장음표시 사용
251쪽
Des servitutes Humana. 27ss. p. a. sena in ex eo, quod ipsius agendi potentia coεrcetur. Quod si supponamus, hominem suam impotentiam concipere ex eo, quod aliquid se potentius intelligit, cujus cognitione suam agendi potentiam determinat, tum nihil aliud concipimus, quam quod homo se ipsum distincte intelligit c per Prop. in hujus , quod ipsius agendi potentia juvatur. Quare Humilitas, seu Tristitia quae ex eo oritur,
quod homo suam impotentiam contemplatur, non ex Vera contemplatione seu Ratione ritur, nec virtus, sed passio est. s. E. D.
Paenuentia inus non est, is ex Ratione non oritur; sed is, quem facti paeniter, his miser m impotens est.
Hujus prima pars demonstratur ut praeced. Propositio secunda autem ex sola huius affectus Definitione Fide a7. Fact. Undpatet. Nam primo prava Cupiditate, dein Tristitia vinci se patitur.
Quia homines raro ex dictamine Rationis vivunt, ideo hi duo athctus, nempe umilitas et Paenitentia, et praeter hos spes et Metus, plus utilitatis quam damni afferunt atque adeo, quandoquidem peccandum est, in istam partem potius peccandum. Nam si homines animo impotentes aeque omnes superbirent, nullius rei ipsos puderet, nec ipsi quicquam metuerent, quo vinculis conjungi constringique possent' erret' vulgus, nisi metuat quare non mirum, quod Prophetae, qui non paucorum, sed communi utilitati consuluerunt, tantopere Humilitatem, Poenitentiam, et Reverentiam commendaverint. Et revera, qui hisce affectibus sunt obnoxii, multo facilius quam alii duci possunt, ut tandem ex ductu Rationis viVant, hoe est, ut liberi sint, et beatorum vita fruantur.
Maxima verbia es infectio est maxima fui ignorantia.
Fortasse quo e quodeue.' M. r. posent terret. Edd recentiores et Salsset possent. Terret. Vers Belo quibus in Iis.... - Recte Schmidi et Auerbach risi Hrintense ann dure Bande .... Est enim quo casus ablativus pronominis quid cf. olim L neutri supra pag. 4 vs. 3, 4 Vs. 9, 3 s. 9, et
252쪽
Maxima Superbia es injectio maximam animi impotentiam in um.
Primum virtutis fundamentum est suum esse conservare per Coro . Prop. a. hujus , idque ex ductu Rationis per Prop. 4. Quo. Qui igitur se ipsum ignorat, Omnium virtutum fundamentum, et consequenter omnes virtutes ignorat. Deinde ex virtute agere nihil aliud est, quam ex ductu Rationis agere ser Prop. us); et qui ex ductu Rationis agit, scire necessari debet, se ex ductu Rationis agere per Prop. 43. p. a. . Qui itaque se ipsum, et consequenter in jam jam ostendimus omnes virtutes, maxime ignorat, is minime ex virtute agit, hoc est , ex Don. . hujus pater , maxime animo est impotens atque adeo per Prop. prae. maxima superbia vel Λbjectio maximam animi impotentiam indicat. Q. E. D.
Hinc clarissime sequitur, superbos et abjecto maxime tactibus esse obnoxios.
jectio tamen facilius corrigi potest quam superbia quandoquidem hae Laetitiae, illa autem ristitiae est affectus, atque adeo per Prop. I 8 hujus haec illa ' fortior est.
Superbus parasitorum Du adulatorum prasentiam amat, generosorum
Superbia est Laetitia orta ex eo, quod homo de se plus justo sentit per Desin. 8.er6. Dct.ὶ quam opinionem homo superbus, quantum potest, fovere conabitur inde Scho Prop. 3. p. 3.); adeoque parasitorum vel adulatorum horum Definitiones sis, quis nimis nou uni praesentiam amabunt, et generosorum, qui de ipsis, ut par est, sentiunt, fugient. s. E. D.
