장음표시 사용
161쪽
Utrum errudelitas a sevitia, sue feritate disserat .
p. q. 237. G. I. ad 3 AD Secundum sic proceditur. Videtur, quod crude litas a saevitia, sive feritate non disserat . Uni enim virtuti ex una parte unum vitium videtur esse oppositum : Sed clementiae per superabundantiam opponitur & saevitia , & crudelitas . Ergo videtur, quod saevitia, & crudelitas sint idem. a. Praeterea. Isidor. dicit in lib. Io. Etymolog. cadlit. S. quod βυρνus dicitur quas sevus, oe verus , quia sne pietate tenet jussitiam: & sic saevitia videtur excludere remissionem poenarum in iudicio ; quod pertinet ad pietatem Hoc autem dictum est c ari praeci ad a. ad crudelitatem pertinere. Ergo crudelitas est idem quod saevitia. 3. Praeterea. Sicut virtuti opponitur aliquod vitium in excessu, ita etiam in desectu ; quod quidem contrariatur& virtuti quae est in medio, & vitio quod est in excessu : Sed idem vitium ad defectum pertinens opponitur & crudelitati, & saevitiae, videlicet remissio , vel dissolutio. dicit enim Greg. 2o. Moral. c. 8.ante med. Sit amor, sed nom emossiens et fie νigor , fed non exasperans : sit eteius , sed non immodeνate seυiens: sit pietas, δεῖ non plus quam expediat pareens . Ergo saevitia est idem crudelitati. Sed Contra est , quod Seneca dicit in a. de clementia , se. 4. cir. med. quod Ble qui non in tu stis , nec peccatori irascitur , non dicitur crudelis ,
Respondeo dicendum, quod nomen saevitiae, & Ω-ritatis a similitudine serarum accipitur , quae etiam dicuntur saevae . Huiusmodi enim animalia nocent hominibus, ut ex eorum corporibus pascanti , non ex aliqua iustitiae causae , cuius consideratio pertinet ad solam rationem .. Et ideo , proprie loquendo , seritas, vel saevitia dicitur, secundum quam aliquis in poenis inserendis non considerat aliquam culpam eius qui punitur , sed solum hoc quod delectatur in hominum cruciatu. Et sic patet, quod continetur sub bestialitate . nam talis delectatio non est humana, sed bestialis, proveniens vel ex mala consuetudine ,
vel ex corruptione naturae , sicut & aliae huiusmodi hestiales affectione .
162쪽
sed erudelitas non solum attendit culpam in eo qui punitur, sed excedit modum in puniendo. Et iis
deo erudelitas disteri a saevitia , sive feritate , sicut
malitia humana differt a bestialitate, ut dicitur in 7. Et hic. c e. S. to. I. Ad primum ergo dicendum , quod elementia est
virtus humana . unde directe ipsi opponitur crudelitas, quae est malitia humana. Sed laevitia, vel feriatas continetur sub bestialitate. unde non directe opponitur clementiae, sed superexcellentiori virtuti, quam Philos. c I. 7. Ethici eii . ρrluc. to. vocat heroicam , vel divinam , quae secundum nos videtur pertinere
ad dona spiritus Sancti. Unde potest dici, quod sa vitia directe opponitur dono pietatis. Ad secundum dicendum, quod severus non dicitur simpliciter saevus. quia hoc sonat in vitium, sed dicitur saevus circa severitatem , ' Al. veritatem ' propter aliquam similitudinem saevitiae, quae nou est diminutiva poenarum.
Ad tertium dicendum, quod remissio in puniendo non est vitium , nili inquantum praetermittitur ordo iustitiae, quo aliquis deberet puniri propter culpam,
quam excedit crudelitas. Saevitia autem penitus hunc ordinem non attendit. Unde remissio punitionis directa opponitur crudelitati, non autem saevitiae.
EX arti c. habes primo: quomodo per rationem Ostendas , merito insinuatum fuisse a scit uris,& Seneca, quod crudelitas di fleri a saevitia , seu feritate. A Seneca quidem, ut in arg. eon ν. Ubi vult dicere sic, quod ille, qui nocet alicui sine causa, ne inque ex parte tua, quia non est laesus ab eo, neque ex parte eius, quia i ple non est peccator, id esst non meretur, ille , inquam , dicitur non crudelis, sed ferus, sive tavus . Ac si brevius dixerit, & elarius. Qui nocet alicui sine causa, & culpa, est serus . Ascripturis autem id ipsum insinuatur a. Machab. . Animos vero cνudelis eνωnui , or feν belυα iram gerens . Ubi patet, quod &. a crudelitate feritatem distinguit , & feritatem esse malitiam bestiatem designat per hoc, quod earn nominat beluinam, dicendo ix fera belve . secvnda videst quomodo, Sce..
