Theologia Germanica in qua continentur articuli de fide, Euangelio, virtutibus et sacramentis quorum materiam iam nostra tempestate controuerti solet Bertoldus episcopus olim Chiemensis

181쪽

eontimae necessitatum ecante missio, lentam semper inculpandum, etiamsi hoino omnibus uiribus suis bene agere coanetar. Praeterea ponunt,diuinam gratia nullatenus posse obtineri precibus :n homin bas concedi: niti illis quibus deus ultro lauet ec concedit gratiam, tam cito non interpellatusinexoratus ac si deus sit; dominus taburnus et personarum accep. tor. Hoc falso dogmate quilibet peccator studet se excusare oc suam culpam transes erre in deum peccare ipsitim cogentem: de quo supra xxctf.xij. E contra omnes catlaolici patres concludut ait dicunt hos, minis arbitrium non semper nec in omnibus esse culpabile, sed posse erga deum

taliter inclinari ut ab eo mediante diurno auxilio, gratia gratum faciens impetretur

Ad hoc pleras testimonia lacra accomo, dantur: quorum aliqua adducam. Imprimis publicanus sito arbitrio Sc dei auxilio sponte in templum ascendit: pectus luditati dixit: deus propitius esto mihi peccatori: hiis uel bis non peccauit sed impetrauit gratiam iustificantem, teste domino. descenderit iustificatus in domum sua. Similiter prodigus filius ad patrem re . uersurus,statim gratiam meruit: nec peccauit. Alioquin Iohannes Baptista docuisset uiam peccandi quando peccatoribus, in des indignatione adhuc existentibus,

Praecepit agere poenitentiam re parare ii iam domini. Imo ipse Christiis imp suisset peccandi necesssitatem peccatori. bus gratia dei destitutis dices: Nisi poenitentia habueritis oes stibilis. Si ergo peccator,I Neniente gra admonittis,mum arbitrium ad deum uertit, it pote ad poeni. tentia se praeparat: profecto ipsum deus adiuuat in gratia gratum faciente acqui. rendae qua dignam agit poenitentiam. Insupergratia nuncupatur gratiam D. ciens eo thominem deo gratum facit ecreconciliat: n5 autem conceditur inuito.

Ipsa crescit& atigmentatur indies qua, diu homo est boris uoluntatis: quem etiaiustificat eius, opera facit meritoria: A. se denso mercedem artems beatitudi. nis di hominem ultra suam naturam e

tollit. Gratia uero naturae gratis data gratia praeueniens impenduntur lio inolenti ec inscio. Caeterae uero gratia nempe cdcomitans di gratum saetcns ac etiam subsequens, conceduntur homini beneuolenti non inuito. Huius exempluhabemus in Paulo qui inicio nec si de nec amore assecit Christum: spirans adhuc minarum S c dis in discipulos domini:

Pwut nonnullos ex eis ad mortem ipse condemnauit. Nihilominus praeuenientegratia tactus oc coelesti luce circumici, iuri ius est: utpote cum gencialis diuisis influxas qui omnibus homnibus occulte prs

sto est Paulo manifeste apparuit di ipsa

admonuit.Qui mox eadem in terram,id

est in seruilem hulle timore: prsu ine graiia acceptata: uoce domini audiuit eccum dei auxilio gratiam gratum iaciente

in se fluere sponte permisit. Quo insiliale

timorem deuenit: se praeparauit sua luoluntatem diuinae subieci .dicens: m. neruomine ud me uis sacere incontinenti do in M. minus Paulo auxit gratiam diiussit ut surgeret ec ivederetur ciuitatem, nempe ecclesiam ducturam quid eum oporteat facere. Hic nota auctorstatem ecclesiae, praecipue prae identium ecclesiasticoluet:

uorum doctrinae N p aeceptis parere

aulus iussus est. Qui deinde auxiliantegratia subsequente a deo copiosam gratiam gratum facientem acquisiuit: mari me praedicando& abundani ius aliis ominibus laborando: prout ipse fateturi. No γε in

ego autem stet soliis sed gratia dei larib

principalis,mecum latast cum coopera, triclaborauit& bona opera perfecit.Eco

ceu clare hac Pauli sententia Spirituit an eius innuit: qualiter deus suam oratiam impendit &bona opera persicis,lioero hominis arbitrio cooperante.

inobrem gratiam gratum laesentem s.consequitur nemo contra uoluntate nec

qui ab ea excidit, nisi praua uoluntate

sua aut crassa negluentia. I ms temera 2ueera. ria uoluntate dominum negauii quo ce cidit a gratia illa: nihilominus ei deus pre inis uenientem porrexit grati a a peccato res

surgendi: quamcito hac gratia dominos respexit

182쪽

respexit Petrum pse recordatus est uer hi domini ec sponte exiuin hoc est, in se

reuerius respuit, propria Unoscens rea

tum quem amare defleuit cic se per hanc copi iactionem praeparauit ad recupera,rionem grauargratum facientis: quae liberii Petri arbitriu ulterius rependo ad digiasturuis nam Poenitentiam direxit. Proculdubiorix eandem oratiam obtinuisi a ludasciueml Arimatia praecurrenti admo, nuit ad reminiscendum re reuertendum. Quippe contritioneta uecordia ac peccati recordatione assiciebatur, profitens se adi ibim peccasse trade so sanguine iustu. Attame' ase proiecit argenteos uid licet praeue niente gratiam admonitioni N abistiscet in desperation non acceptando gratiam

ratum sacientem noῖ iubaerendo gratis

accurenti: sed sua uoluntate a deo aueras se suspendit laqueo: si dubolus ipsum

catenauit Nabduxit in tentationem. Cui quidem in principio Iudas non restiterat auariciae oc propriae uoluntati indui,st: a domino igitur de iustus est.Huius modi malas tentationes reuincendi doctrinam sanam praebent dii nempe ut allii das paruulos tuos ad petram. Christum cuius pallione recolas ae post eum cruce tuam pauenter baiules: carne insuper tua castigare studeas tem in bonis operi seis deso exerceas: ocium deuites se primis tentationa motibus obst nec ipia ii luptatiita ea Posthacfirmiter sperare

