장음표시 사용
181쪽
rebus ad illum primum motum animi et amoris adhibitis admirabilis quaedam exardescit benevolentiae magnitudo. Quam si qui putant ab imbecillitate proficisci, ut sit per quem adSequatur quod quisque desideret, humilem sane relinquunt et minime generosum, ut ita dicam, ortum amicitiae, quam ex inopia atque indigentia natam volunt. Quod si ita esset, ut quisque minimum esse in se arbitraretur, ita ad amicitiam esset aptissimus; quod longe secus est. Ut enim quisque sibi plurimum ad confidit et ut quisque maxime virtute et Sapientia Sic minnitus est, ut nullo egeat suaque omnia in se ipso posita iudicet, ita in amicitiis expetendi colendisque maxime
excellit. Quid enim Z Africanus indigens meia inime
hercule Ac ne ego quidem illius, Sed ego admiratione quadam virtutis eius, ille vicissim opinione fortasse nonnulla quam de meis moribus habebat, me dilexit auxit benevolentiam consuetudo. Sed quamquam utilitates
multae et magnae Consecutae sunt, non Sunt tamen ab
earum spe causae diligendi profectae. Ut enim benefici ai
liberalesque Sumus, non ut exigamu gratiam meque
enim beneficium faeneramur, sed natura propensi ad liberalitatem sumus - si amicitiam non spe mercedis adducti, sed quod omnis eius ructus in ipso amore inest, expetendam putamuS. Ab his, qui pecudum ritura a ad voluptatem omnia referunt, longe dissentiunt, nec mirum nihil enim altum, nihil magnificum ac divinum SuSpicere poSSunt, qui sua omnis cogitationes abiec runt in rem tam humilem tamque Contemptam. Quam ob rem hos quidem ab hoc sermone removeamus, ipSi autem intellegamus natura gigni sensum diligendi et benevolentiae caritatem facta significatione probitatis, quam qui appetiverunt, applicant Sese et propius ad-
182쪽
movent, ut et usu eius, quem diligere coeperunt, fruantur et moribus, Sintquc pare in amore et aequales propenSioreSque ad bene merendum quam ad epinscendum, atque hae inter eo sit honesta Certatio. Sic et utilitates ex amicitia maximae capientur, et erit eius ortus a natura quam ab imbecillitate gravior et verior. Nam si utilitas amicitias conglutinaret, eadem commutata dissolveret; sed quia natura mutari non potest, idcirco verae amicitiae sempiternae Sunt. Ο
tum quidem amicitiae videtis, nisi quid ad haec forte voltiS. FANNIUS. Tu vero perge, Laeli Pro hoc enim, qui
minor est natu meo iure reSPondeo.
33 SCAEVOLA. Recte tu quidem quam ob rem audiamus. X. LAELIUS. Audite vero, optimi viri, ea quae Saepi sim inter me et Scipionem de amicitia disserebantur.
Quamquam ille quidem nihil difficilius esse dicebat
quam amicitiam usque ad extremum vitae diem perm nere: nam vel ut non idem expediret incidere Saepe, vel ut de re publica non idem sentiretur mutari etiam more hominum saepe dicebat, alias adversi rebus, alias aetate ingravescente. Atque earum rerum exemplum ex similitudine capiebat ineuntis aetatis, quod summi puerorum amore Saepe una Cum praetexta toga depo-34 nerentur; sin autem ad adulescentiam perduxissent, dirimi tamen interdum contentione vel Xoriae Condicionis vel commodi alicuius, quod idem adipisci uterque non posset. Quod si qui longius in amicitia
Provecti essent, tamen saepe labefactari, si in honoris contentionem incidissent pestem enim nullam maiorem esse amicitiis quam in plerisque pecuniae cupiditatem, in optimis quibusque honoris Certamen et gloriae, ex
183쪽
quo inimicitias maximas saepe inter amicisSimo exstitisse. Magna etiam discidia et plerumque iusta 35 nasci, cum aliquid ab amicis quod rectum non esset postularetur, ut aut libidinis ministri aut adiutores essent ad iniuriam, quod qui recusarent, quamvis honeste id facerent, ius tamen amicitiae deserere arguerentur ab
eis, quibus obsequi nollent illo autem, qui quidvis
ab amico auderent postulare, postulatione ipsa profiteri omnia Se amici Causa esse facturos. orum querella inveterata non modo familiaritates exstingui solere,