163쪽
r . QUAEST. CLX. ART. I. QUAESTIO CLX.
De indesia , in duos articulos divisa. DE inde considerandum est de Modestia. Et primo
de ipsa in communi. Secunds de singulis, quae sub ea continentur. Circa primum quaeruntυν duo . Primo . Utrum modestia sit pars temperantia'. Secundo. Quae sit materia modestiae.
Utrum modesta se pars temperantia.
p. q. 1 3. Et a. d. 0 . q. 3. a. . ad 3. Et 3. d. 33. q. I. s. a. q. 2. co. γ ad 3. Et ad Tit. 3.A D Primum sic proceditur. Videtur, quod mode-TA stia non sit pars temperantiae . Modestia enima modo dicitur. Sed in omnibus virtutibus requiritur modus: nam virtus Ordinatur ad bonum: bonum aurem, ut August. dicit in lib. de natura boni, c. 3. to.
6. consistit in modo, specie, oe ordine. Ergo modestia
est generalis virtus. Non ergo debet poni pars temperantiae. 2. Praeterea. Laus temperantiae videtur cori fistere praecipue in quadam moderatione . Ex hac autem sumitur nomen modestiae. Ergo modes ta est idem quod temperantia, & non pars eius. 3. Praeterea. Modestia videtur consistere ciri a proximorum correctionem , secundum illud 2. ad Timoth.
a. Se tim Dei non oportet litigare, sed man uetum esse ad omnes, eum modesta eorν0ientem eos rui resfune veritati . Sed correctio delinquentium est ctus iustitiae, vel Eliaritatis , ut supra habitu n est. q. 33. a. i. oe a. Ergo videtur, quod modest a magis sit pars iustitiae, quam temperantiae. Sed Contra est, quod Tullius clib. a. de nuent. aliqv. ante M. ponit modestiam partem ter peran
Respondeo dicendum, quod, sicut supra dict m est,
nem adhibet circa ea, in quibus difficillimum si mo derari , scilicet circa concupiscentias delecta tonum tactus. Ubicunque autem est aliqua virtus spi taliter circa aliquod maximum, oportet esse aliam v rtutem
164쪽
eirca ea quae mediocriter se habent: eo quod oportet quantum ad omnia vitam hominis secundum virtutes esse regulatam o sicut supra dictum est, c q. t 34. ar. 3. ad . γ quod magnificentia est circa magnos sumptus pecuniarum ἰ praeter quam est necessaria libera I itas, quae fit circa mediocres sumptus. Unde neces
sarium est , quod sit quaedam virtus moderativa in aliis mediocribus , in quibus non est ita difficile moderari. Et haec viritis voeatur modesta, oe adjungiatur temperantiae, tanquam principali. Ad primum ergo dicendum , quod nomen commune quandoque appropriatur his quae sunt infima, sicut nomen commune Angelorum appropriatur infimo O dini Angelorum : Ita etiam & modus, qui communi ter observatur in qualibet virtute, appropriatur specialiter virtuti, quae in minimis modum ponit. Ad secundum dicendum, quod aliqua indigent temoperatione propter suam uehementiam; sicut sorte vinum temperatur: Sed moderatio requiritur in omnibus. Et ideo temperantia magis se habet ad passiones
vehementes, modestia vero ad mediocres.
Ad tertium dicendum, quod modestia accipitur ibi
modo communiter sumpto, prout requiritur in omnibus virtutibus.
EX articulo habes primo; quomodo per rati nemostendas, merito insinuatum esse a scripturis, re Tullio quod modestia est pars temperantiae. A Tullio quidem, ut in ag. eontr. Pro quo Vide qu. I 3. ar. I. A scripturis vero per hoc , quod de iis , quae ad temperantiam pertinent loquentes, dicunt I. Ti. mot. a. Μulieres in habilia ornato cum Uerectindia,
ω sobrietate Ornantes se ; non in torris erinibus, aut auro, aut margaritis , vel υese pretiosa ; sed quod
decet mulieres promittentes pietatem per opera bona. Ecce, quod, ut consideranti patere potest, scripturae introducunt modestiam, tanquam partem temper an tiae ἰ quae specialiter convenit ipsis mulieribus . Nam intendunt ibi docere mulieres, quaenam sit modestia exterioris ornatus , quae temperantiam , tanquam suam principalem virtutem , non omendat. Secun
165쪽
riores actiones. Ins. q. 168. a. i. Et a. d. 33. q. 3. a. a. q. I. ad 3.
