In Aristotelis logicam institutiones, autore F. Arcisio Gregorio Virginis Mariae de Mercede Redemptionis captiuorum, cum eiusdem expositionibus

91쪽

INsTITUTIONE IN Uxa. ικύμ α . quae Boethius cum schola interpretatur oppUita, quasi ex diuersum serficientia, e quasi sibi contra posita cieero

contraria uocat. Diuiduntur hic in quatuor has dilberemias, in ea quae Graeci uocant, αβψα ut Q. Boethius Cr schola, contraria cicero,quem. Perionius .er nos hic imitamur, nuncupat aduersa suae quidem ies. niuntur: Aduersa inquam sunt quae sub eodem genere polita a se inuice μς 1 maxime di tant.π eidem subiecto uic im in uni, quo maxime se exatrudunt,nilii alterum horum ingenitum sit a natura ut iadorer atror. sunt enim sub eodein genere puta sub colore Crubinuicem se conferantur,eum coloribus maxime di tant, Cr eidem subiecto,nempe, corpori elementari, uicillim insint. a quo maxime se expellunt. Nunc enim canador atrorem, nunc uero atror candorem extrudit, nisi eueniat ut ita sit suo subiecto coaaturalis ut ab eo non ualeat seque trari. Nec enim ulla ui atroris,quantumu2 iniuria avelletur candor a nive, nec atrora carbone candoris iniuria poterit separari. Relata seu collata sunt. quae id quoi sunt ut inuicem corata dicuntur ut scientia, ut scibile. Qt i i fissi sexquitertium. τμb exquitertium. Nee enim . a sexquitertius et i nict O tr rit collatione 3 nee 3.est sub exquiterti s,nisi referatur a d. . Porro re qμσμμ' lata conferuntur adinvicem interdum uno casu, interdum altero ut paqμ' φ ης ter dieitur fili similesimili comparatur, adiunctum ad aliud aditia τμη μη ctinoscibilisci ut laseibile. idjfubiis uerbis expregit Arιu.Ac ea. inquit,quide cotruria, quae v auqμo OUcrutur,quicquid ipsa sunt eo irari esse dictitur,aut quoq*omodo aliter ad id affecta sunt: id est uetcu genitivo, ut quoquomodo allicr,id est, quouis alio casu ad suu contrariti referatur. Ubi aduerte cotraria huiusmodi, quae relatu seu coulata nuncupamus tum intelligi quae uerbo tenus, tum et id quae nosoliιm uerbo tenus,sed etia suapte natura ad se mutuo releruntur. Quo circa relata bic lutias sebundut, quam in categori superatissunt costituta. Quid pri uriuantia nomulamus eum cicerone, quae se gerunt tanquam habitMvantia. er priuatio. Appellantur ab Artilo. Graece isti . sis ori . Est autem obseruandum quod ilis Graece,habitus Latule bifariam in praesenti liabro fit in usu apud Aristotelem. Primo modo ut e thecies qualitatis, quomodo quid sonet in prima Lecie qualitatis explicatum est ullo modo in Praesenti sumitur multo latius patens, ut inquam complictu turhaιtum pruis dictum. Dicimur enim habere uirtutem. aut disciplinia Cretiam

92쪽

LOGIcAM, ARII TOTELIS. 4re etiam id quod circa corpus est mandum uel tuendum, quo pacto

