Benedicti de Spinoza opera, quotquot reperta sunt

271쪽

De Iervitutes Humana. 47 qua homines falsa Pietatis imagine plerumque discordia et seditiones

concitant. Nam qui reliquos eonsilio aut re iuvare cupit, ut simul summo fruantur bono, is apprime studebit eorum sibi Amorem onciliare non autem eos in admirationem traducere, ut disciplina ex ipso habeat vocabulum, nec ullas absolute Invidiae causas dare. In communibus deinde colloquiis cavebit hominem vitia referre, et de humana impotentia non nisi parce loqui curabit: at largiter de humana vinute seu potentia, et qua via possit perfici ut sic homines, non ex Metu aut aversione, sed solo Laetitiae affectu moti, ex Rationis praescripto, quantum in se est, conentur vivere.

Praeter homines nihil singulare in Natura novimus, cujusmente gaudere, et quod nobis amicitia aut aliquo consuetudinis genere jungere possumus adeoque quicquid in rerum Natura extra homines datur, id nostrae utilitatis rati conservare non postulat, sed pro

ejus vario usu conservare, destruere, vel quocunque modo ad nostrum usum adaptare nos docet.

Utilitas, quam ex rebus, quae extra nos sunt, capimus, est, Praetere perientiam et cognitionem, quam acquirimus ex eo, quod easdem observamus, et ex his formis in alias mutamus, praecipua corporis conservatio et hac ratione res illi imprimis utiles sunt, quae Corpus ita alere et nutrire possunt, ut ejus omnes partes ossicio suo recte iungi queant. Nam quo Corpus aptius est, ut pluribus modis possit assci, et corpora externa plurimis modis assicere, omen ad cogitandum est aptior vide Prop. 38. et 39. . . . t huius notae perpauca in Natura esse videntur; quare ad Corpus, ut requiritur, nutriendum necesse est, multis naturae diversae alimentis uti. Quippe humanum Corpus ex plurimis diversae naturae partibus componitur, quae continuo alimento indigent, et vario, ut totum Corpus ad 0mnia, quae ex ipsius natura sequi possimi, aeque aptum sit, et Onsequenter ut Mens etiam eque apta sit ad plura concipiendum.

Ad haec autem comparandum vix uniuscujusque vires lassicerent,

272쪽

nisi homines operas mutuas traderent. Verum omnium rerum Compendium pecunia attulit, unde factum, ut ejus imagomentem vulgi maxime occupare soleat; quia vix ullam Laetitiae speciem imaginari possunt, nisi concomitante nummorum idea tanquam causa.

CAPUT XXIX.

Sed hoc vitium eorum tantum est, qui non ex indigentia, nec propter necessitates nummos quaerunt, sed quia lucri artes didicerunt, quibus se magnifice esserunt. Caeterum Corpus ex consuetudine asicunt, sed parce, quia tantum de suis bonis se perdere credunt, quantum sui Corporis conservationi impendunt. At qui verum nummorum usum norunt, et divitiarum modum ex sola indigentia moderantur, paucis contenti vivunt.

Cum igitur res illae sint bonae, quae Corporis partes juvant, ut suo officio fungantur, et Laetitia in eo consistat, quod hominis potentia, quatenus,ente et Corpore constat, juvatur vel augetur; sunt ergo illa omnia, quae Laetitiam afferunt, bona. Attamen, quoniam contra non eum in finem res agunt, ut nos Laetitia afficiant, nec earum agendi potentia ex nostra utilitate temperatur, et denique quoniam Laetitia plerumque ad unam Corporis partem potissimum resertur habent ergo plerumque Laetitiae affectus nisi Ratio et vigilantia adsit , et consequenter Cupiditates etiam, quae ex iisdem generantur, exces um; ad quod accedit, quod ex affectu id primum habeamus, quod in praesenti suave est, nec sutura aequali animi affectu aestimare possumus. Vide Schol. Prop. et schol. Prop.

CAPUT XXXI.