Potes etiamsi peccato mortali lapsus,in tiam des anai: eris: nihilominus eandem gratiam auxilio diuino tua conuersio, ne quae a tua pendet uoluntatorecuperare erisper poenitentia oc bonam opes rationem: quam gratia gratus aciens operatur cum tuo libero arbitrio: hoc dumtaxat attento, ut diuinae gratiae accomodeside arbitrium tant initi umentu: si deus hona perscit ora alia tollit seni etiam con

ira te nec iure y ius latam: per Hiere, inium ano pol uiari Si poenit am egeri gens illaa mala sito agam ac ego itentia super malo quod cogitaui ut facere ei. At homo ex seipso ad gratiarenitendi Peruenireneat nec inea Persicci estis

comitante ae subsequente gra dei ussema dignat liberii arbitriui te regere ecfouere. in quatu se rini sinit oc soniosi ae s Quis gratia gratii iacienteν cipiti m

mereri non ualeat quio: disponi tamen potest adeande gratiam ut in se respitae.1 Qquemadmodii maculatuspeculu politur ut in eo solis spudor lucidior irradiat ita oc libes arbitrium est materiale subierium ec imago, ubi deus in suisoperibus sulgere dignatur: concessit igitur homini liberum arbitrium ut se libere conuertat ad deum qui se riusus gratiose conuertit ad homin quatenus is idoneus5 gratiae capax reperit.Deus dem suam gratia unicust protendit sed eandem solis nisvolis,non inuitis impendit. Nam si huius. modi gratiam 5c misericordiam inuitis ecineptis in quibus obex manet passim im Partiretur,obviareisuae iustitiae: cuius sententia est oes re singulos peccatores esse Puniendo Vnus denis hoest altero diui gratiae capaciocquippe bapti fatus ur

mirmatus uel ordinatus, occasione sui

status uel officii, apti or est ad gratiam se scipiendam stilli qui eisdesacramentis suiu is niti. Quocirca Paulus Timotheo

ceu ordinato,comisit: Noli neglige. 3Tiis. re gratiam quae inreest quae data est tibi Per prophetia cum impossit e manuum presbyteri. Ite ν admoneo te ut resuscites esse igratiam dei quaeest in te per unpositione

manuum mea N. Pluribus insuper locis Apostoliadministrauerunt gratiam diui nam impositionemanuum,nempe episcopali conlecratione. Cuiui Christus re ius ecclesia sacramciuainstituerit ad salute oti hominu praeterito r, pi senti si ecfuturos nemo igit dubitet, quina manus sacerdotu,inficiamento applicatione ilis a buiusmodi sacramenia ordinate recipiunt,gra gratia saries conserat ta hodie ψ olim Nectamennon baptisati sunt omnino exortes grae diuti Vicissim pueri ibam ii uel ordinat id natione icuri sit in rem Jalijh is sacramentis carent

f Ad c5sequedu huiusmodi gratia echonu intrinsecuregim est subieques du

183쪽

pramenientisvinae lassuenili edes

m a uat ante ianua hominis: eius coscientiam pulsando cum terrore excitandoadu, morem seriail au insuper debes dicta pulsum audire libera uoluntate ianua tuae mentis uersus deum aperire ecprae, uenienti gratiae aditum presbosillico succedit tia cocomitans Eciuuans libera arbitrium coaptari ad consecutione gra. tiae gratum ficientis. Esiquos tibi uite, riori adiumento: quo plurestinam postineram nanciscaris gratia In quibus tagulis sponte ac scduloobseruanda est dota sorma: utpote contritio ec consessio in enstentia.Similiter in reliquis sacramestis ta bonis actibu iuxta ordine re insti, tutionem sancts matris ecclesiae, necnon iuxtatuam conditionem est celsitatem. Dei quidem clam sita gratia tibi sempxr Praesto est dumtaxat exiges ut hanc Pronus accipias: ad eam te abilites ec erga deum conuertas: Tunc nulla tibi denina turgraua, praecipue ad salutem necessa, ru: prout deus in scriptura crebro repli. res ii em Si impii egeris p tentiam,omnia iniquitatum eiusnon recordabor. Siqui, dcm ergo diuinaegratiae uelis stericapax, necesseest ut quatuorsacia Primo tuam mentem dc uoluntate a teipso ad deum id est, de malo ad bonum uertas. Secuns non solohabitu sed etiam actu malum mittas ecpeccare cesses. Tertiopropistum habeas de etero non peccandi,

quantum tibi possibile fiderit. Quarto soculus sis in cultu diuino bonis. operibu .

Et quamuis huiuscemodi tota praepara tio sit principalitera deo: tamen oportet in ea horno passibilem se reddat hoc est: rescisti sinat 5c talem auxiliante deo exsili beati ut in ipso diuina gratia operari ualeat. Eadem quippe pr inratio dumta. xat locum praebet durinae misericordie: qua homini gratia impendatur abs ne diuinae tam . n. v Ex praemissisalijsiae euidentanis causis apparet, hominis operam oc diluentiam,

etiam ante acceptationem gratis gratum. Dcientis libero arbitrio sectam, non .

