장음표시 사용
151쪽
cumstan iam temporis . Ergo videtur , qdion etiam secundum alias circunstantias possint accipi aliae spe
a. Praeterea . Difficiles, sive graυes dicit cibid.
esse, quorum ira non commutatur fine crueiatu, υes punitione : Sed hoc etiam pertinet ad insolubilitatem irae. Ergo videtur, quod idem sint dissiciles, &
3. Praeterea. Dominus Μatth. I. ponit tres gradus
irae, cum dicit, qui irascitur fratri suo; &, qui dixerit fratri suo , Racba : & qui dixerit fratri suo , Fattie: Qui quidem gradus ad praedictas species non reseruntur. Ergo videtur , quod praedicta divisio ita
Sed Contra est, quod Greg. Nyssen. c υel Nemes I. de nat. hom. e. a I. J dicit, quod tres sunt irascibilitatis species; st. Da, quae vocatur fellea, mania , quae vocatur insania , & furor . Quae tria videnturaeisse eadem tribus praemissis. Nam iram felieam dicit esse, quae principium, & motum habet , quod Phil. loe. sup. cit. attribuit acutis : Maniam vero dicit esse iram, quae permanet, & in vetustatem devenit, quod Philos . attribuit amaris : Furorem autem dicitella iram, quae observat tempus in supplicium, quoa Philos attribuit dissicilibus. Et eandem etiam diviissionem ponit Damast. in a. lib. coreh. d. c. is. J Ergo praedicta distinctio Philosophi non est inconveniens. Respondeo dicendum , quod praedicta distinctio potis est reserri υel ad passionem irae, vel etiam ad ipsum Peccatum irae . Quomodo autem reseratur at passiora em irae, supra habitum est, a. q. 46. a. 8.) cum de passione irae ageretur. Et sic praecipue videtur p. ni a Greg. Nysseno, & Damas. Nunc autem oportet aecipere distuictionem harum specierum , secundum quod pertinent ad peccatum irae , Prout ponitur a Philosopho a Potest autem inordinatio irae ex duobias attendi. Primo quidem ex ipsa irae origine : Et boe pertinet ad actitos, qui nimis cito irascuntur, Sc ex qualibet
Alio modo ex ipsa irae duratione , eo sc. quod ira nimis perseverat. Quod quidem poteli esse dupliciter . Una modo, quia causa irae, st. iniuria illata, nimis manet in memoria hominis. unde ex hoc homo diutinam tristitiam concipit. & ideo funt sibiipsis graves, oe amari . alio modo contingit ex parte ipsiuς vindictae, quam aliquis Obstinato appetita quaerit : Et
hoc pertinet ad di sies , fye graves , qui non d mittunt iram, quousque puniant.
152쪽
Ad primum ergo dicendum, quod in speciebus praedictis non principaliter consideratur tempus, sed facilitas hominis at iram, vel firmitas in ira. Ad secundum dicendum , quod utrique, scit. amari,' di melles, habent iram diuturnam, sed propter aliam causam . Nam amari habent iram permanen tem propter permanentiam tristitiae, quam inter viscera tenent clausam & quia non prorumpunt ad exteriora iracundiae signa , non possunt persuaderi ab aliis, nec ex seipfis recedunt ab ira, niti prout diu. turnitate temporis aboletur tristitia , & sie deficit 'ira . Sed in dissicilibus est ira diuturna propter vehemens desiderium vindiet e : Sc ideo tempore non digeritur, sed per solam punitionem quiescit. Ad tertium dieendum, quod gradus irae, quos D minus ponit, non pertinent ad diversas irae species, sed accipiuntur secundum processum humani actus. In quibus primo aliquid in eorde concipitur : Et quantum ad hoc dicit : uui ira tuν fratri Do . Seeundum autem est, cum per aliqua signa exteriora mami statur exterius , etiam antequam prorumpat in
effectum: Et quantum ad hoc dieit: sit i dixerit μι- eri suo, Racha, quod est interiectio irascentis. Temsitis Rradus est, quando peccatum interius coaceptum ad effectum perducitur : Est autem effectus irae n cumentum alterius sub ratione vindictae . Minimum Rutem nocumentorum est, quod fit solo verbo ' Et
ideo quantum ad hoc dicit : Qui dixerit fratri suo ,
Fattie. Et sic patet , quod secundum addit supra pr Inum , & tertium supra utrumque. Unde si primum est peccatum mortale in casu , in quo Dominus loquitur, sicut dictuni est, ca. 3. θυ q. ad a. b multo magis alia . Et ideo singulis eorum ponuntur corre spondentia aliqua pertinentia ad condemnationem :Sed Primo ponitur iudicium , quod minus est; quia, ut Augustin. dicit, cι. 3 . de ferm. Dom. in monte, c. s. a med. eo. 4. in iudicio adhue defensioni locus δε- ιυν: In Deundo vero ponit consilium, in quo iudices inter se conferunt, quo supplicio damnari oporteat : In tertio ponit gehennam ignis, quae est certa damnatio.
