장음표시 사용
341쪽
r 8 Iuris Natuν alis Elementa se auctoritas. Μulta sunt in quibus Princiis pes oporteat suum Iudicium adhibere , is nec ex fide pendere introrium turpis a- ,, Varique aulici . Sin minus possunt proinis pler obtusam mentis suae aciem res ipsi si dijudicare, caeteris imperium tradant, Cu- se jus nequeunt habenas temperare . Atque is haud scio an de Principibus Rempubli- ,, cam male gerentibus non idem dicendumis merito sit quod CAR OLUs BIRRΟΜRUS solitus erat usurpare de Epitcopis suas OVeS male pascentibus: Si demandatae sebi is provincia ε ares sunt, undenam illis tam se elata ambitio ' Si pares Iunt, undenam tam
is svina negligentia Z sa)ε. XIII.
Is esse dicitur COLLA TER ALII CAUSA, qui , rebus quibQuam factis om/θιIve , Ivlscienter oe quantum in Ie 6 , alienam alitonem
adju t, ita ut attenae ae ιonrs consors esse cen fearur , quamvis nou omnino conset omitten
dam actionem fmisee, ns a uisset collateνalis causa. Igitur collateralibus causis annume- rantur ii, qui qualicumque ratione proximum actionis auctorem adjuvant eumve sua domo excipiunt iboque patrocinio fovent. Sic , V. g. collateralis causa esse dicitur ille, qui, quo furtum tutius fiat , aditus custcindit, altero fores effringente &c. Eorum plerumque culpa aequalis est, quibus eadem inita
342쪽
is 'Pars II. Cap. XI. et 'seonsita sunt, lingulique habentur aequales Sccostia tera es caulae, utpote qui de admittendo eodem facinore conspirarint, quibus eadem sit voluntas, & quorum idem intersit. Quam uam ut ro admissi facinoris quisque non sit qualiter particeps, recte tamen aliorum ain iictio potest aliis imputari. f. XIV. DENIQUE causa subiecta est, quae parum
in alienam actionem iusiuιt , eive Ieυissimam ansam praebet , . Et onemve reddit facitiorem, sia ut acsionis auctor, cujus jam reat deliborata mens, o cur omnia iuvetebant ad Qeudum necessaria , ιantummodo ad exequendum
suum contilium impellatur ' ut si cui faciendae actionis ratio tempusque, & post admi Lsam amonem aufugiendi modus ostendatur.&c. vel si ejus laudetur propositum, &bad id perficiendum stimuletur. In numero causarum subjectarum nonne etiam recensenda est Iudicis actio, qui prae timore , Vel propter obsequium , aliorum sententiam, quam putat iniquam esse, ideo non impugnat, quia caeteri sunt unanimes . Subjectis quoque causis annumeranda iunt prava exempla. Non enim solent prava exempla nisi illos assicere qui ad malum proclives iunt , ita ut improbos minus semulentur quam propriae suae naturae indulgeant . Quamquam exemplorum vis adeo interdum est essicax , tum ob peccantium dignitatem, tum ob indolem caeteros imu
343쪽
goo Iuris Naturalis Elementa . tantium, ut si alii abstinuissent malo, nunquam alii de illo admittendo cogitassent. Qualia sunt virorum principum exempla , atque illorum quibus ob suam animi perspicientiam clarumque nomen multa est in caeteros auctoritas: iis enim singulariter impu- tandum est quidquid eorum exemplo peccatur .. Plures aliae causae sunt de quibus statuendum est idem judicium . Sed prout rerum adjuncta variantur, eaedem res plus mi nusve in alienas actiones influunt, unde qui rebus quibusdam factis omissi sue alios ad agendum quid vel omittendum stimulant, habendi sunt, modo ut actionum factarum mmissarumve causae praecipuae, modo ut causae subjectae, modo ut causae collaterales.
