장음표시 사용
491쪽
1 tanqDam bonis. Perit sortitudo , quae periculum s cere debet sui: perit magnanimitas, quae non Potest eminere, nisi omnia velut minuta contempserit, quae pro maximis vulgus optat: perit gratia , et relati
gratiae aestimatur labor, si quidquam pretiosius fido
novimus , si non optima spectamus.
Sed, ut illa praeteream, aut ista bona non sunt quae vocantur, aut homo felicior Deo est; quoniam quidem 4 quae parata nobis sunt, non habet in usu Deus; negenim libido ad illum, nec epularum Iautitia, nec OPES. nec quidquam ex his hominem inescantibus, et vili voluptate ducentibus, Pertinet. Ergo aut credibile est. bona Deo delisse; aut hoc ipsum argumentum est, bona non esse, quae Deo desunt. Adiice, quod multa, quae hona videri volunt, animalibus, quam homini, ue pleniora contingunt. Illa cibo avidius utuntur; venere non aeque satigantur; virium illis maior est et aequabilior firmitas: sequitur ut multo feliciora sint homine. Nam sine nequitia, sine fraudibus degunt; fruuntur voluptatibus, quas et magis capiunt, et ex facili. sine ullo pudoris aut poenitentiae metu. Considera tu ita. que, an id Bonum vocandum sit, quo Deus ab homine
Perit gratia. et relatio gratiae aestimatur labor. Sic distinxit Geti e eod. Col. et prohat Lipsius. Antea:
Sed ut illa praeteream , etc. Sed si quoque, pergit, contra dignitatem hominis, uua voluptate et utilitate duet ait virilitein ἐν et negari ne quit, hoc Epicureorum drigmale concesso. Deum et insta hominem et in a animalia detrudi, quippe quae selieiota Deo et homine sint. Ruhk. Ergo aut credibile est, bona Deo
deesse. Perperam M. vett. cum mss.
Ergo aut ineredibile est bona DecideEsse: ex quo vulgatum eouseeit Illuretas. Ergo aut, quod incredibila est . bona Deo destini: nobis Fer Persua um erat, perperam incredib. Pro credi&Iescriptum primum fuisse ab homine, qui vim argumentationia diali iactivae Parum pere pisset Sch M.
Credibila est hic iviat prelaudum
est: credeudum esti Aut hoc ipsum argumeruum e l.
Iul. aut, si nullo bono carere Deus potest, hoc ipso probatur quibus
Deiis caret, bona esse nou POSM.
492쪽
vincitur. Summum bonum in animo contineamus; ol ssolescit, si ab optima nostri parte ad pessimam transit, et transfertur ad sensus, qui agiliores sunt animalibus mutis. Non est summa felicitatis nostrae in carne ponenda.
Bona illa sunt pera, quae ratio dat, solida ac sempiterna; quae cadere non possunt, nec decrescere quidem aut minui: caetera opinione bona sunt; et nomen quidem habent commune cum veris, proprietas in illis boni non est. Itaque commoda vocentur, et, ut nostra lingua loquar, Producta'. caeterum Sciam US, mancipia nostra esse, non partes; et sint apud nos , sed iba, ut meminerimus extra nos esse. Etiamsi apud nos sint, inter subiecta numerentur et humilia, propter