253쪽
Nimis longum foret, hic omnia Superbiae mala enumerare, quandoquidem omnibus affectibus obnoxii sunt superbi sed nullis minus, quam assectibus moris et Misericordiae. Sed hic minime tacendum est, quod ille etiam superbus vocetur, qui de reliquis minus justo sentit, atque adeo hoc sensu Superbia definienda est, quod sit laetitia orta ex falsa opinione, quod homo se supra reliquos esse putat. Et Ariectio huic superbiae contraria definienda esset ristitia orta ex falsa opinione, quod homo se infra reliquos esse credit. At hoc posito facile concipimus, superbum necessario esse invidum Fide
Staia Prop. ss. p. 3. , et eos maxime odio habere, qui maxime obvirtutes laudantur; nec facile eorum odium more aut beneficio vinci inde Schol. Prop. I. p. a.); et eorum tantummodo praesentia delectari, qui animo ejus impotenti morem gerunt, et ex stulto insanum faciunt.
Αbjectio quamvis Superbiae sit contraria est tamen abjectus superbo proximus. Nam, quandoquidem eius Tristitia ex eo ritur, quod suam impotentiam ex aliorum potentia seu virtute judicat, levabitur ergo eius Tristitia, hoc est laetabitur, si ejus imaginatio in alienis vitiis contemplandis occupetur, unde illud proverbium natum: folumen miseris focios habuisse malorum et contra eo magis contristabitur, quo se magis infra reliquos esse crediderit unde fit, ut nulli magis ad Invidiam sint proni, quam Ariecti et ut isti maxime hominum
facta observare conentur ad carpendum magis, quam ad eadem corrigendum, et ut tandem solam Λbjectionem laudent, eaque glorientur; sed ita, ut tamen abiecti videantur. Atque haec ex hoc affectu tam necessario sequuntur, quam ex natura trianguli, quod ejus tres anguli aequales sint duobus rectis et jam dixi, me hos et similes affectus
malos vocare, quatenus ad solam humanam utilitatem attendo. Sed Naturae leges communem Naturae ordinem, cujus homo pars est, respiciunt; quod hic in transitu monere volui, ne quis putaret me hic hominum vitia et absurda facta narrare, non autem rerum naturam et proprietates demonstrare voluisse. Nam, ut in Praefatione partis teritae dixi, humanos affectus eorumque proprietates perinde
considero, ac reliqua naturalia. ac sane humani affectus, si non
254쪽
humanam, Naturae saltem potentiam et artificium non minus indicant quam multa alia, quae admiramur, quorumque contemplatione d lectamur. Sed pergo de affectibus ea notare, quae hominibus utilitatem adserunt, vel quae iisdem damnum inferunt.
GDria Rationi non repugnat, sed ab ea oriri potest.
patet ex o Affect Defin et ex definitione Honesti, quam videin schol. I. Prop. 37. hujus.
Vana, quae dicitur, Gloria est acquiescentia in se ipso, quae sola vulgi opinione fovetur eaque cessante, cessat ipsa acquiescentia, hoc est per Scho Prop. sa hujus summum bonum, quod unusi quisque amat unde fit, ut qui vulgi opinione gloriatur, quotidiana
cura anxius nitatur, faciat, experiatur, ut famam conservet. Est namque vulgus Varius et inconstans, atque adeo, nisi conservetur
fama, cito abolescit imo quia omnes vulgi captare applausus cupiunt, facile unusquisque alterius famam reprimit ex quo, quandoquidem de summo, quod aestimatur, bono certatur, ingens libido oritur se invicem quocunque modo opprimendi, et qui tandem victor evadit. gloriatur magis, quod alteri obsuit, quam quod sibi profuit. Est igitur haec Gloria seu acquiescentia revera Vana, quia nulla est. Quae de Pudore notanda sunt, colliguntur facile ex iis, quae de Μisericordia et Poenitentia diximus. Hoc tantum addo, quod ut Commiseratio, sic etiam Pudor, quamvis non sit virtus, bonus tamen est, quatenus indicat, homini, qui Pudore suffunditur, cupiditatem inesse honeste vivendi sicut dolor, qui eatenus bonus dicitur, quatenus indicat, partem laesam nondum esse putrefactam; quare, quamvis homo, quem facti alicuius pudet, revera sit tristis, est tamen perfectior impudenti, qui nullam habet honeste vivendi cupiditatem. Λtque haec sunt, quae de affectibus Laetitiae et Tristitiae notare susceperam. Ad Cupiditates quod attinet, hae sane bonae aut malae sunt, quatenus ex bonis aut malis affectibus oriuntur sed omnes revera, quatenus ex affectibus, qui passiones sunt, in nobis ingene-
255쪽
De servitutes Humana. 3Irantur, caecae sunt in facile colligitur ex iis, qua in Serui. Prop. 44. A in Ἀ-- . nec ullius usus essent, si homines facile uel pollent, ut ex solo Rationis dictamine viverent, ut jam paucis
- omnes actiones, ad quas ex Vectu, qui passio est, determino--r, o mu obfqua eo a Ratione determinori.
