장음표시 사용
261쪽
CICERONIS genus sermonis affert non liquidum, non susum ac profluens, sed exile, aridum, concisum ac minutum. Quod
si quis probabit, ita probabit, ut 'Oratori tamen aptum
non esse lateatur. Haec enim nostra oratio, multitudinis est auribus accommodanda , ad oblectandos ani- .
mos, ad impellendo S, ad ea Probanda , quae non auriscis statera, sed quadam populari trutina examinantur. Quare istam artem lotam dimittamus, quae in excogitandis argumentis mula nimium est, in iudicandis nimium loquax. Critolaum istum, quem simul cum Diogene veni Sse commemoras, pulo plus huic studio nostro prodesse potuisse. Erat enim ab isto Aristotele, a cuius inventis tibi ego videor non longe aberrare.
Atque inter hunc Aristotelem cuius et illum legi li
brum , in quo exposuit dicendi artes omnium superi rum , et illos, in quibus ipse sua quaedam de eadem arte dixit in , et hos germanos huius artis magistros, hoc mihi visum est interesse, quod ille eadem acie
mentis, qua rerum omnium vim naturamque viderat,
haec quoque aspexit, quae ad dicendi artem, quam ipse despiciebat, pertinebant. illi autem, qui hoc solum colendum ducebant, habitarunt in hac una ratione
Ita quoque codd. complures a Pearcio laudati. Concisum Εd. Omnib. conscissum ἰvitiose.
Quod si quis Probabit Guel . Λ , B, C, quo ι si qui probabit. Ad oblectandos Gueis. B , C, et
ad oblectandos. Iidein mox et ad inr- Pellendos.
Atque inter hunc Aristotelem Luminbinus delet nomen Aristotelis hic repetitum. Cuius et illum legι I brum Sire-haeus significari putat librum ατάκτων. Immo potius respicitur τυ vo v, quam memorat Diog. Laert. lib. V. Ouam ipse despiciebat Placuit Puf-goldi emendatio lectionis vulgatue , quam ille de*iciebat.
Qui hoc soliam colendum ducebant Gueis. Λ , qui hoc sotam cΟlcbant. Hiabituriant in hac una ratione tra
262쪽
tractanda , non eadem prudentia , qua ille, sed usu in hoc uno genere studioque maiore. Carneadi vero vis incredibilis illa dicendi, et varietas perquam esset optanda nobis; qui nullam unquam in illis suis dispulationibus rem defendit, quam non probarit; nullam oppugnaVit, quam non everterit. Sed hoc maius est quiddam, quam ab iis, qui haec tradunt et docent, postulandum sit. 39. Ego autem, si quem nunc plane rudem institui ad dicendum velim, his polius tradam assiduis uno opere eandem incudem diem noctemque tundentibus, qui omnes tenuissimas particulas, atque Omnia minima mansa', ut nutrices insantibus pueris, in os inserant. Siti sit is, qui et doctrina mihi liberaliter institutus,ot aliquo iam imbutus usu, et satis acri ingenio esse videatur: illuc eum rapiam, ubi non seclusa aliqua aqvula teneatur, sed unde universum flumen erumpat; qui illi sedes, et lanquam domicilio omnium argumentorum commonstret, et ea breviter illustret, verbisque definiat. Quid enim est, in quo haereat, qui viderit, Omne, quod Sumatur in Oratione aut ad probandum,mna in h. u. r. Er. quod haud scio an melius respondeat translationi in ver- his qui hoe festim e tenuram esse uti-- nr inchoatae. Idem plueuit Lambitio Carn odi) Sie Guels. A. Vtilg. Carnea fis. Maius est quiddam a Gueis A , B. maiias est qtio. iam. In una et dorent laee inter sedili rutit. Tria Iuni scriptis, do ne ore in scholis. E dom in Aem Proverbii genus est in eos, qui iudefessa assiduitate itidem studio incumbunt, similes tirorum, qui eontinuis ictibus incude percussa serrum Emollivul. PnvsΤ. a Mansa parileipium uethi man
