Cursus theologicus ad usum Tyronum elucubratus, & in quotidianis prælectionibus a R.P. Dominico Viva S.J. sacrae theologiae professore suis auditoribus traditus ... in lucem publicam editus a D. Ignatio Viva auctoris nepote. Pars prima octava De poen

181쪽

ai .et Ais Poenitentiasit virimm III Ad primam confirm. Virtus debet esse expetibilis ratione siti, & per se ipsam, hoc est non propter aliud motivum extrinsecum, quamvis non possit aliquando apperi, nisi ex suppositione peccati, ut Iustitia vindicativa. Ad secundam: virtus Poenitentiae non est perfectio simpliciter simplex; Et ideo nota competit Deo huiusmodi eer se 'ctio Perficit tamen subjectum ex suppositione peccati tunc enim est illius capax. Ad tertiam : Virtus operatur cum delectatione in ipse actu, Meum promptitudine, ac Scilitate, non cum delectatione erga obiectandi sic Milta ricordia non delectitur de miseriis, quibus subveni ; de eodem modo Poenitentia non delectatur de peccato imperatur tamen cum delectatione in ipsis actibus hujus

virtutis.

III. Objiciunt r. Verecundia ex D Th. x. . q. I art. I. non est virtus, quia est de turpi facto quod etiam docet Philosephus . Ethic. 9. dicens pudor probi viri elle nullo pacto potest, cum ob malastes exociatur sed etiam poenitentia est hujusmodi; ergo non est virtus.

Confirm Virtus est dispositio perfecti ad optimum hoc est ad actum optimum Atqui non est optimos achiis

Poenitentiae, clim sit quidam asseetus conditionatus, quo homo nollet fuisse peccatum, non vero absolutus ergo. Resp. Discrimen inter Poenitentiam,vi verecundiam

esse, quia quamvis utraque supponat malum, Poenitentia tamen illud detestatur , ex sua ratione formali destruit contra vero verecundia ex sua formali ratione mae. tum nec detestatur, nec expellit, immo potest eum illo componi Pudor enim non est detestatio peccati , sed solum oritur extimore, & horrore ignominia propter commillam turpitudinem. Adde, quod verecundia non solum non destiuit ratione sui, quin potius aliquando inducit culpam, ut accidit in iis, qui ob verecundiana sacrilege confitentur; Virtus autem debet esse principiuinamis boni dumtax t. non mali , ut docet D. Thom.

182쪽

rra Pars in Disp. III. De intinue. q. t. de virtutibus- Propterea Philosophus 6 Ethie.

exclusit opinionem e numero virtutum Intellectualium,

quia potest esse vera, & falsa; ergo nec verecundia est vir . tus moralis simplicher, eam possit tam ad bonum, quam

ad malum inclinare. Potest tamen verecundia dici virtus secundum quid, ut notat Philoibphus , quatenus saepe re

trahit a culpa, Idque in adolescentibus, qui quando eru

beseunt, commendandi sunt, quia peccati turpitudinem apprehendunt,4 idcirco ab eo retrahuntur. Ad confirm. Virtus est dispositio ad achum optimum, qui subiective est absolutus, quatenus absolute actuat voluntatem Objective vero ac tis Poenitentiae est partim absolutus, Messicax, cum efficaciter retractet culpam partim est conditionatus, quatenus vellet poenitens se non peccalle, si fieri pollit, clun non possit aliter versari circa peccatum praeteritum.

c um Paenitentia sit virtus specialis ε

L Omine virtutis specialis venit virtus particula-- iis, ac determinata.ab omnibus aliis condistincta quae ad actus sitos ex objecto formali proprio.mo ve tur: dicitur vero virtus generalis illa, quae complectitur virtutes omnes sub aliqua ratione generica, sub qua qua libet ponere potest actum virtuosum ex proprio motivo, sicut animM in genere importat complexum omnium animalium sub ratione communi principii sentiendi, qu diversimode competit singulis animalibus. Propterea virisius P enitentiae ellet generalis si importaret complexum omnium virtutum sub ratione illa generica potentis p nere dolorem de peccatis quam vis unaquaeque virtus ex motivo proprio detestetur peccata, quae illi opponuntur. Sic de facti, praeter inobedientiam, quae est vitium spoeiale, prout opponitur obedientiae respicienti ex suo pro. tio motivo sol mali honestatem in exequendis manda-