EX artie. habes primor quomodo per rationem O stendas, merito a scripturis insinuatum fuisse; quod iraeundiae sunt tres species , scilicet quod ira eundorum aliqui sunt actiti, alii amari, aliqui dim-cius. Ut de acutis, per hoc, quod narrant quosdam
153쪽
ex levibus causis ira cico commotos, secundum quod dicitur Ionae 4. Ionas iratus es super hederam . Et I. Reg. 2G. Cum excusasset Ionathas Davidem apud p trem suum Saul, ipse Saul iratus subito contra Jonatham iii haec verba prorupit . Fili mulieris titiro virum rapientis nunq&id ignoro Z &c. Item de amaris , per hoc , quod aliquos iratos introducit , qui contra eos, quibus irati erant , nihil asperum locuti dicuntur sed in seipsis , quasi prae amaritudine cholerae indignabundi , desicientes consternabantur , secundum quod colligitur de Achab irato 3. Reg. ai.
Venie ergo Achab in domum suam indignans , ω frendens super verbo Naboth; γ proiiciens se in Ie- Etulum suum aυertit faciem suam ad parietem , in
non comedit panem . Item de difficilibus, per hoc , quod de quibusdam narrat iratis , qui obstinato a petitu vindictam quaerebant, secundum quod habetura. Res. i8. de Saul, qui audiens de mira victoria Da vide ni salis commendari, iratus est nimis, &displicuit in oculis eius ille commendationis sermo. Non
rectis ergo , subuit scriptura , oculis Saul aoiciebae Dauid a die illa, oe deinceps . Quod, quoad veri fimum sit, te as tu ab isto loco usque ad finem huis ius libri, id est usque ad mortem ipsius Saul. Sectinis do vides, &c.
Utrum ira debeat poni inter υitia capitalia.
AD Sextum sic proceditur. Videtur, quod ira non
debeat poni inter vitia capitalia . Ira enim ex tristitia nascitur : Sed tristitia est vitium capitale , quod dicitur acedia. Ergo ira non debet poni vitium capitale. a. Praeterea . Odium est gravius Peccatum, quam ira . Ergo magis debet poni vitium capitale, quam
η. Praeterea . Super illud Prov. 29. Vir isseundus proυoeat rixo , dicit glos. ogdin.. Ianus omnium vitiorum iraeundia ; qua elausa, υirtutibus intνinsecus dabitur quies ἰ asteria autem , ad Om Ne facinus armabituν animus: Nullum autem vitium capitale est principium omnium peccatorum, sed quorundam determinate. Ergo ira non debet poni inter vitia capitalia .