. si imma culpabile, sed bolvvn opus

essem grata a deo si gulassi is

tur: succurrente tamen diuino auxilio: quod semper flexibili uoluntati praesto in Indurais autem uoluntati: quae nec disciplinaripotest necfecti: praeueniestia retralitar multerius coducitur: quoniam bonus spiritus ex corde propimus est: propterea homo malitia induratus. in sua propria uoluntate conturve captus est ato semper peccato obnoxius: prout

Pharao Nnonnullialii de in uel prae. sumptuosi,semper ad malum,nsilia bo. nunt intenti fuerum.I sum est peccati

struit quando quis, propria Π inrit te optunia seruus Peccatu ideo omni graistia ocopitulatione destitutus ex dei iudiacio nobis occulto. Quomodoaute deus inomnes creaturasgratiosedc largiter ofluat: in sequenti cap tulo Plebit.

QUADRAGESIMUM TER TIVM CAPITULUM. De

diuina gratia in genere.

Iustrabonitas non lauasea terari naliter exuberat: uerumetiam

si extra se multifario g rato insim xii emaminil iide multiplex diuinusin. fluxus diitaxat in caec non pluralis graistia est: diuersmode tamen appellatur grati ecundum hominum parii antium diuerstatem dc capacitatem. Gratia imtura deo homini exhibenda, est sextu

Plex.Prima naturalis gratis datur: tametati eter gratiae pariter gratis concedun tur: Haec tamen gratianaturalis aduenit sine sinu,uoluntateues cooperatione limminis: immo quando rura uoluntassi eius. Reliqus gratiae osseruntur quidem omni homini sed non dantur nisi uoletisti. Se da gratia nunciaintur Praeum ,

niens:' praesto est & μompta uoluntati

cuiusuis homini; Tertia est cocomitans adiuuans liberam uoluntatem: quae debet grauam praeuenientem apprehemie re cum auxilio gratiae cocomitantis, pin suoluntatem stantis. Arbitrium quia .

dein liberum deseest inualidum: indiget ergoauxilio acceptati si gratiam praturani reme prosequendigratiani gratula ciente

184쪽

CAPI.

citatem. leprosecto auxilium obuia est is uolenti illud suscipere: quo meis dumte mox consequitur gratiam gratum facientem,ad malum obmittenta oc bo. Num agendum. Et is hominis bittiust ui up piauli,quasi ex eo nil boni pro in .di. gredi uiuar r. n. Masructus bonos non prodit:Deus tamen arbitrio inseruit quandam honestatem: uae nondum mista est exilivsta sed eius fritilla quaedam adhuc in arbitrio hominis ardetilde igitarestrium sua qualitate di natura capax uelit boni influxus nempe diuinae gratiae: qua in bono proficit. Sicut acerisba uuatiaturaliter receptibilis est solaris . . irradiationis 'ua indulcorar: acerba quidem nequit esse dulce, bonitate tamenaturae dulcescere potest: sic prauum arbi, is trium per influxum diuinae graus potest' melioraripis bonitate insertae naturae. I Praedicta autem gratia concomitans quae auxiliat licterum arbitrium ad grastiam gratum facientem non est sufficies ad salutem hominis: sed est quasi conce, inio prolis in utero matris: quae nondum . nominem perficit,donec perie 'enasca,tur: pariter prcumiens gia disponit na rianumque concomitans gratia conopitec gia gratum faciens gnat ad sal te. Itidecotingit in baptismo: ante quem Chii anus arae in exorcisino: concipiein catheciuno: r generat adsilute in baptismo. Virami giam uidest et priuente, tem oc commitante possctunt hisere re anodubam aeuelut orneliusant bar satus est ex libero arbitris,d auxi, me, clemosynis ec orationibus caeterisil bonis operidus insudauit it angelus ei

alitu. o. reusaret: Comesi orationestus ocelamo, synae tuae ascenderunt in memoriam in conspectu Dei. Vnde Cornesius prome.

ivit a Petro in fide inserinari. Apparet. tur, mesium suis boim operibus ec. . syncero arbitriocum des auxilio ad gratiam gratum facientem dc ad baptismum, capacem S idon unis uictae redditum. P Amodo sicut Cornelio sic Eustachis

con it,uti in eius legenda comprehem. ditur ecclesia quos leti tui: et Aminus

III.

Resus commendat Martinum: quias

huc cathecuminus nudum mendicum uestiuit. Consimiliter in libero albitrio reliquorum probatorum cathecumino. rum ante baptismum diuina gratia aliis in M'uid boni operari potest. Quis huiusmodi priueniens aut conco iam alia hominem nondum zratum aut iustu faciat nec ad Mutem Quiciat, donec ad fide ecbaptismum peruenerit: conducit tamen ad impetrandum gratiam gratum iacientem S ad perficiendum opera bona. Huic succedit quartagratiassi gratum laciem: quae acceptanti gratiam praeueni, 'entem re concomitantem conceditur ec expellit malum stet peccatum ab homi. : que etiam iustificatec deo gratii reciditatuo peruenit ad contritionem, confessionem, poenitentiam aliaue sacramenta

necessaria. ppe haec gratia est a selo deo ec sustinens ad tautem impetrandae

faciti hominem templum dei, membde

Christi oc filium ecclesis ac idoneum gratiae consumatae: siquidem istim dirigit eccustodit in semita redi tendens ad salii, Wiλtem aeternam.De eadem gratia suiu plu,ra notata supra xlij. s. iiij. Quinta gia est: praeseruans hominem in Maiia graiu fa,cienteac in bona conuerratione: quomi.