183쪽

su. II. Num Paenitentia sit, Ne 1 3

tis superioris, datur etiam inobediemia vitium generale transcendens per omnia vitia, cum unumquodque vittium sit transgressivum viauntatis legislatoris, atque adeo inobedientia: sic etiam praeter justitiam , quae est virtus specialis respiciens adaequationem iuris alieni,datur Justiati a virtus generalis importans complexum omnium virtutum, quatenus unaquaeque seri aliquam adaequationem, sicut quodvis peccatum aliquam inadaequationem , de in hoc sensi dicitur Matth. s. Decet noscimplerimnem Iustitiam, hoc est omnem virtutem. Altiliodorensis, mayor putarunt, Poenitentiam esse duntaxat virtutem generalem. Alensis vero est viris tutem specialem relate ad actum punitionis in compen. sationem delicti, sed est virtutem quodammodo generalem relate ad odium. detestationem peccati, quod singulis virtutibus convenit ex proprio motivo. II. Dico I. P cenitentia dogmaticari hoc est in sensia Conciliorum, & Scripturarum exigentium Poenituitiam, seu dolores,de peccatis ad justificationem best virtus generalis, seu complexum omnium virtutum, quatenus unaquaeque ponere potest dolorem de peccaus ex proprio

PROB. Poenitentia ista dogmattea est,es conuitio, vesattritio supernaturalis hujusmodi autem actus ad omnes

virtutes pertinent,nempe contritio ad charitatem,attritio

ad reliquas ergo Poenitentia dogmatica est virtus gen ratis Minor probatur ex Trideminoseis i . cap. q. ubi attritio sufficiens ad Iustificationem dicitur elle, quae ex turpitudinis peccati consideratione . vel ex Gehennae, de

poenarum metu communiter mucipitur. Hic autem dolor supernaturalis ex turpitudinis peecati considerationea quacunque virtute poni potest , si quis enim doleat . g. de surto, aut homicidio ex turpitudine injustitiae, pro opposita pulchritudini Justitiae supernaturalis ducentis ad 'seatitudinem supernaturalem, hujusmodi attritis per

184쪽

ne ad virtutem Iustitiae. si quis doleat de turpitudina Luxuria prout oi posita pulchritudini Castitatis supernaturalis, haec attritio procedit ex virtute Castitatis ergo Poenitentia dogmatica ad quamcunque virtutem spectat, atque adeo virtus Poenitentiae dogmatica est virtus generalis complectens aggregatum onmium virtutum sub eo conceptu generico, quod possit quaelibet detestari pecca. tum oppositum suo motivo formali ob ejus turpitudinem IlI. Dico 1. Praeter virtutem poenitentiae generalem dogmaticam datur etiam virtus poenitentiae specialis, cuius formale objechim, ut infra ostendemus, est honestat, quae reperitur in retractandis, ac vindicandis Dei offensis. Haec autem dici selet virtus Poenitentiae specialis exclusi. ve, quia actus omnes ex hoc motivo sormali procedentes

uni sibi ipsa vendicat, quin possint aliis virtutibus compo.

tere. Ita communiter ex Angelico hic contra Nonnullos apud Amicum, docentes virtutem hanc Poenitentiae reduci vel ad Charitatem, vel ad Religionem, vel ad Iustitiam. PROB. Quoties datur speciale motivum virtutis , seu obiectum formale honestum , arduuna distinctiima

motivo reliquarum virtutum, toties datur specialis virtus ab hoc motivo specificata, sed retractare Dei offensam, detestari, ac vindicare, est motivum speciale praese- serens honestatem, S arduitatem condistinctam ab honestate resiquarum virtutum, ergo datur specialis virtus ab hoc motivo specificat hujus noli alitem est virtus specialis Poenitentiae,ergo datur viri Poenitentiae specialis a reliquis omnibus distincta Major si certa Minor pris. Quis enim neget, quod odisse, deletari, retractare, ac vindicare in se peccatum, seu Dei offensam , si quid

honestum, arduum tergo ponere hos actus ex motivo talis honestatis,est ponere illos ex motivo viritatis specialis. Quod autem virtus haec poenitentiae specialis ad nullam aliam virtutem reducatur, ostenditur percurrendo illa , eum

