장음표시 사용
181쪽
Wa MET A PHY SICAE Libertas tandem contrarietatis desectus est, non persectio libertatis , quippe quae facultas: est deficiendi a fine, a. lege, a jure . Quod
sane licet a praesenti. nostra conditione divelli nequeat, illius tamen imperfectionem praes sert. Uerum haec sustus in Theologicis Inst, tutionibus. i ι die L a Antequam vero hujusmodi libertatem humanae Μenti vindicemus, praetereunda non idetur singularis de libertate Ioannis Lochiivinis , ut quae non paucos naeta patronos speciosa esse censetur. Is quidem quaestionem de voluntatis libertate perinde absurdam esse
adseri x - , atque absurdum esset, si quis qua reret, num somnuε sit rapidus , aut virtua suadrata . si --. luotas enim , ut ipse disserit , O non
est, niti facultas, qua Μens suas determinax cogitationes, ut aliquam eliciant, sive impe diant actionem, prout illa a nostra potestate Pςndet. Q od quidem uberrus paullo ante e posuerat, Ο cum ait singulos ejusmodi in se facultatem experiri , qua plures tum Μentis v lvs , t L corporis minua aggredi , aut ab iis abitinere, eos continuare , aut hibere posi
182쪽
snt . Id autem non aliunde profieises sentiamus , quam e quadam notisae Mentis cogitatione , quae certum quemdam aritum fieri, aut omitti veriti jubeat . Libertatem veroeam esse facultatem subnectit, qua agere, Vel non agere homo possit, prout illud neri, vel non item Μens elegerit, prout nimirum ho
His ita constitutis perspicuum fieri docet, nullum quaestioni de voluctatis libertate l cum relinqui: quippe eo res recideret, ut id unum agitaretur , num facultas esset alia ε euitate Praedita . Atqui facultates agentibus propriae sunt & peculiares , utpote substanti tam attributa , quae aliis facultatibus adscribi nequeunt . Quamobrem ne perverse Vocibus utamur, ita quaestionem proponendam este
pronuntiat, Num homo sit liber. Verum ne ambiguitate laboret opinio i ta advertendum eii , hoc unum M olim Min praesenti quaesitum fuisse num hominis voluntas sic aliquid velit , ut nolle possit, se petat, ut abstinere valeate sue , quod e dem recidit, num h o ipse cum vnit ita V iit, ut nolle possit, it appetat, ut abstin Ie possit . Omnis igitur controversia in ipsa volu*tate, in ipso homine volente versatur MNum vero quod homo jam voluit , exsequi possit, alia iithaec quaestio est. Nemo quidem negat inesse homini facultatem volcudi , facultriem
183쪽
174 METAPH YsICARcultatem agendi quae vult.: sed illud quaeri.
Iur, num ita Velit, ut nolle possit . Lockius sane tantum a Vero aberrat, ut in
quo libertatem constituit, ibi libertas sita eL se nequeat. Quaeri enim potest, num facultas volendi possit abstinere a volendo : at stulte quis quaereret, num facultas agendi possit non agere, quae homo vult. Scilicet isthaeo facultas imperio voluntatis subjicitur , ut quae illius jussa capessit. Uolendi vero facultas suo rum aetuum est domina ; quod sane dominium potestatem ad opposita complectitur . Qui
seipsum intelligit , in seipsis quae dicimus experitur : sed qui ne seipsum quidem intelligit , nec ea quae dicimus, nec quae Lockius effutiit, unquam assequetur .
PROPOSITIO . Humana Mens in suis voltistionibus, O nolitionibtis libera e f.