nus ulterius in malum peccandi linatur: de q ua ius. s. Rec sup. xlij.s. v Sem et conlummata gratia est prsmium coeleis stis gaudij, eliciis ac gratis hominibus aeternaliter impendera, : quae non istum

sussint ad tautem sed est ipsi salus. Ab

ea tia line 1 arbitriii G separabit inae, Redep modo ad prima natu, ter . rate gratiam qua deus hominem 5c reli, qua propter hominem ex nihilo creauit: eio corpus oc animam ac omne, quicadhomointrinsece autextrinsece habet, ut pote honorem, scientiam, diuitias ec bo, natemporalia, nullo excepto, ex diuinalamitate ec natura, meregratis erogauit actine intermissione inditaerogat. Abs. in hac quippe gratia nulla creatura subsustere uri aliquid agere potesticium proficeremam quae id sumuri hac gratia sum: Ipsa consauat, immo necessitatin

185쪽

hominem permanere inessentia natur sed ipsum non beatificat. Hac gratiade, os homini concessat tria excellentia dona nempe memorianUntellectum di uoluntatem liberam :cum reliquis potent ijs corporis N animae quibus deo seriuat: sui ipsius 5c proximi salutem procuret ta utrobi bona opera exerceat. De hac gratia Paulus lisquitur: Gratia dei sum id quod

sumta gratia eius in me uacua non fuit sed abundantius illis omnibus laboraui: non egoautem itis gratia dei mecum. Hiis uerbis etiam grati a concomitatem uisinuauit. Deus denis decreuit homine ultra suam sublimare naturam usi inlum: ideo eum dotauit potentia praestantiori nempe libero arbitrio quo Deum libere,non coacte,ultra omnia diligeret ac ad superna aspiraret. Cum autem ipsum

arbitrium ad hoc prorsus inualidum sit: propterea ei deus porrigit gratiam auxi tricem quae ante & post ac in hominermes sutum libera arbitrium institit N cocum minime recusatae qua homo ad supremam gratiam supernaturalem, nem praeordinatum, nempe ad Deumta aeterium beatitudinem peruenire ua

leat.

Q,obrem considerada est triplex gra

' -y V seu influentia deifica. Prima originalim mere ter profluit ex sente diuinitatis: qua ho.

. a mo ex nil alio creatur ae dotatur corpore cum di spiritu atione arbitrio libero, robore, incolumitate ac aliis uiribus: quas homo

sine quavis sua cooperatione a naturali habet graua. Inqua restant duae uixum interdicta: altera praecepta: utpote declinadi malum re faciendi bonum. Interdicta tiri quidem est spatiosa uia,tendens ad nihi.

lum:e quo homo creatus est.Hanc illam peruernis propria iniqua uoluntate,non coacte,ambulat relicta altera uia timoris

N poenitentiae, sibi iniuncta & piastitu. D. Ad quam equidem rcctam uiam de' hominem ducere instituit: ideo ei gratia porrui quod ita intelligas. Cum enim

Deus ibam iturinsecti in aeternam essen.

tiam pates atextrinseco temporali plas mare:quod similiter perpetuare sitam

XLIII.

niredignatur per hominem ceu desii viatum medium inter Deum & creaturam inferiorem. Oportet igitur ultra dictum naturalem influxum in hominem influe. re alium singularem influxum: quo ipse

S per ipseni reliquum plasma perpetueriar. Is singularis influxus est, post priorOnaturalem gratiam, secunda ta praeueni. ens gratia ad quam adipiscendam, de ise homo in suo libero arbitrio disponerere meminit se, se prae caeteris creaturis a dcodilectum idcirco uicitam Deum ulistra omnia diligere teneatur. Sicut insu

per deus bonus est at piustusoc omni. 'bus uirtutibus periectus: sic homo uelit apsi ficultate esse probus,iustusoc uirtuti . hi deditus. Tali re simili arbitrio bonore liber homo sereddit capacem influetiae praeuenientis necnon Iubsequentu

gratiae gratis datae: si ς obiectum con, gruum: in quod diuinet pietates innuerere opciariualeant.

ς Qui autem suum arbitrium ab huius. si

modi influenti js uertit,necessisrio peribit Ait enim dominus: uocaui ta renuistis,

extendi manum meam,oc non fuit qui spicer despexistis omne consilium me u ec increpatiora meas neglexistis ego

quoq in iteritu uestro ridebo. Nonq, dominus laeteriir de hominis rebellione,sed quia placet iustitia&debita rebellatis punitio qui siti mali ipse,nd deus, author est Simul ac si tibi in foveam lapso deus mainum porruit ad extrahendum te: siqui.

