장음표시 사용
41쪽
De Bono delectabili. 23. D Onum delectabile significat id , quod est conve-I niens naturae cognoscenti , quia illi affert delectationem , hoc est quietem quamdam sui appetitus Conjunctam Cum experimentali suavitate. Bonitas igitur deleetabili. tat is signiscat convenientiam , quam habet aliquid respectu naturae cogno entis , quia illi assert delectationem . De linitio est i ommuniter recepta , quia hanc nobis hujus bonitatis
ideam ingerunt Philosophi cum Aristotele ,& Theologi cum S. Thoma . si et . Busserius loco supra q. ai. citato definivit bonum delectabile esse id , quod confert ad quietem substantiae intellectualis, sed perbrevem. At Contra hanc valet primo, quod rem explicat per essectum , non per ipsius formalem ra tionem. Rursus contra eamdem est, quod limitat bonum dei ctabile ad solam naturam intellectualem, Cum juxta S. Au gustinum extendi possit ad naturam quovis modo Cognosten
tem e ca) Frui , inquit , eibo ct qualibet eorporali voluptate non adeo absurde existimantur bestiae. Quin immo haec elisententia Communiter recepta non solum a vulgo, sed ab ipsis et i, am Philosophis , qui pro certo habentes brut 3 subjici doloribus , consequenter non dubitant delectatio nem etiam posse experiri. Iidem praeterea , ubi agunt de Τemperantia , statuunt illam versari Circa delectationes, quae ex gustu 2 tactu proveniunt, quae , ut ait Ar illo teles , ca teris quoque animalibus eommunes sunt, fervile ueo, id , ac ferinae habentur; serviles quidem, quia, ut jam
olim explicavit Plato, illas dolor hoc est molesta aliqua
42쪽
dolorem ex dieiis sequuntur . Nec ulli sunt, qui his Contradicant , nisi Cartesiani, qui dictitant bruta esse pura aut O
as. Illud quidem verum est , quod non solum qualitas , sed etiam numerus bonorum in linea solius etiam delectatio nis sensibilis , quibus homo Capax est, se habet ad numerum
illorum, quae brutis convenire possunt in ratione maximi ad minimum . Quod sic cum Palla vicino I) demonstratur . Delectationes sensibiles sunt, quae ex quinque sensibus originem ducunt: sed ex gustu & tacitu majorem voluptatum Copiam trahit homo, quam brutum , tum quia in homine argutiores sunt hi sensus, tum quia per usum rationis homo potest arti scio se removere , quae his sensibus ossiciunt, & stis diose pro- Curare, quae iisdem blandiuntur: Ex visu autem auditu &odoratu plures quidem haurit homo voluptates , nullam vero, aut vix aliquam bruta , ita ut 2 hominum esse tantum propriae videantur, inquit Gellius . Homines certe tam miri h Ce oblectantur in conspi Ciendis tabulis , signis, aulaeis, Viridariis, fontibus sive aqueis, sive igneis , aedibus magnificis , S quibusvis machinamentis , ut hinc natae sint Pictura , Sculptura, Hydraulica , Pyrotechnia , Architectura , Caeteraeque artes. Quid quod ipsos pueros videmus ita specta Culis recreari, ut dilationem etiam Cibi non aegre patiantur . R delectationem oculorum praeferant aperte illi guttus, inoquo videas jam luculentum te itimonium animae, quae in ipsis
est rationalis. At Bruta nihil horum Curant, neC magis laeta sunt in regio conclavi, quam in sordido stabulo . Rursus homines sedulo intendunt concentibus , Si plaudentes aC frequentes Convolant ad theatra, ct gestiunt in symphoniis modulatissimis: & non pauci ita impotenter Cantus voluptate Capiuntur, ut non inscite Socrates apud Platonem Phaedro narraverit fabulosam illam cicadarum originem ex hominibus quibusdam , qui edocti cantum a Musis , dum in illo toti sunt 3 cibum potumque negligunc. imprudenterque pereuut .
