Institutionum philosophicarum tomus primus quartus .. Tomus alter qui complectitur psychologiam, theologiam, et ethicae elementa ad usum Seminarii Neapolitani

341쪽

De providentia.

PRovidentia, quam. veteres Graeci Philoso.

phi προνοίαν appellabant , de futurorum praesensionem, & ipsam rerum administrati nem, qua illae suis quaeqde nectuntur ordinibus , complectitur. Nullum porro apud veteres omnes Philos Phos pervagatius dogma reperiret licet, quam ut divina Mente , ac ratione Mundum administrari & regi, atque a Deo vitae hominum consuli & provideri censuerint . In ea sane sententia fuisse Chaldaeos , AegΥptios , cete- vosque populos , qui, Solem orientem spect

hant, explorata res est': quamvis rorum humanarum procurationem a Deo certis esse Geniis commissam judicaverint. Atque huic opinioni plerosque inter Graecos Philosophos ad haesisse compertum est , 9 fere omnes animadvertunt, qui illorum disciplinas perscrutati veterem Philosophiam pIosecuti sunt . Qui vero divino consilio Mundum administrari negarunt , ii quidem sat pauci sunt , atque inter Atheorum classem potius recensendi . Democritus enim , atque Epicurus , qui suis atomis divinitati bellum indixerunt , cum inuidiae deiciandae gratia , ut Posidonii V sum

342쪽

eos tamen nullis occupationibus implicatos nihil providere & cogitare effutiebant . Nimiarum eam esse Deorum Vitam ajebant , qua nihil beatius, nihil omnibus bonis offuentius cogitari posse. Beatam autem vitam in animi fecuritate , O in omnium vacatione munerum Ponebant . Hinc ipsi colligebant , quod si is Mundo Deus ines aliquis , qui regat , qui gubernet , qui cursus afrorum , mutatione 6mporum , rerum vicissitudines ordinenae con fruet, eraras O maria contemPlans , hom n&m commoda visasque tueatur ; nae ille ess licatus molestis negotiis O operouis . Ita quidem disserit Uellejus apud Ciceronem se Cureorum oracula fundens b) . iDivinam providentiam stillulisse accusatur Rristoteles , ut qui Deum sibi unice vivere , totumque in contemplatione positum sua be eitate frui docebat . Legatur Synopss His Hea , quam hisce Institutionibus praeire tutin

Stoicorum fatum, cujus supra meminimus eum Dei providentia cohaerere non Posse nonnullis videtur . Fuerunt enim inter Stoicos

343쪽

36 MET A PHY SI CAUquibus Fatum ti Providentia idem 'sonabat ;cumque fato Deum ipsum subditum esse doee

Tent , nullam veri nominis providentiam admisisse videntur. Notum est Epicureos ita in Stoicos jocari solitox suisie , ut anum fatidi- eam Eloicorum providentiam appellarent. Unde quidpm colligi potest eam fuisse quorum.

eam Stoicorum 1ententiam , ut fatum ex pra- videntia consequi opimrentur c Quod Lipsius demonitrare studet a . Qui igitur rerum conditarum curationem omnem atque administrationem Deo per summam Vim. ademerunt , ii quidem inter recemtiores potiηs De istas, quam veteres Ρhilosepho occurrunt. Uerum ne divi e providentiae hostibus adjungas , quos De istarum nomine ap- Pellare audis: eos in quatuor clules dispescere licet I. Deistae nominari consueverunt, qui aete num ac supremum Ens venerantur , atque huiqierum universitatem originem suam acceptam referre docent'. At Deum Mandi curatione destituunt ,, atque illum nec sibi lingere ullam molestiam, nec alteri quaererς dictitant . Ita enim terroribus solvi , atque in linertateIn

vindicari sibi persuadeat, veluti indignati im

344쪽

postum in suis cervicibus sempiternum dominum, quem dies & noctes timerent. II. Sunt etiam Deiliae , qui nihil discriminis inter bonum D malum morale interesessatuunt. Hi quidem & Deum agnoscunt, iaDeum rerum naturae consulere opinantur: st