q. XU. - Nos TRARU Μ distinctionum sua sponte se
prodit usus. Caetera si sint paria, Collateraistium Cis arum aequalis habenda gatio est. Sed Praecipuis Caudis major sine dubio tribuenda laus est, aut majus Vituperium impendendum quam Causis subjectis, majorque merces vel poena irroganda. Dixi, caetera ssint paria r aliquando enim propter adjunctorum varietatem sic augetur minuiturve actionis laus vel improbitas , ut in causa subjecta multo major nequitia quam in praecipua causa deprehendatur, atque sic gravior fiat in causam subiectam imputatio . Fingantur, exempli gratia, duo homines, quorum alter ob illatam sibi ab inimico suo
344쪽
Pars II. Cap. XI. goIgravissimam quamdam injuriam , alterum in sui defensionem ultionemque instigat. Instigator quidem ira praefervidus est instigatus autem, quamquam animo sedato sit, instigatoris inimicum ex insidiis enecat. Instigator
certe prima caedis caula est, cujus tamen obprimum irae recentis impetum minus atrox
facinus habebitur , quam illius, qui cum
nullis iracundiae stimulis incitaretur, alterius tamen sanguine se respersit. Ad calcem hujus capitis sequentes ad n inlationes juvat ad texere. Ac primo quidem, triplex moralium causarum ordo ex te verus est, sed illa trium causarum distinctio non ita usurpatu facilis est. Deinde quoties de causa actionis ambigitur , is praecipua causa censeatur, qui proximus actionis auctor est: qui vero sunt λ. Etionis parties pes, vel tanquam causae subjectae habeantur, vel ' ad summum ut Causae collaterales. Adveris tendum tandem est Moralium Causarum discrimen recte quidem a PUFFENDOR FIO constitutum esse , cujus nos vestigiis inhaeremus: sed ille harum causarum di1crimina quoniam non satis accurate definivit, hinc est, ut si quando rerum exempla proferat , non semel in causarum distinctione hallucinetur, atque illud ad hanc caulam reserat, quod erat ad aliam referendum. Quae PUFFENDOR FII hallucinatio BARBE YRACIUM Ba νιον. non latuit naris emunctae hominem, cujus in Uenos adnotationes in nostram utilitatem con- -. Θ
345쪽
o C loco per NATURALI UΜ LEGUM AUCΤORIΤΑΤΕΜ intelligimus mim illam Legibus inhaerentem . tum qura eis assentitur Ratio , tum potissmum quia sciamus Deum illarum auctorem esse, unde strictissima obligatione tenemur Legibus illis nostram agendi rationem accommodare, ob summum in nos Dei Conditoris imperium. Huc usque Naturalium Legum originem, indolem, & earum certistimam vertistatem exposuimus, id quod satis esse videtur ad earumdem Legum constituendam auis
ctoritatem . Nihilominus superest aliquid quod de Legum auctoritate ulterius disputetur. Legum proprie dictarum vis in earum sanctione imprimis posita est b). Sanctio enim Legibus, ut ita dicam , auctoritatis sigillum imprimit . Itaque magni' rein fert , imo & necesse est inquirere, an rein vera existat Legum Naturalium sanctis , id est,
346쪽
Pars II. Cap. XII. 3 est, ac Naturalibus Legibus adjunctae sint comminationes & promissa, poenae Vel praemia ρ γ
f. II. IN qua disquisitione primum illud oc
currit, eas nempe viUendi Regulas, quae tu filium Naturalium Legum nomine veniunt, ita es- Legum se hominum naturae, indoli, & primigeniae cultu Pa conditioni accommodatas, nec non cum no- bli ς' αstris necessitatibus , atque desideriis menti se ii, nostrae ingenitis , & cum illo statu juxta oritur. quem in his terris vivitur ita consentientes, ut illas prorsus liqueat propter homines hominumque utilitatem constituta fulsisse. In univerium enim , Omnibusque accurate perpensis, non alia ratio est publicam privatamque felicitatem effciendi certam stabilemque , quam si Leges Naturales se Ventur, quas si violaverint homines , hinc Oritur rerum interturbatio singulis hominibus totique humanae societati itidem damn L . Atque haec haberi potest Naturalium Legum tanquam prima sanctio.
q. ΙΙΙ.QUAE nostra quaestio, ut qualis sit appa Elueida
reat , ejusque Veritas arguatur, adverten-tur nostra
dum est I. Ex solo quidem Naturalium Le- quaestio .gum cultu derivari posse publicam privatamque felicitatem, sed eam felicitatem non intelligimus quae sit ex omni parte perfecta,
347쪽
3o Iuris Naturalis Elementa quamque nihil possit labefactare , qualia profecto hominibus speranda non est : ad vero s ex honestatis cultu gigni nequit integra selicitas , quanto minus ex vitii sceinditate parietur. a iet. Quoniam autem Regula inquiritur quam homo sequatur, propositae quaestionis cardo in hoc unice vertitur: An scilicet in universum , & omnibus expensis, Natura- Iium Legum cultus aptior tutiorque ratio. sit, per quam homines ad destinatum sibi finem perveniant, atque felicitatem Ueram, integram & stabilem assequantur, quanta potest in his terris comparari e cujusmodi felicitas non ad aliquot tantum homines , sed ad universos spectet, nec in peculiarimus quibusdam causis locum habeat, sed in toto vitae decursu. Quae nostra quaestio si sic intelligatur , nullo labore manifestum evadet, tum id eis vincente Ratione, tum ipsa testante experientia , ex honestatis cultu gigni revera quam dicimus felicitatem ; ex vitio autem di inordinatis cupiditatibus malorum illuviem procreari.
sit perius NATURA Μ Uariosque status hominis su- quaesti perius expendentes ostendimus , qualicumnis veri' que modo natura humana spectetur , non eas rRtiψ' aliter posse homines destinata sibi sorte d arguitur. iungi, nec Inditas libI facultates excolere, nes
348쪽
nec veram felicitatem comparare , quae cum aliorum hominum felicitate non pugnet , nisi ducem sequantur Rationem . Ini ormanis
da igitur , & illustranda primum est Ratio, ejusque petenda , & i quenda consilia sunt.
