Physicorum Aristotelis libri, Ioachimo Perionio interprete. Nunc verò opera doctissimi Nicolai Grouchij integrè restituti, limati, & emendati ..

561쪽

stantes non rectὸ distinguimus. Nam quasi ii plus fgnificet, se quippiam, aut quadam ex parte, quam

esse omnino,aut vero esse quodammodo,aut hoc tantum tepore:ira toto genetre ac simpliciter concedimus. N

diuersa es in iis ratio quae aut illud ipsum , de quo est

quaestis,assumunt, aut non causam pro causa ponunt, aut νnam faciunt interrogatione, quae multasunt. ain iis etiam erroris causa est,paruum admodum rerum

inter se discrimen: quia scilicet non satis subtiliter o ac curatὸ perspicimus propositionis, aut ratiocinationis definitionem Ob eam, quam supra diximuσ,causam. Cap. VII. QVoniam autem ex quot,quibusque locis ducuntur

vitiosae ratiocinationes,quaeque Nidentur modo,

nec sunt,iam tenemus. Illud quoq; simul confectum est, qui edi quot loci sunt, ex quibus eruuntur sophisticae

omnino ratiocinationes, O reprehensiones. Ego Nerosophistico ratiocinationes, reprehensiones hoc loco ita accipio:ut non modo complectantur eas, quae inani quadam ct falsa specie veras ratiocinationes, aut ν prebensiones prae se ferunt: sed etiam eas, quae reuerae sunt ratiocinationes,habent tamen falsam quanda hac ex parte speciem,qua ad eam rem,quam 4 ciunt,pro priὸ accommodata esse videntur,nec sunt tamen. Cuius generis sunt,quae illud non praestant,in quo potissimum munua pirassices, boc est, quas rationis examinandic qua pars quadam est dialecticae P positum est: quia

scilicet non verὸ coarguunt aduersarium nec manifesta faciunt eius imperitiam. Atque illa quidem pirastice falsum aliquid fuis argumentis nonnunquam efficit: sed illud euenit propter imperitiam eius, qui in re, de qua agitur, tales potius rationes admittit. Sophisticae autem reprehensiiones , licet etiam necessario concludant di barata, non tamen manifesto alterim

562쪽

imperitiam coarguunt:quin etiam eis, qui sciunt, tene bras o fundunt. Sed quod eadem via O ratione locos vetriusque generis reprehensionum complexi simus ;hic siet manifestum. am quot,quibusque de causis solet videri auditoribus ex iis,quae interrogata sunt, b ne ac necessario rem confici:iisdem , ct tot restondenti idem illud videri consentaneum est.Ex illis igitur,quos exposuimus, locis aut omnibus, aut certρ nonnullis ruuntur falsae ratiυcinationes. Quod enim se non intem rogatura qui piam admisisse existimat,idem profecto interrogatu non diuersa erit sentetitiq. Verum enimuerdinter has ratiocinationes nonnullae sunt, in quibus si 'mul ac interrogantur ea,quae ad perfectam conclusione deerant,confestim falsettas apparet, cuius Leneris ca- .ptiones feresunt, quae ex dierbis ducuntur quae ad . soloecismum ei ducere aduersarium conantur. Si igitur paralogiseni, quibra di parata concluduntur, omnes ad reprehensionem ita pertineant, ut eo peccent,quod sp riem modo inanem reprehensionum prae se ferant, illud profecto negari non potes, quin falsae ratioci aliones ex iisdem, ct tot locis ducantur, ex quibuM reprehelsiones oriuntur, quae fallacispecie vero imitatur. Atqui fallaces istae fucatae reprehensiones ex eo nascuntur, quod aliquam partem ex iis,quae sunt in natura , a crae reprehensionis praetermittunt, νι enim quaeque ex singulis partibus omittitur, ita fallax fricata fit reprehensio Verbi gratia, quando id, quod concluditur,no Jequitur ex iis, quae ante posita sunt, oritur illa captio,

qrea maximὸ in argumenta cadere diximu , quae ad in- cummo tu ducut .ures vero multas interi Vationes ac , c pit pro Mna, eo peccat, quodpropositionis natura nonroctὸ accipitur. Quae ex accidente ducitur, ct altera,