quae nemo se attollere debeat. Quid enim stultiusquam aliquem eo sibi placere, quod ipse non secit Omnia ista nobis accedant, non hapreant, ut, si abducentur, sine ulla nostri laceratione discedant. Vta - 48mur illis, non gloriemur; et utamur parce, tanquam depositis apud nos, et abituris. Quisquis illa sine ratione possedit, non diu tenuit: ipsa enim se felicitas, nisi temperatur, premit. Si fugacissimis honis credidit. cito deseritur; et, ut non deseratur, amigitur. Paucis
Contineamus. Sic mss. et editio vetus. Hoc est, Gronovio interprete, iutra animum elaudamus et arcismus. Aulea legebatur constituamus. R. Non esι a in carne Pomnenda. Haec vox . eam . Propriu
ItuM. - Notanda est haee vox eam, quae rarissime occurrit apud latinos eodem sensu ae in Novo Testamento usurPata. Neo Gerescere M. R. Et mss. b. Ne decreso. ed. A. et mss. n. Schw. Commoda . . . Pro Mat Commoda
dicuntur. quia aliquid commodatit: Graeei Lipsios, qui laudat
Nauuductionem saam IlI, 22. Iam aspra quaedam de hoe vocis usu stoico notavimus ad Epist. Lxv II, S. b. Rufi . non deserata. r. i. e. si maneant
opes et potentia, eadunt super ipsum
493쪽
L. ANNAEI SENEC Edeponere felicitatem molliter licuit: caeleri cum his, inter quae eminuere, labuntur; et illos degravant f ipsa quae extulerant. Ideo adhibeatur prudentia, quae modum illis ac parcimoniam imponat; quoniam quidem licentia opes suas praecipitat atque urget, ne unquam immodica durarunt, nisi illa moderatrix ratio compescuit. Hoc multarum tibi urbium ostendet eventus, quarum in ipso flore luxuriosa imperia ceciderunt, et, quidquid virtute partum erat, intemperantia corruit. Adversus hos casus muniendi sumus. Nullus autem contra fortunam inexpugnabilis murus 2ο est: intus instruamur. Si illa pars tuta est, pulsari
homo potest, capi non potest. Quod sit hoc instrumentum, scire desideras 2 Nihil indignetue sibi accidere ; sciatque, illa ipsa, quibus laedi videtur, ad
conservationem universi pertinere, et ex his esse, quae cursum muUi ossiciumque consummant. Placeat
homini quidquid Deo placuit: ob hoc se ipsum Suaque miretur, quod non potest vinci, quod mala ipsa
sub se tenet; quod ratione, qua valentius nihil est, 23 casum doloremque et iniuriam subigit. Ama rationem: huius te amor contra durissima armabit. Feras Catulorum amor in venabula impingit, seritasque et inconsultus impetus praestat indomitas: iuvenilia nonnumquam ingenia cupido gloriae in contemptum tam servi, quam ignium, misit; species quosdam atque umbra virtutis in mortem voluntariam trudit. Quanto his
et deiiciunt. Lιρο. - Tacitus: Plentia quae nimia , matremo ruit 1M--r imum. Ea illos dos Mani. Indi ea quibus reti sese erexerant, quum cecidere, Meum eos ipsos trahunt, suisque minia onerant. δειua instruamur. Quouiam non prohibere Possumus quiu, ea quae fortunae debemus , fortunae obnoxia sint, nos intus animum uostrum muniamos, ut, iis amissis, aeque sortes et hilares maneamus.
494쪽
EPISTOLA LX xiv 44 iomnibus sortior ratio est, quanto constantior, tanto ivehementior per metus ipsos et pericula exibit.
