Juris naturalis elementa auctore J.J. Burlamaqui in Republica Genevensi senatore ..

321쪽

lyct Iuris Naturalis Elementa. quas quis per Vim , ac ut ira dicam , poenarum verberumque metu adactus est , earum nulla fit imputatio , quoniam nec iam de nec mercede dignae sunt, cujus in promptu ratio est: Legibus nempe animo volenis te sinceroque tenemur oblequi , nostraque

nobis ossicia ideo servanda, quia ipsi nobis quam justa sint conscii sumus. Quod ad actiones spectat manifesto mais Ias scelessasque ad quas quis cogitur gravi ias mi cujusdam mali, & mortis praeseriim timore , ea statuenda generalis Regula est Metus caulas tam graves quandoque esse, ut aliquatenus ejus 1 celus minuatur, qui quam- quam invitus & renuente conscientia pravum tamen facinus admisit : sed nihilominus actio semper remanet in se vitiosa , &vituperio digna , ita ut possit imputari &revera imputetur, nisi qui illam fecit necessitatis exceptionem praetendat.

q. VIII.

Cur ictio Quae ultima Regula ex principiis dedu- possit im- citur quae statuimus . Nam qui metu quiri Putari dem gravissimi cujusdam mali, nulla tamen 'μφρον β physica vi compulsus , actionem eXequitur ς'- δ' stanifesto malam, ejus actionis pro sua par te conscius est quam volens aggreditur, licet animo reluctante . Neque vero supra

vires humanas positum hoc est , ut quis consilium ineat dolorem , imo mortem ip sam oppetendi , potius quam ossicium vi let . Namque homines non ita pauci videm

322쪽

Pars II. Cap. XI. ast Itur , qui ob leves etiam causas , sed qui hus acriter percelluntur , dolori se ipsique morti objiciunt , quod quamvis in se dissi-eile , impossibile tamen non est. Legislato. rem igitur penes est ob legitimas causas O- ininimodam obsequendi obligationem imponere , & societatis saepissime resert ut invictae constantiae tradantur exempla . si pudmoratas gentes in quibus nonnulla fuerunt probitatis semina , nunquam addubitatum

est quin hoc gravissimum scelus esset , si

qui S , ne moreretur , patriam suam prode. ret : sed contra Patriae saluti vitam impendendam esse Graecorum Romanorumque fuit semper stabile judicium . Atque inter Eth- nicos moralis disciplinae magistros extiterunt permulti , qui eam sententiam acriter proin pugnarent , non esse quidquam adversus reis ligionem justitiamve doloris suppliciique meis tu faciendum, Ambiguae si quando citabere testis Incertaeque rei : Phalaris licet imperet ,

Fabus, oe admoto dictet perjuria tauro, 'Summum crede nefas anιmam praeIerre pudori, Et propter vitam viisuri perdere cauis

Sie se habet Regula . Contingere tamen I potest, ut jam indigitavimus, legitimam in V U Q. necessitate exceptionem gigni , ita ut actio non imputetur . Quod ut bene intelligatur , ineunda esset fusior disputatio , sed . de hoc alias ' impraesentiarum satis esto hie T a 3dnω-

323쪽

292 Iuris Naturalis Elemeuta adnotasse, ea rerum quandoque adjuncta est se , ut merito conjiciatur hanc fuisse Legiulatoris voluntatem , ne malum imminens patere nur , cujus quoniam nos voluit immunes fieri , nos ideo quoque vult servandae Legis necessitate solutos esse : atque id locum habet quoties quas partes amplectimur minus includunt malum quam quod aliunde

imminebat . .

Puf-- CAETER UΜ quae PUFFENDOR FI Us de u sim iς - hoc argumento principia constituit , neque ς' μ' recta in se ipsis videntur , nec satis mutuo cohaerentia. Ille Regulam hanc statuit, nullam in eum imputationem cadere , qui me tu coactus sit , vel praesenti & physica vi compulsus, quoniam metu actio extorta auis Hori non magis potest imputari, quam gi dio quo quis ad caedem utitur . Quam tamen tuam Regulam ita PUFFENDOR FIUA interpretatur , ut scelestissimis facinoribusi . patrocinari nolit, mortemque dicat potius obeundam , quam alium in atrocibus flagitiis adjuvare , atque ejusmodi caulas excipi vult e Regula quam statuit sa). Sed merito adnotatum est iis quae per metum aut vim facta sunt nimiam a Puffendorfio indultam veniam esse, nec quidquam argui per securis

324쪽

Pars II. Cap. XI. is & ensis exempla , sunt enim haec merepassiva instrumenta. Praeterea si verum sit imputandarum actionum generale principium.haud satis apparet cur excipi quaedam causae debeant qaut saltem constituenda fuisset quaedam Regula , cujus ope citra errorem secernereniatur causae illae quae dignae sunt exceptione .