154쪽
sed Contra est, quod Gregor. 3r. Moral. ce. I p. a med. ' ponit iram inter vitia capitalia. Respondeo dicendum , quod , sicut ex praemissis Patet, I. 2. g. 84. s. 3. 8e 4. vitium capitale dicitur, Ex quo multa vitia oriuntur . Habet autem hoc ira quod ex ea multa vitia oriri pollunt duplici ratione . Primo ex parte sui objecti , quod multum habet de ratione appetibilitatis o inquantum scilicet uindicta appetitur sub ratione iusti vel honesti , quod sua dignitate allicit, ut supra habitum est. c. a. q. bu. q. JAlio modo ex suo impetu , quo mentem praecipit ac ad inordinata quaecumque agenda . Unde manis timese, quod ira est vitium eapitale . Ad primum ergo dicendum , quod illa tristitia, ex qua Oritur ira , ut plurimum non est acediae vi lium, sed passio tristitiae, quae consequitur ex iniuria
Ad secundum dicendum , quod, frcu rex supradictis Patet , c I. a. q. 84. a. 3. q. ad rationem vitii capi talis pertinet, quod habeat finem multum appetibilem , ut sic propter appetitum eius multa peccata committantur. Ira autem , quae appetit malum subratione boni, habet finem magis appetibilem, quam odium, quoa appetit malum sub ratione mali . Et ideo magis est vitium capitale ira , quam odium. Ad tertium dicendum, quod ira dicitur esse ianua vitiorum per accidens, scilicet removendo prohibens, id est impediendo iudicium rationis, per quod homo retrahitur a malis: Di recte autem, per se est cauta alictuorum specialium peccatorum, quae dicuntur filiae eius.
EX art. habes primo : quomodo per rationem , flendas. merito a scripturis , n Gregorio insinuatum misisse : quod ira est vitium capitale . A D. Gregor. quidem, ut in arg. cortr. A scripturis vero Per hoc ,' quod multa mala oriri ex ira denotant . Ut Prov. 3 P. Qui pravorat iras, preduete discordias Et Eccl. 3 I. Vinum multiam potatum, iram , oe r i nas multas c quasi quod illae ruinae sint postea ex ira facit. Secundo vides: quomodo, Sic.
155쪽
Utrum eonvenienter a gnentur sex filia irae,
siticet rixa, tumor mentis , contumelia, Hamor , indignatio,
AD Septimum si e proceditur . Videtur, quod i
convenienter assignentur sex filiae irae; quae sunt rixa, tumor mentis , contumelia , cismor, indignatio, blasphemia. Blasphemia enim ponitur ab Isid ro filia superbiae . cl. comment, in Deiat. c. I 6. Non ergo debet poni filia irae. 2. Praeterea. Odium nascitur ex ira, ut Aug. dicit In Regula. c se. epi . 3O9. aIiqu. ante f. to. a. Ergo debet numerari inter filias irae. 3. Praeterea. Tumor mentis videtur idem esse, quod superbia et Superbia autem non est filia allauius uitii, sed mater omnium vitiorum, ut Greg. dicit 3 i. Moral. e. II. a med. Ergo tumor mentis non debet numerari inter filias irae .
Sed Contra est, quod Greg. 31. Moral. cibid. Jans gnat has filias irae. Respondeo dicendum , quod ira potest triplieiteuconsiderari. Uno modo, secundum quod est in corinde. Et sic ex ira nascuntur duo vitia. Unum quidem ex Parte eius , contra quem homo irascitur, quem reputat indignum, ut sibi tale quid fecerit : Et sic ponitur indignatio. Aliud autem vitium est ex pariste sui ipsius ; inquantum scilicet excogitat diversas vias vindictie, & talibus eogitationibus animum suum replet, secundum illud Job II. Nunquid sapiens implabit ardore somaehum suum ' Et sic ponitur tumoν
alio modo consideratur ira, secundum quod est in ore. Et sic ex ira duplex inordinatio procedit. Una ruidem secundum hoc, quod homo in modo loquenisi iram suam demonstrat, sicut dictum est a. 3. . ad 3. de eo qui dicit fratri suo, Raeha : Et seponitur Hamoν, per quem intelligitur inordinata, &confusa locutio. Alia etiam est inordinario, secundum quod aliquis prorumpit in verba iniuriosa : quae quidem si sent eontνa Deum, erit blasphemia; se autem contra proximum contumelia.