At in Brutis nihil simile unquam observamus , S excepIis C et aulis
43쪽
avibus, quae indulgent certis sibi propriis cantibus, alia vel
muta omnino sunt, ut pisces uni versi praeter marinum, quem appellant vitulum , qui extra aquas ululatus quosdam edit, vel inconditos dumtaxat sonos emittunt. nullo autem alieno cantu aut voce gaudent: & si quando ad voces aliquas signa laetitiae exhibent, ut canis ad vocem heri advenientis , vel Leo ad vocem bovis. quod est exemplum Aristotelis citato loco, Non illius , inquit. voce, sed esu iactatur , ex voce autem prope eum esse eum senserit, ea videtur oblectari. Certe aeque inter sabulas habemus fixa ab Amphionis Cantu attracta , ac
feras ad illum Orphei ct Arionis Con Currentes. Homines tandem odoribus etiam delectantur, ex quo factum est, ut sint artes aliquae, quae CirCa hos Componendos versantur , quae quidem sunt longe minores numero iis, quae officio aliorum sensuum mancipantur , quia olfactus minus , quam Caeteri se sus ad vitae nostrae conservationem ,& felicitatem Concurrit. Al Bruta nullum propter se odorem expetere apparent, sed Propter gultum aut tactum .
26. Bonum delectabile dividitur in sensile , & intellectuale . Primum addit definitioni boni delectabilis in genere respectum ad solum appetitum sensitivum: secundum vero ad solum appetitum rationalem. Bona delectabilia sensilia, quae praecipua sunt, ad gullum & tactum pertinent ex nuper dictis. Intellectualia vero sunt virtutes intellectuales & morales, ut
Cognitiones verae,& operationes moraliter bonae. Cum in homine, utpote qui Conltat ex Corpore S anima rationali, reperiatur uterque appetitus sensitivus & rationalis , ipse utriusque delectabilis boni capax est. In purum autem spiritum non cadit nisi bonum delectabile intellectuale, quin tamen proinde inferior sit conditio entis pure spiritualis , quam Compo siti ex spiritu & corpore , quali primum ex uno tantum sonte minorem , secundum vero ex duplici Cumulatiorem hauriat delectationem e quin immo hoc ipsum non posse sensibiliter oblectari, ad naturae spiritualis perfectionem , & majorem ipsius felicitatem pertinere inserius ostendam . Illud ulterius adverti debet, utrunque bonum delectabile, tam sensile quam intellectuale , praescindere ab honestate s
44쪽
morali, cum qua possunt esse vel Conjuncta vel divisa . Ac bonum quidem delectabile intellectuale Conjunctum revera est cum quovis bono moraliter honesto; nam ut suo loco patebit, nullum bonum moraliter honestum sejunctum est a delectatione : Idem autem bonum delectabile, Cadens etiam in solam naturam pure intellectualem , sed capacem errandi sejunctum esse posse ab honestate morali patet in Angelis , qui pecca verunt. De bono autem delectabili sensili manifestum magis est illum unitum else posse, aut divisum a bono honesto. Pro- Pter quam Caussam , quod mutuo non se includant haec duo boni membra . hone itum S delectabile etiam generice sumin ptum pro intellectuali &sensibili, bona & opportuna est illorum communiter ass gnata divisio . 27. Utrumque bonum sensibile & intellectuale di viditur in objecti vum & formale . Atque objecti vum quidem est id , quod in se tale eit, ut possit afferre delectationem : formale vero est ipsam et delectatio , quam actu natura Cognoscitiva experitur . Porro delectatio formalis , quae eli rationalis , proprie appellatur Gaudium , ut notat Palla vicinus ci) : Uoluptas vero dicitur illa, quae est sentilis. De hac est illud S. Auguitini. quod notionem huius boni per convenientiam bene assignari confirmat, 2 Iuaere in eorporis voluptate , quid xeneat. nihil aliud inpeuies , quam eonvenientiam ; Nam si re-λHentia pariunt dolorem , eonvenientia pariunt voluptatem . Suo loco planum erit jure diltingui bonum delectabile in objectivum & formale , & jure pariter ex usu quodam Communi utrumque conjunctim venire sub nomine boni delectabilis. ARTICUL Us IX. De Bono utili. a 3. D Onum utile significat id, quod est conveniensi a naturae cognoscitiva: . propterea quod Confert ad obtinendum aliquem finem ab ipsa intentum . Hae C Certe est potior definitio , quam illa Bumerii, qui bonum utile di- Cit
45쪽
cit esse illud, quod Confert ad quietem, sed non perennem substantiae intellectualis; contra quam habet locum primo, quod haec definitio explicet bonum utile per ipsus essectum quemdam , non Per rationem ipti intrinsecam. quae hujus es-fectus est Causa. Secundo, quod juxta illam utile dici solum possit respectu naturae intellectualis , Cum tamen inveniamus ab Authoribus acCurate etiam loquentibus dici pariter re spectu naturae Brutorum , so quibus , ut scriptum est. non est intellectus . Certe S. Thomas de Brutis sic loquitur: sa Necesse es animali, ut quaerat aliqua vel fugiat non solum quia fiant convenientis . vel nou convenientia adsentiendum, sed etiam propter aliquar alias commoditates , sive nocumenta . Sie ut avis colligis paleam , non quia delectat fusum,fed quia es utilis ad nidificandum . Necesserium es ergo, animal quod percipiat hujusmodi intentiones , quas non percipit fensus exterior . Hin C admittit ipse in Brutis sensum illum internum , qui a Peripateticis, quorum ipse doctrina utitur hoc loco. vocatur 2Eitimativa, ct dicitur elIe organum quod eam , eui, inquit, Medici singuant mediam partem evitis .
