장음표시 사용
131쪽
ClCERONIS quod sibi lotum philosophi assumunt, quae rem dis solutam divulsamque conglutinaret, et ratione quadam constringeret. Sit ergo in iure civili finis hic , logiti
mae, atque usitatae in rebus Causisque Civium aequa bilitatis conservatio. Tum sunt notanda genera, et nil certum numerum paucitatemque revocanda. Genus
autem est id, quod sui similes communione quadam, specie auton disserentes, duas aut plures complectitur partes. Partes autem hae sunt, quae generibus iis, ex quibus emanant, subiiciuntur. Omniaque, quae sunt vel generum vel partium nomina, definitionibus, quam vim habeant, est exprimendum. Est enim des-Dilio, earum rerum, quae Sunt eius rei propriae, quam definire volumus, brevis et Circumscripta quaedam explicatio. Hisce ego rebus exempla adi ungerem, nisi, apud quos haec haberetur oratio, cernerem. Nunc
Complectar, quod proposui, brevi. Si enim aut mihi sacere licuerit, quod iamdiu cogito, aut alius quispiam, aut, me impedito, occuparit, aut mortuo effecerit, ut
iuris artem sola ipsius iuris scientia essicere potuisse negat, nisi eam PDaeterea didicisset artem, quae doceret rem unisersam tribuere in Partes, latentem explicare desiniendo, obscuram explanare interPrecando, ambigua Primum Midere, deinde distinguere
' Notanda genera Iuris genera ista sunt: aliud Publicum est ius, aliud privatum. Rursus Publicum aliud spectat res sacras, aliud magi- Stratus, ordinemque civitatis; aliud ontinetur legibus ; aliud senatus consultis etc. aliud civium est, aliud exterorum etc. Vide Cicero num iu Topicis. PnvsT. Partes autem hae sunt Pronomen ascivi e cod. Guuls. Λ. Sic etiam Topic. e. 7, Formae sunt hast.' Est enim desinitio Id attulit
quod maxime definitioncm continet. Vulgo enim duae illius partes assc ruutur: una explicat id, quod est rei, quam dcfiuire volumus, Com mune cum aliis rebus: altera id, quod est illi proprium. Homo est animal rationis compos: animal, hoc illi cum bellu is commune: rationis eompos, hoc Proprium est ac Peci
' Quod iamdια cogito Hoc in persona Crassi de se ipse Cicero di
cere videtur: eum enim scripsisse
librum de iure civili in nriem redi gendo testis est Gellius lih. Ι . cap. 22. ID. Vide philosophicorum Frag'
132쪽
DE ORATORE LIB. I, CAP. 4 II 2Iprimum omne ius civile in genera digerat, quae perpauca sunt; deinde eorum generum quasi quaedam membra dispertiat; tum propriam cuiusque vim desiniatione declaret; persectam artem iuris civilis habebitis. magis magnam, atque uberem, quam dissicilem atque
obscuram. Atque interea tamen, dum haec, quae dispersa sunt, cogantur, vel passim licet carpentem et colligentem undique repleri iusta iuris civilis scien-lia. Nonne videtis, equitem romanum , hominem acutissimo omnium ingenio, sed minime Ceteris artibus eruditum, C. Aculeonem, qui me iam vivit, semperque vixit, ita tenere ius civile, ut ei, quum ab hoc discesseritis, nemo de iis, qui peritissimi sunt, anteponatur Z Omnia enim sunt potita ante oculos, collocata in usu quotidiano, in Congressione hominum atque in foro; neque ita mullis literis aut voluminibus magnis continentur. Eadem enim sunt elata primum a pluribus; deinde, paucis verbis commutatis, etiam ab iisdem scriptoribus scripta sunt saepius.