quae huius pars est, ex consequethhoc habet xiiij, quod pro eo, quod per se debeat esse illa accipiunt. Peccant

etiam

563쪽

et ia illae maniferio contra inefinitionem, qlinum con clusio non ad rem eandem ,sed ad verba tantum ea leni pertinet.Praeterea aduersua id quod dixima , oportere contradictionem in toto genere, ac simpliciter accipi, O in re eadem O ad idem, eodem modo omnes captiones peccant, quae id, quod ex parte modo aliqua dicitur, sumunt, aut baius generis aliquid , contra quam singultillae particulae significant. Denique in e' iam parte n definitionis, non accepto eo inter sumptio nes,quod a principio positum est in di putatione,iucu runt omnes,quibra petitio principis committitur. Qi tre ex quot, quibusque locis paralogismi eruantur, e

dem hac via perlpici poterit. 7 am O iis plures esse

nequeunt, in eos omnes, quos enumerauimus, incurrere possunt. Illud autem hic intelligendum est, sopbisticam reprehensionem, oesyllogismum non omniano , nec apud omnes e le reprebensionem, aut syllogis mum ,sed apud hunc modo, vel illum .. c si quidem ab eo qui respodet, alius nou accipiat, verbum multiplex unam habere significationem: O quod si ili forma Nerbi profertur,rem declarare, quae sit hoc aliquid, υ-

numque numero: eodemque modo in aliis,illae nullo modo aut reprehensiones, aut ratiocinationes erunt: hoc

est, nec apud omnes, nec apud eum quid , qui intem rogatur. Sin illud ab aduersario concessum habeat, erit illa quidem, quod attinet ad re*ondentem, reprehensio, Obllogismus omnino autem, O apud omnes no; ierit quandoquidem nonsumptumsit,id quod reuera νηum significaret,sed quod videretur nio G, ab eo acis teptum,qui talis hoc est imperitus esset. Cap. VIII. N I Eque vero nobis hoc loco elaborandum est, ut exl quot, O quibus locis omnes verae reprehensiones dicuntur , compsectamur : quando illud sine omniani

564쪽

rerum scientia cognosci non positi. Nulla autem a res , qua hoc praestare una queat. Sunt enim scientiae propemodum in ita Vnde etiam planum est, demonstrationes esse infinitas: quae eaedem vera sunt reprehensiones. Pol enim demonstratione concluditur,quod idem reprehensione confici non possit, qua eu coarguo,

qui contradictionis eampartem posueriυqua falsa est: Exempli causal quis dixerit,diametrum esse comparabilem cum latere, is coarguetur demonstratione, quia non esse comparabilem diametrum ostenditur. Itaque omnim rerum mentiam habeat necesse est, qui omnes omnium reprebensionum locos sit animo comprehensurus. Alia evim reprebensiones ex geometriae, aliae eae medicinae,alia ex aliarum cuiusqu e generis scientiam initiis, ct conclusionibus ducunt ur. At vero falsae

tiam reprehensiones non minus infinituunt,quam illa: quandoquidem nulla sit ars, quas nos non habeat se sos syllogisenos:Veluti in geo citria geremestrici, in medicina medici.Quod autem dixi in quaque artefalsos ef- se syllogismos, sic accipi volo, ut eo tantum artis es dicantur, quod principia accipiunt Usus artis Perspicuum igitur est, non esse nobis hoc loco explicandos omnes omnium reprehensionu locos sed eos modo ex quia bus dialectica reprehensiones eruuntur. Sunt enim iri communes omnibra artibus O facultatibus. Ae deberquidem quisque artifex omnes, quae adsuam arre per rinent, reprehensiones considerare ,sue sint ilia vera reprehcyones uespeciem tantum habeant Ner aru. quamobrem talisset νnaquaeque, explicare: Qua Nero ex communibu ,quaeq; nullius artis propria sant, constant,bae dialectico sunt cosiderandae.di us locos tenea- mitis, unde ducuntur probabiles ad disputandu de quoque rebrogismisimul ex quibus reprehensiones eruEdasin intelligi axum praesertim nil sit aliud repre

