장음표시 사용
231쪽
scribendo maxime persequatur. Quod si hic noster Sulpicius saceret, multo eius Oratio esset Pressior; in qua nunc interdum, ut in herbis rustici solent dicere , in summa ubertate inest luxuries quaedam, quae stilo
Hic Sulpicius, Me quidem, inquit, recte mones, idque mihi gratum est; sed ne te quidem, Antoni, mullum scriptitasse arbitror.
In qua nunc interdum . iat in herbia rustici solent dioere, in summa ubertate inest Dauries quaedam, quue stilo detumcendia est Veri, im dicere lite a mala innatu necessisse Pritat Hett-Biugerus , que ira vide ad Cie. de ολ se. li I, i , a. Mihi tamen servandum videtur . sic rit legatur: in qua nunc interdum , ut in herbis rustici so-Iene dicere BE summa ubertare, inest Maiaries quaedam. Nempe luxuriosa si menta. Iuxuriantes herbas rustici ΜppellAbant, quae se nimium Profunderent. Insen lib. III, e. 38 : Nam
gemmare Visos, luxuriem esse in herbis. Melias segstes etiam rustiei dieiant; item Urat. e. Σέ, rusticorum nil esse Cicero gemmare Miles, sitire agmos, Metus esse segetes , luxuriosa frumentia. Stilo antem depascere luxuricinoi utioni A est ambitiosa orua metita li-
est luxuries At Cicero lib. declaris oratoribus ait, huius Sulpieti
. quae mihi ιpsi desιnt Sie Guel LR , Erl. Vulgo desunt, quod habent Guel1. B. C. Heubiuget iis, qui hau Pe
inquit, non ea praecipiam sed tamen ne tabulas qui-
indieativum in huiusmodi constructionibus recte adversus Emestiuindefendit, hic quoque eum ProbRMe videtur, quia in schedis ascripsit locum e Bruto e. 66: ut ea, qtiae de rant , non deside Penων. Sed hietamen desint Praetri Ierim i non ex Ernestii ratione, quia pendeat a Prae es iam , sed quia desint h. l. idem estae quae mihi forte desint, nut quaa mihi ipsi deesse Possint. Sed tamen ne tautas quidem con feere existimor Εmesti hoc sic aec pit , q. d. An invius. ex re sua fami liari bene eonstituta intelligi Posse . non malo consilio se tabulas non conficere. latino potius Antonius hoc significat , fulso existi muri se tabulas
occeptorum et expensorum non e-- sicere. Cout rarium enim ex re sua s
miliari iudi ri posse.' Sed tamen etc. Haec est Antonii
sententia. Nou ta a sum in se, hendo iam negligens, quam dicis. Quemadmodum enim existimor non conficere inhulas, quas tamen u me confici satis probat res ineri familitaris recte administratae sic scribendi ex dicillitionem Penilns a me uoti omitti. tis decinrcit linec mun , quanti lR-
cumque est, dicendi sucultas et copia,
232쪽
DE ORATORE LIB. II, CAP. 23 aa5dem conficere existimor. Verum et in hoc, exAre familiari mea, et in illo, ex eo, quod dico, quantulum id cunque est, quid faciam iudicari potest. Atque esse tamen inultos videmus, . qui neminem imitentur, et Suapte matura, quod vellat, sine cuiusquam similitudine recte consequantur; quod et in vobis animadverti potest, Caesar, et Cotta; quorum alter inusitatum quidem nostris oratoribus leporem quenda D et salem , alter acutissimum et subtilissimum dicendi genus est consequutus. Neque umor vester aequaliS Curio, patre, mea sententia, vel eloquentissimo temporibus illis, quemquam milii magnopere vi letur irnitari; qui tametaverborum gravitate et elegantia et copia , Suam quan- clam expressit quasi formam siguramque dicendi equod ego maxime potui iudicare in ea Causa, quam ille contra me apud centumviros pro fratribus Cossis dixit; in qua nihil illi defuit, quod non modo copiOSus, Sed Hiam sapiens Orator habere deberet. 24. Verum, ut aliquando ad causas deducamus il
lum, quem instituimus, et eas quidem, in quibus plu-Sculum negotii est, iudiciorum, atque lilium risoritaliquis sortasse hoc praeceptum ; est enim non tam
acutum, quam necessarium, magisque monitoris non
satui, quam eruditi magistri ) ; hoc ei primum praecia
piemus , quascunque causas erih acturus, ut eas diligeriter , penitusque cognoscat. I IOC in ludo non praecipitur. Faciles enim causae ad pueros deseruntur. Lex Peregrinum velat in murum ascendere ; ascendit;
quam videlicet nunquam , nisi cre-hro mulcumque scribendo, assequvius
' Ne tiab ιlat quadem conuicere in Veteres Romani inhialas rei sumiliaris
quod etiain tu tribus Guel s. legitur