amictus,nudus,armatus,er inermis dicuntur opponi tanquam habitus C priuatio. Uus ut habitu est pars quomodo pedes habilis C exispes repugnant,ut habitu π priuatio. Insuperit potentiam uim seu facultatem designat,qua significatione uisum, uel auditum habere dici turbabitu caecitas, ersurditas priuatio. Ad haec, ut id quod habetur tanquam contentum in uase quo sensu lagena dicitur hoc uelissilia quore nunc plena,nunc manu, inplures modos adhue amplexatur subsimili norma,quatenus hic uocatur in usum nome habitus Privaritieis ro unc denis dicitur aliquid eorum quae apta sunt ad aliquem bubio tum obtinendum, quando eo nolabitu curent eo in loco ac tepore, tuq*o I bent,uel solent,uel uapte natura possunt habere. Edentulum enim appellamus quempia,non quod dentibus careat Criscu,no quod careat oculu, sed cicinio habeat ea tu clim natura apta sunt haberi alas cum primam editus es in lucem puer,quauis uidere nequeat, nec dentes habeat minime dicetur caecus nee edentulus.Vt uero habitin pris utio sibi opponuntur dico usus e caecisis, ita C priuari ac ba auid sim there ut caecum esse, o habere uisum. Di arata cicero nuncupater, , ata quorum alterum ait, alterum negat non quidem quae reuerim. r. maiio,vel tugatio. Nee enim hic agimia nisue smplicibus,sed quae ita se habent, ut ulterumst simplex, alterum uero compositum, ex eo ipso simplici, Crix ei anteposita negatione uulgus appellat contradicenatia Aristoteles, Graece per periphrasin exprimit quo dixisse Latin simpli nomen ex nomen eius infuitum quiae ita siegerunt,ut afrmatio

e negatio, ut sidens, non sedens: apit, non sapit ualire, non ualere. Discriminantur datim hoc nomme dij arata a reliquis tribus cotra. riorum generibus,quod horum alterutrum necessuri sit attribuendu

cuiuis a nobis dignato indiuiduo, siue sit, siue nou sis quicquid enim

animo conceperis,quod si unum numero,uc conites in rerum natura,

Misicus. alterum horum G,uel inquam, si sedens,uel non sedens Inriliquis uero longe aliter est nam ne quicquid est, est dupi Midiomidivo,nes candidum uel atrum, plurima s res cernimus, quae ncq; caecae sunt nec vident. Quost ut omnium contrariorum haec int, quae inuicem maxime repugnant,quaesubmuicem minime distant, cuprouti'us nullumst medium inter haec. At uero in reliqua medium fimper

a L intera

93쪽

INsTITUTIONE IN interponitur, ut inter duplum de dimidium interlaceis quialterum, Cr sexquitertium inter patrem σflium mediu interest multiplex. salutem per abnegationem dierum,quod inquam, nec est pater,neolia re inter contraria medium est,ut in ter extremos colores coem,punia oeus uiror,CT caeruleus color quin etiamsi contrariam quae medio carere dicuntur scutu modisunt sanitas er morbM,medium habent iure subiecta dictum per abnegationem. Lapst enim nes valet,nec morabo laborat. Vbi aduerte ualetudinem C morbum apud Aristotelem meap. contrariorum contraria o litui,quae medio eureuntiqua uis Hi p. pocrates e Galenus,er ipsemet ali s in loc8 secus existimauit. Bifaria enim possumus aestimare sanitatem Cymorbum uel oculis inaceis metis fanitatem appellantes quatuor humorum, μεα α. id est, rectum Crratione uer commoderatios,morbum muta, id est,. recta quaatuor humorum proportione tum aberrantem incommodcrationem Crita sine ut inter rectum C curuum moderatum G immoderatum nuruium est medium ita pariter ne inter sanitatem Cr aegritudinem meadium erit interiectum: uel perpendimus sanitatem Cr morbum qualecnus ocul corporeis croti s discernimM,ut magnu partefacit mediacus, qui senstis est artifix quomodo haud dubie medium est tempus in ter aegrotationem,er ualetudinem,in quo iam est lapsu ab exacta suis nitate.sed non tantus ut appelletur morbus, nimirum quia in unctisanibiti animalibus uitulibrae naturalibus nihil desideramus, de quo uerba facit Aphorisimus Hippocrat si Spontanea inquit, lusitudines morbos praenuntiant. De quatuor igitur contrariorum differentiis dis xinmaeliquum est ut modos Prioris explicemus: faciunt enim haec nopurAm ad categoriarum e quibM diximin, exactiorem intelligentia.