a. ACcedit vero, quo lacilius percipi cognos: quoius civile possit quod minime plerique arbitrantur) ,
mira quaedam in Cognoscendo Sunullas et delectatio. Nam, sive quem antiqua studia delectant, plurima est,
cogantur Vulg. eo nitir. Sed reele Ernesti illud praetulit. Nam
coguntur, inquit. locum haberet modo, si illo tempore aliquis oeci patus suisset in eogendo iure universo ad iormam artis , ut in illo: iam senatus
Itistis iuris seientia) Reele Pear cius interpretatur, quae sit ad usum forensem idonea et susscietis.' Qtitim ab hoe diuesseritis scilicet a Seaevola. STREB. Anι. a seia ita Vulgo viliena studia. Sed hoc ipsum est ab h. l. alienissimum. Optime igitur mue hael ius in Bihi. erit. Vol. I. p. δέ ,
emendavit anti a studia. Sie supra T. 5 , anti ilas eum legum aesentia componitur. Hiarima est, et in omni , is esse Ii )Lambin. et in ipso iure eiνilι. .aacleetione mendum latere, et in.rticulam in temere intrusam esse. Pear-
eius bene doetiit. M Quid enim 'inquit. Num distincta sunt ius Pon lisieitim et xii tabtilae a iure ei vili pNinime quidem. Liae enim XII ta hulae earumque interpretati oves tua
133쪽
et in omni iure civili, et in pontificum libris, et in XII lubulis, antiquitatis estigies, quod et verborum prisca
volusias cogHOSCitur, et actionum genera quaedam maiorum consuetudinem vitamque declarant; sive quis civilem scientiam complectitur, quam Scaevolation putat oratoris e e Propriam, sed cuiusdam ex alio
genere prudentiae; totam hanc, descriptis omnibus civitatis utilitatibus ac partibus, XII tabulis contineri videbit; sive quem ista praepotens et gloriosa Philosophia delectat dicam audacius , hosce habebit fontes
omnium disputationum suarum, qui iure civili et legibus continentur. Ex his enim et dignitatem maxime expetendam videmus, quum veri , iustus, utque honestus labor honoribus, praemiis, Splendore decor lur; vitia autem hominum, atque fraudes, damnis,
ei vile Romanorum constituebant. Im- ni a i s Potitis eiura pars fuit ei vilisativis, tit nos docvit Cieero lib. III, 33: Sta ialiquis fert iuris scientium . ne eius Midem v NavLnsI nam poΝ-Tivi avra , qtaria est ni tinctum, nemo ducit 3 est. item iii Bruto cap. 42 r
itis mc itim. Dout lices, resigionisci rerum divinorum apud Domnum iiii, iri. ita sunt appellati. .piodro Uni 1 icere, si e erui molli re. Ptii maximus dicetititur, ceteris Iuvi inma auctoritale praeerat, nec Disi in maximis rebus , quae religionem sp euhant, versabatur. D niissera Nax mi auelorittite valuerunt ad tempora C Iulii Caesaris: post quem reliqui Ciesares hane dignitatem usurpuruutrivsT Com; Detitiar uig. contempti tir. Ctieis. B. contempliatur. Virumque
abest Ctieis. Λ , C. Sed eontempltitidi
vocabulum sententiue uou est Opium.
134쪽
ignominiis, vinculis, verberibus, exsiliis, morte multantur; et docemur non infinitis, mi Certationumque Idenis disputationibus, sed auctoritate, nutuque legum domitas habere libidines, coercere Omnes Cupiditates, nostra tueri, ab alienis mentes, oculos, manus abStinere. Fremant omnes licet, dicam quod sentior hibliothecas mehercule omnium philosophorum unus mihi videtur XII tabularum libellus, si quis legum sontes et capita viderit, et auctoritatis pondere et utilitatis ubertate Superare. Ac, si nos, id quod maxime debet, nostra patria delectat; cuius rei tanta est vis, ac tanta natura, ut Ithacam illam, in asperrimis saxulis, tanquam nidulum, assixam, sapientissimus vir immortalitati anteponeret: quo amore tandem inflammati esse debemus in eiusmodi patriam, quae una in omnibus terris domus est virtutis, imperii, dignitatis Z Cuius primum nobis menS, mos, disciplina, nota esse debet; vel quia est patria, parens omnium nostrum, vel quia tanta sapientia fuisse in iure constituendo Putanda eSt, quanta fuit in his tantis opibus imperii comparandis. Percipietis etiam illam ex cognitione iuris laetitiam et V0luptatem, quod, quantum praestiterint nostri maiores prudentia ceteris gentibus, tum facillime intelligetis, si cum illorum Lycurgo et Dracone et
Id quod mare e debet Scit. nos delectare, ut nihil opus sit, quod
Ernestio in mentem ueuerat. v et reponere. cuius rei Lanthinus omisit m ; te verba, cuius lania est Mis M tantianum , ad Patriam referuntur. At si legitur mitis rei, intelligenda est Misac nesturia desectationis ex Putria,q h. l. aptius videtur. Idem vivit
' Ichaeam lusulum in Iovio muri prope Cephaloniain. Sophinno dicitur hodie, Valle di Gomyare: Por- cachio, Theiachi, Turcis, Phia D.