Nihil agitis, inquit, quod negatis ullum esse aliud ra
honesto Bonum i non faciet vos haec munitio tutos a fortuna et immunes. Dicitis enim, inter bona esse liberos pios, et bene moratam patriam, et parentes bonos. Horum Pericula non potestis spectare securi; perturbabit vos obsidio patriae, liberorum mors, Parentum servitus - Quid adversus hos pro nobis re-23sponderi soleat, ponam; deinde tunc adiiciam , quid Praeterea respondendum putem. Alia conditio est in his, quae ablata in locum suum aliquid incommodi substituunt: tanquam hona valetudo viliata in malam
transfertur; acies oculorum exstincta caecitate nos
assicit; non tantum velocitas periit poplitibus incisis, sed debilitas pro illa subiit. Hoc non est periculum in his, quae paulo ante retulimus. Quare7 Si amicum bonum amisi, non est mihi pro illo perfidia patienda; nec, si honos liberos extuli, in illo mi in locum impie
tas succedit. Deinde non amicorum ille aut liberorum et interitus, sed corporum est. Bonum autem uno modo
Ep. Lxv , assirmat lioe, et recte. quatenus virtutes iis i iiiit. Mhk. Quid assier stis hos , et . I'Ota liaee arguulentatio hoe sibi villi: vostratu villulem Perser Mai neque de reserr neqne mi irati his incomtiiodis nialisve, amicoruiti liberorum rel. amissi aue. Fides euim non tu perfidiam, Deo pietas in impietatem transire potest. Aecedit . quod virtus sibi sola salis est. Nota Stone dogmata sunt. Mhk. Bonum autem. . . . transis. I. e. Ea sola via qua bonum perire PoteAt, est si ex bono malum factum sit. Dum in modo malum Muci non successerit. licet bovum iam non appareat, uou
amen abiit: quod quidem Paulo ue -
495쪽
L. ANNALI SENECA L perit, si in malum transit; quod natura non Patitur, quia omnis virtus et opus omne virtutis incorruptum manet. Deinde, etiamsi amici perierunt, etiamsi pro
bati respondentesque voto patris liberi; est quod d-lorum expleat Iocum. Quid sit, quaeris 2 Quod
as illos quoque bonos secerat: Virtus. Haec nihil vacare patitur loci; totum animum tenet, desiderium omnium tollit; sola satis est: omnium enim bonorum vis et origo in ipsa est. Quid refert, an aqua decurrens intercipiatur atque abeat, si sons, ex quo fluxerat, salvus est 3 Non dices vitam iustiorem salvis liberis,
quam amissis, nec ordinatiorem , nec prudentiorem, nec honestiorem: ergo ne meliorem quidem. Non facit collectio amicorum sapientiorem, non facit stultiorem detractio: ergo nec beatiorem, aut miseriorem. Quamdiu virtus salva fuerit, non senties quid abscesserit. 26 e Quid ergo' non est beatior et amicorum et liberorum turba succinctus 2 is Quidni non sit Τ summum enim bonum nec infringitur, nec augetur; in Suomodo Permanet, utcumque fortuna se gessit: sive illi senectus longa contigit . sive citra senectutem finitus est, eadem mensura summi boni est, qua uvis aetatis diversa sit. Vtrum maiorem an minorem circulum scribas, ad spatium eius pertinet, non ad formam: Iicet alter diu manserit, alterum statim obduxeris,
ius ae subtilios for n videbitur. mee nihil. . . Dei. in animo, quoniam totum Occupat. Non aerities quia abseerserit. Absolutissima imperturbatio. apathia ,hahita suisse videtur a stoicis virilitis
summa persectio. Epictetus A. 8, i quit: Si amata Massiciae, die titi imare fetiae Mas amara ; et ει fortatu non seriar si amastismaui uxorem tuam, die tibi ra amaro morti obnoxios, et si moriantiar, ἐαnon dolebis. Atque idem alio loeo: Si vides aliquem amisso flio lugeriem, na uiam infelicem arbitremae
Auteliva lib. VII, 43, ait: Ne ια-
496쪽
et in eum, in quo scriptus est, pulverem Solveris, in eadem uterque forma fuit. Quod rectum est, nec armagnitudine aestimatur, nec numero, nec tempore non magis produci, quam contrahi potest. Honestam
vitam ex centum annorum numero in quantum voles
corripe, et in unum diem coge; aeque honesta est. Modo latius virtus landitur: regna, urbes , Provincias temperat, seri leges, colit amicitias, inter propinquos liberosque dispensat ossicia ; modo arcto sine Circumdatur paupertatis, exsilii, orbitatis: non tamen minor est, si ex altiore fastigio in privatum, ex regio in humilem sithducitur, ex publico et spatioso iure in angustias domus vel anguli coit. Aeque magna est, et, etiamsi in se recessit, undique exclusa ; nihilominus enim magni spiritus est et erecli, exactae prudentiae, indeclinabilis iustitiae. Ergo aeque beata est: heatum enim illud uno loco positum est, in ipsa mente; Sta
Mas eum Iugentibus, neo illo mcumis commOMearis. Quibus Stoico rum dietis intelligitur eum Esse Prast eipuum Stoicorum finent, ut hominam intra se ipsum eoutineant, omni societtitis vinculo expeditum: quod vero virtutis filii eoutrarium est: nam virtus. inter homines societati de- tiuatos, tamquae mutua si hi auxilia debentes , eonciliari nequit eum iii, Perturbatioue. Haee apathia commoda esse potest imperturbato illi sapienti. sed odio dignae est in sociali vita. Si enim saleudum eat saepius animi assectus uobis dolores ex
CitaTe. ueque verum est eum qui non ulleua movetur ealamitate, numquam
illum fore qui socialibus ossietia satissaeiat. E uotis Lograngit versum.