Demonstratur. I. Quicunque interiores conscientiae Voces attento animo excipiet : is
quidem Peripicuo , ac vivido sensu suae V luntatis libertatem experitur . Atqui reapse nobis propria sunt , quae sensu intimo asse quimur. Ergo . Et I. unusquisque intelligit haud tenue interesse discrimen inter voluntatem , qua beati esse, atque inter eam , qua quodlibet agere, puta deambulam volumus . Quis enim conicius non est , se prohibere non posse , quominu Sheatus este velit, posse tamen sibi deambula
184쪽
s A R Si i II. 17stione interdicere 3 Atqui hujusmodi discrimen
universas nostras voluntates praeter beatitudianis appetitum liberas esse spadet. ΕIgo. u. Rursus saepe nobiscum taciti agitamus , sine aliquid agendum: & perinde decςrnimus,Mque nobis collibuerit. Atqui nunquam eo filia nobiscum inimus , num felices potius , quam non item esse velimus . Intimus igitur ipse sensus quemadmodum naturali impetu ad beatitudinem nos contendeae admonet : itanianifeste arguit liberos prorsus esie ad. cetera
3. Quicunque se aliquid minus rectum admisisse duxehendunt; peccati quidem ita eos poenitet , ut non leve disicrimen inter hujusmodi dolorem interesse sentiant, atque i iam , quem affert corporis morbus, rei famis liaris j eiura, aut alia hujus generis uegritu eo. Atqui non aliunde tam diversius iste an mi cruciatus proficiscitur , nisi quia dolorem illum capimus ex idea mali, qRod virari pote zat , & quod nobis nostri duntaxat caussa imgIuit . Id igitur nos admonet eam nobis ineia se libertatem , ut utrique parti adhaerere Pos' simus; & nonnisi nobis ipsis vitio vertendum esse, si deteriora sequamur. 4, Nemo est , qui non agnoscat se animi deformitates haud odio perinde prosequi, at que ops vitupetare solet , in quibus peccatur membroruita dii:ortiuae, aut depravὸtione. Ita
185쪽
etiam unusquisque deprehendit non aeque a nobis commendari in aliis venustum oris habitum , ae illos laudamus , qui praeclaras res gerunt . Atqui id non alia de caussa experi mur , quam quod natura ipsa admonemur , homines insita libertate ita uti posse , ut laudibus aut ignominia digni existimentur , prout ea re ete aut perverse utantur. Ergo libertate nos praeditos esse sensu quisque suo comprehendit. II. Tantus est nostrae Voluntatis appetitus, ut bona quaecunque caduca illum explere non possint . Atqui quod ita jucundum se praebet Voluntati, ut toti ipsius aviditati fatiSfaceret non possit , eam omnino determinare nequit. Libera igitur erit voluntas ad ea Vel respuemda , vel amplectenda . Et sane iummum atque interminatum bonum , quippe quod immensum explet nostrae Voluntatis appetitum , ita nos occupat, ut necessatio animi impetu ad illud adipiscendum abripiamur . Hac autem proprietate destituuntur singularia quaevis objeeta, quae boni dumtaxat speciem praeses erunt . Vix enim illa.
Veluti primis, ut dicitur, labiis Μens delibat, cum ea extemplo fallidit. III. Bona quaecunque singularia ejusmodi sunt , ut & boni & mali ratio in iis deprehendi possit . Atqui motiva, quibus Μens d eitur , ut velit aut nolit , boni stat malique ratiooes. Plena ipitur adest Menti libertas ,
186쪽
ui'eligat aut re*uat singularia quaevis objecta. N. Ratiocinandi vi Mentem praeditam esse nobis ipsi testes sumus . Atqui pleniis mam nostrae Mentis. libertatem facultas isthaeo e plectitur. Deliberatio enim atque optio, quam ratiocinando absolvimus, in iis obtinet, in quibus liberum nobis est, ut alia prae aliis eligamus ; aut . aliquid potius amplectamur ,
U. Tandem humanae Mentis libertas amnium populorum 9 gentium consensu comprobatur. Gentem enim nullam videmus , quae legibus careati aptis ad jubendum & vetandum : quae praemia & supplicia non proponat, . quibus ad recte facta Vocat, & a peccati. ZVocat: apud quam laudes 9 vit erationes non obtineant;
aut nullus minis atque exhortationibus tribu tur locus. Atqui haec omnia consistere ne
queunt , nisi in explorato sit hominum liberiatas Nostrae igitur Mentis libertatem vox
ipsa natura , quam nationuni omnium com senso exprimit vehem ter confirmat.
Objicitur Ι. Potissimum argumentum , quo humanae Mentis libertas adstruitur, ex inti ino ipsius libertatis sensu colligitur . Atqui si sensum hunc penitius inspiciamus, nonnisi no
187쪽
tione propriam exsistentiam , ac nostram libertatem sentimus . Nostram autem exsiste tiam sentimus I licet non sentiamus actum caussae , quae praestat, ut exsistamus . Ita n stram determinationem sentimus i sed non actum caussae , quae nos determinat. Resp. Licet duntax t me m determinatio nem sentirem ; certus tamen essem hanc determinationem mihi ineri ; atque inde ded cere possem illius caussam a me esse repete dam . Quod si non ipse me determinarem , oporteret, ut caussa superior , quae me determinat , sensum ac persuasionem propri et determinationis in meaexcitaret, sensum sane falsum ad fallacem . Veruma non modo me ad volentum determinatum, sed etiam me ipsum determinare place persentisco . Quemadmodum, me ad ideas attendentem , & me ideas ipsas mihi repraesentantem i)ntio.-Me autem
exsistere sentio: at ipse mihi conscius sum haud me esse , qui me ad ex stendum de temmino , aut aliquia ad meam exsistentiam co
Objieitur II. Humanae Mentis libertas non e sensu, sed ab accuratoenotirarum actionum
188쪽
PARs II. 179 judicio repetenda est . Atqui si singulos ' no-1trae Mentis actus expendamus, nullam in iis libertatis vestigium deprehendemus. Ergo. Asia sumtionem ita fere probat Collinius i Humanae Mentis vires eo re extendunt, ut percipiat , judicet, ac Velit . Atqui I. idearum perceptio libera non est . Illae enim ita n
bis ocourrunt, ut Mentis oculos ab eis ave tere nequeamus . Ergo .