At superstitio id contra videtur statuere bonum esse, quod Tristitiam, et id contra malum, quod Laetitiam affert. Sed, ut jam diximus vide Schol. Prop. s. p. . , nemo, nisi invidus, mea impotentia et incommodo delectatur. Nam quo maiori Laetitia assicimur,

' id. r. p. a. Schmidi, uerbach Schol. Prop. 44. p. a. et Schοι. Prop. 6o. p. s. aisset Schol. Prop. 54. et Schol. Prop. 6 . p. 3.

273쪽

Des Servitutes Humana. a 9e ad majorem perfectionem transimus, et consequenter eo magis de natura divina participamus nec Laetitia unquam mala esse potest, quam nostrae utilitatis vera ratio moderatur. t qui contrametu ducitur, et bonum, ut malum vitet, agit, is Ratione non ducitur.

Sed humana potentia admodum limitata est, et a potentia causarum externarum infinite superatur atque adeo potestatem absolutam non habemus, res, quae extra nos sunt, ad nostrum usum aptandi. Attamen ea, quae nobis eveniunt contra id, quod nostrae utilitatis ratio postulat, aequo animo seremus, si conscii simus, nos functos nostro ossicio fuisse, et potentiam, quam habemus, non potuisse se eo usque Xtendere, ut eadem vitare possemus nosque partem totius Naturae esse, cujus ordinem sequimur. Quod si clare et distincte intelligamus, pars illa nostri, quae intelligentia definitur, hoc est pars melior nostri, in eo plane acquiescet, et in ea acquiescentia perseverare conabitur. Nam quatenus intelligimus, nihil appetere nisi id, quod necessarium est, nec absolute, nisi in veris, acquiescere possumus adeoque quatenus haec recte intelligimus, eatenus conatus melioris partis nostri cum ordine totius Naturae convenit.

Finis Quartae Partis.

274쪽

PARS QUINTA,

POTENTIA INTELLECTUS, SEU DELIBERTATE MUΜANA.

Jro eo tondem ad alterum Ethices partem, quae est de modo 'exis, qua ad Libertatem ducit. In hac ergo de potentia Rationis agam, ostendens, quid i a Rario in Uectus pos , ex deinde, qui Mentis Libertas e Beatitudo fit ex quibus ridebimus, quantinsapiens potioris ignaro. Quomodo autem et quia i debeat Inuueuctus perfici, ex qua deinde arte Corpus sit curandum, ut post u Moincio recte fungi, huc non pertinet hoc enim ad Medicinam, illud autem ad Logicam pectat. Hic insur m dixi, de sola Mentis seu

Rationis potentia agum, et ante omnia, quian m et quale imperium in Uectus habeat ad eosdem coercendum et moderandum, ostendam. Nam nos in ipsos imperium ab istum non habere, jam supra demou- struximus. Stoici tamen putarunt, eosdem a nostra oluntate absolute pendere, nosque iis absolute imperare posse Attamen ab experientis reclamante, non ero ex fui principiis, coacti unx fateri, usum et diu non pureum requiri ad eosdem coercendum et moderandum. quod quidam exemplo duorum canum recte memini , unius nisicet domestici, alterius Menatici, conatus est ostendere nempe quis fu

275쪽

Des Libertates Humana. asIescere audem potuit, ut domessisus mari, enaticus contra a leporibus ectandis abstinere assue συι mi opinioni non parum Metonestus. Nam flatuit, Animam se Mentem unitum praecipia essemidam parti cerebri glandia scilice pineali dicta, cujus ope Mens

motus Omnes, qui in Corpore excitantur, et objecta exserna fenus, quamque Mens eo Dis, vidissu, arte mere potest. Hanc nam

dulam in medio erebri ita uisen messe flatuit, ut minimo pir

tuum animalium motu possit moveri. Deinde statuit, quod haec glans tot ursis modis in medio cerebro fuspendatur, μοι arsis moris p ritus animales in eandem impingunt, et quod praxere tos artaxestigia in eadem imprimantur, quo varia objecta externa ipsos o ritus animales emus eandem prope uni unde fit, uo non posteo ab Anima oluntate, illum diser Me movente, hoc aut tuo Mos pen tur, quo eme fui fuisens o spiritibus, hoc aut in modo agitatis, tum ipsa glans ipsos piritus animales eodem modo pro uete determ nabit ac antea a mili glandulae ostensione repus fueram.