Ex Ratione agere nihil aliud est per Prop. 3. et Don. a. p. 3. , quam ea agere, quae ex necessitate nostrae naturae, in se sola consideratae, sequuntur. t Tristitia eatenus mala est, quatenus hanc agendi potentiam minuit vel coercet per Prop. I. Quo ergo ex hoc affectu ad nullam actionem possumus determinari, quam non possemus agere, si Ratione duceremur. Praeterea Laetitia eatenus tantum mala est, quatenus impedit, quo minus homo ad agendumst aptus per Prop. I. et 3. Miso atque adeo eatenus etiam ad nullam actionem determinari possumus, quam non possemus agere, si Ratione duceremur. Denique quatenus Laetitia bona est, eatenus cum Ratione convenit consistit enim in eo, quod hominis agendi potentia augetur vel juvatur nec passio est, nisi quatenus hominis agendi potentia non e usque augetur, ut se suasque aestiones adaequale concipiat per Prop. 3. p. 3 cum eius Stasi . Quare si homo Laetitia affectus ad tantam perfectionem duceretur, ut se suasque actiones adaequale conciperet, ad easdem actiones, ad quas iam ex affectibus, qui passiones sunt, determinatur, aptus, imo aptior esset. At omnes affectus ad Laetitiam, Tristitiam, vel Cupiditatem reseruntur inde explicationem quarta ' Don. , et Cupiditas per . est. Desin. nihil aliud est, quam ipse agendi conatus ergo ad omnes actiones, ad quas ex affectu, qui passio est, determinamur, possumus absque eo sola Ratione duci. s. E. D. Λ Iiter. Actio quaecunque eatenus dicitur mala, quatenus ex eo oritur, quod odio aut aliquo malo affectu affecti sumus inde Corou. I. Prop. s. Miso. in nulla actio, in se sola considerata bona aut
256쪽
asa Ethices Pars IV. mala est ut in Praefatione hujus senarimum sed una eademque actio
jam bona jam mala est ergo ad eandem actionem, quae jam nata est, sive quae ex aliquo malo affectu oritur, Ratione duci possumus per Prop. Io hujus) Q. E. D.
Explicantur haec clarius exemplo. Nempe verberandi actio, quatenus physice consideratur, et ad hoc tantum attendimus, quod homo brachium tollit, manum claudit, totumque brachium vi deorsummovet, virtus est, quae ex Corporis humani fabrica concipitur. Si itaque homo, Ira vel odio commotus, determinatur ad claudendam manum vel brachium movendum id, ut in arte secunda ostendimus, fit, quia una eademque actio potest iungi quibuscunque rerum imaginibus atque adeo tam ex iis imaginibus rerum, quas confuse, quam quas clare et distincte concipimus, ad unam eandemque actionem determinari possumus. Apparet itaque, quod omnis Cupiditas, quae ex affectu, qui passio est, oritur, nullius esset usus, si homines Ratione duci possent. Videamus jam, cur Cupiditas, quae ex affectu, qui passio est, oritur, caeca a nobis appelletur.
Cupiditas, quae oritur ex Latiua e Trissilia, quae ad unum Mad aliquot, non autem ad omnes Corporis partes refertur, stionem utilitatis totius hominis non ahet.