185쪽

cu. II. Num paenitentia sit, M. et L cum quibus videtur posse confundi. Et primo motivum

Poenitentiae nempe honestas, quae rei e itur in retractanda,& vindieanda in se Dei offensa,non peetat ad charita tem, quippe quae, cum sit virtus Theologalis , movetur immediate ab ipsi bonitate divina, non vero ab honestate creata, quae in actibus charitatis reperitur. N que spectat ad virtutem Religionis,' aippe quae movetur ab hon state creata, quae reperitur in actibus,quibus divinam excestentiam colimus. Neque demum ad virtutem Justitiae, quippe quae movetur exlhonestite, quaea epentur in adae

quando tire proprietatis alieno, de in resarciendo illud, si fuerit bestim, quin respiciat primario, de per se retractare

offensam alteri irrogatam ergo motivum virtutis Poenitentiae specialis ad nullam aliam virtutem spectat. Confirm. I. Praeter virtutem Iustitiae commutativae datur Justitia vindicativa, cujus actus priniariuε est vindicare iniurias civibus illatas Pergo praeter justitiam commutativam. vindicativam datur etiam virtus Poeniten- mae cujus primarius actus est detestati, etrastare, vindicare injurias Deo illatas a se ipse, clim enim detur specialis arduitas imetraetandis propriis operationibus re . quiritu specialis virtus Poenitentiar. Confirm a Praeter virtutem obedientiae, quaranten

dit ad aequare jus jurisdictionis residens in superiore in bonum subditorum,&praeter Iustitiam commutativam quae intendit adaequare jus proprietatis alienum, quod rem spicit boniana,vi commodum proprium, datur etiam, ut notant Valentia, & solus, virtus aliqua specialis, quae intendit satisfacere homini pro injuriis illatis is resarcire jus hallum, quod habent homines, ne ab aliis offendantur, ergo pariter praeter virtutem obedientiae, de Iustitiae erga Deum, datur virtus specialis Poenitentiae; quae intendit reis tractare, & vindicare in se ipse offensas Deo illatas, atque eis resarcire illud lus, quod Deus habet, ne a nobis Oia findatur, laesum per peccatum.

186쪽

Confirm demum, quia cieter Cilaritatem erga pr*ximum, quae primario respicit amorem proximi , datur etiam virtus Misericoidiae, quae primario respicit depcllere miserias proximi ex motivo honestatis repertae in hac

expulsione ergo pariter praeter Charitatem erga Dermarespicientem primario Dei amorem propter ejus uitatem, atque adeo odium offensae divinae ex motivo ipsius Bonitatis, datur etiam Poenitentia, qtue primari respiciat retractationem,& expiationem culpae ex motivo honest iis repertae in his actibus. Probatur Consequentia, ideo enim misericordia distinguitur a Charitate erga proximum, quia specialis honestas,& arduitas reperitur in propulsanda proximi miseria; quippe quod cum speciali incommodo fit;quod non habetur per actiis Charitatis,pure amando Proximum, odio habendo ejus miles m Atqui pariter specialis arduitas reperitur in retractanda culpa a se commissa, in illa vindicandaci quae arduitas non reperitur, in actibus Charitatis erga Deum, amando illum, odio habendo offensas ex motivo divinae Bonitatis hic enim actus est suavis, & dulci. retractatio vero vindicatio culpae est actus arduus, Maliquatenus amarus ergo distinguitur etiam virtus Poenitentiae a Charit

te erga Deum.

Iv. Byc. I. Virtus Poenitentiae non distinguitura Charitate,si contritio spectans ad Poenitentiam ellet actus proprius Charitans; sed ita se res habet ergo. Probatur

minor : Contritio est dolor de peccatis propter Deum

summὲ dilectum atqui hujusmodi dolor elicitur a Ch

citate, ad quem spectat dolere,vi tristari de malis amici,si. cut etiam gaudere de ejus bonis ergo. Con firm. r. Actus contritionis extra Sacramentum est saltem ultima dispositio ad deletionem peccati,sed ii cet iam habet actus dilectionisDei super omnia etiam praecisio dolore formali peccatorum,ergo uterque actus spectat ad Charitate mi unde charitas a Poenitentia non distinguitur.