bensio,

565쪽

hensio, quam syllogismus contradicitionis:ita ut tum sit reprehensio, quando aut νno syllogismo, aut duobus disparata coclusasunt. Vnde igitur omnes huiusmodi ex comunibus factae reprehensiones proficiscatur,exsuperioribus libris intelligi potest: simulq; νnde istarum reprehensionum solutiones accipi possunt: quando eo soluere uil aliud bt quam exceptione aliqua eas rese iere. Ex iis vero, quae paulo antὸ dicta sunt, cognosciamua,quot quibusque ex locis oriantur ron vers repre hensiones sita qua,non illa quide t emerὸ cuiuis sed ce tis quibusdam hominibva esse iideantur. 2 a persequi omnes causas, quibus Nideri possint quibuslibet hominibva reprehensiones,quae nonsunt,infinitum est.Ex iis ergo perspicuum es,dialectici esse, notatos habere omnes locos,νnia reprehensiones ex communi in constantes ducuntur,cuiuscunquegeneris illae sint ,hoc est, siue verae siue in speciem tantum reprehensiones sint. Itis; sue dialecticae reuera sint, siue dialesticae tantum e se

videatur:aut vero ex eo rationugenere, quae ad exami

nanda excutienda alteriu4 eruditionem adhibentur. Cap. IXN9η est vera illa argumentorum distributio , qua

utuntur aliqui, dicentes,alia ad nome,alia ad sententiam pertinere.' am existimare diuersa esse argumenta,quae ad nomen, quae ad sententiam pertinent, ac non potius eadem esse:qus Niroquegenere continentur,magna es amentia. uurd enim aliud est, non argumentari ad sententiam, quam non uti eum, qui se rectEpμtat interrogare,aliquo vocabulo in ea significatione, in qua es concesta a respondiete' Quid vero,nhnne etiahoc est de nomine contendere ρ Iam vero quid est conferre argumentum adsententiam, nisi cum intellex ris, quod dixit respondes, ad id argumentum dirigere

u 'odsiplura significet aliquod νerbum , putent aut

566쪽

qui interrogat, qui respondet, νno modo dici γ luti e is, Nnum multiplicia sunt: exinlimabant ta- meis Zeno, qui interrogabat, ct is quoque, qui illi ref- pondebat , νno tantum modo dici: ex quo actum est a Zenone argumentum, quo onmia esse unum conderet illum certe eandem argumentationem, siue ad nomen perti redicari, situ ead sententiam eius, qui respondet , virqque modo non malὸ dixeris. Sin plura significare putent, non dubium est, quin ad sententiam illa non positi pertinere. Primum igitur in iis argumentis , quae multiplicitatem aliquam habent, illud Uu- uenit, ut qus sunt ad nomen,eadem ad sententiam pertinere cernantur. Deinde Nero nulla omnino argume

tatio est, in quam illud, esse ad sententiam, cadere noupsit, quandoquidem esse ad sententiam ct mentem alterius, non sit in ipsa argumentatione positum sita in eo, qνod respondens boc, vel illo modo affectus est ad

ea , quae concesiit. Tum vero nulla est contra, cui nouposiit accidere , visit ad nomen .praesertim eum hoc loco , ese ad nomen, idem νaleat quod, non esie ad mem tem alterivis. T am se non omnes illuc referri posilat, erunt profecto aliqus repr evsones,qus neque ad n .men, neque ad sententiam erunt. Illi autem altero horum generum omnes contineri dicunt i atque ita diui . sunt, ut omnis generis reprebensiones, aut ad verba,

aut ad sententia pertinere fateantur. At qui ex iis qui- debilogismis , in quibus quaedam inest multiplicitas. nullinunt, qui ad nomen pertinent, Da illud ab urda

est, velle omnes captiones, quae ex Nerbis dicuntur,pcrtinere ad nomen sed illud certὸ negari etiam no potest, quio aliquae sint in eodem illo genere captiosae ct fallaces ratiocinationes, quae non ex eo νει habent, quia