dem accomodaueris te diuinae manui: efouea traheris manu Dei cum tua libera uolutate. Si aut diuinae mainii inniti no hierisnec te apprehendisnis aec in Huca permanebis, tandem ibi prorsus peritu. rus cuius interitusnoxam tu sponte do

disti, non deus: qui tuae perditioris non sust tentator: sed tutae tuae praeseruator est pie maluit. At tu diuinam grati

am refutasti, tuo perueris albitrio Q. nixus : propterea in extremo iudicio minime exciis aberis, quas praeuenienisti gratia cariteris: quae tibi porrecta si

it, sed per te resutata: ideo tua culpa

eius lon

186쪽

CAPI

Husdem gratiae incap x factus ea. QA

tua uoluntas ex seipsa nullam gratiam hauriat:potest tamen circa se diuinam gratia reperire ac se praeparare ad acceptadum gratiam eandem: prout aliquis domu sua am illuminare nequeat: ubi autem sene, suas reserat promti ecresplendenti Soli, ibi domus illuminatur. Pari modo te mdiuina gratia illuminare non praeuales: si uero senest a tui cordis di liberi arbi. vij uersus Deum aperias, ilico sua graitia praesenti ec fulgenti illuminaberis. - Idem sol diuinae' gratiae oritur super

bonos ec maloxerga ipsum solem oculos boni aperiunt ali occludunt. Deus qui gratiam dat omnibus affluenterilans enim diuinae largitatis gratiae replet omnes creaturas promptu cuiuslibet.Qui uero e cauterio merguis transueris aquam hauri e conatur: nihil hauisti quantumuis scaturiat puteus. Simili, A ter lolio ues zizania exuberante rugi se.

' ges ibi seminata perit: Sic di quando tu

ni charitatis diuinae quem deus penes te incendit ligna subtraxeris, mox intina guttur.Ita quo in te ignis diuinae gis, auersa a Deo libera uoluntate, evanescit: alante scriptura: Cii defecerint ligna, exotauetur ignis. Simul it ad operantur diuina gratia ta tuum arbitrium: quod se praeparat ad acceptandam eandem gra,riam, qua iusidiceris. Praeterea Deiano, minicius auxilio est in praeparando libe, in arbitrio: Unde David ait: Domine' praeparationem cordis eorum audiuit auris tua. Sic'gratia praeueniens prae, sto est unicus3 praeparato arbitrio domi

inla 4m no pollicente Si conuerteris, conuertam

te: u separaueris praeciosum auit heris qua in a. ' s os meum. Aduerte si desideras ut De uste conuerta ad ipsum te prius uertas, opus est. Similiter dominus in Zacharia inquit: tanuertimini ad me Negocon. uertar ad vos. Iamdictis am bus locis liquido tangitur liberum hominis arbi. trium una cum parata diuina gratia se. cum cooperante: ait enim dominus: E.

go sto ad ossium ecpulso: squis audie,

XLIII.

rit uocem meam ec apperuerit mihi Iaanuam, intrabo ad illum re caenabo cum illo &ipse mecum. Ubi satis p perte d

minus insinuat, quod secum homo cum suo arbitrio cooperetur. Hinc Auguis stinus Qui creauit te sine te,non iustificabit te sine te, nempe sine cooperatione tua. Communi uulgari regula inquit Deus: Homo iuua te, tum ego quoque iuuabo te. Ad idem Catherina de Senis: Deus creauit nos absque nobis: saluare S .e.u autem nos abs nobis non uult. Huiuscemodi iuvamen frequenter re s.

nuenit sin Israhcl: ad quos olim hodie

ad omnes communitates ait dominus: Quoties uolui congregare silios tuos inanis

quemadmodum gallina comisat pul, i' los suos sub alas di noluistis: Proledio

propria peruersa uoluntate,non necessitate reluctamur saluatori nostro: qui nos continue tum scriptis,tum uerbis aliqua do prosperitate uel aduersitate allicit ecadmonet a peccatis cessare ta reuerti: sed surda aure uerba eius in nobis transeunt. Etenim duabus ciuitatibus Coro, mim oc Bethsaidς praetulerat dominus gratiam praeuenientem quam tame perauersa uoluntate non acceptarunt: ideo cis comminando perpetuum uaeli inprecatunata dicat: Si Sidoni &Tyro tot pietates ac uobis impendissem, eas acceptas,

sent ac sponte conuersi suis lant& poenistentiam egissent in cinere tacilicio: uem illis in die iudicii remissius erit st uobis.

Hic nota iuxta contemptum gratiae, e

nam commensurari.

Qui autem liberum arbitrium praeueanienti gratiae accomodat 5c se diuino in. fluxui obuium parat is eiusdem 3ratiae capax eritati particeps prout Paulus statem Gratia eius in me uacua non fuit: quasi innuat:Gratia diuini auxilii praeutantem excitauit arbitrium in me liberum: quo sponte malum excluderem ec auxiliante deo laborarem: oc sic libere acceptaui bonum, nempe gratiam Uatum facientem. Sic quot Sapiens orabat sibia Deo titio destinari gratiam: quae secum e Isct ec sta

187쪽

eum laborarenHunc laborem intellissquemadmodum substitutus opifex laborat sub suo architectorQqui eidem substituto ostendit quid oc quomodo sit labo, randum:si idem alicubi errat ibi cic stadis iumento Mnformationi. Opus istud

totum architectori ascribitur,non subsit, tuto tamcisi ii te actu id excquatur. Parister spiritus sanetus architector est ali di rector liberi arbitrii quod eidem spiritui iusto censetur est e substitutum: prout Momtis. Paulus ait: Similiter oc spiritus adiuuat infirmitatem nostram nam quid oremus sicut oportet nescimus: sed ipse spiritus postulat pro nobis gemitibus inenarrabiliabus. Hic nota, Aratiam dei auxilio esse deuoto oranti: Siquidem scriptura pleris

usu. a. locis docet, deum esse inuocandum ut nos adiuuet: praesumitque nos uacatio,

ni Diuini obsequii esse obstri stos.

