장음표시 사용
41쪽
12 Iuris Naturalis mementa. plerumque parit ignorantia ; utriusque vero seu conjungantur seu disjungantur, ineunda est eadem ratio , siquidem quantum ad nostras actiones vel praetermissiones spectat , eumdem exitum sortiantur. Atque fortassis liquebit , si penitus ad rem attendatur , neutiquam ex mera ignorantia , sed ex er- lrore actionem quamdam gigni posse : ignorantia namque cum sit idearum seu cognia tionum privatio , quidquam nequit gene
f. XII. Errorum UARIA sunt erroris & ignorantiae gene-Vδ iλge- ra , quae in quo disserant necesse est hics definire. I. Error si spectetur quoad rem,
νιι, .el circa quam Versatur , vel est Iuris vel est FasI. a. Facti . 2. Ignorantia quoad suam originem in
Volunta- vel est voluntaria vel non voluntaria ' error
ηε , cc velis vincibilis vel invincibilis . a. Deni-Ian a=iti, quς prout error antam praebet aut huic ais 3. Esn moni peragendae , Vel huic rei suscipien-rialis & dae , dicitur essentialis vel accidentalis. aerion- Justis vel FACTI dicitur error propter quem vel erramus in praescripto Legis , vel in facto non bene comperto. Hic v. g. Iuris
error esset in quovis Principe , qui quoniam sensim augentur vicini Regni Vires ,& potentia , inde legitimam belli causam se nactum esse crederet . Ejusdem generis
olim erat Graecorum Romanorumque cominmunis error , qui sibi sis putabant filios suos exponere . Sed contra fuit error facti
42쪽
Pars I. Cap. I. Igm , cum Abimelecb uxorem Abrahami Sa ram putavit innuptam esse . Ignorantiam voluntariam, vel si mavis, errorem vincibilem aut superabilem illum dicimus quem no Ira soccordia peperit , nec
fuisset admissus, s quantam poteramus, dilia
gentiam adhibuissemus, attentumque an mum . Quapropter vincibilis erat Ethnicorum error
plures Deos colentium ; etenim si auscuutassent Rationi, sane intellexissent nulla de causa plures Deos admitti . Sic etiam adjutrice Ratione plerarumque gentium anti quarum poterat avelli opinio illa , nimirum quod salva honestate piraticam possent adversus illos exercere quibuscum nullum scedus pepigerant , quos hostiliter habere
non putabant iniquum . Uerum ea ignorantia non est voluntaria , atque is error est invincibilis seu inexsuperabilis a quo neque nos tueri nec extricare potuimus , licet omnem illam quaectimque in nobis fuit curam impenderimus ' curam illam intelligo qua in res humanas cadit Vitamque communem. Inde fit ut antequam Europaeanorum ullum esset cum Americanis commercium, horumce Christianam Religionem nescientium non esset voluntarius error, sed invinis eibiIis . Denique vocamus essentialem errorem illum ; qui versatur circa quid rei propositae necessaris adjunctum , propter quod ad agendum impellimur , ita ut serisso illo errore , praesitum factum minime fuissemus aggressi . Unde etiam is error dicitur e Wx. Necessaria
43쪽
saria porro rei adjuncta intelligimus illa
quae necessario fluunt vel ex ina rea natura , vel ex hominis agentis proposito , suo rempore concepto , segnisque denotato convenientibus . Sic , exempli causa, Trojanorum essentialis error erat , qui tela , quum sua urbs expugnaretur , in proprios cives vibrabant , quos hostes putabant esse , Graecorum sei licet armis indutos . Aliud exemplum est, cum quis uxorem ducit alterius conjugem ,
quam virginem autumabat , vel cujus nesciebat adhuc esse viventem maritum .Fjusmodi error ad ipsius rei naturam per tinet , atque ideo essentialis est. Sed ERROR ACCIDENTAL Is est ille , qui nullam habet cum proposta re necessariam connexionem , atque ideo admissi facti vera
causa non potes esse . Aliquem quis V. g. vel assicit contumelia vel ictibus impetit , quoniam alium habet pro alio , vel sibi
concessam ultionem putat mortuo Rege , cujus extincti falsus rumor percrebuerat &c. Sunt hi errores mere accidentales, qui quoniam in hominis agentis mente versabantur, ejus quidem factum concomitati sunt, sed nullo modo fuerunt facti vera eausa. Cceterum adnotandum adhuc est posse varias tum ignorantiae tum erroris species in eamdem rem conjunctas incidere . Sic potest error facti vel essentialis esse vel aeis
eidentalis ' uterque autem error potest esse aut voluntarius aut non voluntarius , Vin-eibilis aut invincibilis. Verum haec de intellectu susticiant. Ialia
44쪽
Pars L Cap. I. alias mentis nostrae facultates expendamus; quaevis enim ad humanas actiones eliciem das pro sua parte conducit.
Prineipiorum series de aeatura hominis de VOLUNTATE LIBERTATE.