Praeterea flatuit, unamquamque Mentis Moluntatem Natura me unuam certo cuidam glandis motui. m. m. si quis oluntatem habe objectum remotum intuendi, haec oluntas e ciet, ut pupilis dilatetur; et defia duata a pupilis cogitet, nihil proderit ejus rei Mere oluntatem, quia Natur non unxit motum glandis, qui inferen im uendis spiritibus emus nereum Opticum modo conveniem dilatanda es contrahenda uiua, cum oluntate eundem dilatandi e contrahenaei, sed demum cum oluntate intuendi objecta remota ei proxima. Den que flamis, quod, et unusquisque motus hujus glandulae ideatur cunnexus esse per Naturam fingulis ex nostris cogitationibus ab initio nostrae ita, aliis tamen per habitum possunt fungi quod probare conatur uri. o. p. I. de Q. Animae. Ex his concludit, nullam esse tam imbeciuem Animam, quae non possit, cum bene dirigitur, acquirere pote tem absolutam in uas Passiones. Nam ha ut ab eo definiuntur, fiant perceptiones, aut sensus, aut commotione animae, qtiae ad eam speciatim referuntur, quaeque ΝΒ. ' producuntur, con-

276쪽

servantur, et corroborantur, per aliquem motum spirituum rideora. 7. p. I. Q. Anim. . A quandoquidem cuilibre oliantauis mmus fungere motum quemcunque glandis, et consequenter spirituum redeserminatio voluntatis a sola nostra potestare pendet; si mr nostram voluntatem cerus et firmis iudiciis, fecundum qua nostrae uae actiones dirigere Molumus, determinemus, et motus asonum, quas Ubere Molumus, hisce iudiciis fungamus, imperium acquiremus absolutum in

nostros Passiones. Haec est clarissimi usus Viri fententia quantum ex ipsius Merais conjicio , quam ego is redidissem a tanto Viri pro- lotam esse, fi minus acuta fuisser. Profecto mirari fatis non possum, quod i Phi opus, qui firmiter flatuerat, nihil deducere, ni ex principiis per se notis, et niti affirmare, nisi quod clare e distincte

perciperet, et qui toties Scholasticos reprehenderat, quod per occultus qualitates res obscurus oluerint explicare, nothesin fumat omni occulta qualitate occultiorem. Quid, quaeso, per Mentis ex Corporis unionem intelligit quem, inquam, clarum et distinctum conceptum habet cogitationis arcti me unita cuidam quantitatis portiunculast Vellem fune, ut hanc unionem per proxmam suam causam explicuisseι Sed ille Mentem a Corpore adeo distinctam conceperat, u nec hujus unionis, nec ipsius Mentis ullam singularem causam assignore pomerit,

sed necesse ipsi fuerit, ad cauom totius misersi, hoc est ad Deum,

recurrere. Deinde pereelim cire, μοι motas gradus potest non lasi pineali Mens tribuere, et quanta cum i eandem suspensum senere potest. Nam nescio an hac glans tardius e celerius a Mente circumagatur, quum a spiritibus animalibus, et an motus os num, quos firmis judiciis arcte junximus, non osnt ab iisdem iterum cousis orporeis disjungi ex quo sequeretur, ut, quumris Mens firmi-ιer proposuerit contra pericula ire, atque huic decreto motas audacia junxerit, mo tamen periculo glans ita suspendatur u Mens non nisi de fuga possit cogitare e fane, cum nulla detur ratio oluntatis admotum, nulla etiam datur comparatio inter Mentis et Corporis potentiam seu ires et consequenter hujus ire nequaquam viribus uiuideterminari possunt. His adde, quod nec hac glans ita in medio cerebro sita reperiatur, ut tum fuciis totque modis eircumagi possit,

et quod non omnes nerei ad caritates usque cerebri protendantur.