Tertio modo consideratur ira, secundum quod pro
156쪽
cedit usque ad factum : Et sic ex ira oriumur rixae , per quas intelliguntur omnia nocumenta, quae facto proximis inferuntur ex ira. Ad primum ergo dicendum , quod blasphemia, inquam aliquis prorumpit deliberata mente , procedit ex superbia hominis contra Deum se erigentis ς quia , ut dicitur Eccl. Io. Initium stiperbie hominis που a-tare a Deo : idest recedere a veneratione eius , e Itprima superbiae pars: & ex hoc oritur blasphetnia: Sed blasphemia, in quam aliquis prorumpit ex comis motione animi, procedit ex ira. Ad secundum dicendum, quod odium cisi aliquanodo nascatur ex ira e tamen habet aliquam priorem causam, ex qua directius oritur , scilicet tristitiam ς
sicut e contrario amor nascitur ex delectatiohe i Eae tristitia autem illata quandoque in iram , quandoque in odium aliquis movetur. Unde convenientius fuit, quod odium poneretur oriri ex accidia , quam ex ira. Ad tertium dicendum, quod tumor mentis non ar
cipitur hic pro superbia, sed pro quodam conatu, sive audacia hominis intentantis vindictam : Audacia autem est vitium sortitudini oppositum.
EX art. habes primo : quomodo per rationem linstendas, merito fuisse a scripturis, & Gregor. insinuatum, quod indignatio, tumor mentis, contume- Iia , blasphemia , elamor, rixa, sunt filia Iirae. AB. Greg. quidem; ut in arg. conre. A scripturis vero, per hoc, quod haec sex specialiter ab ira nasci , demonstrant. Ut de indignatione a. Reg. I 2. Iratus autem indignatione Daυid adυeratis silum. De tumore Iudicum 8. requievit spiritus eorum, quo eumebant contra eum. Hoc enim dicitur de iratis prius, ut pater ibid. De eontumelia, & clamore Ecclesiastici 22. Ante ignem eamini υσρον , ω fumus exaltantuν : se ante sanguinem maledicta , oe contumeliae , ω minae ; Hoc est . Sic & ante vindictam sanguineam ab irato intentam praecedunt contumeliae , 8c clamores per maledicta, & minas, importati. De blasphemia Lev. 24. Iurgatus V eum υiro Isaelita ; cumque blaspbemasset nomen Domini , &c. Ecce ex ira, per quam factum est iurgium contra alium, oritur blasphemia. De rixa Prov. 27. Homo iraeundus suscitat rixas. Ex his ergo collectis in unum scripturae, scholastice loquendo, dicunt : In diu natio, tumor men iis , contume Iia , clamor , blasphemia , rixa , sunt F s cUn-
157쪽
convenienter filiae irae . Pro ly convenienter , quod nunc diximus, vige regulam fundamentalem de to . tali conveni cutia scripturarum , q. .ar. 2. Gρρ- γ qu. I O. an appen. Secundo vides: quomodo ex iis &e-
Utrum fit aliquod vitium oppositum iracundia proυeniens ex defeeiυ irae. AD Octavum sic proceditur. Videtur, quod nomsit aliquod vitium oppositum iracundiae proveniens ex defectu irae. Nihil enim est vitiosum , per quod homo Deo assimilatur: Sed per hoc, quod homo omnino est sine ira, assimilatur Deo, qui cum eranis quillitate judicat. Ergo non videtur, quod sit vitio-fum omnino i a carere.
a. Praeterea. Desectus eius, quod ad nihil est utile, non est vitiosus. Sed motus irae ad nihil est utilis, ut probat Seneca in lib. quem fecit de ira. c D. Lib. I. c. I a.d Ergo videtur, quod defectus irae non sit vitiosus. 3. Praeterea. Malum hominis, secundum Dionys .ce. de diυ. nom. yae. 4. lest. H. est praeter rationem effe r Sed subtracto omni motu irae , adhuc remanet integrum iudicium rationis. Ergo nullus defectus irae
Sed Contra est, quod Chrysost. dicit super Matth. bom. t r. ioso impers. knter prine. oe med. qui eum causa non irascitur, peccat . Patientia enim irratio. nabilis vitis semiclat, negligentiam nutrit , ω nousolum malos, sed etiam bonos in Uitat ad malum.