In quo scriPisa est, μυlMerem. Mathematici veterea non creta in tabula,
ut hodie, sed radio in pulvere per
mensam s. huerim sparso scri hebant
absco numeros . et seraO in miseere meras reti risiare Maser. Vbi Scholiaste et Geometrao consueti sunt ita abaeo, radio, id est aliquo strici sommas aIiquas et mensurus in summo terrae annotare. L. - Ηine Arebi iamedes Cie. Tvse. V. 23. dieitur homo a pulvere et radio. Sed res notior est, quam ut umplius ei exponeudae immoremur. MM. Bonestam Ditam. . . orbitatis: Idem paradoxon assert Cie. de Fili ib. Ill. 4. R. - Totum hoc urgumentum pertraetavit Lipsius Manud. lib. HI. Diss. II. In Pri lum. . . . in humilem. Suh- audi tractim.
497쪽
bile , grande , tranquillum ; quod sine scientia divinorum humanorumque non potest enici, as Sequitur illud , quod me responsurum esse dicebam. Non ait ligitur sapiens liberorum a mi Ssione, non
amicorum; eodem enim animo seri illorum mortem, quo Suam exspectat: non magis hanc timet, quam 30 illam dolet. Virtus enim convenientia Constat; omnia opera eius Cum ipsa concordant et congruunt: haec concordia perit, si animus, quem excelsum eSSe
oportuit, luctu aut desiderio submittitur. Inhonesta est omnis trepidatio, et sollicitudo, et in ullo actu Pigritia. Honestum enim securum et ex Peditum est, interritum est; in procinctu stat. α Quid ergo Z non
aliquid perturbationi simile patietur 3 non et ColoP
eius mutabitur, et vultus agitabitur, et artus refrige
scent 7 et quidquid aliud non ex imperio animi, sed 3ι inconsulto quodam naturae impetu geritur 7D Fateor: sed manebit illi persuasio eadem, nihil illorum
malum esse, nec dignum ad quod mens sana deficiat. Omnia, quae iacienda erunt, audacter facit et prompte. IIoc enim stultitiae proprium quis non dixerit, ignave et contumaciter sacere quae saciat; et alio
corpus impelore , alio animum , distrahique inter diversissimos motus 7 Iam propter illa ipsa, quihus ex
mens. Sapiens moriem liuorum ita fert ut sciam , aequo animo; num virtus sibi conatare debet proptet convenientiam. otioλογιαν Leti uia, ideoque nec trepidare nee sollicita esse . quamquam moti s naturales et ipsum sapientem ut homiuem ser ut, sed numquam ex ista animi constantia deiicient. CL Ε'. LvII, 3 liot. Sa- .Piens et ii motu thiis perturbationibus
earet: Ge. Aead. Qu. lv. 43, sapien-lis animum nunquam nec cupiditate moveri, nee laetitia i. e. gestientia animi elatione voluptaria. Cic. de
sane quam egregia. Ruhk. E euilaran. Liberum, nullo allectu iinpeditum. Inter dιMersissimos moltis: quae propria sulit signa magni atque impotentis doloris, longe Prorans cou- venientiae, quam propriam esse vistuli Seucea astirmat, contraria.