Io. PLERUΜQUE igitur ei actio imputa- Deuctio-tur qui prae metu illam admisit, sed & illi nibus

a quo metus injectus est etiam merito imputatur, & quidem pro ea P rte juxta quam res coris fuit actionis particeps. rei. Itaque nonnullas hoc loco quaestiones eis volvemus de iis actionibus quarum sunt plures corret , & ea quoque principia st tuemus quorum ope dijudicetur ratio qua alteri potest alterius actio imputari . Quod argumentum cum sit gravissimum , ejusque late pateat usus, non obiter expenden- dum est . I. Atque ut id dicatur quod verum est,

nemini possunt imputari nisi quae ipse vel

fecit vel omisit et namque alienae actiones nobis imputari nequeunt , nisi quatenus illarum fuimus participes , easque tenebamur 'Vel promovere , Vel arcere , Vel certa rari

tione dirigere οῦ ac sane id per se liquet .

Qui enim alienam actionem alteri imputat, is asserit actionis causam esseientem illum T 3 esse

325쪽

2M Iuris Natinalis Elementa. esse cui imputatur , quamvis non sit caututinica 'ε unde consequens est ut a filo quali- eumque modo , vel in tua causa , vel in exequendo , ab illius voluntate penderet , in quem cadit imputatio.

cumbere singulis hominibus univertatem Obligationem pro viribus enitendi , ut caeteri Omnes Ossicia sua exequant tir, & nefariis a-Gonibus abiimeant , ac proinde nemini licere quacumque cie cauta vel proxima vel

remota alienorum peccatorum contortem esse is

3. Sed multo potiori jure actiones nobis imputantur eorum quos singulari cura reingendos suscepimus . Qui enim tuae curae commissus est non lotum sibi , sed & tibi peccat ' nam ejus facta vel hona vel mala tibi imputabuntur , inquireturque an plomandato imperioque tibi credito omnes raistiones adhibueris moraliter necessarias. Quapropter Patri familias v. g. liberorum suorum imputantur boni vel pravi mores. q. Adnotandum deinceps est alienae actionis merito contorti m haberi non solum illum, qui ipse rebus quibusdam factis omis- sive certo sciebat quod alienam aetionem posset vel promovere vel impedire ; sed satis est si quis probabiliter aut verosi militer amonem alienam promovisse vel impediisse potuit. Quemadmodum igitur ejus negligen-εia non excularetur, qui se diceret rem cer

to nescisse ' ita etiam si illud praestiterit quidquid tenebatur praestare , s ne non Via

326쪽

rura IL Cap. XI. 2'stuperabitur, quia res non bene cesserit, sed

vituperium omne in proximum actionis auiactorem recidet.

s. Denique abs re non erit illud quoque adnotare , nos in proposita quarili ope non expendere quis in ipsa actione probitatis ,& nequititiae gradus insit , unde actio melior vel pejor est , ejusque augetur laus aut Vituperium , merces aut poena : sed hoc proprie indagamus , quousque scilicet alienae actioni se quis immiscuerit ' primum ut dignoscatur an qui alienae actionis particeps est habendus sit tanquam ejusdem altiorinus causa moralis , tu ra deinde ut ipsius moralis caulae aestimetur major minorve efficacia . Quod operae pretium est attendisse .

du o igitur statuatur aliqua tanquam Triplex mensura juxta quam fiat imputatio , pro Mora-3uo gradu alienarum actionum qui particeps lium Cau- uerit , multa quidem attendenda , viiὸlta distinguenda sunt alioquin iniquissimum de si eius, humanis actionibus judicium iniretur. In u- praeipua niversum, exempli causa, certissimum est mi- alia ob-nus efficaciter impelli nos ad astendum , si iquis nobis 1impliciter lustragetur , quam i alii. validam suasionem acremque instigationem

adhibuerit . Nihilominus si quem lummopere suspiciamus , cujus ideo magna sit - in nos auctoritas, ejus simplici comprobatione

327쪽

1 5 Iuris Naturalis Elementa. multo assicimur validius , quam alterius

cujuslibet vehementissimo suasu , vel aceris rima instigatione . Ad triplex genus revocari possunt causae morales quarum est aliquis in alienas actiones influxus . Aliquando enim moralis cauissa vel est praecipua ' ita ut qui rem exequitur sit causa subjecta ' Vel contra proximus actionis auctor est causa praecipua , alter vero causa subjecta ' vel alias denique in propositam actionem aequaliter influunt

eausae collaterales.

a Uid. DE eo censetur quod sit PRAECIPUA 2. Sam CAUSA , qui, rebuF qu/busdam factis omissis- Ο i me , ita anssuir in alienam actionem , ut proin co xij pter iuum act/ρ Dctμ sit vel omissa , quamquam aliunde pνoximus actιonis auctor factisndae rei haud ignarus D immiscuerit . Centurio , V. g. facinus evidenter scelestum exequitur , ita diserte jubentibus Vel exercitus Duce vel ipso Rege: exercitus Dux vel Rex ha- hendi sunt causa praecipu*, Cent io autem causa subjecta . Intersecti URIAE praecipua causa fuit David , quamquam hujus necis contors fuit etiam IOAB , cui apprime notum erat Regis consilium . Sic etiam eis . necati NABOTH causa praecipua fuit sa)Isis ABEL.