187쪽

Qu. v Num Paenitentia sit. . In Confirm. a. a priori, quia habitus intendens aliquod num consequenter operatur etiam ad destructionem atrali oppositi,ergocharitas intendendo bonum Dei sum. me dilecti operatur ad destructionem peccatia ergo ad

charitateni spectat elicere actus Poenitentiae , unde non datur virtus Poenitentiae specialis. Resp. Diversimode peccatum respici a virtute Theo. logica charitatis,s a virtute morali Poenitentia Cha iistas odit peccatum tanquam malum Deo amato, illudque detestatur; non tamen debet per se peccatum praesupponere, sed potius conatur impedire contra vero Poenitentia per se peccatum praesupponit,4 respicit illud, ut reis tractandum, ac tendit in ejus vindicationem,ac destructio, nem, non ex motivo Dei summe dilecti, aut quia est in Iuna Deilumme boni nam sic Poenitentia ellat virtus Theologica,vi confunderetur cum Charitate sed ex motivo creato, vid. propter honestatem, quae relucet in retractandis, & vindicandis Dei offensis , ita utiqn una vindicabilitatis, seu expiabilitatis peccati, quod est bonum creatum, sit motivum formale virtutis Poenitentiae sp eialis,Nactuum illius Informa nego minorem Adproin lationem distinguo maiorem, continio perfecta est dolor de peccatis propter Deum dilectum , quae solum pe- stat ad Charitatem, seu ad virtutem Poenitentiae dogma ticam, concedo contritio itnperfecta, seu attritio, egoi majorem, sconsequentiam Achus virtutis pcen tentiae,

elim non lit actus Theologesis, debet habere pro mouvo aliquod creatum, cujusimodi est honestas, quae reperitae in retra flatidis, divindicandis culpis, ideo primarius actus poenitentiae specialis est detestari, retractare,di vindicare peccata ex motivo ejus honestatis Actus vero se .cundarius est amare, ac prosequi hanc ipsam honestatem detestationis peccati , unde hic actus prosecutivus de se supponit aversativum, seu detestativum t Contra vero aliae virtutes habent pro priaratio actu prosecu-

188쪽

tionem sui objecti formalis, pro secundario aversionem a malo oppositor v. g. Justitia respicit primario adaeqMMtionem luris alieni,& secundarib detestatur inadaeqitationem, ac vult illam destruere per restitutionem sic etiam Charitas pro primario actii habet dilectionem Dei summe boni, & seeundario aversatur Dei offensam, illamque

retractat, ac vindicat ex eodem motivo. Hoc expiessit Angelicusq. 8, .art. χ dicens : sin actu poenitentis

Uderetursola displicentra peccati prateriti, hoc immediate ad Charitatem pertinet , is ut gaudere de Bonis prateritis , sed indentio operandi ad deletιonem peccat praterit requiritisecialem virtutem sis Charitate. Quare sicut displicentia de malo proximi spectat ad virtutem charitatis erga proximum displicentia vero remoti, a miseriae spectat ad misericordiam, uete est virtus specialis ob specialem arduitatem, Ionestatem,quae reperitur in removendo malo proximi ita displicentia de peccato spectat ad Charitatem erga Deum Displicentia uero retrastativa, vindicativa peccati spectat adicent. tentiam, quae est virtus specialis ob specialem arduuatem, qua relucet in his actibus. Ad i. confirm. Solum contritio persecta ex motivo Dei summe dilecti est ultima dilposui ad Gratiam extra Sacramentum; &probabiliter id convenit contritioni etiamsi careat amore formali Dei,quod insta distulteirius, Non tamen contritio imperfecta, seu attritio. Ad i distingua secundum conse uens, elim Charitas elicit actum Hoenuentiae, quatenus Poenitentia est virtus dogmatica generalis, concedorauatenus Poenitentia est virtus moralis specialis nego conseq. V. Ayc. a. Actus proprius virtutis Poenitentiae est etiam proprius Religionis, ergo Poenitentia non distinguitur a virtute Religionis. Prob.-ntee Actus Poeniten tiae est expiare peccata, sed hoc spectat ad Religionem quae per Sacrificia, & Sacramenta expiat peccatas ergo.