.ete. γ Cum autem ad huiusmodi obsequi . um simus minus suisicientes, praecipi, mur ne cessemus pro auxitio ad Do ominum clamare. λ bicunque scriptu, ra nos admonet diuini auxit i in uestigan. di: ibi approbat libertatem uoluntatis, ad laborem auxilium postulantis: qui enim propen us laborat sed uiribus destitutus est auxiliu queri Quemadmodum ergo ab , diuino adiutorio nullum hominis os pus bonum:ita nec malum est cum adiutorio diuino perpetratum.

3- Insuper homo natui a debilis seipsum alicuius Diuinae influentiae uel gratiae capacem reddere nequa* potest absque

s. gratia praeueniente:quae est omnia in omnibus ac rata I principalis totum agit una, cum libero arbitrio tand accessotio arbi. trium quidem est dumtaxat instium motum quo diuim gratia in homine opera. tur. Et sicut in gratia naturali, creatura

se per indiget deo ceu suo naturali principio Sc sundamento suae essentiae: ne ad nihilum rcdigatur sed in esse permaneat: ita homo sema indiget deo ceu suo grais Disso principio quo perseuerare ii aleat ingratia dei se in uita spirituali status bo,tio. Praesto igitur est semper gratia prae. ueniens oc prona ad succurrendum: gra

tia concomitans succurrit continuo: tum iaciens bonum in homine operatur omne. Nam gratia piaeueniente ab ho mine accepta, mox ua eum insuit tertia, nempe concomitans uel permitiens grais ii quae promouet libertatem humani arbitrii: quod Deus ad imaginem sui diis uini arbitri j homini originaliter liberum

fecit: transgre ilione autem captiuatum est.

Tertia grana est permittens εc concur ii

rens cum hominis arbitrio:&esta solo Deo, adiuuans hominem cooperantem

di bona opera cum eo perficiens. Est is

auxilium permissum,currens cum libero arbitrio: qtio liberius se ad deum conuertat,ipse deost miti ei et pulsea deo posset auertere inriter deo zmicirie. Quis idearbitrium,ordine di mandato dei, ad bonum,non ad malu deflecti debeat: ad

neutrum tamen latus cmitvnprout naturalis gratia quem* necessitat esse licini,nem magnum uel partium: longum uel curtum, robustum uel debilem,nobilem uel plabeium siue uelit, nolit. Praecurres uero gratia uoluntatem quidem praeue. nit ut eam homo intromittat re perinde a captiuitate si heretur meminem aute coginsed post se trahit uoluntatem ad bo,

num:tametsi nullus trahi se patitur, nisi uelit libenter sponte ac incoacto. Q. Phan. λ

me nisi pater meus, qui me misit, tr eo ritetim. Istud tamen ita moderandum

est: Sicut pupillus pomo dulci aut ouis

herba uirinii affectualiter, non usolenter trahitur: sic gratia coelestis patris allicit pium hominem interius in conscientia aut exteriori contione aut alia insorma,tione utem persecutione aut alia admoniistione trahitur ad fidem,spemhcharit

tem CH RISTI . Non vethnics aut

uitiosus contra uoluntatem ad fidem aut uirtutes uiolenter coartetur: sed. ex ethis

nico aut peccatore fiat spontaneus Chri/stianiis aut iustus. Nam qui timore, amore uel informatione ad Deum trahitur: uoluntarie currit. Praetcrea liberum arabitria nullibi impcdie per concomitantegratia

188쪽

CAPI.

gratiam: quae penes libet arbitrium libe bis 5c uelle ec perficere pro bona uolanura currit: necutrini colligantur sed mua rate: Unde clare patet,Deum principalia tuam inter se societatem placita perasti ter hominis salutem operari: iam tame I Ut prorsus intestigas qualiter liberum hominis uoluntas cum diuino auxillo ocarbitrium per Dei gratiam dirigatur . scis obedientia cooperari debet: utpote cumas quatuor in libero pendere arbitrio: uia tremore consentire ut per eam Deus ope delicet gratiam praeuenientem ec cono retur gratiam gratum facientem. Necc irrentem item gratiam gratum faciem diuinae maiestati derogat oehomo in s rem re subsequentem: quae est gratia c5 uatione sui uel ut assecla uel ut instrumeis seruans. Prima praeambulans gratia est tum Deo cooperet opifex non est mi quaedam occulta inspiratio: qua Deus noris extimationis quia utitur bono inop eniens liberum arbitrium ad bonum strumento. Nimirum non mediocris glaallicit. Haec est inchoatio nostiae salu ria resultat Deo: qui sua omnipotentia ectis, a solo Deoorta,nihil ab homine. Seo largitate unicuisquaerenti ec petenti adiscundum pariter a Deo procedens est in. iutorium gratiam oc salutem conserre Ptrinsecum permissiuum ec concurrens nus est. us quidem diuina gratia, hoc auxilium quo hominis arbitrium adstrua gratiae tempore, nemini deficit: caueat 'tur ad bonam libertatem :ut prsueniente unusquiis ne ipse sibi desiciat. gramec admonitionem diuina libere a Praemiuorum exemplum hoc accipe. inceptet. Iam est licteri arbitrii limoi praeue Sidam pater cernit suum pupillum innientem gram acceptare uel non liquide terram lapsum, per tapsum resurgere ab ea declinat tunc permittit Deus Q h non posse:ei manum porruicqua appreismo praeuenientem gratia excludit S co henia ipsum inuare nititur: ostendit deis sequentem gratiam gratum facientcndi ni pupillo pomum ab eo libere cupitur gluttita autem cum hae gratia permissi, quem tamen ob gracilitatem inuestiga. ua arbitrium hominis ad praeueniemem re nequit ideo pater ei manu iterum poro eratiam declimi hoc homo sibi ipsi arro rigit: qua uoluntarie apprehensa, patergare nequi caesi ipse lim5t prpaenientem mullum adducit & pomum ei praestat