135쪽
ClCERONIS Solone nostras leges conferre volueritis. Incredibile est enim, quam Sit omne ius Civile, Praeter hoc nostrum, inconditum, ac paene ridiculum; de quo multa soleo in sermonibus quotidianis dicere, quurn hominum nostrorum prudentiam Ceteris hominibus, et maxime Graecis, antepono. His ego de Causis dixeram, Scaevola, iis, qui Persecti Oratores esse vellent, iuris civilis cognitionem eSSe necessariam. 43. Iam vero ipsa per Sese quantum afferat iis, qui
ei praesunt, honoris, gratiae, dignitatis , quis ignorat p
liaque, non, ut apud Graecos infimi homines, mercedula adducti, ministros se praebent in iudiciis oratoribus, ii, qui apud illos πραγροπικοι VOCantur, siC in nostra civitate; contra amplissimus quisque et Clarissimus vir, ut ille, qui propter hanc iuris civilis scientiam sic appellatus a Summo Potita est:
plas, draconis, non hominis, esse dicebant : tanta scilicet fuit illarum immanitas , ut levia Pariter, et gravia delictu capitali poena animadverterent: nec minus ud licerent morticum, qui otii convictus cssct, quam
qui parricidium admisisset. Quom
iti theatrum aliquando ProdiMet, coniectis tu eum undique stragulis et vestimentis, sussocatus est. Floruit,
tit tradit lib. I Stronti Clemens Alexandrinus XXXIX Olymp. anno 1 , quo leges tulit. Eum perhibent
tribus versuum millibus vitae Praecepta tradidisse. PnvST. Daqtie non, ut Gymd Graecos Vnig. abest non. At Giici . B, C, cum edd. nonnullis antiquioribus, ut omni b. Kob. : Laque non vi vud Graecos; qua ex lectione, interpunctione etiam rectius constituta. multo concinni rem h. l. repraesentavimus, quam
ut vulgo in edd. omnibus apParebat. Sic enim Iegebatur: Itaqtie, tit Uud Graecos insimi homines, mercedula adducti, ministros se Praebent in iudiciis oratoribus, ii qtii aptid illos
πραγ ααυκia Mocantur: sic in nostraci ilate contra ammissimus quisqne et clarissimus Mir; ut ille , qui - multique Praeterea, qui - Perfecerunt,
' Πραγματικοι Πρῆγμα est nego tium, rectio: illi causidici apud Graecos velut agehant, instruebantque causas , quaA Oratores Pronunciarent: tela subministrabant, quae tib orato xibus torquerentur. PRUST.' Cattis Ael tis Seattis Cognomen Cati hic Sex. Λelius adeptus est propter insignem iuris civilis scientiam. Ennius id h. l. laudis causa. non tanquam nomen proprium ponit Quare non νst, ut Pearcius putabat,
136쪽
DE O R A TORE L l B . l, C a P. 44 ia 'irmitique praeterea, quum ingenio sibi dignitatem
peperissent, perfecerunt, ut in respondendo de iure, auctoritate plus etiam, quam ipso ingenio, valerent. 44. Senectuti vero celebrandae et Ornandae quod honestius potest esse perfugium, quam iuris interpretatio ' Equidem mihi hoc subsidium iam inde ab adole-
scentia Comparavi, non Solum ad Caia Sarum usum forensium, sed etiam ad decus atque Ornamentum
senectutis, ut, quum me vires quod fere iam tempus adventat ) deficere coepissent, ab solitudine domum meam vindicarem. Quid est enim praeclarius, quam honoribus et reipublicae muneribus perfunctum senem Posse Suo iure dicere idem, quod apud Ennium dicit ille Pythius Apollo, se esse eum, unde Sibi, Si nou populi et reges, at omnes sui cives Consilium expetant,
- Suarum rerum incerti: quos ego mea ope eSlitera initiali maiuscula scribendum: neque vero ex loco Plinii Hist. Nat. VII, 3i, sequitur, id como neu Po
Quum ingenio sibi Emesti tollendum putabat quum; id quod Heusingerus iure improbavit. Quum b. l.
est l. q. etsi, quiamquam, ut SuePe. Quod antetu olim addebatur auctoTe, merito damnatum est a Pearcio Ernestioque.