Ponatur ex gr. Corporis parso vi alicujus causa externae ita corroborari, ut reliquis praevaleat per Prop. 6. hujus . Haec pars vires suas amittere propterea non conabitur, ut reliquae Corporis partes suo fungantur ossicio deberet enim vim seu potentiam habere vires suas amittendi, quod per Prop. 6 p. 3. est absurdum. Conabitur itaque illa pars, et consequenter per Prop. 7. er a. p. 3. Μens etiam illum statum conservare adeoque Cupiditas, quae ex tali affectu Laetitiae oritur, rationem totius non habet. Quod si contra supponatur parso coerceri, ut reliquae praevaleant, eodem
modo demonstratur, quod nec Cupiditas, quae ex Tristitia oritur, rationem totius habeat. 4. E. D.
257쪽
Cum itaque Laethia plerumque per Schol. Prop. hujus ad unam Corporis partem reseratur, cupimus ergo plerumque nostrum esse conservare, nulla habita ratione integrae nostrae valetudinis ad quod accedit, quod Cupiditates, quibus maxime tenemur per Corosi. Prop. 9. Miso, temporis tantum praesentis, non autem futuri habent
pMitas, qua ex ratione oritur, excessum habere nequit.
Cupiditas per . Affect Don.), absolute considerata est ipsa hominis essentia, quatenus quocumque modo determinata concipitur ad aliquid agendum adeoque Cupiditas, quae ex Ratione oritur, hoc est per Prop. a. p. 3. quae in nobis ingeneratur quatenus agimus, est ipsa hominis essentia seu natura, quatenus determinata concipitur ad agendum ea, quae per solam hominis essentiam adaequale concipiuntur per e . a. p. 3. . Si itaque haec Cupiditas excessum habere posset, posset ergo humana natura, in se sola considerata, se ipsam excedere, sive plus posset quam potest, quod inanifesta est contradictio ac proinde haec Cupiditas excessum habere nequit Q. E. D.
Quatenus Mens ex Rationis dictamine res concipit, aeque oscitur, fixe id in rei futura es praeterva, Me praesentis.
Quicquid ens ducente Ratione concipit, id omne sub eadem aeternitatis seu necessitatis specie concipit per Coroia. a. Prop. 4 p. a. , eademque certitudine afficitur per Prop. 43. p. a. et ejus u. . Quare, sive idea sit rei futurae vel praeteritae, sive praesentis, Mens eadem necessitate rem concipit, eademque certitudine assicitur; et, sive idea sit rei futurae vel praeteritae, sive praesentis, erit nihilominus aeque vera per Prop. I. p. a. hoc est per De . . p. a.), habebit nihilominus semper easdem dere adaequatae proprietates; atque adeo, quatenus ens ex Rationis dictamine res concipit, eodem
258쪽
modo assicitur, sive idea si rei futurae vel praeteritae, sive praesentis. Q. E. D.
Si nos de rerum duratione adaequatam cognitionem habere, earumque existendi tempora Ratione determinare possemus, eodem affectures futuras ac praesentes contemplaremur, et bonum, quodiens ut futurum conciperet, perinde ac praesens appeteret, et consequenter bonum praesens minus pro maiori bono futuro necessario negligeret,
et quod in praesenti bonum esset, sed causa suturi alicujus mali, minime appeteret, ut mox demonstrabimus. Sed nos de duratione rerum per Prop. I. p. a. non nisi admodum inadaequatam cognitionem habere possumus, et rerum existendi tempora per MOLProp. M. p. a. sola imaginatione determinamus, quae non aeque assicitur imagine rei praesentis ac suturae unde fit, ut vera boni et mali cognitio, quam habemus, non nisi abstracta sive universalis si, et iudicium, quod de rerum ordine et causarum nexu saeimus, ut determinare possimus, quid nobis in praesenti bonum aut malum sit, sit potius imaginarium quam reale. tque adeo mirum non est, si Cupiditas, quae ex boni et mali cognitione, quatenus haec futurum prospicit, oritur, facilius rerum Cupiditate, quae in praesentia suaves sunt, coerceri potest, de quo vide Propositionem 6. hujus artis.