sed odia etiam gigni sempiterna. Haec ita multa quasi fata impendere amicitiis, ut mnia subterfugere non modo sapientiae, sed etiam felicitatis diceret sibi videri. XI. Quam ob rem id primum videamus, Si placet, 36 quatenus amor in amicitia progredi debeat. Numne, si Coriolanus habuit amicos, ferre Contra patriam arma illi cum Coriolano debueruntd Num Vecellinum amici regnum appetentem, num Maelium debuerunt iuvare λΤiberium quidem Gracchum rem publicam vexantem 37 a Q. Tuberone aequalibusque amicis derelictum videbamus. At C. Blossius Cumanus, hospes familiae vestrae, Scaevola, cum ad me, quod aderam Laenati et Rupilio consulibus in consilio, deprecatum venisset, hanc ut sibi ignoscerem causam afferebat, quod tanti Ti. Gracchum fecisset, ut quidquid ille vellet sibi faciendum putaret. Tum ego etiamne, inquam, si te in Capitolium faces ferre vellet Numquam voluisset id quidem, Sed si voluisset, paruissem. Videtis, quam nefaria vox. Et hercule ita fecit, vel plus etiam quam dixit non enim paruit ille Ti. Gracchi temeritati, sed praefuit, nec se comitem illius furoris, sed ducem prae-
184쪽
buit. Itaque hac amentia, quaestione noVa perterrituS, in Asiam profugit, ad hostis se contulit, poenas rei publicae gravis iustasque persolvit. Nulla est igitur
excusatio peccati, si amici Causa peCCaveris: nam, Cum
conciliatrix amicitiae virtutis opinio fuerit, dissicile est 38 amicitiam manere, si a virtute defeceris. Quod si re tum statuerimus vel concedere amicis quidquid velint vel impetrare ab eis quidquid velimus, perfecta quidem sapientia si simus, nihil habeat res viti; sed loquimur
de eis amicis, qui ante oculo Sunt, quo videmus aut de quibus memoriam accepimuS, quo novit vita Communis. Ex hoc numero nobi exempla Sumenda Sunt,
et eorum quidem maxime, qui ad Sapientiam proxime 3 accedunt. Videmus apum Aemilium C. Luscino familiarem fuisse : sic a patribus accepimus, hi una Consules, Collegas in censura tum et cum eis et inter se coniunctissimos fuisse, Curium, Ti. Coruncanium memoriae proditum est. Igitur ne suspicari quidem poSSumus quemquam horum ab amico quidpiam contendisse, quod contra fidem, contra ius iurandum, Contra rem publicam esset. Nam hoc quidem in talibus viris quid attinet dicere, si contendisset impetraturum non fuisse, cum illi sanctissimi viri fuerint, aeque autem nefas sit tale aliquid et facere rogatum et rogares At vero Ti. Gracchum sequebantur C. Carbo, C. Cato, et minime tum quidem Gaius frater, nunc idem cedi
o XIL aec igitur lex in amicitia sanciatur, ut neque
rogemus res turpi ne faciamus rogati. Turpis enim excusatio est et minime accipienda cum in ceteris peCCatis, tum Si quis contra rem publicam se amici clausa
fecisse fateatur. Etenim eo loco, Fanni et Scaevola,
185쪽
locati sumus, ut nos longe prospicere oporteat futuros casus rei publicae. Deflexit iam aliquantulum de Spatio Curriculoque consuetudo maiorum. Ti. Gracchus a regnum occupare conatus St, vel regnavit is quidem PauCo menses. Num quid simile populus Romanus audierat aut viderat Z unc etiam post mortem secuti
amici et propinqui quid in . Scipione effecerint, sine
lacrimis non queo dicere. Nam Carbonem, quocumque modo potuimuS, propter recentem poenam Ti. Gracchi
sustinuimus. De C. Gracchi autem tribunatu quid exspectem non libet augurari: Serpit deinde res, quae proclivis ad perniciem, cum semel coepit, labitur. Vbdetis in tabella iam ante quanta sit facta labes, primo Gabinia lege, biennio autem post Cassia. Videre iam videor populum a senatu disiunctum, multitudinis a bitrio res maximas agi Plures enim discent, quem admodum haec fiant, quam quem ad modum his reSistatur. Quorsum haec Quia sine sociis nemo quicquam tale a conatur. Praecipiendum est igitur bonis, ut Si in eiusmodi amicitias ignari casu aliquo inciderint, ne existiment ita se alligatos, ut ab amicis in magna aliqua re publica peccantibus non discedant improbis autem
Poena Statuenda est, ne vero minor eis qui secuti erunt
alterum, quam eis qui ipsi fuerint impietatis duces. Quis clarior in Graecia Themistocle, quis potentior Qui cum imperator bello ersico servitute Graeciam liberavisset propterque invidiam in exsilium expulsus esset, ingratae patriae iniuriam non tulit, quam ferre debuit fecit idem quod viginti annis ante apud nos
fecerat Coriolanus. His adiutor Contra patriam inventus est nemori itaque mortem Sibi uterque Conscivit. Qua re talis improborum ConSenSi non modo XCu 4.3
186쪽