189쪽

Confirm. r. Sicut pro beneficiis datur gratiarum actio, sta pro offensis datur vindicatio, compensatio , sed gratiarum actici pectat ad Religionem, ergo etiam Poe

nitetrita.

Confirm. a. Eadem virtus pietatis, quae sitisfacit Patri pro beneficiis ab eo acceptis, fatisfacit etiam pro injuriis eidem irrogatis ergo eadem virtus Religionis, quae pro beneficiis a Deo acceptis debitum ei cultum exhibet,etiam pro peccatis satisfacit ergo ut prius. Resp. Nego antecedem Adprobationem , offerre sacrificia exhibendo talem cultum Deo ex motivo Divinae excellentiae, seu ex motivo honestatis, quae relucet in tali actu, spectat ad virtuaxm Religionis A velle hujusmodi sacrificium ordinare ad culpam expiandam, est actus eis cundarius Poenitentiae: sic etiam Sacramentum prout est talis Dei cultus per talesceremonias , spectat ad Religionem: prout vero includit dolorem de peccatis, spectat ad Poenitentiam.Non repugnat autem,quod una virtus cum subordinatione ad aliam concurrat ad aliquem effectum, ad quem requiratur actus utriusque vir tutis. Ad i. confirm. Compensitio pro peccatis ex motivo proprio Religionis, videlicetob recognitionem excelle tiae divinae, spectat ad Religionem, compensiatio vero pro peccatis ex motivo proprio Poenitentiae, videlicet quia ha innestum est detestari,&compensare offensis Deo irrogatas, spectat ad Poenitentiam. Ad 2. conceri, qubdex motivo eligionis possimus velle satisfacere pro offensis divinae excellentiae irrogatis: hic tamen actus consequitur ad actum primarium Reli. gionis, qui est prouecutivus divini cultus At veste satisfaiacere pro offensis Deo irrogatis ex motivo honestatis, quae relucet in detestatione is vindicauone culparum

spectat ad Pcenitentiam, cujus pracla aIius actus est avet

190쪽

irrogatis spectiit ad pietatem, si id fiat ex motivo proprio pietatis, quod est honestas , quae relucet in obseqtiendo Parentibus, spectat vero ad virtutem illam specialem, a uae ex Valentia, &risto intendit satisfacere injuriis alteri illatis, si procedaseex motivo talis honestatis spectat detrium ad virlinem Poenitentiae, si procedat ex motivo huius vir

tuti S.

VLOBIIc ultimo Actus Poenitentiae spectant ad virtutem Iustitiae commmutativae , ergo Poenitentia iuxta sententiam Dura tuli, Suarii, Martini Pere , aliorum non distinguitur a virtute Iustitiae. Probatur antecedens:

Dei laesum per culpas,AE consequenter impedit, ne laedatur, ergo spectat ad virtutem Iustitiae. Confirm.Tam Justitia vindicativa tendit ad vindicandas culpas, quam Poenitentia, ergo saltem virtus Poenitentiae identificatur cum Iustitia vindicativa. . des. Justitiam commutativam respicere prosecutive jus proprietatis divinum, non vero jus offensi, nec praesupponere per se hesionem talis uris, sed blam impedit, ne laedatur,& reparat, si per accidens supponatur larium,1dque ex motivo honestatis quae relucet in adaequando jure proprietatis divino contra vero Poenitentia respicit aversivei primario iniuriam Dei omnii, i aut per se illam prat silpponat,& simul intendit reparare jus divinum, ne ossendatur, tasium, ex motivo honestatis, quae reperitur in detestanda,& vindicanda Dei offensiaci sicut licet charitas erga proximum respiciat proiecutione bonum proximi, nec praesupponat ejus malum propulsandum uirtus tamen misericordia respicit aversive, & primario miseriam proximi, quam intendit sublevare Pariter inter homines, ut diximus ex Valentia, & Soto, alia est virtus Iustitiae, quae intendit adaequare jus proprietatis alienum, re alia est virtus illa specialis innominata, quae intendit