277쪽

Des Libertates Humana as3Demque omnia, qua de voluntate ejusque libertate asserit, omitto, quia Vindem haec falsa esse futis superque ostenderim. Igitur quia Mentis Gentia, ut supra ostendi, foliinteu genti definitur Uectuum remedis, qua omnes experiri quidem, sed non iaccurate obsereare necae incte ridere credo, Dis Mentis cognitione determinabimus, et ex eadem illa omnia, qua ad ipsius beatitudinem spectant, deducemus.

I. Si in eodem subjecto duae contrariae actiones excitentur, debebit necessario vel in utraque, vel in una sola mutatio fieri, donec desinant contrariae esse. II. Effectus potentia definitur potenti ipsius causae, quatenus ejus essentia per ipsius causae essentiam explicatur vel definitur. Patet hoc Λxioma ex Prop. 7. Pari. 3.

Prout cogitationes, rerumque idea, ordinantur ex concurenantur in Meme, ita Corporis Uectiones, e rerum mugines, ud momo Mantur et concatenuntur in Corpore.

DEMONSTRATIO.

ordo et connexio idearum idem est per Prop. . . . , ae Ordo et connexi rerum, et vice versa ordo et connexio rerum idem est per Coroia Prop. 6. et . . . , ac ordo et connexio dearum. Quare, sicuti ordo et connexio idearum inmente fit secundum ordinem et concatenationem affectionum Corporis per Prop. 8 p. a. , sic vice versa per Prop. a. p. , ordo et connexi affectionum Corporis fit, prout cogitationes, rerumque ideae, ordinantur et On- catenantur inmente. s. E. D.

Si animi commotionem eu fectum a causa externa cogitationeas νeamus, ex aliis fungamus cogitationibus, tum mor seu odiumem euufam externum, ut et animi fluctuationes, quae ex his inem-bus oriuntur, destruentur.

Id enim, quod sormam Amoris vel odii constituit, est Laetitia vel

278쪽

as c era Pars V. Tristitia, concomitante idea causae externae per D n. 6. et 7. --.); hac igitur sublata, Λmoris vel dii forma simul tollitur adeoque hi affectus, et qui ex his oriuntur, destruuntur. 4. E. D. PROPOSITIO III. 'ectus, qui possio est, desinit esse passio, simulatque ejus taurum ei sinctam formiamus ideam.

DEMONSTRATIO.

Affectus, qui passio est, idea est confusa per gener. M. Desin.). Si itaque ipsius affectus claram et distinctam formemus ideam, haec idea ab ipso affectu, quatenus ad solamientem refertur, non nisi ratione distinguetur per Prop. aI. p. a. eum ejusdem Schu); adeoque per Prop. 3. p. 3. affectus desinet esse passio. s. E. D.

COROLLARIUM.

Λffectus igitur e magis in nostra potestate est, et Μens ab eo minus patitur, quo nobis est notior.

Nulla est Corporis Uectio, cujus aliquem elarum et distinctum non possumus formare conceptum.

DEMONSTRATIO.

Quae omnibus communia sunt, non possunt concipi nisi adaequate per Prop. 38. p. a. adeoque per Prop. a. e Lemma a. γω/ubetur post Sehol. Prop. 3. p. a. nulla est Corporis affectio, cujus aliquem clarum et distinctum non possumus sormare conceptum. Q. E. D.

Hinc sequitur, nullum esse affectum, cujus non possumus aliquem clarum et distinctum formare conceptum. st namque affectus Corporis affectionis idea per gen 'eos De . , quae propterea per Prop. prac. aliquem clarum et distinctum involvere debet conceptum.

Quandoquidem nihil datur, ex quo aliquis effectus non sequatur per Prop. 36. p. I.), et quicquid ex idea, quae in nobis est adae-

279쪽

Des Libertates Humana assquata, sequitur, id omne clare et distincte intelligimus per Prop.