FUiet illud Dei propositum, eum homi. te V0
nem condidit , ut mens humana non1blum posset objectas res dignoscere, earum Felieitas, que ideas sibi exhibere , verum etiam ut quid Bo- principio agente esset instructa, quo moveω νμm uretur , sive facultate per quam homo , postquam res objectas dignovit , arbitrio
suo valeret agere Vel non agere , rem agis gredi vel omittere . Haec autem facultas Voluntatis nomine Veniti.
Voluntas igitur nihil est aliud quam Mementis facultas per quam , ob initum suae naturae principium agens , mens arbitrio suo famur tum ad illas res expetendas qtiae sibi conveniunt , pum ad agendum hac vel illa ν tione , vel ad aliquid aggrediendum has vel illa ratione , vel ad aliquid aggrediendum aut omittendum , in quibus fetulis suae semper felicitatis rationem habet. FELICITATEΜ intelligimus intimum illud mensis nostrae gaudium quod ex boni possessi ne nascitur . BONUM autem licet vocare , quid-
45쪽
16 Iuris Naturalis Eumenta quidquid homini convenit ad ejus salutem oeperθdtionem , ad ejus commodum oe oblecta. mentum . Ex Bono dignoscitur ΜALUM ,
quod in universum definiri potest , quidquid hominis vel faluti vel perfectioni , -
commodis aut oblectameutis adversatur.
Instissus, AD Voluntatem reseruntur Instinctus, Pr Propensio- pensiones , Cupiditates . INSTINCTUS VOca ne , Gμ' tur ille sensus quem meus experitur, cum cor- ρε ε nee aliqua indiget ad quam sene moro com parandam mens impellitur . Quo in ger eresunt fames , sitis , atque ab illis aversatio quaecumque possunt nocere , &c. PROPENSIONES sunt voluntatis inclinario qua femtur ad quasdam res objectas potius quam ad alias , sed aequabili ratione , quieta , qu quo sic ad omnes voluntatis actiones adtemperatisr , ut alias non interturbet , sed soleat ad uvare . CUPIDITATEs autem in eo sunt pro pensionum similes , quod impulsus sint voluntatis ad quasdam res objectas ' Verum hi impulsus multo sunt vehementiores oe temere
incitatiores , unde etiam mentem e naturali
sua sede deturbant, impediuntque, ne fuas actiones recte dirigat . Quod cum contingit, cupiditates fiunt pestis hominum capitali oris Gigni solent cupiditates ex iis bonis quae sensibus- percipiuntur , quae mentem illece bris suis alliciunt, & stimulis urgent acrio
Ex iis quae jam dicta sunt, facile intelliin
46쪽
Pars I. Cap. II. IIgitur multam esse propensiones inter, cupiis ditates atque instinctus affinitatem, si quidem nihil unquam aliud sunt quam hi motus affectusque animi, qui saepius circa res easdem exercentur. Sed inter triplex illud motuum genus hoc interest, quod in omnibus hominibus necessario iidem sint instinctus: causam enim habent tum ipsam humani corporis naturam, tum illius cum anima conjunctionem ' sed propensiones , & cupidita tes si seorum spectentur, nullam deprehendes necessariam vel propensionem vel cupiditatem, unde etiam inter hunc, & illum hominem summa est propensionum, & cupiditatum diversitas. Apud Gallos voluntas prout motus illos experitur qui jam explicati sunt , Cordis
nomine declaratur , quia sorte reputarunt eorum motuum in corde sedem esse.
EA natura nostrae mentis est , ut quid. quid agit voluntas, non solum agat sponte seu proprio motu placitoque assensu, perque insitam sibi vim , ted ut praeterea , quocumque se Vertat , eam comitetur Li
Lia ARTAs dicitur vis illa mentis euius ope mens ad suum arbitrium suas actιones temisperas ordinaxque , ita ut suas deliberationes actionesque vel tu suspenso babere valeat, aut in illis pergere, vel illas His sectere, ac uno merbo in quam velit partem convertere se pose
47쪽
18 Iuris Naturalis Elementa. sit, o agere cum delectu, prout illi via Ltur magis expedire. Quae facultas sane praestantissima homini in se ipsum suasque a. Ehiones quoddam imperium confert. Hujus
ergo facultatis naturam necessarium est paulo accuratius explanare : praesertim cum
inde fiat, ut homo se te possit ad normam accommodare, & quidquid agat, ejus ratio
Voluntas, & Libertas, cum sint mentissa cultates, non sunt quid coecum, & cognitione destitutum, siquidem illarum parens est intellectus. Nam quae deliberaveris quo nam pacto vel cohibere, vel hanc potiusquam illam partem amplecti queas, si quid sit eligendum prorsus ignores λ Nonne hoc contra naturam est intelligentem, & ratione praeditam, ut agat absque intellectu, &ratione λ Levis quidem est , neque recta fortasse , talis haec vel illa ratio quae nos ad agendum movet; at aliquam saltem speciem habet, quoddam subobscurum lumen, unde rationem illam impraesentiarum rectam judicamus. Ubi est electio, ibi est rei cum re comparatio. Quisquis porro comparationem init. is rem propositam perpendit sautem confuse, & aliquatenus de illa deliberat, cursim licet, atque ita ut qui deliberat, deliberationem se habere vix senserit.