498쪽
tollit se miraturqtie. contempta est; et ne illa quidem, quibus gloriatur, libenter facit. Si vero aliquod timetur malum , eo perinde, dum exspectat, quasi Venisset urgetur; et, quidquid ne patiatur timet, iam metu patitur. Quemadmodum in corporibus infirmis
languorem signa praecurrunt; quaedam enim segnitia nervis est, et sin Q labore ullo lassitudo, et oscitatio, et horror membra percurrens: si C infirmus animus, multo ante , quam opprimatur malis, quatitur; prae
sumit illa, et ante tempus cadit. Quid autem demen- ,,
tius, quam angi futuris , nec Se tormento reSerVare,
sed arcessere sibi miserias et admovere, quas disserre optimum est, si discutere non possis 3 Vis scire, suturo neminem torqueri 2 Quicumque audierit, post quinquageSimum annum sibi patienda supplic in , non perturbatur, nisi Si medium spatium transilierit, et se in illam saeculo post futuram sollicitudinem immiserit. Eodem modo sit, ut animos
Ouibus e ollie se mirammirie. Nem De iiuuiti olore suo bouestari im-tet, omnesqile arbitretnr mirari quutito amore dilexerit illos: quos lauto fletu prosequitur. In eors oribus insrmis languorem
sua praecuDmini. Sic recte ed. et Ven. Cum m . Arg. c. et Par. a. quae
in aliis vario modo corrupta. SPecio- su quidem videri poterat edita inde ab Erasin. scriptura, quae et in mM. I il. quarto servata, in cory. Φιωri languoris signa. Scit . Quid... dementius , quarn angi δε- tiaris. Horatius in multis Iocis similia
praeeipit , in primis lib. I. Od. xi,
ad Leuconoeci: Tu ne quaesieris , scire neses, quem mihi, quem tibi Fi
nem dii dederint. 1 t alibi e Pi id sit
muriam cras Irige quac C. Fiaturo neminem sileberri torqueri. Verbum debere , ut suspeetum, uti iainclissi. Immo vero Prorsus deleri debuit, ex inepto scitolio natum. Sta illam saectito Post uram. Ergo saeculam hic pro anno trigesimo cir- eiter. si vera lectio de quinquagesimo anno. Lips. - Lipsit eouiectura mi
nita e necessaria est. si totum locum
sic interpreteris: Qui audierit, ete minime in praesenti Perturbatur, nisi medium spatium, i. e. iulcrPositum intervallum tion, dimidiam partem mente transiliensi illum dolorem qui non Disi saeculo i. e. longo post tempore 3 suturus est, uetuanticipet. Quam interpr. consirmane sequentia, in silii hos de iis agitur
qui se itiniorum memoria cou tristent.
499쪽
libenter aegros, et captantes causas doloris, Vetera atque obliterata contristent. Et quae Praeterierunt, et tuae sutura sunt, absunt: neutra sentimus. Non est autem, nisi ex eo quod sentias, dolor. Vale.
Senum . Prava sedulitate, quae vocem debera supra servaverat, saetum era , ut sentiamus seriberent timue1 Pro sentimus, quod Praeeu' te H. Stephano recte ediderat Muretus. tenvemiitque Lipsius et Gron. quod ει uide in sensu prorsus re usuanlanti his admissum iudicacis Rulit . deis Imo sentiamus nobis apposuit. Naui- seste hoe docet Seneca. nec praeterita, nec Iutura resse a nolis sentiri . nisi quatenus ruentia cogitutione in illud ipsum tempus, quo Praesentia fiunt, nos immittimus. S. - Sie Sel .. eui prorsus assentimur; at Rubh. sentia-mua, inquit, omnium eodd. et edd. lectio est male a Stephano Pro . Is, e coni. in semimus mutata et Pr bata a Mureto, Grulero, Limio, Gro Ovio, sensu Prorsua rest guante. Vetera et obliterata contristare soleutatii tuos libenter aegro . Atqui latura et praeterita pariter absunt: ergo neu tra haee sentiamus, sentire dubemus. RuΛk.