IlItie etim rviam) Nempe ad fieri plorem quenduin vel doetorem Aristoteli similem. qni, ut ille iii Topicis, sedes ac domicilia argumen-
263쪽
aut ad refellendum, aut ex sua sumi vi atque natura, aut assumi foris i Ex sua ui, quum, aut res quaesit lota, quaeratur, aut pars eius, aut vocabulum quod habeat, aut quippiam, rem illam quod attingat; -- Irinsecus autemri quum ea, quae Sunt laris, neque inlinerent in rei natura, Colliguntur. Si res tota qua ritur, desinitione universa vis explicanda est, sic: a Sittiaiestas est amplitudo ac dignitas civitatis, is eam minuit, qui exercitum hostibus populi romani tradidit, non qui eum, qui id fecisset, populi romani potestati tradidit. , Sin pars; partitione, hoc modo: ἀ Aut senatui parendum de salute reipublicae suit, aut aliud
consilium instituendum, aut Sua sponte faciendum. Aliud consilium superbum; Suum, Brrogans. Vtenduiti igitur suit consilio senatus. . Si ex Mocabulo, ut Carbo: o Si consul est, qui consulit patriae, quid aliud sedit Opimius yn Sin ab eo, quod rem attingat, plures sunt argumentorum sedeS ac loci. Nam et coniuncta quaeremus, et genera, et Partes generibus sui iectas, et similitudines , et dissimilitudines, et contraria, et consequentia, et consentanea, et quasi praecuserentia, et repugnantia, et Causas rerum vestigabimus, et ea, quae ex causiS Orta sunt; et maiora, minora,
iliam instituere ) auper m ς sua V te sacere temeriaritim flasset. Lectionem uti igniam lamen praesero, modo teneatur, si perhum h. l. diei et iis in titutum, qui aliornm inraspernat. nrrogatis autem eius, qui sibi plu, aequo uindicet. Si ea D altilo 3 vere sie Guel . A. vvlg. sin ea Dociabulo. Sin iab eo, qu ut rem adtingae Ctieis. A , Ab eo. quod rem attigerit pris igabimtis Cueis. A , in stiga-
Et maiora , minGra, Paris quia e dum ) Purgoldus coni. et iaA pr. et ad reseti utim. Atii ex stia stimi in Designat i eos rhetorum intrinsecos et extrinse- eos . de quibus quum et I sitis et a curatius agat Cieero in Topicis, idoo mittimus notas Omnes et exempla. quibuΑ possunt illustrari. Pa vis. Statim , arrogans ) h. e. suum emissilitiis sequi quod antea dieebaturauia sponte facere j, arrogatis. NS.II leci. . stipi Atim sit e ra mans sua sponte temerariam ιsset .inde Peae cius Opitiabatur legendum: aliud conis
264쪽
DE ORΛTORE LIB. II, CAP. 39paria quaeremus. Ex coniunctis sic argumenta ducuntur: α Si pietati summa tribuenda laus est, debetis moveri, quum Q. Metellum tam pie lugere videatis. ,, Ex genere autem: α Si magistratus in populi. romani potestate esse debent, quid Norbanum accusas, cuius tribunatus voluntate paruit civitatis n 8 Ex Parte autem ea, quae est subiecta generi: α Si omnes, qui reipublicae consulunt, Cari nobis esse debent, certe in primis im- Peratores , quorum consiliis, virtute, periculis retinemus et nostram salutem et imperii dignitatem n . Ex similitudine autem: a Si serae partus suos diligunt, qua nos in liberos nostros indulgentia esse debemus y n At ex dissimilitudine : u Si harbarorum est in diem vivere, nostra consilia sempiternum tempus spectare debent. v Atque utroque in genere et similitudinis, et dissimilitudinis, exempla sunt ex aliorum factis, aut