Equidem nun C non quaero,quonam modo expli Candae lint operationes illae frequentes in Brutis, quae arguunt intendi etiam
ab illis aliquem finem , ct cognosci bonum utile ad illum, sed
in recepta tantummodo sgnificatione hujus nominis utile sisto , quam dico illos etiam , qui accurate loquuntur, non limitare ad solam naturam intellectualem , ut authoritas San et i Thomae, adeoque omnium qui illi adhaerent, demonstrat. 29. Solus obliare videtur S. Augultinus, qui utilis nomen derivat a verbo utor, in Cujus notione vult Conlineri r tiΟ-nem seu intelligentiam . Quare , c3 uti , inquit, aliqua re non potes nisi animal, quod rationis es particeps. Seire namque quo quidque referendum t, non datum es rationis expertibus , sed neque isses rationalibus fluuis. Nee uti qui uepotes ea re , quσ quo referendassi nescit, nec gusque stotes scire, ut sapiens . Verum re penitus inspecta in objectis ver bis habetur dumtaxat verbum uti in sua significatione includere
46쪽
dere usum rationis , quae deest brutis, & ab hoc de rivari nomen utile : quibus omnibus admissis non sequitur, quod utile proprie dici non possit respectu Brutorum; Quoti es enim accidit , ut nomina nihil habeant eius signification is, quae reperitur in eorum radicibus t Elimologia tamen proposita a S. Doctore facit , ut observemus hoc nomen utile significare etiam id , quo quis utatur . non quidem illud ordinando ad aliquid aliud, sed eo perfruendo. In hoc sensu bona etiam honestum & delectabile sunt utilia , quin immo maxime utilia, cum ideo haec Consequi tantopere Curemus, ut iis hoc modo, scilicet fruendo utamur, non ut aliis illorum usum tradamus. Toto proinde coelo diversa apparet secunda haec significatio hujus nominis utile a prima illa , perquam bonum utile distinguitur ab honesto S delectabili, & ex qua sequitur, ut quod elt honestum, aut delectabile dicatur esse inutile; quemadmodum reapse loquuntur aliqui Authores, tribuentes feliCitati, quae certe est bonum honestum aut delectabile, aut utrumque limul, attributum inutilis. Sic Palla vicinus. ci Animum , inquit, filenas explet alis ipsa Fbi es: ergo opus es eam esse inutiIeis; Et si tamen habens prae oculis se rundam illam utilis significationem , quae non est aliena a Commmuni loquendi modo, & usum ejusdem rei, non vero ejusdem ordinationem importat, statim addit, hoe es non ordinacam ad aliud bovum.