PHILOSOPHuM NON VERBA CAPTLAE , ANIMOS CURARE.
Amicra minus sibi accuratus ab Seneca epistolas miti questo respondet, mistolas decere illum sermonem illabor et Ρ-cilem , qui est una sedentium et ambulantiumr . deinde Philosophiam Merba non cutare, nec tamen ingenis acii eloquio renuntiare. Praeciptium est: sit ulla ut sermo: quod sentimus loquamur, quod loquimur sentiamus. Deinde leniemus Progredi, quoniam per gradus ascenditur ad avientiam. Cum quibusdam tres statuit classes
proficientium. I tuemus ex hac epistola, fuisse Dei oluo Seneca, qui hunc auctorem reρrehenderent, nec Quintilianum X, i, i unum
J Iinus tibi accuratas a me epistolas mitti quereriS. Quis enim accurate loquitur , nisi qui vult putide
Putide loqui ρ ΑGetatum et nimia armessit m et fetum . et S. a. m υἱ-
500쪽
loqui 2 Qualis sermo meus esset, si una Sederemus, aut ambularemus , illaboratus et facilis ; tales esse epistolas meas volo , quae nihil habeant arcessitum , nec fictum. Si seri posset, quid sentiam , ostendere, quam loqui, mallem. Etiam , si disputarem nee supploderem pedem , nec manum iactarem, nec ut totii erem vocem: sed ista oratoribus reliquissem , contentus sensus meos ad te pertulisse, quos nec exornaS-sem, nec abiecissem. Hoc unum plane tibi approbare vellem , omnia me illa sentire quae dicerem; nec lantum sentire, sed amare. Aliter homines amicam , ali- ater liberos osculantur; tamen in hoc quoque amplexu , tam Sancto et moderato, satis apparet assectus. Non , mehercules, ieiuna esse et arida volo, quae de rebus tam magnis dicentur; neque enim Philosophia ingenio renuntiat, multum tamen operae impe di verbis non oportet. Haec sit propositi nostri sum
ma: quod sentimus, loquamur; quod loquimur, a
sentiamus; concordet Sermo cum vita. Ille promissum
suum implevit, qui . et quum videas illum, et quum audias, idem est. Videbimus quulis sit, quantus sit:
dum Cum motisω , de quo victe Ernesti Lex. Teelinol. Lati p. 32. R. Nec Mumlou remia. vocem: hisee esse partes vividaegaevonis, oratoribus propriae, facile apparet. Abi issem, triviali dicendi generoe pressissem. Cf. Ernesti Lex. Teehn. Lat. luit. MM. Iesuma eslla et arida, i. e. non omnem sermonis eleguntiam et nitorem peruam, nulla quidem oblectationis lectorum ratione habita. Eodem Neque enim philosophia ing nis rea nuntiat. Metis r ingeniorrum velut reἀn ιιM. Quidam ingenioriun vetae gelu renuntiae. Quid fuerit non educo.
L. neque enim ... renuntiae: ad inveniendum orationis orualum. Ha
erat obieetio in Stoleos satis erebra, nee ipsa a Cle. Orat. e. is reiectat in eloquentia non, ut in philoso'hia, res tantum sed etiam verba Penduntur. RuM. Videbimus. Temere Midemus M. modo aridam a ieiunam narrationsmappellat Quintil. ll. 4. 3 et 3, ν ,
ieiunam et aridiam stractationem: elu e
loca debeo Ernesu Lex. laud. p. 33 Et uor. RuM. Biponti et inde M. Ruhh. Sehw. . quod aberat posι quantus . dedera vett. libri. Porro an εmtis sit ed. R. sed ignorant an alii libri omisties, et sublutelligi Posse videtur e Ma