567쪽

quae multis modis dicatur. Iam vero illud omnino absurdum est, habere illos qui sic diuidunt ,prio rationem reprehensionis, quam syllogismi, O de illa prius, quam de hoc disserere. Cum enim reprehensio syllogi mus quidam sit, necesse est ut prius res iciamus, quidi tollogismo positum sit,quam quid in falsa reprehe sone, quae aliud nihil est, quam non vera sed fallax Ofucata ratiocinatio,adhibita adconcludendum di*ara ta. Vnde etiam sit,ut omnis captionis xitium, vel sit in syllogismo,vel in contradictione, nam ad yllogismum oportet contradictionem accedere, xt sit reprehenso vel in utroque. Vt autem singulorum exempla subiuciam,illa captio,qua concluditur σνγοψύα proloqui, vitium habet,non in syllogismo ed in contradicendor illa Nero,qua, dare aliquem posse,quod non habet, confici tur, Ῥtroque modo vitiosa est. Illa postremo qua eri citur , Homeri poema esse figuram, quia circulis qui

dum sit, inf)llogismo a itium habet. Ouodse qua erit

argumentatio, quae neutro modo viίiosast, a era ratiocinatio censebitur.Sed ut eo redeamin, Nnde digreyssi sumna, illud hic rogo, an captiones, quae in dissiplinis versantur, ad sententiam pertineant, necnee Et si in ea qui quam opinione sit, Ni. triangulum pretet esse verbum multiplex, isque interrogatus io alias Animatione concedas, quam in qua de triangulo conclusit alius, habere tres angulos pares duobus rediis Oisne illa ad mentem O sententiam alteriuJ doufa-rio,au potius non eritd Praeterea se multis modis dira tur verbum aliquod , tamqxe multiplicitatem nec intelligat alius, nec νllam omninῖ esse su icetur , hic, quaeso quonam pacto ad mentem O sententiam ait rius collata es dii istatios aut quo tandem modo', it

sit ad sententia di*utatio,interrogare alim debet' nisi fortὰ o bibita mul ambigui duri dii ne interroganda

568쪽

- 166 DE FLE PILEII.

sit,ut si huiusmodi, verbigratia,interrogatio:ssine verum, γῆν lοι proloqui, anfalsium: an portu uno modo

verum, O altero falsum' iat enim si nihilominus hie ita reίpondeas, ut nullo modo feri illud pHse dicas,

ςontra autem alius disputet, nuquid erit, ad sentetiam tuam di putatum' inqui ad nomen etiam quin huiusemodi argumentatio pertineat,negari non potest. es igitur unum quoddam captionum genuU ad mentem O 1ententiam pertinentium, sed illud modo vemum est, nonnullo esse, quae ad nomen sunt: nec huius generis omnes esse possunt, non dico quae verae sunt reprehen- sones,sed ne illae quidem,que falsa specie vero reprehensiones praeseserunt: quandoquidem mulis sint captiones,qua ne ex verbis quide ducuntur quales sunt, qua ex occidente eruuntur, ct aliae nonnulli. Quod si quis existimet oportere eum, qui interrogat, semus interrogando multiplicitatem νerbi indicare, O disi, guere hunc in modum: quum dico, mγ- α proloqui, molo intelligas,posse hoc vel illo modo accipi: illa quiadem certi primum erit valia absurda iniqua postulatio,praesertim cum illudfaepe Uuuenire videatur, Ni qui interrogat, nesciat onino multis modis dici posse se,quod rogat.Quod vero multiplex esse no putes illud πt distinguas eri no potest. Deinde vero quid, quaeso, hoc aliud erit,quam docere' Hoc enim modo res, ut est, illi explicatur declaratur, qui nec animaduertit,necs it,nec oninosus icatur, po heid,de quo interrogatur, alio atque alio modo accipi. um quid vetat,quo munus huiusmodi distinctio etiam in iis argumetis locum habeat, in quibus nulla est ambiguitatae Ex si causa, nonne quatuor unitates sui pares duobus binariis, qui sunt in quaternario it tamen,ut diuerso modo in quatuor in ut tuo binarii, ct quatuor unitates. Itemque illa, estne contrariorum eademscientiad Sed ita