233쪽
hostes repulit; accusatur. Nihil est negotii huiusmod
Cau Sam Cognoscere. Recte igitur nihil de causa discenda praecipiunt. Haec est enim in ludo causarunsere formula. At vero in foro tabulae , testimonia Pacta, convenia, Stipulationes: cognationes, amnitates decreta, responsa, Vil R denique eorum, qui in causi
versantur . tota cognoscenda eSt; quarum rerum negligentia plerasque causas , et maxime privatas sun
enim multo saepe Obscuriores , videmus amitti. Ita nonnulli, dum operam suam multam existimari volunt, ut toto soro volitare, et a causa ad causam ire videantur. causas dicunt incognitas. In quo est illa quidem magna Ossensio, vel negligentiae, susceptis retius vel perfidiae, receptis; sed etiam illa maior Opinione quod nemo potest de ea re, quam non novit, rion turpissime dicere. Ita dum inertiae vituperationem, quat
Ita nonnulli - asse tintur etiam,
haeus, nee Pearcius, nec Ernestius scit is explanasse videntur. id autem umbiguitati vocabulorum inertiae et tarditatis tribuendum. Nos Autonii senωntiam sie intelligi inus: Sunt Irou nulli, qui operam Suam mullam existimari volunt, ut toto foro volitare et a causa ad causam ire videatitur , utque ut laudum alacritatis cuiusdam strenuae adipis utur. tarditatis autem in rebus agoridis vitia Perium elingiant. Hac sestinatione etesiicitur, ut ipsis necesse sit cutisas incognitas dicere. Ex quo consequitur , ut illas causas turpissime dicunt: uc non solum inertiam produnt, sed etiam in suspicio nem tarditatis iucurrant. Itaque ut mugnum illum offensiouem , vel De Aligeuitae susceptis, vel perfidiae ie-eeptis relius, Praeteream, hoe eertistis oratori hiis molestissimiam ess debet, quod, dum inertiae vituperationem , quae maior efit , contemnunt causas scit . incognitas dieendo . assequuntur et ivm illam, qliat
magis ipsi fiagiunt, tarditatis ; ii enit
quorum es usas , quia eas non sati
cognitas et perspectas habebant, lutpiter dixere, hoc patronorum turdita et pigritiae tribuunt, quippe qui niluerint diligeniive et industriae sati
in causis ructu cognoscendis Ponere Quod autem inertiae vituperatioti ei
maiorem dicit illa tarditatis , ex e
ust, quod tarditas cum sollertia cotivncta hene res suas agere lM,tes linertia vero, Sive celerius . sive tar
dius agat, nihil efficere Potest, quo
tatur, artis ignorantiu , quae in oratore save cu vitium maximum. VLn.
234쪽
maior est, Contemnunt, assequuntur etiam illam, quam
magis ipsi fugiunt, tarditatis. Equidem soleo dareopexam , ut de sua quisque re me ipse doceat, et, ut ne quis aliud adsit, quo liberius loquatur, et agere adversarii causam , ut ille agat suam , et, quidquid de sua re cogitarit, in medium proferat. Itaque quum
ille discessit, tres personas unus Sustineo summa animi
aequitate, meam, adversarii , iudicis. Qui Iocus est talis , ut plus habeat adiumenti, quam incommodi, hunc iudico esse dicendum : ubi plus mali, quam boni reperio. id totum abiudico atque elicio. Ita assequor , ut alio tempore cogitem , quid dicam , et alio dicam ;quae duo plerique, ingenio freti, simul faciunt. Sed certe iidem illi melius aliquanto dicerent, si aliud sit mondum sibi tempus ad cogitandum , aliud ad dicendum Putarent. 25. Quum rem penitus causamque cognovi, statim DCCVrrit animo, quae sit causa ambigendi. Nihil est enim , quod inter homines ambigatur: sive ex crimine causa Constet, ut facinoris ; sive eX controversia , ut
hereditatis; sive ex deliberatione, ut helli; sive ex disputatione , ut de ratione vivendi; in quo non aut
Quine sit causa ambigendi Optimam hanc lectionem praebent codd. Guel f. B. C. Vulgo, quae sit causa ambigui. Atqui de ambiguo s. OAtqt hic
uou agittar . sed de Causa controver-
sine ambigere , est disceptare ἰ ut lyaulo Post et C. -6, it. III, 29. si e ex deliberatione ut belli Hie
vulgo adduntur vertia siMe ex Pers nia ut laudis. Haec quamquam omi tuu tur in Gid. Guel L A , tamen id me non moveret, ut omittenda esse putarem , uitii esseut eiusmodi, ut hic locum habere cum ratione nou P sent. Nam in ceteris omnibus , quae
hic asseruntur . dicendi geueribus ambigitur ii liquid ; in causa criminis.