Prius aliud alio quadrifariam dicitur,friminquidem tempore Ii sine tuero.

herum a quo non retro com ea consitu utio

quo ingenere unum duobus prius est,idi natura

prius nuncupatur.

Tertio ordinetrius appellatur, i 1uod in ar

tibus

94쪽

LO GIGAM ARISTOTELI g. rtilus m orationis tu maxime cernitur.

Deniis in bu inter quae retro commeat vis inari , , , consequeti quo alterius casia stri materies γε -

euhrma eu efficiens stu sinis, id recte prius

vaturae oram vicitur,fraeter quatuor moris prae inrem.

DOarm hic praefixa satis intellectusaeilis est, sed ex ea debemi elicere liqμa,quae sunt apud Aristot. obseruatu dignis P. Primum '

omnium priMnatura trifariam ab Arist.Cra Porphyrio Crab univversa schola usurpari. etenim a quo nou retro commeat consequen'tia, qua ratione uniuersum proprio, seu minus communi simplex compositio prius natura dicitur Altero modo, quod suapte natura praestutius est,pri naturae ordine nucupatur. nam quae natur perscinctiorax praeclariora suntsint rationcm subeunt, ii ad ea,qi se misnus praestant referantur. Exemplum cernitur in forma quae quide hoc modo prior est naturae dignitate,quam corpus. ut contra corpus prius natura subsit tit,quam anima. Tertio prius est natura quod alterim e eausa. Est autem causa βadruple materie inqua ex qua forma,perquam efficiensia qua finis,gratiae cuius constat euelm colligitur etiare bis ordinem naturae in enarranda doctrinis triplicem esse, uel quo proficiscimur a simplicibM ad composita, uel quo pergimus ab uniuersis ad propria, uel quo a uos ad euenta Na ordo naturae quo qui Ea dignioribMauspicamur,sub ultimogenere coquetur minimeliorae in maiori pretio, suapte natura sunt cum aliora oparatione quos dammodomu induant rationem fit nimirum ut adeassurum ordine referantur: CI praeteri igenus hoc,prioris natura Mautor est Arist. cap. de modi Prioris alieni limum omnium habetur,quasi mitivi conis ueniat ad doctrmarum expositioncm. in quib: non tam naturae dignis tale,quam iuventu is utilitatem Jectamin. Elicitur elidex hu diueris furationibu non esse incommodum quod idem fit abero prim naturampo ierius; enim animal rhomosted inuicem e erantur, ut utriuis uicisim alterius pars,ac torresse dicatur id quod euenit me tapho

95쪽

INSTITUTIONE INDI borice se sun ut utras sit altero natura prius.Tunludem cerniatur in demonstratione. ac scientia. Et enim demonstratio scientis causa Icies,c uicisiim scientia finis,st demostrariona.Vt igitur trus alterim causa est,ita altero natura prius. Similiter iudiuiduum quatenus est subiec2am prius natura subiacet,quam aliquid ei tribuaatur: σuicis attributum cum collatione subiecti rationem subeat formae,pritis natura est subiecto. Quod autem isiud prius a quo no reutro commeat argumentatio sit appellandum, natura prius argumento sunt, Aristot π Porptarius, qui pactim hoc nomine ostendunt ununa esse altero natura prim quod eo sublato ollatur alterum non contra. Aecedit uniuersa Theologorum,Medicoruo Philosophoruschola, quae quidem hoc prioris genos natura prius nuncupare solet. Adde quod ne unum quidem reperis autorem qui secas exictimarit. Dratia nihil inuenies altero prius ub hae significatione quinctu altero Impii eius,uel magis univcrsum vel causa. Natura uero insui operibus conasciendis, ut res ipsa monet perpetud uel a fimplicibus, uel ab uniuersis. vel a causa exorditur. Prius enim comparat simplicia,quam ex illis co/fciat aliquid primε accersit causas,quam b8 adminiculis edat euetur nec non autore natura,prius agimus personam uiuentis, quam animaistis: prius huius,quam hominis prius hominis,qua huim hominiK. QSic quid igitur in quouis horum trium ordine antecedit .ud dubie natus raprius censendum est.