Sici enim edocebuntur homines alias sibi res utiles esse , alias autem noxias ' inter illas autem quae utiles sunt , non aequaliter omnes , nec simili ratione expedi- re , unde a malis diligenter secernenda bona sunt , ut certo dijudicatis rebus , qualis decet agendi modus ineatur . Edocebuntur etiam homines non posse veram felicitatem consistere cum iis rebus quae cum . hominis natura statuque repugnant ' ac tandem intelligent , quoniam opus est non so lum praeterita & praetentia attendere , i ed &futura prospicere, haud satis hominibus esse , si malum bonumve unice spectent , quod in quavis praesenti actione inest , sed praeterita & praesentia ita simul cum futuris consideranda esse , ut illud dignoscatur quod ex his tribus conjunctis per totum vitae nostrae decursum sublequi debet . Quae hie disputamus singula perspicue Vera sun L. . Porro Naturales Leges ex primigeniis veritatibus illis consequuntur , unde ex se ipsis in hominum felicitatem necessario inis fluunt . Nec potest illud in dubium revocari , siquidem , ut continua hujus libri serie fuit demonstratum , non alia superest ratio Naturalium Legum principia comperiendi , quam si primum hominis matura statusque indagentur , tum illud I. I. Burlamaqui . V dein.
349쪽
rioris gaudii 'fons est honestas,
ob Iuris Naturalis glamenta . deinde acquiratur , quod ad ejus persectionem , & felicitatem potissimum , & nece L
f. V. SED quod jam ita verum. perspicuumque
per ratiocinationem apparet , sic per eXperientiam in apertissima luce constituitur , ut de hoc nemo possit inficias ire . Enim. vero in univerium videre est ex honestatis, sive Naturalium Legum cultu interiorem laetitiam generari , eosque probitatis essectus esse , ut non solum cuivis privato , sed toti etiam humanae societati innumeras utilitates adserat: vitii contra longe alii sunt
Quidquid rectae Rationi , & conscientiae
adversatur , non solum tacito improbatur mentis judicio , sed nos etiam pudore suffundit , creatque animi sollicitudinem . Η minum enim animis suapte natura crimen aversatur , scelerisque semper est tristis , &amara recordatio. Contra quaecumque cum recta Ratione consentiunt , in iis ordo &perledhio insunt , quibus mens suffragatur 'atque ita constituti sumus ut ex honestate semper interius gaudium generetur , & reincte fastorum memoriam recolamus lubentes. Quae enim suavior potest esse laetitia quam si nobis ipsis conscii simus, eos nos esse quiesse debemus , idque quod agimus & decens esse , & cum officio nostro congruenS , nec alienum ab eo fine ad quem geniti sumus. - Quivi
350쪽
Pars II. Cap. XI. . et Quidquid cum natura consentit id semper arridet ' eaque semper juvant in quibus inest Ordo .
SED praeterquamquod 'juxta naturam est, et . Quae ut ex Naturalium Legum cultu generetur e Sterior
interius illud quod dicimus gaudium . videre etiam est exinde omnimodas derivari tutem se- utilitates . Hinc enim vegetus firmatur va- quantur letudinis status , fitque vita longior hinc aut vi exacuuntur perficiunturque nostrae mentis fa Nii VIR λcultates ' hinc ad laborem atque ad omnia domesticae , & civilis vitae munia obeunda reddimur idonei I hinc probus diuturnusque nostrorum omnium commodorum usus; hinc arcentur permulta mala , vel saltem plurimum allevantur , quae Omnino arceri nequeunt; hinc aliorum hominum Paritur notabis existimatio , beneVolentia , fides : ex quibus omnibus haud exigua manat vitae jucunditas , & magna existunt nostrarum susceptionnm adjumenta. In vestigemus porro undenam suum or- A tum habeant communis omnium securi. tas , tutus familiarum status , Rerum pu-
blicarum felicitas , & sua cujusque pria
vati quammaxima commoda : nonne p ta sunt haec omnia ex intaminato Dei . cultu , ex temperantia , ex pudore , ex 'fide, justitiaque ὶ Nonne contra ex earum dem virtutum contemptu profluunt: pler/que mala universam hominum: societatem V a interin