Respondeo dicendum , quod ira dupIieiter potest
intelligi .. Uno mora . ut est simplex motus voluntatis, quo aliquis non ex passione, sed ex iudicio rationis poenam in niuit : Et sic defeetus irae absque dubio est steteatum. Et hoe modo ira accipitur in veris his Chrysi,st. qui dicit ibidem: Da undis, gus eum causa ess, non es iracundia, sed iudieium. IVMωndia eo m proprie intelligitur commotio passionis : Qui
autem cum causa irascitur, ira illius non est ex passione ideo iudicare dicitur, non irasci .. Alio, modo accipitur ira pro motu appetitus sensitivi, qui est cum passione , & transinutatione corporali . Et hic quidem motus ex necessitate consequi tur in homine ad simplicem motum voluntatis'quia naturaliter appetitus inseri r sequitur motum appetitus superioris , nisi aliquid repugnet . Et ideo non potest totaliter deficere motus irae in appetita sensi-
158쪽
QUAEST. CLVIII. ART. VIII. 13s
tivo , nisi per subtractionem , vel debilitatem vo Iuniarii motus . Et ideo ex consequenti etiam das ctus passionis irae vitiosus est , sicut & defectus voluntarii motus ad puniendum secundum iudicium rationis.
Ad primum ergo dicendum, quod ille qui totaliter
non irascitur , cum debet irasci , imitatur quidem Deum quantum ad carentiam passionis , non autem quantum ad hoc, quod Deus ex iudicio punit. Ad secundum dicendum , quod passio irae utilis est , sicut & omnes alii motus appetitus sensitivi, ad hoc quod homo promptus exequatur id quod ratio dictat alioquin frustra esset in homine appetitus sensitivus, cum tamen natura nihil faciat frustra. Ad tertium dicendum, quod in eo qui ordinate agit, iudicium rationis non solum est causa simplicis motus voluntatis, sed etiam passionis appetitus sensitivi , ut dictum est . c in eor. ar. Et ideo sicut remotio effectus est signum remotionis causae ; ita etiam remotio irae est signum remotionis judicii rationiς.
EX art. habes primo : quomodo per rationem stendas, & in recto sensu intelligas, merito insinuatum a scripturis, &Chrys. quod defectus aliquio irae est vitiosus. A H. Chrys. quidem, ut extenditu C in arg. cone. Ubi profundius inspice, quot, & quant
rum malorum causa est mala illa, male vocata, patientia. Talis, ut pro aliquali tex. luce dicam, fuit in malum & suum, & duorum filiorum, & omnium posterorum suorum ψ mala Patientia sacerdotis Helio De quo vide I. Reg. 2.3. A scripturis vero insinua tur Psal. 4. Irascimini, in nolite peceare. Hoc est. Erit casus, in quo Oportet irasci, si non vultis pec- eam: ita, quod si tunc non irascamini, peccabitis. Item ab oppositis insinuant id ipsum scripturae illa , quae commendand aliquos de hoc , quod irati sint . Patet enim a contrario sensu secundum veras Diale
cticorum regulas, quod , si tune irati , & lie irati non fuis ent, peccassent. Verbi gratia, de Phinees de Malathiae, de Moyse, de , ne. in casibus- illis honoris divini, & charitatis proximorum , ut abundaninter dictum, atque citatum est , or. I. append. Tuum
erit videre, his applicare ut decet. PSecundo habes τ
159쪽
De Crudelirute, in sios artictilas divisa..HEiade considerandum est de Crudelitate iEt circa hoe queruntur duo . Piimo. Utrum crudelitas opponatur clementiae. Secuudo. De comparatione eius ad saevitiam , vel ritatem
Utrum erudelitas opponatuν elementia. IV. a. a. ad I.