bilitos. tamen limites, quibus Virtus ac vitium separantur, funditus convellunt:7nec sibi curae habere Deum ajunt , numAreste an prave se gerant homines : bonas, autem aut malas. aestumari hominum a tiones, prout hamanarum legunt arbitrium eas esse decernit. III. Ab his non multum abludant , qui in Propriae conditionis perniciem veluti conjurati humanae:Mentis immortalitatem , atque alte Tius vitae dogma ex hominum animis radicitus extrahere conantur . Quamvis enim Deum sumi ne sapientem , bonum, ac justam colant tamen ex Dei bonitate ac justitia,inferri posse tuentur , unde altera vita esse Certo colligatur. IU.oTandem Dristarum agmen claudunt, qui naturali rationis lumini nimiam confidentes omnem Revelationem penitus rejiciant. Eos sane nullus de Deo ac inpraecipuis ipsius attributis error certo. de t rami te selli t. Deum enim aeternum, infinitum, sapientasilinum esse profitentur. Omnia'Deum providere , Ogitare, atque animadvertere statuunt. Eam hominibus

indise legemRagnoicuat , ut pio virili singuli V labori

345쪽

provideant . Tum jubent omnes ita animum suum conformare , ita cupiditates cohiberet , ita te a sceleribus callos: servare , ut vitio

ipsis verti nequeat-, quod suis defuerint ot-ficiisλ.QTandem docent suae jultitiae legibus Deum debere, ut veluti lupremus Mundi do minus Praemiis aut poenis perinde fi omines assiciat, atque illi se gesserintc. Quod cum in Praesenti vita praestori non soleata, alteram Vitam esse docent , ubi & merces & poeadsngulis rependatur . Haec autem:omnia solo naturae lumine praelucente ii Di innotescere Profitentur, quacunque Revelatione neglecta, cui omnino non auscultant.

Hujusmodi porro homines , si eorum tententias inspiciamus , ita separari possunt ut primi Atheorum ordini adjungendi videantur:

iis vero, quos ultimo.loco recensuimus, tiarum nomen proprio jure adscribatur . Athe ismus enim potiusu ut immane scelus ae virium, quam ut simplex error'. considerari potest': upotissimum attendas', quantam ille .ln num mores depravationem induxerit . iam autemπdit criminis 1batuere licet inter-eum ,

qui Deum esse negat, & qui nihil Deum hominibus providere , honestum a turpi non te parari , nihil poli praesentem vitam aut:1 Iandum aut timendum esse profitetur z Hazquidem nefandae. opiniones illuc in zndoaῆ s

346쪽

ut omni impunitate propositii dissoluta viveniadi consuetudo, atque immoderata licentia hominibus concedatur . Atqui nihil hoc scelestius admitti potest,jsi Deum esse negaveris . Quamobrem ut Deistas adoriamur , Dei Providentia stabilita , atque ab illoIum .ca lumniis vindicata , Revelationis necessitatem , quantum Philolopho,progredi licet , Ostendemus . Ne verbum siquidem de Altera Uita ;cum eam esse L quae de Mentis Immortali late diximus, Si quae in Theologicis Instit tionibus late ac docte disseruntur, abunde de- .

monstrent .PRoposiTIO L Deus Providentia sua res af

Qaae ad propugnandam Dei Providentiam Tationes produci possunt , Vel ex Deo ipso ejusque proprietatibus , vel CN,Iebus , quas ille procreavit, proficiscuntur . De monitratur I. argumentis , quae Dei natura suppeditat . Et I. quidem Deum esse summe honum is quidem intelligit, qui illum sibi ad fruendum aptissimum esse, atque in se ipsium adquiescere animo complectatur. Profe- 'eto Deus perfectissimus est ; propterea ipse sibi sufficit . Longissime igitur α quam maxime N eo diitant malitia, invidentia . '&

quae .que ad malum inducere possunt. r ut quae ex indigentia, infirmitate , impersecti ne originem IePetunt .

347쪽

Si autem Deus est natura sua summe b nus , PIOVidentissicius sit oportet . Id enim bonitati est consentaneum, ut prosit, aliora que rebu3 prospiciat ;iquippe relativa bonitas ex absoluta proflaisicitur , ut in Ontologicis diximus . Hinc bonitatem Dei appellat Boetius elat um O gubernaculum , qua mundana ma china stabilis atque incorrupta servatur, a . u. Deus est ubique immensitate sua. Atqui sic est ubique , ut otiosus ac nihil agens esset nequeat . Agit autem intelligentia ac volunatate , qui sunt duo providentiae fontes. Uni versa igitur providentia siua fovet de moderatur. ΙΙ. Demonstratur ex effectis ac rebus a Deo conditis'. I. Universa Μundi compago ita disposita est ac distincta ,,ut nihil sit in tanta rerum mole ,'quod ad eum finem &λusum , cujus gratia institutum est , non sit aptissime

accommodatum . Atqui innumerabilium rerum mutuis'usibus respondentiumradmiranilis consensus non minus industriam ac sapientiam , quam curam & providentiam moderantis caussae postulat , Ipsae igitur creatae reF. quadsuum frutentur auectorem , ipsus providentiam nobis enarrant. In hanc rem legi potest Tullius , qui scite more suo sngulis mundi parti bus perlustratis, ac brutorum animan ninna

a Lib. III. de Consol. Phil. Prosa XII.