factuinne sit ab aliquo, quod argui tur . Bn secus ; tu controversia civili, hereditasne iure ad nliquem Perve niat, au uon; iu deli heratione, hellumne aliquod gerendum sit, an omittendum; denique in dispututione , quaenaui ratio vivendi melior sit . ea quae ad honestutem dirigutiar. auquae ad voluptatem p Uuul vis temPotest uinhigi in laudatione Z Practe
rea uon mi mi ut dici causam ex Persona constare.
235쪽
CICERONIS quid factum sit, aut fiat, suturumve sit, quaeratur aut quale sit, aut quid vocetur. AC nostrae sere causae quae quidem sunt criminum , plerumque insitiation defenduntur. Nam et de pecuniis repetundis , qua maximae sunt, neganda sere sunt omnia; et de ambitraro illud datur , ut possis liberalitat pira ac benignitalem ab ambitu atque largitione seiungere. De si artis de veneficiis, de peculatu , insitiari necesse est. Id ρε igitur genus primum causarum in iudiciis, ex conircversia facti. In doliberationibus plerumque ex suturi raro ex inflatilis, aut facti. Saepe autem res non , Sit necne, sed qualis sit, quaeritur: ut quum L. Opim causam de senilebat apud populum , audiente me, Carbo consul, nihil de C. Gracchi nece negabat; se, id iure , pro salute patriae , factum esse dicebat; uoidem Carboni trihuno plebis , alia tum metite. rempublicain capessenii, P. Asricanus de Ti. Graccho interroganti, responderat, iure caeSum videri. Iure auter omnia defenduntur, quae Sunt eius generis, Ut auoportuerit, aut licuerit, aut necesse fuerit, aut imprudentia, aut casu facta esse videantur. Iam quid pocratii
quaeritur , quum , quo verbo quid appellandum sit
onitis, in causa de ambitu. quo quis mi magistratus ohli non lon susti agia ei vium malis artibna quaerit, ita retim desondero . vi latearis largitionem quidem ab illo saetam ess vertim Noli ad emenda sus agia populi, sed liberat italis tantum ae benignita-ιis ergo. Quare praestat itiliciatione Dii , ae negare petiitus ullam largiti neni esse laetum. PRYST. q. benigni at m) o illitiir Coeis. Λ.
repulsum, se vim Parantem oppressit. Consulatu perstinctus, a P. Dee tribuno plebis accusatus est inalestitis. quod cives indemnatos occidiset: verum a C. Carbone de sensti frequentibiis sulnagiis est absoliatu LMia opiroma . PRusT.
236쪽
DE ORATORE LIB. II, CAP. 2D a 29 eontenditur: ut mihi ipsi cum hoc Sulpicio suit in Norbani causa summa contentio. Pleraque enim de iis, quae ab isto obiiciebantur , quum consilerer, tamen ab illo maiestalem minutam negabam ; ex quo verbo,
lege Apuleia, tota illa causa pendebat. Atque in hoc genere causarum nonnulli praecipiunt, ut verbum illud, quod causam facit, lucide breviterque definiatur. Quod mihi quidem perquam puerile videri solet. Alia est enim, quum inter ductos homines de iis ipsis rebus,
Incestotem minit m ) necte marinenis e NM. quatuor hoc revocavit. Vulg. maiesrialem immini Iam non esteonsuetudinis Ciceronianae.' Leue Api Diu Auno V. C. 652. onio Christum aoa , L. Apuleius Saturninias tribunus plὰhis logem de maiestate tulit, ut eoniicit Piphitis,
Me ione motuum, qui Romae con-
eituti stitit. quum Cimhri superatis Alpibus nil Athesim fluvium Q. Catuli proconsulis exeieitum invaderent, et eqDites romani. praestatis suis pulsi. Vehem pavidi repeterent. Ex m ttirpi fuga. et ipsu civium trepidationes, maxime videbatur imminutal P. Rom. maiestas. PavsT.