dictis, aut eventis, et fictae narrationes Saepe ponendae. Iam ex contrario: u Si Gracchus nefarie, praeclare Opimius. n Ex consequentibus: α Si et ferro interfectus ille, et tu inimicus eius cum gladio cruento comprehensus es in illo ipso loco, et nemo praeter te ibi visus est, et causa nemini, et tu semper audax;
quid est, quod de facitiore dubitare possimus pis ExconS lancis, et Praecurrentibus, et rePugnantibus, ut olim Crassus adolescens: v Non si Opimium defendisti,
mus Hunc verborum Ordincm Prae-ΟΡtavi, quia Paulo post sub sutem huius capitis recurrit. Vulg. maiora , raria, minora. Iu Gueis. Α , et Paria
maiora et minora.' Q. Metellum Auno V. C. 65 Praeturam obtinuit Q. Metellus, Pii
Coxuomentum ad Ptus, quod, ut vitscriptor de Viris illustribus, Patrem Numidicvm precibus ac lacrymis aS-siduis ab exsilio revocasset. Qua sin-
gulari pietate facilem ad summos ho-uores aditum Paravit. ΡRVST. Atque utroque Guuls. Α, at vir
Et tu inimicus estis cum Ierro Gueis. A, et in inimicus et c. I Gueis. B , C , et tu inimicus , et ciam
Vistis est Guel L B , C, insus. Vt olim Crossus Guel f. A, ut Crassus. Digitius laudat MS. in quo
265쪽
Carbo, idcirco te isti bonum civem putabunt. Simulasse te, et aliquid quaesisse perspicuum est, quod Ti. Gracchi mortem saepe in concionibus deplorasti, quod P. Africani necis socius fuisti, quod eam legem in tribunatu tulisti, quod semper a bonis dissedisti. o Ex
causis autem rerum sic: u Avaritiam si tollere vultis, mater eius est tollenda, luxuries. . Ex iis autem,
quae sunt orta de causis: a Si aerarii copiis et ad belli adiumenta et ad ornamenta pacis utimur, vectigalibus
serviamus. a Maiora autem, et minora, et paria com-
Parabimus sic: Ex mariore: u Si boria existimatio diviliis praestat, et pecunia tantopere expetitur, quanto gloria magis est expetenda tis Ex minore r
ae Bic parvae consuetudinis Causa , huius mortem tam seri familiariter;
Quid si ipse ainasset y quid mihi hic iaciet patri y Ex Pari: .rit eiusdem et eripere, et contra remPu-
etionem E eo l. Guel . A recepi. tandem in aliis invenit Greuovi . et probavit. Vulg. dissensisti. Ex iis atilem. ae stini orta Me tisia) in Guel L B, e. i. a. , quae
Si boriri existimatio Bene Pearei animadvertit, in hoe exemplo deli.
pendo Ciceronem errasse. Nam in eo argumentum ducitur a minore ad maius . ticu ex mutore ad mitius.
Aptius exemplum Cicero, quod idemohservavit. in Topieis cap. 4 attulit et Quintil. Iust. Or. v. xi: Si quis suis erilegium Iacit, sciri et Iurrum. Ex minora Vulg. repetitur ate . quod hie reetius omittitur Gueis. Λ me pareae eonsuetudinis Versiculistitit Tetentii Andr. I. I.
Vulg. ea puri sic. erat, in iam Me Cyiassus . non male , quia praesens erat.
Et aliquid quaesissa) Sie Guel Α , recie, quod idem est more Cieeroniano ae aliud quia . quod vulgo legitur. Idem probauit Heusingerus ad Cie. Os e. I, D, 5. Guel L B, Maliud quaesisse.
leges. At eam legem reete Eruesti exponit, lam pernieissam . Pighi que repugnat, in Fastis ad a. 63έ, auspiranti hie aliqoid exeidisse et supplendum esse r Mod C. Graetas a et auri r reperendae per seu lionestri meta altilia sisti, vel simile quid. At eniin Crassus de lege, quam Catho tulerat, ut populo lieeret eundem tribunum plebis quoties velletereare . iam antea loquutus erat, D Laatis intelligeretur . quid sibi vellent verba: γω eam legem in tribuniatu tutisιt.