Necessarium esse dixi ut proximus actionis audies ei se scienter immiscuisset . Qui enim actionem edidit , nec scivit an esset bona

328쪽

Pars IL Cap. XI. iρ 'lana vel mala, is habendus est ut simplex instrumentum, & ei soli imputanda est actio, qui illam praecepit, quoniam ejus est

mera & unica causa. Quapropter ut mera imstrumenta plerumque habendi sunt subditi, qui ita Principe suo jubente bellum iniis

quum gerunt.

Caeterum eorum quae a subditis fiunt ideo Princeps censetur esse praecipua causa, quia subditi nonnisi jubente Principe , actionem exequuti sunt. Atque idcirco quisquis ille sit, cujus ita praevalebit opinio, ut vel a quales sibi , vel etiam superiores ad agendum impellat, ei vel aequalium vel superio. rum actiones imputabuntur. Cujusmodi imputatio in eos homines recte cadit , qui Principibus a Consiliis sunt , vel etiam in illos sacrarum rerum Ninistros , quorum cum magna sit apud Principes gratia, id faciendum suadent Principibus , quod nunquam Principes ultro fuissent suscepturi . Quibus in causis in eum praecipue . cadit . laus aut vituperium, qui suggestus consiliive auctor est . Atque hic juvat referre sanam profecto sani Scriptoris de hac re sentenis etiam . se Apud Anglos , inquit, satis rece- , , ptum est, ut quidquid Principes peccant, is id eorum Μinistris imputetur, quos ego is quidem non inficias ibo plerumque imori putationi ansam praebere . Verumtamen e is rata Principum per Μinistrorum scele-M ra non eXcusantur: nam, quidquid illud

is sit , sua est Principibus Ratio , suum is judicium , & penes ipsos summa est '

329쪽

rρ8 Iuris Naturalis mementa si auctoritas. Μulta sunt in quibus Princiis pes Oporteat suum iudicium adhibereis nec ex fide pendere introrium turpis ais varique aulici . Sin minus possunt proinis pler obtusam mentis suae aciem res ipsi se dijudicare, caeteris imperium tradant, cuin ,, jus nequeunt habenas temperare . Atque is haud scio an de Principibus Rempubli- cam male gerentibus non idem dicendumis merito sit quod CAROLUA BIRRoΜae Us,, solitus erat usurpare de Episcopis suas D OVeS male pascentibus: Si demandatae sebi is provincia εmpares sunt, undenam illis tam ,, elata ambitio' Si pares sunt, undenam tam

is svina negligentia Z sa)ε. XIII.

Is esse dicitur COLLATERA LIs CAUSA, qui, rebus quibuαam faetis omiisIυe , Iussicienter quantum in Ie 6 , alienam actionem ad uvat, ita ut aιienae ae ionis consors esse ceninseatur , quamvis nou omnino conset omittenis

dam actionem fuisse, nis adfuisset collateralis

causa. Igitur collateralibus causs annume-' rantur ii, qui qualicumque ratione proXimum aetionis auctorem adjuvant eumve sua domo excipiunt iboque patrocinio fovent.

Sic , V. g. collateralis causa esse dicitur ille, qui, quo furtum tutius fiat , aditus custcindit, altero sores effringente &c. Eorum plerumque culpa aequalis eis, quibus eadem inita

330쪽

Pars II. Cap. XI. Iisy consilia sunt, lingulique habentur aequales&collatera es caulae, utpote qui de admittendo eodem facinore conspirarint, quibus eadem sit voluntas, & quorum idem intersit. Qua quam Vcro admissi facinoris quisque non sit aequaliter particeps, recte tamen aliorum ain

imo potest aliis imputari. f. XIV.

DENIQUE causa subiecta est, quae parum

an aIιenam actionem insuit , eive levissimam ansam praebet , adtionemve reddit facitiorem, sia ut actionis auctor, cujus iam Mas deliberata mens, o cur omn/a luppetebant ad ageει- dum necessaria , ιantummodo ad exequen πsuum conolium impellatur ' ut si cui faciendae ac ionis ratio tempusque, & post admissam amonem aufugiendi modus ostendatur. c. vel si ejus laudetur propositum, &bad id perficiendum stimuletur. In numero causarum subjectarum nonne etiam recensenda est Iudicis actio, qui prae timore , Vel propter obsequium , aliorum senteotiam, quam putat iniquam esse, ideo

non impugnat, quia caeteri sunt unanimes . Subjectis quoque causis annumeranda sunt prava exempla. Non enim solent prava exempla nisi illos assicere qui ad malum

proclives sunt , ita ut improbos minus semulentur quam propriae suae naturae indulgeant . Quamquam exemplorum uis adeo

interdum est essicax , tum ob peccantium dignitatem, tum ob indolem caeteros imu