F. p. a. hinc sequitur, unumquemque potestatem habere, se suosque affectus, si non absolute, ex parte saltem clare et distincte intelligendi, et consequenter effciendi, ut ab iisdem minus patiatur. Huic igitur rei praecipue danda est pera ut unumquemque affectum, quantum fieri potest, clare et distincte cognoscamus ut siciens ex affectu ad illa cogitandum determinetur, quae clare et distincte percipit, et in quibus plane acquiescit atque adeo, ut ipse affectus a cogitatione causae externae separetur, et veris jungatur cogitationibus; ex quo fiet, ut non tantum mor odium, etc. destruantur per Prop. a. hujus , sed ut etiam appetitus seu Cupiditates, quae ex tali affectu oriri solent, excessum habere nequeant per Prop. I.

p. . . Nam apprime notandum est, unum eundemque esse appetitum, per quem homo tam agere quam pati dicitur. x. r. cum natura humana ita comparatum esse ostendimus, ut unusquisque

appetat, ut reliqui ex ipsius ingenio vivant inde Schol. ' Prop. 3I. p. 3 qui quidem appetitus in homine, qui Ratione non ducitur, passio est, quae Ambitio vocatur, nec multum a Superbia discrepat; et contra in homine, qui ex Rationis dictamine vivit, aestio seu

virtus est, quae Pietas appellatur Fide Schol. I. Prop. 37. p. q. et a Demonstrat ejusdem Prop. . Et hoc modo omnes appetitus seu Cupiditates eatenus tantum passiones sunt, quatenus ex deis inadaequatis oriuntur; atque eaedem virtuti accensentur, quando ab deis adaequatis excitantur vel generantur. Νam omnes Cupiditates, quibus

ad aliquid agendum determinamur, tam oriri possunt ab adaequatis quam ab inadaequatis deis Fide Prop. 59 p. 4. . Atque hoc ut eo, unde digressus sum, revertar affectuum remedio, quod scilicet in eorum vera cognitione consistit, nullum praestantius aliud, quod a nostra potestate pendeat, excogitari potest, quandoquidem nulla alia Mentis potentia datur, quam cogitandi et adsequatas ideas formandi, ut supra per Prop. a. p. 3. Ostendimus.

280쪽

ectus erga rem, quam simpliciter, et non ut necessariam, neque ut o tum, neque ut contingentem imaginamur, reieris paribus, omnium est maximus.

Λffectus erga rem, quam liberam esse imaginamur, major est quam erga necessariam se Prop. s. p. 3. , et consequenter adhuc major quam erga illam, quam ut possibilem vel contingentem imaginamur per Prop. II. . . . At rem aliquam ut liberam imaginari nihil aliud esse potest, quam quod rem simpliciter imaginamur, dum causas, a quibus ipsa ad agendum determinata fuit, ignoramus per illa, qua in Schol. Prop. 35. p. a. ostendimus); ergo affectu erga rem, quam simpliciter imaginamur, caeteris paribus major est, quam erga necessariam, possibilem, vel contingentem, et consequenter maximus. Q. E. D.

Quatenus Mens res omnes ut necessarias intelligit, eatenus majorem in Uectus potentiam habet, seu minus ab iisdem patitur.

DEMONSTRATIO.

Mens res omnes necessarias esse intelligit per Prop. 9. p. I.), et infinit causarum nexu determinari ad existendum et operandum per Prop. 8 p. I.); adeoque per Prop. praec. eatenus emcit, ut ab affectibus, qui ex iis oriuntur, minus patiatur, et per Prop. 48. p. 3. minus erga ipsas assiciatur Q. E. D.

Quo haec cognitio, quod scilicet res necessariae sint, magis circa res singulares, quas distinctius et magis vivide imaginamur, versatur, eo haec entis in affectus potentia major est quod ipsa etiam experientia testatur. Videmus enim Tristitiam boni alicujus, quod periit, mitigari, simulac homo, qui id perdidit, considerat, bonum illud servari nulla ratione potuisse. Sic etiam videmus, quod nemo miseretur infantis, propterea quod nescit loqui, ambulare, ratiocinari. et quod denique tot annos quasi sui inscius vivat. At si plerique

adulti, et unus aut alter infans nascerentur, tum unumquemque mi-