satione amicitiae tegenda non est, sed potius supplicio omni vindicanda est, ut ne quis ConcesSum Putet amicum vel bellum patriae inferentem sequi. Quod quidem, ut res ire coepit, haud scio an aliquando futurum sit: mihi autem non minori curae est, quali res publica post mortem meam futura sit, quam qualis hodie sit. 44 XIII. aec igitur prima lex amicitiae sanciatur, ut
ab amicis honesta petamus, amiCorum Causa honesta faciamus, ne exspectemus quidem dum rogemur, tudium semper adsit, cunctatio absit, Consilium verum dare audeamus libere, plurimum in amicitia amicorum bene suadentium valeat auctoritas, eaque et adhibeatur ad monendum non modo aperte, Sed etiam Criter, Si
4s res postulabit, et adhibitae pareatur. Nam quibusdam, quos audio sapientes habitos in Graecia, placuisse opinor mirabilia quaedam - sed nihil est, quod illi non
perSequantur argutii - partim fugiendas esse nimias amicitias, ne neceSSe sit unum Sollicitum SSe pro pluribus satis superque esse sibi Suarum cuique rerum, alienis nimis implicari molestum esseri CommodiSSimum esse quam laxissimas habenas habere amicitiae, quas vel adducas cum velis vel remittas caput enim esse ad beate vivendum securitatem, qua frui non posSit 46 animus, si tamquam parturiat unus pro pluribus. Alios autem dicere aiunt multo etiam inhumaniuS, quem locum breviter paulo ante perstrinxi, praesidi adiumentique Causa, non benevolentiae neque Caritatis amicitias esse expetendas itaque ut quisque minimum firmitatis haberet minimumque virium, ita amicitias appetere maxime' ex eo fieri ut mulierculae magis amicitiarum praesidia quaerant quam viri, et inope quam
4 opulenti, et calamitosi quam ei qui putentur beati O
187쪽
praeclaram sapientiam Solem enim e mundo tollere videntur ei, qui amicitiam e vita tollunt, qua nihil a dis immortalibus melius habemus, nihil iucundius. Quae est enim ista securitast Specie quidem blanda, sed
reapse multis locis repudianda. Neque enim est consentaneum ullam honestam rem actionemve, ne sollicitus sis, aut non suSCipere aut SuSCeptam deponere.
Quod si curam fugimus, virtus fugienda est, quae
necesse est cum aliqua cura res ibi Contrarias spe netur atque oderit, ut bonitas malitiam, temperantia
libidinem, ignaviam fortitudo. Itaque videas rebus iniustis iustos maxime dolere, imbellibus fortis, flagitiosis modestos. Ergo hoc proprium est animi bene constituti, et laetari bonis rebus et dolere contrariis. Quam ob rem si cadit in sapientem animi dolor, qui Uprofecto cadit, nisi ex eius animo exstirpatam humanitatem arbitramur, quae causa est cur amicitiam funditus tollamus e vita, ne aliqua propter eam suscipiamus
molestias Quid enim interest motu animi sublato, non dico inter pecudem et hominem, sed inter hominem et truncum aut saxum aut quidvis generis eiusdem λΝeque enim sunt isti audiendi, qui virtutem duram et quasi ferream SSe quandam volunt quae quidem est cum multis in rebus tum in amicitia tenera atque tra tabilis, ut et bonis amici quasi diffundatur et incommodis contrahatur. Quam ob rem angor iste, qui pro
amico saepe eapiendus est, non tantum valet, ut tollat evita amicitiam, non tu quam ut Virtutes, quia nonnullas curas et molestia afferunt, repudientur. XIV. Cum autem contrahat amicitiam, ut supra
dixi, si qua significatio virtutis eluceat, ad quam se similis animus applicet et adiungat, id cum contigit,
188쪽
ao LAELIUS XIV. 4849 amor exoriatur necesse est. Quid enim tam absurdum quam delectari multis inanibus rebus, ut honore, ut gloria, ut aedificio, ut vestitu cultuque corporis: animante virtute praedito, eo qui vel amare vel, ut ita dicam, redamare possit, non admodum delectarit Nihil est enim remuneratione benevolentiae, nihil vicisso situdine studiorum ossiciorumque iucundius. Quid Z si illud etiam addimus, quod recte addi potest, nihil esse quod ad se rem ullam tam illiciat et tam trahat quam ad amicitiam similitudo, concedetur profecto verum esse, ut honos boni diligant asciscantque sibi quasi