rre o. Itoque illud eum Ernestio omitteticliam duxi. et pro doniae re- Methetidiam Me iurar. Sed praeterea ex eou. Glaeis B praeoptaverim le-etionem riἷsonte bre, iterque dynia- rari nisi molius fuerit tria ista eoti iungete, tamde, ariesule, br,iter que desiniatur. Est enim secundum Quintili. n. lusi. or. vll. desinitio: rei propositiae propria et in iacida et his
inter compria sa Merbis enuntiis icta
Quod ille ρroprium in defiuili oti e di. eit. id Cieeroni esset absolute definire. Et quod Antonitis paulo post ait indesnitione vim eius rei, quam des nitis. sie exprimi. ut neque Male quidquam , nee supersit, id h. l. describeretur verbis absolute, breviter
que destit te. Iu obsoluta desultionatiihil abest, in breWi nihil superevit.' Alia est enim ete. Quum de aliquare inter se disee piant eruditi, adeo accuratcim tialithetit de sitiit icitiem . latiaeque desit quid Itium, Deque Lupersit, v. gr. artem desulent, ut Cicero lib. I de Orat. eap. vo i Quiae cognitis Ditisque pervectis, et in tintim ea tum vectiantibias , et titinquam satieri elotia Deltia continetur. Le em dicentes e regulam morum, stabilem, exsuperioris auelori lato e an elaticini hominum atque communitati ad ipsiushtiuum impositum : civitates appella hunt eoetus hominum iure sociatos.
verum in sorti ad multitudinis captum sustiis explietititur destilliones. Eius
modi est Tullii lib. ude Legibus. logi, Ahsuitio: Lex est itiatoriam ini a nrtimque distinctio ad iliam viriliquissimam et rerum omnium principem
237쪽
ao o quae versantur in artibus, disputatur , veri,orum defii illo: ut, quum quaeritur , quid sit ars , quid sit lex quid sit civitas. In quibus hoc praecipit ratio atqudoctrina, ut vis eius rei, quam definias , sic exprimatur , ut neque absit quidquam , neque SuperSit. Quoi quidem in illa causa neque Sulpicius fecit, neque egis acere conatus sum. Num, quantum uterque nOStrunpotuit, Omni copia dicendi dilatavit, quid esset maiestatem minuere. Etenim desinitio primum reprehensi verbo uno, aut addito , aut demto , saepe extorquetue munibus: deinde genere ipso doctrinam redolet exercitationemque Paene puerilem tum in sensum, et ii mentem iudicis intrare non potest. Ante enim Praeterlabitur, quam percepta ESt. 26. Sed in eo genere, in quo, quale sit quid, ambigitur, exsistit etiam ex scripti in eryretiatione saepicontentio, in quo nulla potest esse , nisi ex ambiguo controversia. Nam illud ipsum, quum Scriptum a sententia discrepat, genus quoddam habet ambigui; quintum explicatur, quum ea verba , quae desunt, Suggesta sunt; quibus additis defenditur, sententiam scripti perspicuam fuisse; et ex contrariis scriptis si qui ambigitur , non novum genus nascitur , sed superiori generis causa duplicatur. Idque aut nunquam diiudi
238쪽
DE DRATORE LIB. II, Cap. 26 23 irari poterit, aut ita diiudicabitur , ut reserendis praeterilis verbis, id scriptum , quodcumque defendimus , suppleatur. Ila fit, ut unum genus in iis causis , quae propter scriptum ambiguntur, relinquatur, si est scriptum aliquid ambigue. Ambiguorum autem quum plura genera sunt, quae mihi videntur ii melius nosse, qui dialectici appellantur, hi autem nostri ignorare, qui non minus nosse debeant; tum illud est frequentissimum in omni consuetudine vel sermonis, vel scripti , quum idcirco aliquid ambigitur, quod aut verbum,
aut verba sint praetermissa. Iterum autem peccant, quum genus hoc causarum , quod in scripti interpre latione versatur, ab illis causis, in quibus, qualis quaeque res sit, disceptatur, Seiungunt. Nusquum enimiam quaeritur, quale sit genus ipsum rei, quam inscripto, quod totum a lacti controversia separatum est. Ita tria sunt omnino genera, quae in disceptationem et controversiam cadere possunt: Quid fiat, factum, laturumve sit; aut: Quale sit; nute Quomodo nominetur. Nam illud quidem, quod quidam Graeci adiungunt, nectene factum sit, totum in eo est, quo, Quale sit, quaerimus. Sed iam ad institutum revertar meum.