266쪽
blicam largiri pecunias. . Foris autem assumuntur ea, quae non sua vi, sed extranea sublevantur, ut haec ra Hoc verum est; dixit enim Q. Lutatius. - Hoc salsum est; habita enim quaestio est. - Ηοe sequi necesse est; recito enim tabulas. n De quo genere toto
Paulo ante dixi.έo. Haec, ut brevissime dici potuerunt, ita a me
dicta sunt. Vt enim si aurum cui, quod esset multifariam defossum, Commonstrare vellem, satis esse deberet. si signa et notas ostenderem Iocorum, quibus
cognitis ille sibi ipse sederet, et id, quod vellet, parvula labore, nullo errore inveniret: ita si has ego argumentorum novi notas, quae illa mihi quaerenti
Eri etaidem Conseruntur hie inter se duo crimina ; alterum reρο- tundarum . quo quia alterius faetilia tes eoistra ius invadit; alterum ambitus , quo avaa opea aliquis largitur
ad populi stilliagia nihi demerenda.
re . largiri metirias) Optimam hane laesionem Peareius e NSS. Nag. Nead. Nor . eruit, quibus nee itCtieis. Λ. Vulg. est estisdem et eripere eontra remp. et largiri ye nias, quod ita sonat . ac si pecuniae reip. etiam Pro republiea eripi possent. Celerum Peareitis dedit etiariri, quod habet NS. No . H Congerit hie ues locos extrinseeos. Primum a testimoniis , e ius licte ageti exemplum i Iloe dieit Q. Lutatius . est igitur verum. Alterum a tormentis: Ad exprimendam veritatem tormentis subiectus est ille quem Oportuit, nee simile quidquani iudieavit, ergo salsum est. Tertium a tabulis r Rem ita esse patet ex tabuistis. ergo tu dubium revocare neruiuilicet. P vfrime falatim est Coeu. B. Hoc falsum . quod soritisse verius. Genere Iino Abeat toto Guel . B. me issime) Fusiorem videlicti Ioeorum explicationem meditabathe Cierio in libro Topieorum; quapropter ne saepius eandem ineui euarundat. hie tantum perstringit, quod alibi eopiosius exponet. PRYST. Aia aut ipse Cveis. A. ipse siti.
Ilia si has ego argumentorum norinvitis Vulgo: si has ego argumen-rorum nori notus. In ed. Omnih. esteriai nolias, quod verbum librarius male ex sequenti emiantur antieipa
vita In Gutiis A vero est si has; quod Ileusiugerus hoe modo supplevit: uasi has -; tit verba reliqua cura et eo latione erutini P apodosin faciant Grtiteriis e Pal. primo et Oct. enotavit erui notas. Praeterea in primo seriptum erat: erui notias demonstrari ubi
sint: et quia in Pal. see. et Pith. non legebantur, Maa itia milia . Grtiterus ita legendum opinabatur: Si has aris
stimentoriam notas quaerenti demon
strari Mi sint; quod saue pressum et culicuisuiu e L Lectio tamen a uilis
267쪽
d monstrent , ubi sint; reliqua cura et cogitatio ooruuntur. Quod autem argumentorum genus Cuique Causarum generi maxime conveniat, non est artis exquisitae praescribere, sed est mediocris ingenii iudicare. dieque enim Dunc id agimus, ut artem aliquam dicendi explicemus, sed ut doctissimis hominibus usus nostri quasi quaedam monita tradamus. His igitur locis in mente et cogitatione defixis, et in omni re ad dicendum posita excitatis, nihil erit, quod oratorem effugere possit, non modo in larensibus disceptationibus, sed omnino in ullo genere dicendi. Si vero asseque tur, ut talis videatur, qualem se videri velit, et animos eorum ita assiciat, apud quos aget, ut eos , qu Cunque velit, vel trahere, vel rapere possit: nihil
profecto praeterea ad dicendum requiret. . . laici illud videmus nequaquam satis eSse, ceperire quid dicas, nisi id inventum tractare possis. Tractatio autem varia esse debet, ne aut Cognoscat artem,
qui audiat, aut defatigetur similitudinis satietate. Pr poni oportet, quid ali eras, et id quare ita sit ostendere, et ex iisdem illis locis interdum concludere; relinquere
invecta Palam habet negligetitiain. Iυarcitis vero legendum opinabatur :
sic hias ego argumen Drtim Dasi rivi a notas, quae ilia quaerenti demonstra, etc.