De Bonis homini propriis .go. Donum honestum delectabile & utile dividitur relis spectu hominum in bonum temporale & a leris num . ab Temporalia sunt, sic S. Augustinus. flus, subdausantia. honor caetera vitae hujus,tibi peregrinumum interna sunt primum ipsa vita aeterna ; incorrusLio immortalitas carnis animae iocietas Angelorum , civitas earlestis, dignitas indesciens , Pater Patria, ille sine morte . illa flueBose . In bonis temporalibus non opus est meminisse de illis, quae jam praeteriurunt; Nam nostra amplius non sunt, nec de
47쪽
futuris, quia nostra adhuc non sunt . Restant igitur nobis inter bona temporalia illa solum, quae praesentia sunt. Fuit quidem Seneca , qui vocavit si) sultum , qui non ct in praeteritis bonis aequiescit, ct ea judicat eertiora , quae abierunt, quia de illis ne desinant, non es timendum . Verum ha C di cere, inquit Palla vicinus sa) in hoc Senecam impugnans, idemeli ac Contendere , ut quis Credat magis jucundum esse pala ro amarum, quam dulCe, si ve opponere se sensui,& experiei tiae Communi , quae certos nos reddit bona ipsa, quibus a Rujucunde fruimur , aspergi amaritie, si cogitemus illa Caduca esse , & ocytis transitura . Rursus si ideo, quae praeterierunt , adhuc bona sunt, quia non timendum ne desinant : ergo bo na , quibus in praesenti fruimur , certiora bona sunt, immo
unice bona sunt, tum quia sunt , nec de illis dicitur , quod desierint: tum quia timeri poteth de .illis , ne quod accidit prarieritis, desinant. 3 1. Omissis bonis aeternis, de quibus, quae humani'us haberi pote it enarratio S descriptio videri poteli apud S.Thomam ct Theologos ,& alios sacros Authores , ut Bellarminum ), ct Annibalem Marchetium s5 , honum temporale proprium homini dividitur in bonum Commune , ct pri- atum . Commune est, quod convenit Reipublicae . seu quod conducit ad illam conservandam S perficiendam : Privatum Contra, quod Convenit singulis in particulari hominibus. Homo, qui praeferat honum privatum communi deficit ab honestate morali, quando tamen utrumque bonum sit ejusdem saltem ordinis , & multo magis ti bonum publicum sit ordinis superioris ; Nam G eburitas, ex S. Thoma, ordiuem habet , di plus debet dii gere bonum eommune multorum, fusmisonam privatum unius. Cujus ratio ulterior est, quia bonum Commune eit bonum totius, privatum vero est bonum partis: ergo sicuti totum est majus sua parte, ita bonum totius m a ius est bono partis , adeoque praeferendum . Hinc statuunt. Scsuadent Theologi , ut Anto ine, etiam leges humanas utpote
48쪽
p te tendentes essent i alii er in bonum commune, posse per se obligare eum periculo ct damno etiam visae. Sio Duκ potes obligare milites ad tersandam sationem , vel irruendum is
Boses eum ceris mortis periculo . At si bonum privatum sit ordinis sit perioris illo, quum habet bonum publicum, non solum non deficit ab honestate morali. qui bonum suum praemfert bono publico , sed tunc potius deficeret, vel ut melius dicam stulte ageret, quando aliter se gereret. HinC tamquam furiosi habili sint illi , qui vitam suam morti exponebant ad barbaram & inanem inspectantis populi voluptatem in spe aculis gladiatoriis, quae proinde jure omnes boni,& expresese S.Cyprianus a , reprehenderunt , Sexecrati sunt. 32. Bonum tam Commune, quam privatum dividitur in honum intrinsecum , cujus duo sunt membra, bonum animae,& bonum Corporis: & bonum extrinsecum , quod etiam dicitur bonum fortunae . Divisio est communis post Aristotelem a) . eainque cadere in triplex boni genus, honestum , delectabile, & utile con siderant i patebit . Stoici Congruenter ad ea , quae supra sq. Io. etiam dieta sunt , in bonis hominis
solos a Rus virtutis numerabant, reliqua Omnia negabant esse
bona. Ita horum alumnus Seneca sepe inculcat , 3 Nihiles bonum , nisi quod honesium est , ct in eamdem conclusionem
desinit decima Iuvenalis Satyra . At melius referente Tullio , Peripatetici, nee multo veteres Academici, bona animi vOCarunt maxima, illa corporis media, reliqua vero infima. Inter bona animi, seu maxima sunt ingenium, eruditio, scientia ,&omnis virtus moralis ; ad quorum classum reduci debent illa, quae indivisim sunt bona animi st Corporis; pi isterea quod animus potiorem ipsorum partem Obtinet , ut inguae Charis , & eloquentia. Inter bona Corporis seu media Tullius s) numerat valetudinem , vires, velocitatem , put chritudinem . In bonis tandem infimis cx eodem habent lo-Cum , honor, pecunia, a uitas , geuus , amici, patris , poLen-ςia . Hae Certe appellatio, atque partitio opportuna est, Nam ui ait S. Thomas, 6 exteriora bona ordiuantur ad ea, quσ
49쪽
sunt eo oris, ea vero quae sunt corporis ad ea, quae animae. Ergo bona anim ae sunt ceu finis, ct bona corporis, ceu medium magis immediatum ad hujusmodi finem, quam bona externa, ct aestimabilius Certe est, quod habet rationem finis, quam id, quod habet rationem medii.