Eo respiciunt omnes nostrae deliberationes, ut aliquam nobis paremus utilitatem. Fertur enim generatim Voluntas ad Bonum,
id est, ad illud quodcumque nos potest vel posse saltem videtur praestare selices; ita ut
48쪽
Pars I. Cap. II. 19 omnes actiones quae pendent ab homine . quaeque ad finem homini propos tum quovis modo referuntur, hoc ipso ejus voluntati subjaceant. Quoniam autem Veritas seu rerum cognitio homini quoque convenit ,& Veritas sic accepta Bonum est , hinc fit
ut voluntas circa veritatem non secus ac circa coetera bona Versetur. Libertas aeque ac voluntas propositum
habet , & Perum , & Bonum ' sed quoad actiones Libertas angustior est Voluntate :neque enim in quibus omnibus sua est Uoluntatis vis, in eisdem locum habet Libertas, sed tantum in iis actibus quos mentem penes est , vel suspensos habere , vel
ad libitum flectere. l. IV. SED quinam sunt, inquies, illi actus in L A., i
quibus libertas vim suam exseriti EOS qui- tis usus dem actus dignoscemus, si mentem nostram in nostras penituS s crutemur , & quemadmodum ad judiciis diversas res objectas se noster animus habeat. I. Si expendamus nostra judicia tum de vero tum de falso ' 2. Si advertamus deliberatam illam rationem qua vel bonum vel malum aggredimur' ac denique in re. bus ipsis indifferentibus quem ineamuS agendi modum . Libertatem sic enucleare necesse ideo erat , ut ejus naturam usumque hrectius habeamus perspectum, & quo usque
se libellas extendat. Quod ad Verum attinet, ita natura com-
49쪽
xo Juris Naturalis Elementa . parati sumus, ut simul ac Ευidentia nostrae menti se manifestam praebet, jam non possimus nostrum de re judicium in suspenso habere, neque nostri oculi tam clarae luci valeant obsistere , sed assentire cogamur . Quis enim v. g. inficias ibit totum esse main jus sua parte ' vel si Reipublicae aut privatae domus utilitatem spectes, quis negabit potiorem esse concordiam pacemque , quam tumultum, dissidia, bellum, &c. Verum longe aliud evenit in iis rebus quae minus clarae minusque sunt evidentes' in iis enim summus est libertatis usus . Mens equidem sponte sertur in eam paratem quae sibi videtur verisimilior , ita tamen ut facile judicium suum cohibere poLsit , donec nova certae cognitionis argumenta nanciscatur, aut etiam totam illam indagationem in aliud tempus amandare .
Quo res obscuriores sunt , eo magis , &cunctari , & assensum nostrum sulti nere , aut etiam differre possumus. Atque id experimento constat : quotidie namque , &passim , ut ita dicam , quaestiones emergunt in quibus ob angustos ingenii nostri fines, atque in utramque partem argumenta, duis bii suspensique haeremus, nec dijudicamus rem, sed eam iterum expendimus , donec tandem vel huc vel illuc inclinemus . Intelligimus v. g. posse diu mentem nostram
incertam esse , nec assensum suum accommodare sequentibus quaestionibus nisi diu deliberatis : Tenemurne juramentum praestare per vim extortum P Iustane de causa
50쪽
Pars I. Cap. II. 2IIulius Caesar occisus est Τ An aequum er at id a Senatu Romano respui quod Consules spoponderant , ut se Caudinis Furcis expedirent λ Uel an idem Senatus - Consultum sponsionem ratam debebat habere , eique
publici pacti pondus , & auctoritatem sa-
peraddere 3 &c. q. U. QUAM v Is in nostris judiciis jam non sit locus libertati, simul ac res clare , & distincte perceptae sunt , ne tamen existime mus nullum omnino quoad res evidentes libertatis ulum superesse. Piimum namque 1emper io arbitrio nostro est ad eas res animum nostrum intendere , vel eum ab
eisdem avertere, scilicet ut quid aliud contemplemur . Atque hic primus voluntatis impulsus quo sertur ad exhibitas sibi cogitationes vel perpendendas Vel omittendas eo
quidem dignior est qui adnotetur , quod
naturalem influxum habet in subsequentem voluntatis assensum, propter quem post exploratas nostras cogitationes atque perpenta judicia , . rem aut aggredimur aut praeteriis mus. Quin etiam in quibusdam, adhibita summa mentis contentione , rebusque dili- entissime consideratis, in nostra est pote-ate evidentiam, ut ita dicam, parere psed antea debilior lux affulgebat quam ut omnino possemus rerum naturam assequi . Denique paptam semel evidentiam plus minusve intentis oculis ad libitum conte