AD Secundum sic proceditur. Videtur, quod mois
destia sit solum circa exteriores actiones. Inteis riores enim motus passionum aliis noti esse non possunt. Sed Apost. ad Phili p. 4. mandat, ut modestanUra nota sit omnibus hominibus. Ergo modestia est
solum circa exteriores actiori es .
2. Praeterea . Virtutes, quae sunt circa passiones, distinguuntur a virtute itistitiae, quae est circa operationes: Sed modestia videtur esse una virtus. Si erisgo est circa operationes exteriores , non erit circa aliquas interiores passiones . 3. Praeterea . Nulla virius una & eadem est circa ea quae pertinent ad appetitum, quod est proprium virtutum moralium , & circa ea quae pertinent ad cognitionem , quae est proprie virtutum intellectualium, neque etiam circa ca quae pertinent ad irascibilem, &concupiscibilem. Si ergo modestia est una virtus, non potest esse circa omnia praedicta. Se a Contra . In omnibus praedictis oportet observare modum, a quo modestia dicitur. Ergo circa o-
milia praedicta est modestia. Respondeo dicendum, quod sicut dictum est, ca. praee. modestia disserta temperantia in hoc , quod
temperantia est moderativa eorum , quae dissicillimum est refraenare; modestia autem est moderativa eorum, quae in hoc mediocriter se habent. Diversimode autem aliqui de modestia videntur esse locuti. Ubicunque enim consideraverunt aliquam specia. Iem rationem boni vel dissicultatis in moderando , illud subtraxerunt modestiae, relinquentes modestiam circa minora. Manifestum est autem omnibus, quod refraenatio delectationum tactus specialem quandam dissicultatem habet . Unde omnes temperantiam Rmodestia distinxerunt. Sed praeter hoc Tullius cl. a. de Inυen. aliquo antesn. consideravit , quoddam speciale bonum esse inmoderatione poenarum . & ideo etiam clementiam subtraxit modestiae, ponens modestiam circa omnia, quae relinquuntur moderanda . Quae quidem videntur esse quatuor. Quorum tinum est motus animi ad
aliquam excellentiam , quam moderatur humilitas.
166쪽
Seeundum autem est desidemim eorum , quae perti nent ad cognitionem . Et hoc moderatur stidiositas, quae opponitur curiositati . Tertium autem , quod pertinet ad corporales motus, ct actiones , ut scilicet decenter , & honeste fiant tam in his quae serio, quam in his quae ludo aguntur. uuartum autem est, quod pertinet ad exteriorem apparatum ,' puta in vestibus, & in aliis hujusmodi.
Sed circa quaedam eorum alii posuerunt quasdam speciales virtutes : Sicut Andronicus mansuetudinem , simplicitatem, humilitatem , & alia hujusmodi , de quibus supra dictum est qu. 143. Aristot. autem l. 4. Ethie. e. s. to. s. circa delectationem ludorum posuit Eutrapellam : Quae omnia continentur sub moin destia , secundum quod a Tullio accipitur. Et hoc modo modesta se habet non solum circa eriteriores ali tones, sed etiam circa interiores. Ad primum ergo dicendum, quod Apostolus loquiis
tur de modestia , prout est circa exteriora . Et tamen etiam interiorum moderatio manifestari potest per quaedam exteriora signa. Ad secundum dicendum , quod sub modestia eontinentur diversae virtutes, quae a diversis assigia antur. Unde nihil prohibet, modestiam esse circa ea, quae requirunt diversas virtutes. Et tamen non est tanta diversitas inter partes modestiae ad invicem, quanta est iustitiae, quae est circa operationes, ad temperantiam quae est circa passiones: quia in actionibus, &passionibus, in quibus non est aliqua excellens dim-
cultas ex parte materiae , sed solum ex parte moderationis, non attenditur virtus , nisi una , scilicet secundum rationem moderationis.
Et per hoc patet etiam responsio ad Tertium.