Peperissent Gucis. B, C, NPerissent' idque placuit Heusin gero. Idhm dedit Victor. In reumndendo de iure Victor. inred ondendo iure, quod etiam Guel B habet. Ernestio quaerenti, quisita loquutus sit, opponit Henringerus
Causarum usum frensium V ictor. causiarum usum forensem. Illud recto restituit Ernesti ex edd. pr. Ab solitudine ista ab solim line Gueis. B: ista , ab solitudine Victor. At C hahet isto ab solitudine, scilis isto praesidio. Quod video Heusin gero placuisse. Mihi vero illud isto h. l. superfluum . videtur et Pηrum
tur. Pythius autem diccbatur, ut volunt, a serpente Pythone, quem interemit. Ovidius Metamorph. l. Ad Apollinis oraculum reges undique , ac POP vli confluebant: sic ad prudentem et peritum iurisconsul tum cives sui respousa. et velut Ora cula petituri conveniunt. PRUIT. Godolaedus recte ad versiculos
Ennii haec quoque uerha trahenda putabat: Vnde sibi m vili et reg/s
137쪽
Incertis certos, compotesque consili Dimitto, ut ne res temere tracteut turbidas.
Est enim sine dubio domus iurisconsulti totius ora Ium civitatis. Testis est liuiusce Q. Mucii ianua vestibulum, quod in eius iri firmissima valetudiassectaque iatn aetate, maxima quotidie freque icivium, ac summorum hominum splendore Celeh
5. Iam illa non longam orationem desidera quamobrsem existimem publica quoque iura, quae spropria civi latis atque imperii, tum monumenta rergestarum, et vetustatis exempla, oratori nota idebere. Nam ut in rerum privatarum causis at iudiciis depromenda saepe oratio est ex iure civili, idcirco, ut ante diximus, oratori iuris civilis sciet necessaria est: sic in causis publicis iudiciorum, Con num, senatus, Omnis haec et antiquitatis inemoria, Publici iuris auctoritas, et regendae reipublicae rac scientia, tanquam aliqua materies, iis oratorii qui versantur in republica, subiecta esse debent. Ienim causidicum nescio quem, neque Proclamatore aut rabulam hoc sermone nOStro conquirimuS, eum virum, qui primum sit eius artis antistes, ciquum ipsa natura magnam homini facultatem dat
et militina expetistit. Hoe nimirum 'thius Apollo apud illii in de oraculo Uio proni uitare Poterat, quod quum AE tittiti ius vellet ad iuri eonsultumaeeommodare, di that ab illo , ii non POPtilos ei reges, at omnes suos cives eos illum expetere. Iiantiu . et ὐosti tam 3 Ianua pri- ratis est iu gressus in inieriora domus: vesithillum spatium est icititiam inter et viam relictum: ut qui aedium dominis in venissent salti talum, Lin ἰpsis es ont aedi hos, neque istarent. Vide Gellium lib. XVI, 5. Pavs
iam Deo illa. Ra lam) Eum, quem itdieeudi, seu quaesius potitis die aetendi rabies agitat, qui, si ave non potest, Oraticine ei more obii uete cutiteudit. Pavri.
138쪽
tamen esse deus putatur, ut id ipsum, quod erat hominis proprium, non partum Per nos, sed divinitus ad nos delatum videretur; deinde, qui possit, non tam
caduceo, quam nomine Oratoris Ornatus , incolumis vel
inter hostium tela versari; tum , qui scelus fraudemque nocentis possit dicendo subiicerelodio civium, supplicioque ConStringere, idemque ingenii praesidio innocentiam iudiciorum poena liberare, idemque languentem labantemque populum aut ad decus excitare, aut ab errore deducere, aut inflammare in improbos, aut inci latum in bonos mitigare; qui denique, quemcunque in animis hominum motum res et causa postulet, eum dicendo vel excitare possit, vel sedare. Hanc vim si quis existimat, aut ab iis, qui de dicendi ratione scripserunt,
ex POSilam esse, aut a me posse exponi tam brevi, vehementer errat, neque solum inscientiam meam,
sed ne rerum quidem magnitudinem perspicit. Εquidem vobis, quoniam ita voluistis, fontes, unde hauriretis, atque itinera ipsa putavi esse demonstranda; non ut ipse dux essem quod et in sinitum est, et
causa missorum , qui ut caduceatores dicti sunt.
