장음표시 사용
111쪽
naturales confluunt , qtrae societatim aut ejus ipsus , in quo sunt inditae , bono serviunt. Fundamentum itaque virtutis consensus est , qui se voluptate , voluptatisque comite comprobatione explicat . Sensum moralem esse principium inhaerens in animo , & elementum humanae constitit tionis eximium I at sensus is vim novam acquirit ubi sentem, ex quo ducitur, approbat, origi nisque suae dignitatem ac nobilitatem percipit. Qui sensum moralem relandunt in instinctum a natura inditum in humanis animis , ii caussam quidem virtutis tueri possunt; sed carent ad jumentis, quibus instructi sunt ii , qui sensus hujus ortum
repetunt ex consensu , qui late porrigitur , &genus universum amplectitur . Ex horum opinione non modo Virtus approbari debet , sed sensus etiam virtutis ; neque sensus tantummodo , sed etiam initium, ex quo derivatus est. IX. Quae magna opera , multo apparatu , summaque fidensa protulerunt Flutche sonus & Ηumius, ut rationem exturbarent , ac sensum moralem inveherent honesti pravique moderatorem ac judicem , antiqua nonnulla , qua dam inania , male plurima conclusa sunt. Quicumque percipiendi movendique sui vim in animo agnoverunt,
112쪽
facultates ascripserunt ei duas , intelligentiam &voluntatem , & rerum alteri cognitionem, appetitionem alteri tribuerunt. Esse natura comparatum animum deprehenderunt , ut se vi suapte moveat ad ea, quae constitutioni suae, corporisque sibi tributi, profutura percipit, eo fere pacto , quo sce-dus animi corporisque esticit, ut ideas excitatas in
mente motus in corpore consentanei comitentur, ac
vicissim motibus corporis ideae mentis aptae respondeant. Quocirca rationis esse non indere vim in animo , qua se moveat , sed id unice , quo se moveat , ei proponere censuerunt : cum animus ut se moveat , ab se habeat , occasioque tantummodo movendi sui ei aliunde expectanda sit ' occasionem autem asserat explorata rerum aut opinione concepta convenientia cum natura sua , corporisque statu optimo , quod ei moderandum ottigit. Natura vero suae quid aptius esse potest, quam rerum investigatio , quae notam ejus , quod ipsum per se est , insignitam adeo pGserunt , ut ad ejus intelligentiam evehant , & in ejus admiratione detineant, eique cultum adhibendi studium alant atque augeant λ Corporis autem optimae constitutioni nihil nemo quidpiam excogitabit oin Portunius , quam quod id paratum instructumque
113쪽
reddit ad inserviendum animo non modo stud nil persectioni suae , sed commodis iis etiam humanae vitae prospicienti , quae naturam intelligentem, &corporis interpositu divino plane artificio elabora. ii tantis ac tam multis peragendis parem deceant. X. Quicumque vim animo sui movendi tribuunt,
ii nullo instinctu egent , qui necessarius iis est,
qui motu animum externo & alieno cieri volunt. Adeo vero non cietur animus alieno pulsu ,
ut motuum omnium initium & caussa st , quemadmodum a Baxtero demonstratum est ex inertia seu resistendi vi , quae tam in materia penitus imhaerescit , ut , nisi migret in naturam aliam , amittatque suam , ab ea separari nullo modo possit. Si vocet quis instinctum eam animi affecti nem , qua fit , ut eo delectetur , atque id appetat , quod sibi seu corporis incolumitati convenire senserit , is nomen inducit novum , at rem pervagatam notat e nam instinctus ille , cum, ne caecum quiddam sit , habere praeeuntem debeat mentis perceptionem , id ipsum est omnino, quod appellari voluntas solet , cujus esse vulgo dicitur in ea niti , quae boni Armam expressam aut
speciem adumbratam prae se serant : perperam autem incerta vox obtruditur , ut usitatae consti.