Sod ear m dirieris ingenii itidi Ili Giseis. B. C. legitur, et est me lameris ingeni. iuua re . qna ex lectioue quae non est vulgata deterior, quod vidit Ilensitigeriis, haec erit sententitit ad eam rem docendam lion eximio doctore , et ad eam vel sine d etore perspieiendam non magno in- penici est opus. instavi reete pro unig. a ι- tari restituit Deareius e e d. Mend.
Relinqtiore otias . Hi tie erransire )Guelf. n. iatias relιnquere aliasque triansire. Α . r. a. MYOratim amosire. Idem in vetiit Grtiterus in Pall. 1 . a. Inde suspicabatur Ciceron in scripsisse : relin ere alias , alias alior-stim eransiιχ. Λl enim pnritieulti cilias hie respondet praecedenti interiaiam ret senstis hie est: luterdum ex locis argumentoriam quae conclusio hae triatur diserte oportet enuntiari; illi autem salius est icituquere euticliasiυ-
268쪽
DE ORATORE LIB. II, CAP. 42 26 inlias, alioque transire; saepe non proponere; a C ratione ipsa afferenda, quid proponendum laserit, declarare; si cui quid simile dicas, prius ut simile confirmos; deinde quod agitur adiungas; puncta argumentorum
Plerumque ut occulaS, ne quis ea numerare possit, ut re distinguantur, verbis confusa esse videantur.
42. Haec ut properans, et apud doctos, et semidoctus ipse percurro, ut aliquando ad illa maiora, veniamus. Nihil est enim in dicendo, Catule, maius, quam ut faveat oratori is, qui audiet, utque ipse sic moveatur, ut impetu quodam animi et perturbatione magis, quam iudicio, aut consilio regatur. Plura enim multo homines iudicant odio, aut amore, aut cupiditate, aut iracundia, aut dolore, aut laetitia, aut spe, aut timore, aut terrore , aut aliqua permotione mentis, qua in
nis enuntiationem, eaque suPPreSsnstatim nlio transir .
Ad illa maiora Guel . Α, ad alia
maiora. B , ad maioria. Plura enim multo homines Re-eto Aristotcles lit,. II Blietoric. Oh- scrvnt, quum pro diversis nnimi molibus diversa sentiant ac iaciant homines, alii dque mens tranquilla,nliud agitata suggerat, permagni interesse oratoris varias Pro tempore an litorum in animis excitarc Perturbationes, adeoque ipsi tenendum esse artem movendorum assectuum , quibus concitatus nuditor eo, quo Volue rit orator impellere, facile seratu p. DavsT
quaedum auiuii persecta, qua quis allorum et perditum velit, et Perdat, si Dossit. II . Cti iditate Quam Aristoteles lib. I Rhetor. desinit rei iucundae oppetitiam. ID.
Tusc. Quuest. nit esse aegritudinem
curo, opinio recens boni Praesciatis, in quo essurri rectum esse videatur.
' Timore Timor est aegritudo voluntatis respondens metitis ambiguitati, malum Prope immincus, vi que declinabile initiuntis. ID. Atit terrore Recepi lectionem MSS. Nov. et Mag. a Pearcio commemoratam , ut h. l. aptissimam. Vulg. errore. Id quidem alibi, ut Partiti. orat. cnP. M , Or. 33, cum perturbationibus animi componitur , sed ulla ratione. Ceterum h. l. aliqua est allia quadam.
269쪽
CICERONIS a saveritate, aut praescripto, aut iuris norma aliqua, aut iudicii formula, aut legibus. Quare, nisi quid vobis aliud placet, ad illa Pergamus. Paulum , inquit Catulus , etiam nunc doesse videtur iis rebus, Antoni, quas exposuisti, quod sit tibi ante explicandum, quam illuc proficiscare, quo te dicis in-lendere.
