , nequit gaudium. esse praecipuus illius finis. Cujus rationis vis sic magis exponitur. Illud bonum potest esse ultimus terminus naturae rationalis , ad quod acquirendum urget appetitus rationalis dAtqui gaudium non est actus appetitus rationalis urgens ad acquirendum ullum bonum, sed est actus,qui sgnificat bonum jam acquisitum : ergo gaudium nequit este ultimus terminus appetitus rationalis. Rursus sic arguitur. IIlud bonum potest esse ultimus terminus naturae rationalis, quod convenit illi iplius quodammodo parti , per quam est sormaliter rationa Iis: sed per in- . telle

. . . .

159쪽

tellectum natura rationalis est forinaliter rationalis , non vero per appetitum, qui ut intelligatur rationalis, intelligi debet directus a ratione , a qua proinde per quamdam quati denominationem dicitur rationalis: ergo illud bonum potesti eme ultimus terminus naturae rationalis , quod convenit im tellectui, non quod convenit appetitui: Atqui intellectui proeut distinguitur a natura, & ab ipsius appetitu non Convenit eselectatio: haec enim signis Cat quietem appetitus: ergo. 166. I. objicitur. Non est uni versaliter verum, ideo naturam rationalem de aliquo dele flari, quia illud est bonum rergo hoc modo non suadetur delectationem non e se bonum majus omni alio bono . Probatur antecedens. Si illud esset universaliter verum, iam dicendum esset famem ct vulnera esse hominibus hona; Nam delectamur sentientes fame nos Pungi, ct contra tristamur , si statis temporibus haec a nobis non sentiatur. Similiter sicuti qui tactu etiam vehementi ferri & ignis in brachio vel crure, animadvertit se non aia fici , luget tamquam de emortuis membris, ita Contrario modo, qui illis Commovetur, se habet : sed ridiculum est dicere famem & vulnera esse homini bonae ergo illud non est

universaliter verum.

Resp. nego ante edens. Ad probationem nego majorem, quam ratio allata non suadet , quandoquidem dele statio illa, quam experimur ex fame & vulnere in objectis circumstantiis, non habet pro suo objecto famem , sed persuasionem ex aliis utique molestis sensationibus quasi erumpentem de bono corporis habitu , in quo versamur . 167. II. objicitur. Illud est bonum primarium, quod est bonum, quo possesso natura rationalis quiescit: Sed bonum duo po ssesso natura rationalis quiescit, estgaudium: ergo gauium est bonum primarium . Resp. Conc. maj. & nego minorem; Nam imprimis hi termini bonum , quo possesso natura rationalis quiescit , est Saudium, videntur Continere quamdam Contradiistionem ἔGaudium enim nequit intelligi, nisi affectus quidam circa b

num po se IIum : ergo ante gaudium intelligitur jam possiesso boni: ergo gaudium nequit esse eius possessio, sive ut ajunt, finis quo. Prae-

160쪽

vraeterea natura rationalis appetit , quod sibi magi geton venit.: magis autem sibi convenit operatio moraliter homesta respondens yntellectui, quam gaudium , quod pertinet ad voluntatem , sive ad filum appetitum rationalem; Nam per operationem propriam iret ellectus, ut per claram honi obje stivi cognitionem, intellectus seipsum limitem illi vitaliter & intentionaliter reddons, se & totam naturam , cujus est potentia , in ipsum expetitum bonum quodam modo transisfformat e gaudium vero, quod non est nili inclinatio quae data Maturae in honum, non acquirit hujusmodi cum bono limilitudinem , ct quasi in illud transformationem e ergo natura rationalis magis appetit operationem moraliter honestam, quam gaudium . Hinc doctrina illa profluit, quam non semel statuit Aristoteles ad felicitatem pertinere contemplis tricem sapientiam , seu illas cognitiones, quae non ordinam

tur ad bonam a se diversum, cujusmodi sunt in disciplinis actuosis seu praeticis, sed illas , quae sibi satis sint, cujus. modi sunt in disciplinis mere speculativis i 68. III. Objicitur. Semoto gaudio , ct concessa scientia quantumvis recondita, naturam rationalem non posse esse beatam , suadent damnati Daemones , quibus quaevis fortasse Philosophiae mysteria aperta sunt: ergo gaudium est bonum uni Cum primarium , & caeterorum Enis . Resp. dist. antecedens . Concessa est Damnatis scientia, quam expetunt vehementer , illa scilicet sita in uisione intuitiva Dei , nego antecedens .: alia, sciliCet naturalis, ConC. antecedens . vel omitto , & nego consequentiam . Infelicitas naturae rationalis habetur necessario , deficiente

possessione boni illius , quod appetit , sicut accidit i

Damnatis m

i 69. IV. Obiicitur. Ita se habet bonum respectit felicitatis, sicuti se habet malum respeetu infelicitatis e sed respectu infelicitatis, malum quo , est solus dolor; Hic enim est ipsa possesso mali. caetera autem mala, ut paupertas, igno rantia , morbi , sunt maum quod, cum infelicitatem non inserant , ni si dolor accedat, ergo respectu etiam felicitatis.

isonum quo, scilicet posses quis eli felix, est sola delectatio .s Resp.