AD Primum sic proceditur. Videtur, quod crudelitas non opponatur clementiae. Dicit enim Seis
neca in a. de Clementia, ce. 4. quod illi vocantυν erudeles , qui excedωnt modiam in puniendo ; quod contrariatur iustitiae ; Clementia autem non ponitur pars iustitiae, sed temperantiae. Ergo crudelitas non videtur opponi clementiae. a. Praeterea . Hierem. 6. diciture Crudelis es, non miserebitur: & sic videtur, quod crudelitas odi ponatur misericordiae : Sed misericordia non est idem lementiae , ut supra dictum est. q. III. a. 4. ad 3. JErgo crudelitas non opponitur clementiae. 3. Praeterea. Clementia consideratur circa infitch Mem poenarum, ut dictum est: c ρ. Ibp. a. i. Sed crudelitas consideratur in subtractione beneficiorum, seiscundum illud Proverb. I s. Qui autem crudelis es, e iam propinquos abiicit . Ergo crudelitas non opponi
Sed Contra est, quod dicit Seneca in a. de clementia , c c. g. in prive. quod opponitur clementia eνυ sitas , que nrhil aliud es , quam atrocitas animi in exigendis poenis. Respondeo dicendum, quod nomen crudeliIatis aeruditate sumptum esse videtur. Sicut autem ea quae sunt cocta, & digesta, solent habere suavem,&dulcem saporem i ita illa quae sunt cruda, habent horribilem, &asperum saporem . Dictum est autem supra, ct 337. u. 3. ad i. ω a. 4. ad 3. quod clementia importat quandam animi ι lenitatem , sive dulcedinem , per quam aliquis est diminutivus poenarum.
Vade directe crudelisar clementiae opponisur.
160쪽
. EsT. CLIX. ART. I. I3 Ad primum ergo dicendum, quod sicut diminutiopceparum, quae est secundum ratiotiem, pertinet ad
epicheiam; sed ipsa dulcedo affectus , ex qua homo
ad hoc inclinatur, pertinet ad clementiam : ita etiam superexcessus poenarum, quantum ad id quod exterius agitur, pertinet ad injustitiam; sed quantum ad aucteritatem animi, per quam aliquis fit promptus ad Poenas augendas , pertinet ad crudelitatem. Ad secundum dicendum, quod misericordia, R cIementia conveniunt in hoc, quod utraque refugit,&abhorret miseriam alienam et Aliter tamen, & aliter: Nam ad misericordiam pertinet , miseriar subvenire per beneficii collationem: ad clementiam autem pertinet, miseriam diminuere per subtractionem poen rum r Et quia crudelitas superabundantiam in exigendis poenis importat, directius opponitur clementiae, quam misericordiae: Tamen propter similitudi- nem harum virtutum accipitur quandoque crudelitas pro immisericordia.
Ad tertium dicendum , quod crudelitas ibi accipitur pro immisericordia , ad quam pertinet beneficia
Quamvis etiam dici possit, quod ipsa beneficii subistractio quaedam poena est.
EX art. habes primo et quomoda per rationem Dinstendas, merito insinuatuni suillis a scripturis, &Seneca, quod crudelitas opponitur clementiae . A Seneca quidem, ut in arg. coni. A scripturis Vero, ut Hester i s. pietatem no fram ha crudelitate commaculans . Hoc est. Clementiam nostram . Loquitur enim de dominandi lenitate, contra quem dictum Iegimus Isa. ro. Tradam ingratum ἰn manus dominorum crudelium . Et lenitatem affectus cuiusdam inisterioris significat , contra quam legimus Pro . I 2.
viseera impiortim eνudelia. Ubi & quid importet crudelitas tali pietati, idest clementiae opposita , aperit , scilicet interiorem animi affectum ad cum asperitate poenosa dominandum: & consequenter ad augendum poenas subditorum Plus , quam merentur. Secundo vides: quomodo, &e.