Resp. L. Collinius ideas a sentationibus non distinguit . Sensationes enim hujusmodi sunt, ut prohibere non possimus , quominus illae in
nobis excitentur, cum ad corporis sensus extemnae res appellant . Quamvis penes Mentemst, ut impediat , quin objecta quaedam insensus Incurrant: quo sine pacto jure quis di
ceret liberas nobis esse non paucas sensationes . a. Veluti exploratam 1tatuit idearum originem , quasi ipsae res externae eas Menti offerant: atque sibi persuadet Mentem , quod ad ideas pertinet, Pasivam prorsus esse . At Mentem rerum ideas sibi ipsam efformare superius ostendimus . a. Objicit Collinius . Omnis propositio aut per se ipsa , sive per demonstrationem evidens , aut probabil Is , aut dubia , aut falsa Meati necessario proponitur Nulla igitur libertate ipsa utitur in judiciis
Resp. I. Ambiguitate lavorat totum argumentum. Propositio nam naturam mutare Pro
189쪽
ε18o M ET A PHYSICAE secto non possumus : adeo quidem, ut si illae verae , aut falsae fuerint , per nos minime liceat, ut verae aut falsae non sint . Uerum plena nobis adest libertas , ut , evidentibus egeeptis , assensum nostrum usque sustineamus, donec ideis attentius inspectis , de propositionum veritate aut falsitate judicemus . a. Falsum est proposuioues nobis. necessario Veras, evidentes, aut falsas exhiberi . Praejudicia enim , cupidixates, obtusia Mentis acies in caussa sunt, quamobrem eVidentia, aut pro habilitas propositionum interdum minime de prehendatur . Ceterum illud advertendum est, quod prinpositiones, sive res objectae per se aut Verae aut salsae sunt; nobis autem vel evidentes , vel probabilo , vel dubiae videntur . Veritas nimirum & salsitas est terminus , ut ajunt, abolvius I.evidentia vero, Sc probabilitas relatiυus . Veritatem quidem 6c falsitatem a propositionibus amovere non pos .mus: at potamus a nobis Iejicere earum probabilitatem , atque evidentiam , si axiomataeκcipias , di quae intuitive sunt evidentia . Adest enim nobis potestas , ut a quibu5dam rationibas Mentem avocemus , vel ad rati
a. Opponit Collinius . Omnis nostrae Me tis volunta 3 in eo versatur , ut alterum praealtero eligat . Atqui idem piorsus hoc est, ac
190쪽
iudicare, num bonum, an malum si objectum; aut utrum utri sit anteponendum . Perinde igitur Μens vult, atque ipsa ludicat . Nulla autem in judiciis Menti libertas inest . Necessoto igitur Mens vult, aut eligit. ' Resp. Id omne falsum est , quippe inniti tur iis , quae de judiciis Collinius comminiscitur . Praeterea non advertit Collinius , quod plerumque licet bona videamus , eaque bon esse judicemuel, deteriora tamen sequamur . Prouo enim animo assecti sumus , prout Sehabent privatae opiniones , prout praejadiciis imbuimur , prout tandem cupiditatibus Oecupamur ; ita res ipsas consideramus : ae propterea liberum nobis est , ut varie nos determinemus. At urget Collinius. Igitur prout nobis 2PParent objecta, prout nimirum propriae inclinationi ea referuntur, ad agendum nos duciamur . Ergo necessario Se Mens determinat. Resp. Nemo negat perinde nos ipsos deterriminare, atque objecta nobis consentanea esse ultimo judicio exhibemus a Triste nimirum sua quemque voluptas : & quod magis delactat, 'secundum id operemur riecesse est, necessitatet infallibilitatis, ut ait D. Thomas , non natu- .ran . Verum heio non quaerimus , quaenam snt rationes, quibus homo ducitur , cum Ope Fatur . In eo est omnis disceptationum liber sit homo, cum agit ; ades quidem , ut possit aliis rationibus inspectis non agete, aut