348쪽

tura, atque humani corporis fabricatione pet- specta , divina'Mente Mundum gubernari de

monstrat' a '.

2. Singula corpora, quibus haec continetur universitas , licet certos M aequabiles motus conficiant, aliorum tamen corporum occursu , atque aliis de caussis a ratis ordinibus,deflectere possunt . Oportet igitur, ut attractionis atque impulsionis via apte dispertita subinde motus initauretur . Id autem hujusimodi moderator praestare potest, qui ipsius mundiaearchi tectus fuit . Univeisis igitur creatis rebus provident insinus Deus prospicere'debet. III. Publicum naturae testimonium divinam providentiam docet . Universos enim cujuscunque aetatis D nationis homines id animis comprehensum habere , quod humanis rebus Deus prospiciat, praesteterunt preces , VOeta spostulationes , gratiarum actiones,& juramen ta ubique gentium adhibita. Nisi enirn hom

nibus Ueus consulat , ait Tullius , Ο quid Veneramur , quid precamur deos λ cur jacris Pontifices , cur auspiciis augures praejunt ῖ Euid optamus a diis immortalibus P quid ι

349쪽

342 METAPHYsICAE Objiciunt T. Hujus Μundi fabrica non uno laborat vitio . Nam I. Caeli constitutio , atque Aequatoris D Eclipticae obliqua interse ito id praeibat , ut plures Telluris partes indultae lint , quod aut frigore rigeant aut urantur

calore.

u. Ipsus Telluris' superficies deformis est',

atque admodum inordinata . Ingens eni in oceani vis. cinacavae lpeluncarum altitudines, morum asperitates , impendentium montium. altitudines, horridae nemorum immensitates , aliaque hujusimodi Tellurem nobis exhibent veluti informem masiam temere confectam , quam nulla provida Mens moderetur

a. Plurima inutilia , & quae nullius sunt iusius : itidem noxia, quaeque maximo sunt'detrimento in Tellure , quam incolimus , obtinent : quae quidem providentissimum auel

rem habere nequeunt.

His autem positis ita ratiocinantur Athei. Deum exsistere , atque huic Mundo prospice re , ex illius ordine , proportione , & persectione colligitur . Atqui ex ostensis si mavitiositas , imperfectio , atque inordinatio Con. . spicitur. Haud igitur Dei providentis exsilientiam probat rerum universitas.

Resp. Haec ipsis , quae asserunt Athei ,

ut rerum naturae vitia aperiant, ad Des providebitam demonstrandam maxime condbeunt . Nam

350쪽

. . . Duas proste partes feroidus ardor Asiduis ylae geli casus mortalibus au Ort. Neque enim Zona torrida eo Solis aIdore to retur , aut frigidae ita nive & pruina obrigescunt, ut habitari nequeant . Conitat ranas torridam , frigidam Borealem magna eX parte habitabiles esse . Atque hic summopere elucet Dei Providentia . Regiones enim ZD-nae iserridae sui jectae maxima aquarum atquCimbrium copias irrigantur , quibus refrigeratae grato aere fruuntur. Perennes deinde fatus interdiu ab ortu in occasium oriuntur , quibus Solis aestus temperatur. Ac tandem anni ratio ita plerumque instituitur , ut cum Sol recta immineat, tum frigus & pluviaS maNi- . me patiantur . 2. Quae informis Atheis videtur Telluris figara , ea ad ulus utilitat eique incolarum destinatur . Quod enim marium ac lacuum aquae non modicam Telluria partem occupant; id lane praestat I. ut ej dli nodi vapores in atmosphaeram ascendant , qui, animantium Vitae aptum aerem eiciant

rura

prata palcua snt irrigua . 3. Ut inter diuitas urbes facilius commereia pateant. uuod si vero nul-