Simulis utem sunt ea omnino O proprie, quorum ortus in eodem tempore se haec autemsimul in tempore dicuntur. Natura ero simul punt ea quae reciprocantur,

ilia uidem in argum etatione, qua si vo Vm sit a terum esse concluditur se neutiquam alterum causa est ortus alterio duplum subduplum. At Letia ea quae ex eodem genere quas ex Leera

96쪽

sera parte diuidendo resondent, imul natura esse

dicuntur: tfennigerum terrevum, aquatile.

Quaenam sint simul tempore facilius percipitur quim explicari queat. cetersim quia prαmonuimus prius natura esse a quo non retro comea cosequutio quod alterius causant, ut interim omittam teristiam illum natura prioris signfcationem, quae e aliens a dicta est ab Aristo .e sub harum altera continetur, recte quidem simul natura dicuntur ea, quae quidem inuicem ita reciproca sunt, ut neutrum idiaterius materia, forma,efciens,uel finis, uel aliquidsubordinatum his. Quod quidem addo de industria,quia instrumentu opere prius est na aetura sub ratione causae, subordinatur eriim sub efficiente, ut autor est

Aristo. a. P ficorum. ltus monito dominus,architectus, manu opea

rarius, subministrem instrumetum, ad efficientem revocantur: quavis instrumentum proprie nonsit efficiens amensub Ordinatur subesciE. tium genere, C quasi subit rationem efficientis Aruandoquidem propeis modum efficit. Sunt igitur simul natura,quae sibi reciproca sunt Crituirum est ulteritis causa. Ea uero in quae genus distribuitur,etiam dicitis tur mal nulli ruunt erue metaphorice nec enim diuisonis ratio uim habet a natura sed a nostro ingenio eminstituto naturam imitante. Exemplum Uignamur cum Aristo pennigeriim,terrenum, CT aquatiali in quae animal diuiditur, ita se gerunt, ut inquam dicantur Nesismusnatura id est ictu, si conferantur cum animali nudum horum aleteri causa est,ut participet nati ram animalis, sed ex aequo simul; ndistura,non autem unum ratione Iteriμssunt participes animalis ubi aduerte genus animul hic diuidi in eius differentias, ex quo patet non

improbandi huiu modi gener in differentiis diuisionem quippe quae gradita sit ab Aristo. cap. de modissimul. Ad haec rursus obserua qu)d

binarius sit prius natura ternario,ternarius quaternario, CT ladeinis ceps cum tumebinarius Crternarius mul natura sint ac ratione qu)d

inqua formae sint ii quas exaduersu diuiditur numerus. Itas binarius prius sub si iureru natura, quia inplicior est flumensimul natura participat ratie numeri. Nec enim ternarius propter binariu obtinii

97쪽

INSTITVTIONES IN quoi uscipiat ratione mineri Ex quo coquitur, quia partesdiui uis nis metaphorice dicte sunt multiatura,no ex hoc recte corvi, qtile. quid e t posterius natura uno idem se pollerius natura Crultero iasi diuiditur animal in hominem a brutum, boniter brutusunt mulnatura es,ut inno trofuerit arbitrio in hominem,equum,leonem, elepbanum .ez-niles sorimas distribuatur iliter efficietur ut homo et equus hora elephas fini simul latur cam tamen brutum,equo, eone, C elephariusit initura prius cis igitur diuisionis in titutio non natura,sed a nostro dependeat arbitrio fit profecto ut interdum oumnem cribratum,interdim hominem Critone faciamus simul natura.

Motus aut esexsunt genera, Ortus, interitus, O ccretio, oe Secretio, Assectio, Latio.