S. Augustinus simili modo loquutus est i , sed ipse
optimo jure inter bona animae invenit aliqua, quae nolit Collocari, nisi inter bona media; Nam maxima bona hominis vocat illa, quae in se considerata inveniuntur elle semper bona moraliter honesta, si ve illa, quibus homo recte vivit ,&nunquam male. Hujusmodi sunt aetiis virtutis , quibus insit meritum vitae aeternae. Media dicit illa, quae in se considerata inveniuntur solum bona naturaliter honesta , necellaria tamen ad bonum moraliter honestum , sive illa. sine quibus nemo quidem potest recte vivere, sed non semper cum illis recte vivit, tales sunt potentiae animae. Prima bon3, ut alibi idem docet a talia sunt, ut faciant hominem bonum formaliter. Secunda vero sunt bona, unde qnis fiat sic honus. Minima tandem dicit illa, quae in se Considerata inveniuntur quidem bona naturaliter honesta, sed nullo modo necelsaria ad bonum moraliter honestum , cujusmodi sunt bona corporis , ct res omnes nobis externae, ut pe Cunia , argentum s au
rum , praedia , domus, mancipia , pompa saeculi, honor volat icus, ct periturus: Quae esse bona minima, contra illos qui apud Plutarchum 3 paupertas em maximum malum censent, ut ejus vitandae gratia de faxis G in mare se praee pisare homo debeat, non solum plane suadetur ex ratione iam
dicta, sed etiam ex eo, quod ea jam pertinent ad objecturi mali moralis, semel quod quis illis abutatur, vel eadem GDnstituat finem ultimum suae appetitionis, ut jam Plato docuit apud Alcinoum , & Theologi Morales plane demonstrant agentes de Uitiis Capitalibus . Quare idem Augustinus dixit, sa) in illis est e sellacem favitatem, o infructuosum laborem , O perpetuum timorem, o periculo is sublimis
50쪽
tam. Quas illoriim proprie rates eloquenter ex ponunt Pallavicinus in sua Arte Perfectionis i , & Annibal Marchetius in suo, de Terrena Beatitudine , tractatu a). Deus autem ipse non solum restatur, cum Ecclesiasticus ab ipso libri principio. eo inspirante, omnia haec bona appellet Uanitatem Oanitatum , res scilicet otiose se habentes ad finem , qui ab homine quaeritur, feli Citatem suam, quae est notio vani Observante Melchiore Cano c3 , sed quotidie etiam suadet, cum ea, ut saepe dicit S. Augustinus , propterea Largia-
cur etiam mσlis , ne maguum bonum videantur bovis . ARTICU Lus XI.
De fluitate hominum naturali . 3 . D Onum tandem tam commune, quam privatum, ci I quidem temporale, & rursus de ordine naturali, non enim hic loquar de bono ordinis supernaturalis,di viditur in illud, quod habet rationem medii ad alia bona ulteriora, ct illud, quod habet rationem finis omnium bonorum, quod dum possideatur,dicitur felicitas:quae est,aut privata,hOC est singulorum hominum seorsim ab aliis, aut publica, hoc est plurium simul sumptorum , ut integrae nationis . Felicitas haec privata definiri potest, possesso talis bonorum cumuli, qui maxime homini convenit, in eo permanens pro suae mortalitAtis Comditione . Et simili modo definiri potest smilis felicitas publica. Alii, ut Palla vicinus s) illam definiunt esse statum Omnium maxime optabilem homini mortali. Sed haec des-nitio est per effectu m quemdam hujusmodi felicitatis, non
per formalem ipsus rationem . Alii demum, quin declaren I, quam animo informaverint notionem , audito hoc nomine felicitas naturalis hominis in hac vita, nolunt tamquam d re Chimaerica ullam haberi disquisitionem . Fortasse hi nomine felicitatis humanae intelligunt vel Paradisum terre-D a strem,