114쪽
tutaeque locum occupet , cum extrinsecus injectum quidpiam designet , atque cognoscendi quo tendere deceat , eoque tendendi vim abesse indicet a natura , cui pulius exterior addendus sit. Qsiare quae longius a ratione absunt cogi magis instineta debent ad ea , quae conservationi suae necessaria &opportuna sunt ; ideoque licet Harti ejus aestimator malus sit naturae viriumque humani animi , tamen agnoscit ex analogiae legibus esse concludendum , ut in brutis , quae ratione parum adm dum utuntur , instinctus praevalet, sic in homine , qui ratione maxime valet , usum instinctus esse perexi
XI. Sicut autem vanum & intutum est, instinctum impulsumque substituere voluntati ad ea sese vi suapte conserenti , quae constitutioni coris poris animique accommodata visa sunt ' ita rationi ea demonstranti & approbanti surrogare sensum moralem , aeque non .opportunum, aut etiam
suspectum est. Sensus enim adeo praesentibus alligatur , & ex impressione aliena pendet, ut ejus omnis lanctio momento temporis expleta sit , atque non agat ipse quidniam, dum munere suo sungitur , sed alterius actionem in se recipiat. Atratio multa complectitur, interque se comparat '
115쪽
gi adatim ad aliud ex alio progreditur & quae spectata seorsum approbanda vi teri possent, ex iis, quae connexa secum habent, esse repudianda intelli sit : quo in progressis complexuque perceptionum actuosa vis animi plurimum elucescit. Porro senis si is perceptiones usu mutari cernimus. Saepe sensiolis impressio molestiam initio, consuescendo voluptatem parit saepe jucunda primo , porro desinit in fastidium aut indifferentiam . At quae ratione diiudicantur eamdem sui speciem ei constanter exhibent , & aeque semper assiciunt : quo si , ut
ratio firmiter ea calculo suo probet aut condemnet . Itaque si quae cum natura nostra congruunt,
ejusque persectioni serviunt, ostendat approbetque sensus; nihil in. eo judicio certum esse perpetuum. que potest. XII. Neque solum ex eo sensus is incertus est, quod voluptas ex omni sensu capta consuetudine retunditur . ac paullatim inobscurata evanescit ,δc Olcitantem animum esse sinit verum etiam innumeras ex implicatione multiplici perceptio. num , ac nova subinde compositione , varietates habet , quas instituta , disciplina , mores , vitaeque casus intercurrentes aflerunt. Quare saepe se. ctum est , ut assistionem eamdem animi , cum
116쪽
eaque congruentes actiones alii laudent , alii vi. tu perent; alii jucundas, ingratas alii sentiant, prodi stiplinae studiorumque dissimilitudine, quibus assueverunt. Ac si quid in eo constans perspicitur , non alia de caussa fit , quam quod homines instructi iacultatibus eisdem animi , conditionibus eisdem orti , similiterque rebus ad conservationem sui pertinentibus indigentes, in vitae casus eosdem
incurrunt, ac sensum eumdem rerum assuescendo ,
sensuique respondentein opinionem imbibunt. Itaque non ipsa natura , sed ulus eum sensum indidit. Non innatus is est, sed adventitius ς cum innata quae sunt , ultro se promant , & immutata permaneant ' sensus autem varius indole suapte sit, ac sui saepe dissimilis. Nam perceptionum compositionibus idem iidem implicari debet ac variari ' quae tanto fiunt implexae magis , quo Varietates in vita plures accidunt, eo sere pacto,
quo compositiones infinitae corporum ex elementorum inter se varia consociatione manant , ac novae qualitates prodeunt a qualitatibus elemento.