Quidnam Z inquit. Qui ordo tibi placeat, inquit Catulus, et quae dispositio argumentorum, in qua tu mihi semper deus videri
Vide quam sim in isto genere, inquit, Catule, deus.
Non mehercule mihi, nisi admonito, venisset in mentem; ut possis existimare, me in ea, in quibus nonnunquam aliquid emcere videor, usu solere in dicendo, vel casu potius incurrere. Ac res quidem iSta, quam ego, quia non memineram, Sic tanquam ignotum hominem Iiraeteribam, tantum potest in dicendo, ut ad vincendum nulla plus possit. Sed tamen mihi videris ante tempus a me rationem ordinis et disponendarum rerum requisisse. Nam si ego omnem vim oratoris in argumentis, et in re ipsa Per se comprobanda posuissem, tempus esset iam de Ordine argumentorum, et de Collocatione aliquid dicere; sed quum tria si ut a me proposita, de uno dictum; quum de duobus reliquis dixero, tum erit denique de disponenda tota oratione quaeren-
quin sensus requirat. non memin ram
270쪽
43. Valet igitur multum ad vincendum, probari mores et instituta eorum, qui agent Cau Sas, et eorum, pro quibus , et item improbari adversariorum; ani-mOSque eorum , apud quos agitur, conciliari quam maxime ad benevolentiam cum erga oratorem, tum erga illum, pro quo dicet orator. Conciliantur autem animi dignitate hominis, rebus gestis, existimatione vitae; quae facilius ornari possunt, si modo sunt, quam fingi, si nulla sunt. Sed haec adiuvant in oratore, lenitas vocis, vultus pudoris significatio, verborum comitas; si quid persequare acrius, ut invitus , et coactus
prima doceat, altera conciliet, tertia moveat Oratorem. De prima disseruit; quum alias explicuerit, de oratione disponenda ermonem instituet. P .
Probari mores, institutia , et facta , et Mitam eorum Gueis. A, probari mores et instituta eorum , quod valde placet. Vulgata enim inutili verborum topia onerBtrir magis quam ornatur. - Etiam hoc loco acquiraeo in Critici nostri sententia, ac probe me sa-eturum puto illa verba et facta et Mi- tam e textri eliminando. ED. TAVR. Pro i i mores Communis est
haec rhetorum omulum sententia, neminem oratorem eSse Pome, nisi
qui probis moribus fuerit. Vt enim
persuadeat, qui scopus est eloquentiae. is esse debet huius artis studiosus , cui fides habeatur in ea re, quae certo sciri non potest, cuiusmodi sunt causae omnes, in quibus versatur orator. Sic autem sunt homines , ut quem noverint improbum,
ei dissicillime credant. Adi Λristote lem lih. I Rhet. cap. a , et Quintilianum lib. XII, cap. I. PRYST. Cum erga oratorem Guelf. A .
tum erga oratorem , quod b. l. melius videtur.
Dignitate hominis Morihus suis captat iudicum benevolentiam Cicero oratione pro P. Sylla cap. I : Quamquam ex htitus incommodis magnam animo molestiam camo , tamen in ceteris malis facile νatior oblatum mihi tempus, in quo boni Miri lenitatem
meam misericordiamque, notam omni.bus quondam , nunc quasi intermissam agnoscerent: improbi ac perditi eisees edomiti atque Diali, Praecipitante DePublica, Mehementem me fuisse atque fom
lem, conser ea. mitem ac misericor
Viatus Purioris significatio Sieed. Omnih. Vulgo Multus , mi ris signiscatio. Sed bene observavit Pear cius, et Post eum Heusingerus, hic esse duo genitivos , alterum ab altero rectum ; ut Multus Pudoris significatio sit i. q. signiscatio pudoris in Vultu. Et pinne eadem constructione utitur Cicero infra cap. 82: Dilandia est ingenii ostentationis sus cio.' Si quid persequare acrius Huius oratorii praecepti egregium nobis ex-