Qui Mem ducitur, et bonum, ut malum ritu, agit, is Ratione non ducitur. DEMONSTRΛTIO.
omnes affectus, qui admentem, quatenus agit, hoc est per Prop. 3. p. 3. qui ad Rationem reseruntur, nulli alii sunt, quam affectus Laetitiae et Cupiditatis per Prop. s. p. a. atque adeo per 3. ea. Don. qui et ducitur, et bonum timore mali agit, is Ratione non ducitur. 4. E. D.
Superstitiosi, qui vitia exprobrare magis quam virtutes docere norunt, et ut homines non Ratione ducere, sed et ita continere
259쪽
Des servitutes Humana. 23sstudent, ut malum potius fugiant quam virtutes ament, nil aliud intendunt, quam ut reliqui aeque ac ipsi fiant miseri et ideo non mirum, si plerumque molesti et odiosi sint hominibus.
Cupiditate, quae ex Ratione oritur, bonum directe sequimur, et malam indirecte sugimus.
Nam Cupiditas, quae ex Ratione oritur, ex solo Laetitiae affectu, quae passio non est, oriri potest per Prop. s. p. 3. , hoc est ex Laetitia, quae excessum habere nequit per Prop. I. hujus , non autem ex ristitia ac proinde haec Cupiditas per Prop. . Quo ex cognitione boni, non autem mali oritur; atque adeo ex ductu Rationis bonum directe appetimus, et eatenus tantum malum fugimus. q. E. D.
Explicatur hoc Corollarium exemplo aegri et sani Comedit aeger id, quod aversatur, timore mortis sanus autem cibo gaudet, et vita sic melius uitur, quam si mortem timeret, eamque directe vitare cuperet sic iudex, qui non odio aut Ira, etc. sed solo Amore salutis publicae reum mortis damnat, sola Ratione ducitur.
Cognitio mali cognitio est in aquam.
Cognitio mali per Prop. s. hujus est ipsa Tristitia, quatenus ejusdem sumus conscii Tristitia autem est transitio ad minorem perfectionem per 3. 'ea. Don.), quae propterea per ipsam hominis essentiam intelligi nequit per Prop. 6 era. p. 3. ac proinde per D n. a. p. 3. passio est, quae per Prop. 3. p. a. ab deis inadiequatis pendet; et consequenter per Prop. 9. p. a. eius cognitio, nempe mali cognitio est inadaequata. s. E. D.
Hinc sequitur, quod mens humana non nisi adaequatas haberet ideas, nullam mali formaret notionem.
260쪽
De duobus bonis majus, e de duo s malis minus ex Rotionis ductia sequemur. DEMONSTRATIO.
Bonum, quod impedit, quo minus maiore bono stuamur, est revera malum malum enim et bonum ut in Praefat. hujus ostendimus clerebus dicitur, quatenus easdem ad invicem comparamus et per eandem rationem malum minus revera bonum est; quare per Coro LProp. praeeae ex Rationis ductu bonum tantum majus, et malum minus, appetemus seu sequemur. Q. E. D.
Μalum minus pro maiore bono ex Rationis ductu sequemur, et bonum minus, quod causa est majoris mali, negligemus. Νam malum, quod hic dicitur minus, revera bonum est, et bonum contra malum quare perio II. Prop. 63.' illud appetemus, et hoc negligemus. Q. E. D.
Bonum majus futurum pra minore praefenti, et malum praesens minus prae majore futuro ex Rationis ductu appetemus. DEMON aTRΛTIO. Simens rei futurae adaequatam posset habere cognitionem, eodem affectu erga rem futuram ac erga praesentem assiceretur per Prop. 62. Quo quare quatenus ad ipsam Rationem attendimus, ut in hac Propositione nos facere supponimus, res eadem est, sive maius bonum vel malum futurum, sive praesens supponatur; ac proinde per Prop. 6s. Qus bonum iturum maius prae minore praesenti, et , appetemus. N. E. D. COROLLΛRIUM.Μalum praesens minus, quod est causa majoris futuri boni, ex Rationis ductu appetemus et bonum praesens minus, quod causa est