Hic per nomen genera intelligito uiserentius,ue enim sunt genera nec specics,etiam eisii Aristot. formas appeaurit, cuius uerba haec sunt: κατὰ τωρ μιτα M est,motus ecies suntραο mentum,imminutio qualitatu frictio, emloci mutatio, ubi ob nomin specierum differentia intelligit. Sed est hie aduertendum cum decem Itiit rerum generast in quatuor cerni motionemn pc in bubli alia Quadiitate, Qualitate e Vbi. Porro uisu statia dupic est motio,unaqβidems .apperatur ortus id est in ex eo quod non citer est,st id quod impliciter omnino est. C DiteritM,hoc est, trabis mutatio ab co quod impliciti est, id quod simpliciterno est.' coeutio est a mincriquati lutem maiore ut contra decretio a maiori in mia

tintran migratio. sita ei qualitatis in contrariam qualitatem

transmutatio Latio es a loco ad contrarium locum profectio. Ex aptis haec euadent per icua Homum gelierati seu productio dicitur ortus,contra eius mors tuteritus incremetitum quod ubi perine tem aetatem accretio dccrimentum quo senectutis iniuria, partes introrsum retrahuntur decretio. aut euscctio ut calfactio, frigefactio. Latio, ut motm,quo sursum conscendimus vel cor um descedimus,ael antroraesum pergimus, uel retrocedim uel dextrorsum, uel inistrorsum feriis

tuu et quo cuidpia in orbem circunfertur. Distunt autem prim Crinis a teritus

98쪽

LOGICAM ARISTOTELIS.

eritus a reliquis hoe nomine, quod ortu interitus cernuntur miris contrar)s,qua cum cicerone dis arata nuncupabimus, quas schola atradicentia uocat, reliqui motus inter aduersa quae u in hola contraria nominat,semper urit ut homitus ortin transmigratio est,a non homine ad hominem quorum alterum est tanquam firmatio, alterum tanquam negatio. At accretio qua quidpiu ex paruo magnum fit inter cotraria intercipitur quorum utruq aliquid a firmat uel alteri omniano aduersum, uel quod aduersi analogiam induar omnino aduersa sunt calor ecthlM,aduersior rationem analogice praeseserunt magnumσparuum. Est aut inmotioni, qtie inter aduersa intercipitur geminum obit equin contrarium,aduersa inquum illi motio unum est alterum auatem o quies. ut motui sursim tendenti duplex cotrarium correspondet. Cr motus quo res decurrit deorsum C inferna quies, qua motisad cotruriam quietem proficiscitur. In omni mutatione tria obseruamus,iniatium a quo incipit,finem ad quemDectat, quae semper fibi repugnantia sunt: tertio loco subiectum cernimus, quod inquam a repugnantium arutero trun migrat ad alterum ut in aquae calfactione frigiditas ea iniatium a quo prodit commutatio finis calor ad quem comparandum deastinatur ipsa calfactio: subiectum est aqua, nimirum quia prius frigori

postea tundem calori subqcitur.

ualendi etiamgenerasiunt plurima, etenim haesere dicimur qualitatem ut virtutem, Ieiquatitatem, ut quatuor culilae etcorporis amictum t

togam, vel ornatum ut inaures velflartemat ma

num, is tamquam in vase, modius triticum et possis Onem veluti agrum, Pelit vir mulierem,quae significati verbi habere,*na ex omnitus alienisssimo est.

Ex hsi habendigeneribu sitim in categoria reponimm modula. bendi, ertinentem ad ornaturam alteru,qui stecta ad corpus uenisi. Itas habere annulum,im:ica'uesu primo genere: habere uero en=m. galeam

99쪽

INITITUTIONE I galain boracemsub altero constitu M. Et hae in summa sunt, quae proposuimus explicania, instituendae iuuetuti quantum attinet ad cais tegorias Aristo nune ad ea quae po lutit liber de Interpretatione nou

strum operum conuertamus.

cuando tradita sunt septiciasubiecta, attrituta in decem Categor,s, iam res postulat, ut nostrum institutum circa simpticia ersetur pronunciata n quibus solum cernitur verum, of

sum.