Num araa idem Sie reete Coo LB, C omisso ea ante illud. Iidem e d. omittunt quidem , ne hie quidem
Qtin . quale sit. qtiaerimus Sie reserti ai sensu postulante pro vulgquod quati sit Maerimus.. Ad Dissim tim Redeo , inquit Antonin , ad id quod dicenclum inibi proposui, nevipe ut d eam vos . quid maxime in agendis causia spectare soleam. Pax an
239쪽
27. Quum igitur, accepto causae gen pro et cognito, rem tractare coepi, nihil Prius constituo, quam , quid sit illuit, quo mihi reserenda sit omitis illa oratio, quae
sit propria quaestionis et indicii. Deinde illa duo dili
gentissime Con Sidero, quorum alterum Commendati nem habet nostram, aut eorum, quos defendimus ; alialerum est accommodatum ad eorum animos, apud
quos dicimus , ad iii, quod volumus, commovendos. Ita omnis ratio dicendi tribus ad persuadendum rebus est nixa : ut probemus vera esse ea, quae defendimus ;Dt conciliemus nobis pos , qui audiunt; ut animos e Tum , ad quemcunque causa postulabit motum , vo-
Ad probandum autem duplex est oratori sui necla
materies: una rerum earum , quae non excogitantur
ab oratore , sed in re positae , ratione tractantur ; ut tabulae, . testimonia , pacta , convenia , quaestiones , leges, senatusconsulta, res iudicatae, decreta, responsa, et reliqua , si quae sunt, quae non reperiuntur ab ora
quia sequatur quorum alles iam . non assequor. Verri esse Gueis B, C abest eis. Vna rerum earum. ρο- - in repos Guels. B. in re Posita . quod plaetiit Πetisingero. quemadmodum in Cie. Oss'. II. 4 3. o Guel fert, ut ais nis duobus eodd. edidit ex rebus iis . quae stirit inanima , tibi otiam Sallustii locum ad partes vocavit
Quod ciuioni P reio videliatur legendum propositis. id ab h. l. alienum
est. Neque vero in re positae alitidest, quam inhaerentes in rei morae. 39 : tantum abest, tit hare duo eum Deareio eontraria putemus. Vr rabula testimonia ete. 3 Locos rhetoriam extrinsecos quinque Nume-rtit Aristoteles, leges. testes. Ρacta, quaestiones, et iuramenta. Frustra hie a genitie ab Aialonio . qtiram in bulae . Aenatone rasulis , res iudiealae. et deerota ad leges. responsa autem
ad testimonia referri possint. Verum clo locis Aisserendi proprius erit in Topieis loetis. Pavis.
240쪽
DE ORATORE LIB. II. CAP. 28 233
lore , sed ad oratorem a causa, atque a reis deseru lur; altera est, quae tota in disputatione, et argumen- latione oratoris collocata est. Ita in superiore genere de tractandis argumentis, in hoc autem etiam de inveniendis cogitandum est. Atque i ta quidem qui docent, quum causas in plura genera secuerunt, singulis generibus argumentorum copiam suggerunt. Quod etiamsi ad instituendos adoles entulos magis aptum est, ut, sitnu Iac posita sit causa, habeant, quo se reserant, unde statim expedita possint argumenta depromere elamen et tardi ingenii est, rivulos consectari, sontes reriam non videre ; et iam aetatis est ususque nostri , a capite, quod velimus, arcessere, et, unde omnia
manent , Videre. 4a8. Et primum genus illud earum rerum, quae adoratorem deseruntur, medilatum nobis in perpetuum ad omnem usum similium rerum esse debebit. Nam pro tabulis et contra tabulas . pro testibus et contra testes, pro quaestionibus et contra quaestiones, et item de ceteris rebus eiusdem generis, vel separatiin dicere Solemus de genere universo, vel desinite de singulis temporibus, hominibus, causis: quos quidem locos
vobis hoc, Cotta, et Sulpici, dico multa comine
c. habet poriuntur. Qitia infra in
eadem re Metirrit paritimur. h. l. rvertaratur servandum duxi. A cistisci est e a reis de sortitittiν )Ernesti lectionem edd. vett. atque are desertinetir revoravit . quia nonisi soli do erant, sed etiam petitores In quo mirum est, eum recordalum non es e . reost a Cicerone diei omnes, quorum Tes. et causa eAt . ut non solum hoe vocabulo eos unde peltitur, it qui accusentur, sea etiam petit . res et accusatores comprehendat.
Septi is im) h. e. eomnatiuiter, in destiua ; s. harhaeo scholasileorum vocabulo in nostriacio. Multa commentatione, at e mediis