gratiam acceptauerit uel gratum finem acii ipse cursu suo pomum promeruerit,tem acquisierit suo libero arbitrio: sed eu dumtaxat ex eo quod miri fuerat sponis concedere oportet eandem gratiam se es te appodiatus. Pater itas per pupillum se assecutum nrediarite limGi permissiuo omnia perinit: mout humanus spiritus auxilio: ad quod ipse suum arbitrium da per suum corpus operatur.Parisormiter taxat accomodauit. Nam in nobis nil Deus lapsum hominem manu idest Oni est quod non sit a Deo, huerrogante rito Christi leuauit, ut tamen homo ap - '

..ces.. Paulo: Quid habes quod non accepisti. prehendat meritum Christi fide octam Isto modo concomitans gratia aselo deo viso. Deus insuper scistis&doctrita est Illius autem operatio a Deo simul oc homini ostendit pomum nemps Nomis libero arbitrio ta assecla.Sic deus ege. sonem coelestis lis editatis: qua tametanis Hemosyna oc indoctis sesentia mini, siderata homo suo cuisu nequa* approstrat per largos o doctos:I-x per se hu hedere ualet isset auxilio Gecui homo iusmodiopera dei sim libere patiuntur. necessariis ecc5tinuo innui debet quipta

Hoc pacto consequens gratia gratum sis qui adhaeret Deo ec eius mandata cona rectiueiens solius Dei est: sed eius operatio et seruat ab eo conseruabitur. Et licet deus mr liberum arbitrium tan* iustrumenis hominem abs p sua cooperatione di iam,

tum coorirans. in auten arbitrium coo luntate beatificare post non tamen M. peretur insinuat Paulus hil uobis Cum cet secundum eius iustitiam,inuitum hometu re tremore uestram salutem op ra minem ultra naturae metas extolli nisi li.

mini : Deus est enim qui operatur inno. bere dc uot Gue imitatur diuinae gis

189쪽

Qui uero liberi arbitrii compos non est:

ueluti fatuus alit infans uice sua consenistit uniuersalis ecclesia per baptismum. - in autem cooperatio hominis ad sui salutem proficiat, patet ex hins saluatoris adii, in uerbis: Regnum coelorum uim pati tectit olenti rapiant illud: Non quidem con, tra diuinam uoluntatem sed secundu immensam eius bonitatem ac opuletillima largitatem, homines suo libero arbitrio oc diuino auxilio pol sunt obtinere regnucoeleste persidem, pem,cliaritatem, Patientiam,iustitiam oc per reliquas uirtutes specialiter per sacramenta Oc bona ope ra. Qitibus omni59,ceu dei donis homo utitur ex libero arbitrio etsi in eisdem uirtutibus perseuerauerit, regnum coeleste consequetur ut diuinae promissionis. Pr terea ista uis potest reserti ad carnis castigatione pugna qua cogituCnepe ira a Patientiam superbia per humilitate:aua. ' ricia per sargitatem gula per abstinentia: luxuria per castitatem rebellio per ob

dientiam re caeteris uiolent ijs:qutius spi.

Titus carnem crucifigit quo homo subito mutatur de malo ad bonum dextre G.

celsi: oc sic ut auxilio Dei per libent aris hi trium acquirit hic gratiam gratu sa, cientem nempe meritu Christi: ec in subturo stculo gratiam gloriae. u. Teritum libero arbitrio appendens esta solo Deo.s gratia subsequens: quam homo acquirit permissu N auxilio diuino acetiam uoluntate sui arbitrii qua gra homo sit Deo gratus, interiori persona ecuti. id exteriori bono opere Deo placito. De F.ν hac gratia supra dictum est Quam re homo apprehenderit,indiget alia noua gia, qua in iamdicta eratia gratum facieiestatu bono persistere possi. Quocirca de

iis libero arbitrio porrigit eandem noua. quintam gratiam 5c custodiam ut eam acceptet S se in gratia gratum saciente defendat. Si uero illam res uinum recidiitat in peiora ues etiam in deteriora mala, zz si sti utens immunditiaeWiniquitati ad intiquitatem a quibus malis iterum redimi nequit sine noua gratia prqueniente concomitante oc subsequente: quae homini,

XLIII.

dum uiust, semper praesto est, ut per carecuperet gratiam gratum facientem, in dies meliorandam di ampliandam: quo, usq; homo perueniat ad supernaturalem dilextam gratiam aeternae salutis. Libciro igitur a sitrio costinue opus est graistia quinta, nominatim praeseruatiua, sibi condependente N prsi eruate hominem .hono statu quem prioribus graiijs acquisiuit: ne reincidat de iustitia i iniustitiae et ex gratia in indignatione dei. Haec praeis seruati est a solo deo: cui tamen iiDera uoluntate inniti debemus tunc per ea ad salutem custodimur. Huiusmodi custo.

diam deus ex speciali gratia concedit ad sollicitudinem re sedulam petitionem hominis quae quidem sollicitudo re oratio dirigitur concomitante gratia ec concurrente cum libero arbitrio quod cum praemiistis tribus graiijs cooperatur. Sed inlapsu a gratia diuina nonisi solum libent

operatur arbitrium, propterea homo suis

um lapsum nemini ψ sibi j si imputare

potest. Huius uarietatis gratiarum gesta se. Io

ra in scriptura habemus: quont tria ad. ducere uolo. Unum ex parabola Phari. 1Me usaei & publicani uterq peccauit gratia