rum omnino diverse , quibus ita simplices & primigeniae elementorum qualitates obteguntur , ut internosci porro nequeant. Ex compositionibus perceptionum inolascunt in animo propei. siones &
117쪽
affectiones, quae roborantur usu, motusque multos interiores ad se trahunt, ac vicistim a multis excitari atque severi possunt. Quo fit, ut sistere se
praesentes animo sepe queant, Sc excitatae motuum initia multa conspirantia secum afferant ;ideoque consentaneae naturae Videantur , cum etiam invocatae sese obtrudant , nobis adsint , eisque nihil obstrepat ac resistat. Verum ut elementa coris porum pauca sunt a parente naturae constituta , compositiones autem horum omnigenae , quae non a natura primitus oriuntur , sed ex virium primigeniarum elementis inditarum inter se varia temperatione profluunt , ac numquam consistunt, sed assiduae mutationi subjacent ' sic etsi multigenerum affectionum animus compos humanus sit,
non omnes a naturae constitutione manant, sed existunt e varietate rerum & eventorum ' aliis
aliae facilius prodeunt expeditiusque , prout implicationes perceptionum aliis aliae prius ac saepius incurrunt in homines indiscriminatim , iique uim mentis aliis alii celeriorem uberioremque habent , diligentius intentiusque colunt , & instrumenta sensuum ac motuum aptius inter se
temperata habent. Ergo quos indiderit ipsa natura , quid inditis adjunctum sit , expedire non est in
118쪽
in proclivi postum. Priusquam enim animadvero tendi facultas evoluta si , perceptionum affe- monumque compositiones innumerae coalu unt; quae , simul ut animadvertendi ficultas expedita prodit, ei tamquam indigenae, non aliunde natae, sese commendant atque approbant. Hae sinceraevidentur , ex eisque decernendum esse quid huma. nam naturam deceat; aliae putantur adscitae , suspectae , dolosae, sumtae , saepe nativis adversae , nonnumquam aptae. Tamen utraeque , si spectentur ipsae per se , peraeque modum non habent. Μο-dus enim ex universa constitutione definiendus est. Qitare decerni non potest ex iis unice , quid uni-Versae naturae nostrae conveniat ' ideoque virtut ex
alia regula duci debet, quae est ipsum id , quod
constitutionem universam decet , omnique tribuit affectioni , quod aptum totum & cohaerens efficiat. Id autem explorare ac definire non sensus
est in singulis occupati seorsum ab aliis , sed rationis & intelligentiae, quae multa complem ponderare comparare potest.
119쪽
Eloquentiam minime . valere ad cupiditatum
I. T in summa varietate facultatum at-
que cupiditatum , quae se vicissim
urgent, impellunt, extrudunt , inseruntque., confuso vitari posset , necesse plane suit , ut suus cuique modus praefiniretur , ac certum excurrendi spatium , Omnesque fraeno valido positis continerentur finibus. Neque enim cupiditates ex hominum facultatibus excultis effusae cohibendae fuerunt omnino , neque liberius emittendae. Nam ut hisce plane repressis amoventur aculei , quibus a languore & segnitia detruditur animus, ac vincula subtrahuntur , quibus homines inter se conjungi maxime solent sic eisdem plane solutis , vehementius efferuntur ex inultantque homines , quam ut se mutuo possint pati , interque se consociari. Siquidem ut societatem hominum non is . admodum requirit , qui cum pauca expetat, indiget paucis , ac paucis ex
pletus est ; sic eam ipsam refugit is, qui sibi
120쪽
CAPUT VII. 9I quibus indigere se judicet , ab aliena seu fraude
seu vi non esse tuta videat. Cupiditatum autem effusarum a nulla re alia staenum aptius utiliusque peti posse , quam ab eloquentia, serviens arti suae contendit Aristides oratione Platonica prima recteque hanc ac prudenter usurpatam interpretem ac tu tricem esse juris omnis , quod a natura cuique datum , aut pactis mutuis acquisitum sit ;camdemque tum invexisse , tum invectam conservare conjunctionem hominum , ac vitae in rerum ubertate maxima tranquillitatem atque securitatem expeditam .
II. Nam ut eloquentiam a Platonis criminibus vindicaret , ostenderetque . nihil in rebus huma. nis esse majus atque perfectius , Omnes, inquit, assensuros arbitror , homines una non est e natura simplicique praeditos , sed partibus consare duabus, altera vim inferre solita , quam dixerit quis non virtute quidem , sed robore praesantiorem ' altera , quae imbecilliorum es , invita cedente , quippe cum vim propulsare ac sese tueri nequeat. Hac ergo de eaussa homines aliquid inυeniri oportere censuerunt, quod vim cobiberet , ae pignus aequitatis omniabus oe justriae esset, ac prospiceret infirmis aeque