Mentis quidem interpres est oratio, scripta

orationis.

u circa perceptioni animi ei, quae a uero, γfas abest, nomina, verba restondent ei vero, quae veri or falsi particeps est, infirmatio. ne

gatio.

Diximias bactenus de simplicibia nominibu rerum, vis res postulatu ad prouinciata nos conferamuι in quibus tractandis, ut natura aedoctrinae ordine nos exordiamur a plicibin primum omnium constitituendum est quidsi nomen quid uerbum, tum quid negatis ma tio. ostremo quid enunciati, Horatio. Atq; ut id fiat studio ius quais tuo primum omnium unt a nobis conferenda dico quidem animisen D res uoces.πscriptaInter qua hoc interest,quod ammi pensa quorumimum uerba notae sunt πres,quarusin Manimi' ideapud omnes ualiant iteris uero Cr uocibm non eisdem utantur . Sunt enim animi sensa rerum imaginessuapte naturare rnes reprae entantes uoces autem C scripta non rapte natura,be ex hominum institutofgnificant. Quo fit ut uario mortaliu i ituto uoces. Crseripta uariam subeant. σμ pH in similem segnibeationis rotionem. cam autem sit mentis interpres oration scripta orationa,peririnde ait in animo gem:na est notitia a quidem ueri Coussi expers. ut bomia

100쪽

ti homulli notio altera, quae compositio est,uel diusto in usi conis iunctio seu functio, tu qua consisti uerum etfalsum. Ita etiam reis

Pondentis uoce nomina CT uerba, in quibus figiratim nec uerum, nec falsum nunciatur,CT altera ex parte pronunciatum, id est, frinatio, vel negatio, in qua cernitur uerum, etfalsum. Id enim est a firmatio ma octiquod coniunctioni mente: id in uoce pronunciatum, quod in menate ex limatio uu simplex notio, mente percipitur ita nome uel uerebam ore pronuntiatur conflatur autem pronunciaturi ex nomme CT verbo: nomen materiei partes agit, uerbum forme vis materies primpraeiacet,deride uero uccedit forma,ita in molienio pronunciato priamum accersitu nomen, deinde hoc uel illud pronunciatum tribuitur. Naturam igitur ducem imitando,primum explicemus quid nomen, deuinceps quid uerbumsubinde quid oratio,postea quide nunciatio.

2Vomen igitur Oxest ex iustitutosignificans,

omnis expers temporis cuiuspars nulla quicquadeclarat heparatim.

φυομα Graece . nomen Latine. uox est significans ex hominum instia luto sine temporis differentia: cuius nulla pars declarat aliquid separa, tim,ut hoc nomen Republica nomen est, quandoquidem est uox no meliutis notio.nes scriptum,praeter id ex inflituto significat .non ut latratus eunum ingemitus ursirmorum, qui non arbitrι humano, sed autore

natura desinati unt ad aliquid signandum Ad haec dibimet me temporis diserentia, nec enim nomin praeter principale significatu unά consignificat ex tribus temporis discrenti',dico instantem,elapsam uel

futuram. ut euenit in uerbo. ita nomen dies tomen annus, temptas quia

dem praecipia significat non tamen dicitur significare cum teporciquia praeter principale significatumnust m temporis differentiam adsignifcat, utis mauis consignificat. Denis nomen Republica ita se gerit, uteira partes uideantur quidem aliqμidseparatim declarare, sed quateisti spartes bulla dictionis facts sunt tanquam elementa mera considearantur, reuerus separatim in hoc toto sumpta nihil annotant omnino. utimur enim nomine composito tanquam implici iam simplicia ex uiis bra conficitur propriam exuunt significationem,totainet omnino subministrat composto, suis enim hoc excogitatum propter implicis inopig. M is