569쪽

umen,ut alia simi cognita,alia incognita. 'apropter qui ista distinctione νtendum esse censent ignorare videntur,aliud esse docere,aliud disputare: quod σο teat docentem non interrogare, sed manifestum facere id,de quo agitur: lisputantem νer eum modo,qui chm disputat interi Uare. . . V. X. l vero postulare, ut is,qui cum di putatur,aut dicat,aut neget,non es docentis ac demonstrantis rem, sed eius qui te probare Wc νeluti examinare velit. tu enim tentandi σ examinandi ratio,pars quaedam dialecticae .ob eamque causam tota in eo posita est, ut quido quaque re sentiant,non illi,qui verὸ docti sunt, sed qui rerum sibi arrogant cognitionem, cum sint illarum imperiti,obferuet atque exquirat. Atque ille quidem qui non in speciem modo , sed reuera communia peruestigat, exquirit, dialectio' es: qui vero id facere via detur,nec facit,sopbista. Ac ratiocinationum quidem contentiosarum oe sophisticarum νnum genus es, quo Omnes continςntur; qsae, cum ex iis rebus constent iuquibus versatur tentandi r tio, speciem habent θΓoismorum,nil tamen necessario concludunt, etiamsi id verum si quod concluditur. Istarum enim vitium essin verbo medio,in quo vis consecutionis posita est. Aia rerum genuis es eorum paralogismorum' qui, cum pro-rrie ad aliquam artem accommodati esse videantur,ad

certam tamen quandam artem reuera non pertinent

N que enim illi, qui pseudoaraphi appellantur Au Gquidem illi sunt paralogi mi de aliqua re facti, quae criusiam artis propria sito contet iosis ut existimadunt si illi quidem pseudograpbi verum aliquid concludait:qualis erat Hippocratis ratio,qua circulum quo rare per lunulas conabatur. Scd erit certὸ contentiose rintios talis sit, qualis eratΓrysolus quadraturar

570쪽

qua quidem ratione tametsi quadratum circulo squa dari concluderetur, tamen eo nomines bifica est appellanda, quod non propriὸ est ad illam reris accommodata. Quare quaecunque ratiocinatio accommodata ad rem Nidebitur, quae hon erit accommodata, etiamsi ii cessariam habeat conclusionem sophistica tamen ct cotentiosa erit appellanda: propterea quod ea saltem ex parte qua ad Uiam rem xidetur accommodata , alia dices habet quandam speciem, per quam decipimur, ac Ῥeluti iniuria quadam asscimur, Quemadmodu enim inter certandum quas aduersario facimi iniurias pestem quandam aequitatis praese ferunt, ita men reu τὰ est iniqua certandi ratio sic in di putatione iniquum certamen est, a bi ad nimiam contentionem res prur ditur. Lam ut in certaminibus, qui quavis ratione visiores estis volunt,nil non movent, nil non a rediuturrita hic in dissutatione idem faciunt, qui sunt supra

modum litigiosi. Atque ex iis quidem, qui tantam ad hibent sontentionem, quicunque bi victoriam propο-nunt isti sunt qui propriὸ litigiosi, O contentionis amatores censentur. Qui νero gloriam, ex qua quaestum faciant,aucupatur ophista. E se enim sophistico, quemadmodum supra diximu ,ratio quaestus faciendi ex sopientiae simulatione. Ouo sit, ut demonstrationes etiam, quae specie quadaver, imitentur,potissimum expetat

sophistae .Et rationes quidem non sunt diuersae, quibus litigiosi homines, quib'sopbista a tutur,sedfine dia singuuturi una eademq; probatio sopbistica erit, oecontentiosa:verum non eade ratione: V a quae ad opi mone victoriae adhibetur,cotentiosa est: qua vero ad opiniones ientiae confertur, sopbistica.Etenim sopbist ce est sapientia quaedam si ulata,non a era. Fere auteconicimios, argumentationes eodem modo assectae sunt ad dialcctures, quomodo pseudo raphi ad geometri as