Praeveniente inspiratus est ascendere intemplum,ibi oraturus:Huic admonitio, ni ambo consenserunt ac libero arbitrio 8c cum dei auxilio concomitante in tem.

plum irenerunt, ibi orantes,se ad bonum opus nempe ad giam gratum facientem Preparauerunt. At in gra praeseruatiua nondum intromissa suerunt eo ς uoluntates Oc charitates inaequales. Pharisaeo quidem suam uoluntate ec charitatem in se. 1 sum uertens in arrogantia ec despectu sui proximi dixit: Gratias tibi ago Deus quia non sum sicut caeteri hominum ratores adulteri,iniusti uelut etiam hic pulicanus. Minime ita custodiuit acqui, si tam gram gratum saciente: sed eandem unacum alijs gratiis arbitrio suo perii eris demeruit at amisit, lapsius in pcccatum atq; malum. blicanus uero praetreriente gratia concomitante dei auxilio sis, ne ii eius, ex libero arbitrio praeparauit

se ad

190쪽

CAPI.

- id ad gratiam gratum faciente 5 ad bona opera: suam cliaritatem 5c uoltimate contra seipsum oc in deum erexit ac in subse. quentes ratia se exercuit: utpote pectus Perculuit, peccata conicisus, a deo petiit ueniam: qua donatus est ato iustificatus ac gratus ec placens deo prout in Euan.s elio de ipso scribitur. Ne autem penitestium arbitrium ab acquisita gratia gratu iaciente iterum auertat ec in malum rectis diuet, eget speciali gratia: qua ingratia gratum iaciente custoditus persevcret. inat. s. Quare oramus: Et ne nos inducas in ten, talionem. Diuina equidem custodia semper est prope hominem: qui libero arbi. trio potest acceptare gratiam : qua deus ipsum custodit aut iuuat deflcciere a malo oc facere bonum ac tandem consequi aeternam salutem: quae est gratia sexta. r. Alterum gelium distinctae gratiae est in Nabuchodonosor oc Pharaone: a amabo natura saerunt homines: dignitate reis ges: in culpa pares: nam ambo populum dei captiuum tenebant Ideo pari psna aini sti ait aduersitatibus flagellate eisic initio clementer admoniti sunt: sed in sine diuertilicati Diuina quidem gratia aequaliter influebat superutrum v line personas vacceptione: aecdem aut per bne erga hu, i iusmodi influentiam insquales se exhibuerunt. Sicut pluuia agrum cultum plus fru dii sicat: agro inculto magis incomodat. Vel sol ceram liquefacit: limum indurau, sic diuinus influxus permisit unum per. uenire ad penitentiam: altem ruere in imoinia patientiam. Nam Nabuchodonosor m num dei, ceu praeuenientem admonitio, nemsentiens, hanc sponte sustinuit, meismor suae iniquitatis,poenitentiam subiit et gratiam merui deo gratus esse ius. Pharao pari modo admonitus sed admonitione spretasuo proprio arbitrio abusus in H impatieterico mirante gratia neglecta, cor eius malicia induratu filii minurre cau, pax subsequentis gratiae diuitas Ecce op timus medicus deus utruml r em cuαrauit eadem admonitione 5 medicamine

flagellationis: iitrius uoluntati impende re uoluit speciale gratiam ad consequen,

dum gratiam gratum iacientem: hus emodi admonitio&medicamen uni celsit ad salute: alteri ad malum, quod no deo, sed peruerso Pharaonis at bitrio imputat. Terim exemptu est in Petro oc Iudae de quibus stipra xlij.s .viij. Petrus nai suam uoluntatem bene direxit , gratiae diuinae innixus: Iudas suam uoluntate sibi appropriavit eo damnationem incurres. Salusitas N illaqueatio hominis in sua depem dct uoluntate: quae si bona re Iibera est, salutem affert: mala autem dc propria da. nationem. Ex omnibus prsmillis clarescit hominem libero arbitrio a deo esse praeis ditum : ut ultra suam naturam libere tenis dat ad statum altiorem,nempe ad gratia sextam Deus deni idem arbitrium tali e. inatura oc proprietate quali sicauit ut diui in Mno adiutorio oc cooperatione sua stit lihel um di bonum permanere:abs, eodeautem adiutorio ec cooperatione arbitriucaptum est a malum. Prsterea deus homini proposuit singulares gratias, uideli cet septem dona spiritus Enisti: in quibus homo suum arbitrium uis exercere ha,

bet ad des laudem ut sequitur.

ADRAGESI M UMQUARTUM CAPITULUM

De singularibuς spiritus sensisti donis.

Uemadmodum in dei idea ceu exemplari ab aeterno ora creaturae existebant: ita ora di singuis uirtutes ab aeterno sunt in mente diuitia, inde emanates in creaturas pecialiter in homines: quibus deus secundu sua tu di, Dinam uirtutu similitudine nouas creat uirtute'5c porrigit acetia tradit in quan tu eas acceptat.Solus deus in homine ope

rat uirtutes,nempe bona mentis qualita. in mim

tem: qua homo recte uiuit oc in se necatsha membra utpote malam concupiscentiam in carne prurientem. inobrem limmo se deo subiiciat: ut a carne liberatus, aptus fiat ad uirtutes in se diuinitus in . fluendas : oc diuinis uiuutibus tan isdem conformandas. In primis dicam