APPENDIX. E X art. habes primo : quomodo per rationem instendas : merito insinuatum fuisse a scripturis, quod modestia est & eirca res interiores, & circa exte- riores. Ut I. Pet. 3. Considerantes sannam conυerfar ionem υωram ἰ quarum non fit extrinsecus eryiII tura, aut circundatio auri , aut indumenti vesime
torum evittis : Sed qui absconditus G eordis homo, in incorruptibilitate quieti, oe modest spiritus, qui sin eo pectu Dei locuples. Ecce modestia circa actiones interiores c puta , humilitatem , studiositarem , simplicitatem, &c. per ly modest spiritus: Et circa exteriores c puta , apparatum in vestibus . in actibus Jver lv non fit exitinsecus capillatura, eireundatis au
167쪽
vi , υesimentorum cultus. Talia enim facere inveni. mus, & ad literam appellari modestiam , Philipp. 4. Modesta υσνa nota sit omnibus hominibus. Item in is sinuatur a. I. Tam. a. ut extenditur in a. l. πρen. Ex oua auctoritate , cum eum videris loqui ad literamge modestia circa exteriora, inseras tu, &ipsum de modestia circa interiora praesuppositive simul locutum e quoniam modestiam exteriorem , ut si gnum interioris, in suis requirebat Apostolus. Vide a simili , qu. I 6 I. a. I. ad a. Κ ar. a. ad 4. Secundo vi des: Ecc.
De spetiebus Modestae , ω primo de Humilitate, se in sex articulos dioisa . Postea considerandum est de speciebus modestiae.
Et pνimo de humilitate , tisa perbia, quae ei opponitur. Seeundo de studiositair , & curiositate ipsi opposita . Tertio de modestia , secundum quod est iii verbis, vel in factis. uuarto de modestia, secundum quod est circa exteriorem cultum. Ciseet Humilitatem quaeruntur sex, Primo . Utrum humilitas sit virtus. Secundo. Utrum consistat in appetitu, vel in iudicio rationis. Tertio. Utrum aliquis per humilitatem se debeat omnibus subiicere. Quarto . Utrum sit pars modestiae, vel temperan
Quinto . De comparatione eius ad alias virtutes. Sexto. De gradibus humilitatis.
μνum Humuitas se sistus. p. 16O. a. a. Et in pyaesenti g. a. a. . q. co. AD Primum sic proceditur. Videtur, quod Humilitas non sit virtus. Virtus enim importat rati nem boni: Sed humilitas videtur importare rati nem mali poenalis . secundum illud P s. ad Humium serunt in compedibus pedes eius. Ergo humilitas non est virtus. a. Praeterea. Virtus, & vitium opponuntur Sed
168쪽
humilitas quandoque senat in vicium . dicitur enim Eecl. iq. ω qui nequiter se humiliae . Ergo humilitas non est virtus .
3. Praeterea . Nulla virtus opponitur alii virtuti Sed humilitas videtur opponi virtuti magnanimitatis quae tendit in magna, humilitas autem ipsa refugit . Ergo videtur, quod humilitas non sit virtus.
4. Ρraeterea . Virtus es dispositio perfecti, ut dicitur in 7. Phys. c. tex. i7. Ο Ιου. eo. I. J Sed humilitas videtur esse impersediorum. unde & Deo non convenit
humiliari , quia nulli subiici potest . Ergo videtur,
quod humilitas non sit virtus. s. Praeterea. Omnis virtus moralis est circa actiones, & passiones, ut dicitur in a. Et hic. 3. to. s. Sed humilitas non connumeratur a Philosopho inter virtutes, quae sunt circa passiones: nec etiam continetur sub iustitia, quae est circa actiones . Ergo via detur, quod non sit virtus.
Sed Contra est, quod Origenes dicit, exponens illud Luc. I. Reuexit humilitatem anellis suae . hom. 8. in Luz. a med. Proprie in Seν0turis una de vim tutibus humilitas preduattir. Ait quine Salintor: Discite a me , quia mitis fum , oe' humilis eorde. Respondeo dicendum , quod , sicut supra dictum
est, c. r. a. qu. 23. a. a. cum de passionibus ageretur bonum arduum habet quicquid, unde attrabit appetitum, scilicet ipsam rationem boni; & habet aliquid retrahens , scit. ipsam dissicultatem adipisce udi : Secundum quorum primum insurgit motus spei, & se-araudum aliud motus desperationis. Dictum est autem supra , c i. a. qu. 6 O. a. q. quod circa motus appetitivos, qui se habent per modum impulsionis, oportet elle virtutem moralem moderantem , & refraenantem e Circa illos autem qui se habent per modum retractionis, S re ilitionis, ex parte appetitus, Oportet esse virtutem moralem firmantem, S impellentem. Et ideo circa appetitum boni ardui necessaria est duplex virtus . Una quidem , quae temperet, S refraenet animum , ne immoderate tendat in e celsa : Et hoc pertinet ad virtutem humilitatis. Alia vero, quae firmet animum contra desperationem S impellat ipsum ad prosecutionem magnorum secundum rationem rectam i Et haec est magnanimitas .