propinquitate coniunctos atque natura. Nihil est enim appetentius similium sui nec rapaCiu quam natura. Quam ob rem hoc quidem, Fanni et Scaevola, conStet, ut opinor, bonis inter bonos quasi necessariam benevolentiam, qui est amicitiae fons a natura constitutus. Sed eadem bonitas etiam ad multitudinem pertinet. Non enim est inhumana virtus neque immunis neque Superba, quae etiam populo universos tueri eisque optime Consulere soleat, quod non faceret profecto, sis r a caritate volgi abhorreret. Atque etiam mihi quidem videntur, qui utilitatis causa fingunt amicitias, amabilissimum nodum amicitiae tollere. Non enim tam utilitas parta per amicum quam amici amor ipse delectat, tumque illud fit, quod ab amico est profectum, iucundum, si cum studio est profectum, tantumque abest ut amicitiae propter indigentiam colantur, ut ei, qui opibus et copiis maximeque virtute, in qua plurimum est praesidi,
minime alterius indigeant, liberalissimi sint et beneficentissim Atque haud sciam an ne opus sit quidem nihil umquam omnino deesse amicis. Ubi enim studia
nostra viguissent, si numquam conSilio, numquam Opera
189쪽
nostra nec domi nec militiae Scipio eguisset Non igitur utilitatem amicitia, sed utilitas amicitiam secuta
V. Non ergo erunt homines deliciis dissiuentes set
audiendi, si quando de amicitia, quam ne usu nec ratione habent cognitam, disputabunt. Nam quis est, pro deorum fidem atque hominum qui velit, ut neque diligat quemquam nec ipse ab ullo diligatur, circumfluere
omnibus copiis atque in omnium rerum abundantia viveret aec enim est tyrannorum vita, linirum in qua nulla fides, nulla caritas, nulla stabilis benevolentiae potest esse fiducia, omnia Semper Suspecta atque sollicita, nullus locus amicitiae. Quis enim aut eum 53 diligat, quem metuat, aut eum, a quo se metui putet tColuntur tamen simulatione dumtaxat ad tempus. Quod si forte, ut fit plerumque, ceciderint, tum intellegitur quam fuerint inopes amicorum. Quod Tarquinium dixisse ferunt, tum exsulantem se intellexisse, quos fidos amicos habuisset, quos infidos, cum iam neutris gratiam referre posSet. Quamquam miror, illa superbia 4 et importunitate si quemquam amicum habere potuit. Atque ut huius, quem dixi, mores vero amiCOS parare
non potuerunt, Si multorum opes praepotentium excludunt amicitias fidelis. Non enim solum ipsa fortuna Caeca est, sed eos etiam plerumque essicit caecos, quos complexa est. Itaque efferuntur fere fastidio et contu-maCia, nec quicquam insipiente fortunato intolerabilius fieri potest. Atque hoc quidem videre licet, eos, qui antea commodis fuerint moribus, imperio potestate prosperis rebus immutari, perni ab eis veteres amicitias, indulgeri novis. Quid autem stultius quam, cum Ss plurimum copiis facultatibus opibus fossint, cetera
190쪽
Parare, quae Parantur pecunia, equo famulos vestem egregiam Ma pretiosa amico non parare, optimam et pulcherrimam vitae, ut ita dicam, supellectilem iEtenim cetera cum parant, Cui parent nesciunt nec cuius causa laborent; eius enim est istorum quidque qui vicit viribus amicitiarum sua cuique permanet stabilis et certa possessio, ut etiam si illa maneant, quae sunt quasi dona fortunae, tamen vita inculta et deserta ab amicis non possit esse iucunda. Sed haec bacgenuS.s XVI. Constituendi autem sunt, qui sint in amicitia fines et quasi termini diligendi. De quibus tris video
sententias ferri, quarum nullam probo: unam, ut eodem modo erga amicum affecti simus quo erga nosmet ipsos alteram, ut nostra in amicos benevolentia illorum erga nos benevolentiae pariter aequaliterque respondeat; tertiam, ut, quanti quisque se ipse facit, tanti fiat abs amicis. Harum trium sententiarum nulli prorsus S- sentior. Nec enim illa prima vera St, ut, quem admodum in se quisque, si in amicum Sit animatus. Quam multa enim, quae nostra Causa numquam faCeremus, facimus causa amicorum Ρrecari ab indigno, supplicare, tum acerbius in aliquem invehi insectarique vehementius, quae in nostri rebus non Satis honeste, in amicorum fiunt honestissime multaeque e Sunt,
in quibus de suis commodis viri boni multa detrahunt detrahique patiuntur ut eis amici potius quam ipsis8 fruantur. Altera sententia est, quae definit amicitiam paribus officiis ac voluntatibus V Moc quidem est nimis exigue et exiliter ad calculos vocare amicitiam, ut parsit ratio acceptorum et datorum. Divitior mihi et