insigne Pacis, gestubant, eraut i uregentium uhique luti et incolumes. Haec est porro huius loci sententia :
LMantemque Hoc ut aptius et elegantius vulgato laben emque cum Lambino Praetuli. Praestat Autem ordo languentem Iuliantemque , ordiniantiquiorum edd. ut Oinnib. tabentem languentemque. Labare euimpii S est, quam lariguere.. Quod et infinitum est Ernesti trir-rrgeudum opitiabatur esset. Sed vul- Tamen esse de re scit. Mercurius, eloqueutiae Praeses ac tutor. Hic enim, non Apollo, ut Ernestius
Putabat. t telligitur. Hinc deinde incidit in caducei mentionum. Putatiar Sic Vietor. item Gucis. s. C, idque probat Ileusingerus. Nempe hoc idem est, ac: et Putabatur olim, et adhuc Pittatur. CLUiri. ad Sallust. Iug. LIX, 3, p. 681. Vt id ipsiam Ita emendandum censuit Heusingerus. Vulgo ut et ψsum, in quo Particula et inepte
caduceo in Male hoe Pearcius ad
fetiales populi romani traxit. Immo Pinins ad Mercurii eaduceum refiPiritui et legatorum pacia Peteudau
139쪽
non necessarium , sed ut Commonstrarem talviam , et, ut dici solet ,, digitum ad sontes intendo 46. Milii vero, inquit Mucius, satis superque alvidetur istorum studiis, si modo sunt studiosi, factum. Nam, ut Socratem illum solitum aiunt di perfectum sibi opus esse, si quis satis esset concilcohortatione sua ad studium cognoscendae percis daeque virtutis; quibus enim id persuasum esse nihil mallent se esse, quam bonos viros, iis relicsacilem esse doctrinam; sic ego intelligo, si in lquae patefecit oratione sua Crassus, intrare voluefacillime vos ad ea, quae cupitis, perventurOS ab aditu, ianuaque patefacta. Nobis vero, inquit Sulpicius, ista sunt pergrataque iucunda; sed pauca etiam requirimus, inprimi ea, quae valde breviter a te, Crasse, de ipsa
percursa sunt, quum illa te et non Contemnerdidicisse confiterere. Ea si paulo latius dixeris, eris omnem exspectationem diuturni desiderii ndiam nunc, quibus Studendum rebus esset, accepi quod ipsum est tamen magnum; sed vias earuirum rationemque CupimuS Cognoscere.
47. Quid si, inquit Crassus, quoniam ego,
lacilius vos apud me tenerem, vestrae potius Obsetu S sum voluntati, quam aut consuetudini, aut natineae, petimus ab Antonio, ut ea, quae Continet.
gatam optime defendit IIuliuLenius ad Vellei. Paterc. P. 2 I6. Eam COulitanaut quoque Guel L B, C. Me dici solet Libri scripti et editi habent: ut seri soleι. Sed in eo
commodum haud inesse sensum, P denter intellexit Ernesti. Quid enim' rium, si aquam quaerentibus sontes. demonstrantur , se inper hoc fieri s Iet, ut is, qui demonstrat, tantum ad fontes intendat ppotius proverbialis locutio egirum intendere, et hoc sigvolebat Cicero verbis, ut dici quae ex Ernestii coniectura m
140쪽
que adhuc protulit, ex quibus unum libellum sibi excidisse iamdudum questus est, explicet nobis, et illa dicendi mysteria enuntiet tVt videtur, inquit Sulpicius. Nam Antonio dicente, etiam quid tu sentias, intelligemus. Peto igitur, inquit Crassus, a te, quoniam id nobis oneris, Antoni, hominibus id aetatis, ab horum adolescentium studiis imponitur, ut exponas, quid iis de
rebus, quas a te quaeri vides, sentias. 48. Deprehensum equidem me, inquit Antonius,
plane video atque sentio, non solum quod ea requiruntur a me, quorum Sum ignarus atque insolens, sed
quia, quod in causis valde fugere soleo, ne tibi, Crasse, succedam, id me nunc isti vitare non sinunt. Verum hoc ingrediar ad ea, quae vultis, audacius, quod idem mihi spero usu esse venturum in hac. disputatione, quod in dicendo solet, ut nulla exspectetur Ornata oratio. Neque enim sum de arte dicturus, quam nunquam
didici, sed de mea consuetudine; ipsaque illa, quae in
commentarium meum retuli, sunt eiusmodi, non aliqua mihi doctrina tradita, sed in rerum usu CauSisque tractata; quae si vobis, hominibus eruditissimis, non probabuntur, vestram iniquitatem accusatote, qui ex me ea quaesieritis, quae ego neSCirem, meam facilitatem laudatote, quum vobis, non meo iudicio, sed vestro studio inductus, non gravate reSpondero.
Τum Crassus, Perge modo, inquit, Antoni. Nullum est enim periculum , te quid tu eloquare, nisi ita prudenter , ut neminem nostrum poeniteat ad hunc te sermonem impulisse.
Etiam , quid tu sentias, intellige- C , reperitur, Miam , quid tu intelli mis) Sic optime correxit Eruesti Sas, sentiemus. uig. quod otium in codd. Gueli. B, In ι erum usu Gueli. B, rerum usu.