Et sic patet, quod humilitas es quaedam υirtus. Ad primum ergo dicendum, quod , sicut i sidor. diacit in lib. io. Etymol. ad lit. H. ὶ humilis dicituν otiabi humi accliυis, id est imis inhaerens. Quod quidem eontingit dupliciter . Uno modo ex principio e trinseco; puta cum aliquis ab alio dejicitur: εο
169쪽
humilitas est poena . Alio modo a principio in trinis seco : Et hoc potest fieri quandoque quidem bene ;puta cum aliquis considerans suum defectum , tenet se in infimis secundum suum modum ; sicut Abraham dixit ad Dominum Genes. I 8. Loquar ad Dominum meum, eum sim puIυis , ω cinis r Et hoe modo humilitas ponitur virtus . Quandoque autem potest fieri male ; puta cum homo honorem suum
non intelligens, comparat se iumentis insipientibus,
Ad secundum dicendum , quod , sicut dictum est, in sol. ρνaee. humilitas, secundum quod est virtus,
in sui ratione importat quandam laudabilem deiectionem in ima. Hoc autem quandoque fit solum secundum signa exteriora secundum fictionem . Unde haec est falsa humilitas, de qua August. dicit in quadam Epist, c implic. epif. s9. qu. I. vers n. tom. a. quod est magna supeνbia ς quia scilicet videtur tendere ad excellentiam gloriae . sitiandoque autem fit secundum interiorem motum animae r Et secundum hoc humilitas proprie ponitur virtus ς quia virtus non consistit in exterioribus , sed principaliter in interiori electione mentis, ut patet per Philos in lib. a. Et hic. c e. I. a med. Io. S. Ad tertium dicendum , quod humilitas reprimit
appetitum, ne tendat in magna praeter rationem re Etam : Magnanimitas autem animum ad magna impellit secundum rationem rectam. Unde patet, quod magnanimitas non opponitur humilitati; sed conveniunt in hoc , quod utraque est secundum rationem
Ad quartum dicendum , quod persectum dicitur aliquid dupliciteν . Uno modo simpliciter, in quo scilicet nullus defectus invenitur , nec secundum suam naturam , nec per respectum ad aliquid aliud : Et sic solus Deus est perfectus, cui secundum naturam divinam non competit humilitas , sed solum secundum naturam assumptam . Alio modo potest dici aliquid perfectum secundum quid, puta secundum suam naturam , aut statum, aut tempus .: Et hoc modo homo
virtuosus est perfectus; cuius tamen perfectio in comparatione ad Deum deficiens invenitur , secundnmillud Isai. 4o. Omnes gentes, quasi non sinς olfe sunt coram eo i Et sic cuilibet humini potest cou venire
Ad quintum dicendum, quod Philos. intendebat Msere de virtutibus , secundum quod ordinantur ad vitam civilem , tu qua subiectio unius hominis adtalterum secundum legis ordinem determinatur , Mideo
170쪽
ideo continetur sub justitia legati . Humilitas au tem , secundum quod est specialis virtus , praecipue respicit subiectionem hominis ad Deum vroore equem etiam aliis humiliando se subjicit. VAPPENDIX.
UX articulo habes primo : quomodo per rationem ostendas , merito insinuatum esse a scripturis. quod humilitas est virtus. Ut Luc. I. Respexit, &c
Parvulus νn oculis itiis, caput in tribubus Isael iactus es. Secundo vides, &e. . J
Uirum humilitas congi at circa appetitum. Iusa. 6. eor. p I63. a. a. ad 2. ΛD Secundum sic proceditur . Videtur, quod hu- ' nulit s non consistat circa appetitum , sed magis circa Iudicium rationis . Humilitas enim super- biae opponitur : sed superbia maxime consisti: innis, quae pertinent ad cognitionem. dicit enim Gre-' MO al. cap. G. ciri print. quod super
romine , nou es exaltatrem cor meum , ne ne elationi ocuti meae oculi autem maxime deserviunt cognitIOnt. Ergo videtur, quod humilitas maxime sit circa cognitionem , per quam de se aliquis aestimat parva . 2. Psaeterea . Augustinus dicit in lib. de vir init. c. 33. 1n med. tom. 6. quod humilitas pene tota dia
na Enristiana continetur, repugnat humilitati: Sed in disciplina Christiana admonemur ad appetendum meliora secundum illud s. ad Cor. ia. mtium m eΘσr mala meliora . Ergo ad humilitatem no apertinet reprimere appetitum arduorum , sed magis aestimationem. S3. Praeterea. Ad eandem virtutem pertinet refrae nare superfluum motum , & firmare animum coutra superfluam retractionem sicut eadem fortitudo est , quae reframat audaciam , Κ quae firmat a n Imun contra timorem : Sed magnanimitas firmat animum contra difficultates, quae accidunt in prost