장음표시 사용
271쪽
sacere vi leare. Facilitatis, liberalitatis, mansuetudinis, pietatis, grati animi, non appetentis, non avidi signa proserri perutile est; eaque Omnia, quae
proborum, demissorum, non acrium, non Pertinacium, Don litigiosorum, non acerborum sunt, valde benevolentiam conciliant, abalienantque ab iis , in quibus.
haec non sunt. Itaque eadem sunt in adversarios ex contrario conserenda. Sed genus hoc totum orationis in iis causis excellet, in quibus minus potest inflammari animus iudicis acri et vehementi quadam incitatione. Non enim semper sortis Oratio quaeritur, sed saepe placida, summiSsa, leniS, quae maXime Commendat reos. Reos autem APPello non eos modo,
qui arguuntur, sed omnes, quorum de re disceptatur. Sic enim olim loquebantur. Horum igitur exprimere mores Oratione, iustos, integros, religiosos, dimidos, Perserentes iniuriarum, mirum quiddam valet; et hoe vel in principiis, vel in re narranda, vel in peroranda, tantam habet vim, si est suaviter et cum sensu tractatum, ut saepe plus, quam cauSa , valeat. Tantum autem essicitur sensu quodam, ac ratione dicendi, ut
Ilibet exemplum Cicero Divinationelai Verrum: Tuli ς Micer et acerbe,
iud ces , in eum me loctim ad iacitim , ut aiat eos homines syes Iulleret, qui GPem a me atque atia ilium laetissent: Gut ego, qui me ad des Hendos homines ab ineunte MolescenIia dedissem,temPore atque inicio coraclus ad ac-Νandram laudia rer Adducitu stim , ιει lices e ossicis. suo, misericordia , multoriam bonorum ex PD, Meteri consuritidine instittitoque maioriam , ut onus iari: laboris atque octiali non ex
me , sed ex meorum necessariorum
temρore mihi susci cndum Ptitarem. λιο in negotio tamen illa me Ves, iudaces , consolattin, quod Mec, quae Midetur esse accusat O mea, non Olius accusatio, quam deffensio est enix i- manda. offendo enim multos moria. Iea , mtilias ciseitates, Pro inciam Siciliam totam. PRUST.
Et cum sensu tractutum Betio Pearcius, i. o. inquit, eum nisectu quodam animi, ita ut videntur is, qui dicit, ea sentire iisque astici, quae dicit. Sic e. 46: quin ψse in cammo-Dendis iudicibus iis lysis sensibias
272쪽
DE ORATORE LIB. ΙΙ, CAP. 44265
quasi mores Oratoris estingat oratio. Genere enim quodam sententiarum, et verborum, adhibita etiam
actione leni, facilitatemque significanti, efficitur, ut probi, ut bene morati, ut boni viri esse videantur. 44. Huic autem est illa dispar adiuncta ratio orationis , quae alio quodam genere mentes iudicum permovet, impellitque, ut aut oderint, aut diligant, aut invi
deant, aut salvum velint, aut metuant, aut Sperent, aut cupiant, aut abhorreant, aut laetentur, aut moereant, aut misereantur, aut punire velint, aut ad
aliquos motus adducantur, si qui finitimi sunt, et propinqui his ac talibus animi perturbationibus. Atque illud optandum est oratori, ut aliquam permotionem
animorum sua sponte ipsi afferant ad causam iudices, ad id, quod utilitas oratoris feret, accommodatam. Facilius est enim currentem, ut aiunt, incitare, quam Commovere languentem. Sin id aut non erit, aut erit
mrm Merer; et lib. III, c. *5: ut sensus , ut dolores habeat oratio.' Quasi mores oratoris ideturboc PraeceΡtum oratorium ex Λristotele depromptum lib. II Rhetor. Vt similitudo mori in , ita oratira , quae mo-
Hhus nuditoris nccommodata est, eius conelliat benevolentiam. Operae Pretium est igitur, aetatἰs cuiusque indolem oratione exprimere. Quod idem ad Poetae commendationem requirit Horatius in Arte: Si Hausoris eges
aulaea manentis , et usque Sessuri, donec cantor, Vos plaudite, dictit: Aetatis cuiusque notandi sunt tibi mores, Mobilibusque de P natiaris dandus , et annis. ΡRVST. Genere cnim quodam sententiarum, et Merborum Dulcvi genere ante rerborum male vulgo repetitum.' Facilitatemque significanti Cod. Pilli. omittit copulam. Olim autum et a Victorio Edehatnr Iacilitateque s guisicandi. quod haud scio an meliussit. Actio lenis enm Deilitate Aignis candi possit esse, quae facile prodiit
luternum oratoris scissum. Sed vulgata tamen defendi potest, quin sa-cilitas apud Ciceronem saepe Cmnhumanitate et leuitate componitur. IVideamur Hoe e Manutii coniectura recepimus. Vulgatum tamen Mideantur quod etiam Guelserhytani
servant stare potest, ita ut απυ του κοινού suPPlcatur oratores. Nam ad reos , quod Putabat Pearcius , iniuime reserendum eSt.
Aut ad aliqvos Sic rescripsi pro
vulg. aut ad eos, quod . it. I. , quum sequatur si quismtimi sunt, minimo
Audueantur Sie edd. vett. et IIS. Cant. melius utique, quam vulg. abducantur. Nisi malis cum MM. Oxon.
273쪽
CICERONIS obscurius, sicut medico diligenti, priusquam conetur aegro adhibere medicinam, non solum morbus eius, cui mederi volet, sed etiam consuetudo valentis, et natura Corporis Cognoscenda est; sic equidem quum aggredior ancipitem causam, et gravem ad animos iudicum pertractandos, omni mente in ea cogitatione Curaque versor, ut odorer, quam SagacisSime POSsim ,
quid sentiant, quid existiment, quid exspectent, quid velint, quo deduci oratione facillime posse videantur. Si se dant, et, ut ante dixi, sua sponte, quo impellimus, inclinant atque propendent, accipio quod datur, et ad id, unde aliquis flatus ostenditur, vela do. Sinest integer, quietusque iudex, plus est operis. Sunt enim omnia dicendo excitanda, nihil adiuvante natura. Sed tantam vim habet illa, quae recte a bono Poeta
dicta est v flexanima, atque omnium regina rerum Horatio, ut non modo inclinantem impellere, aut stantem inclinare, sed etiam adversantem et repugnantem, ut imperator bonus ac fortis, capere pOSSit.
45. Haec sunt illa, quae me ludens Crassus modo flagitabat, quum a me divinitus tractari solere diceret, et in causa M. Aquilii, Caiique Norbani, nonnullisque aliis, quasi praeclare acta , laudaret; quae mehercule ego, Crasse, quum a te tractantur in causis,
Μend. IIael. aliisque legero deducantur , quo saepius in hac re utitae Ci
' sevi medieo diligenti Comparationem hane e Platonis Phaedro du- vitam esse observavit Wyue achius hibi. erit. Vol. I, P. G.
Quum aggredior anci tem causam
et graMem Gruterus e MSS. Pall. duobus, totidemque Gallicanis, item
Gronovius e MS. Ox. Iaudant lecti nem gritim aggredior in ancipiti eatisa et grain: haud scio an verius, etsi re pugnat Ernesti. Hexanima , vique Lambimis et Gruterus in aliquot codd. non invenerunt atque. Certe atque non fuit iuΕuvii versu. Inclinantem imaelle Guelf. A. ut aliquot a Grntoro collati, inclinam lem excipere. Guel . B, C , inclina tem erigere , ut sic edd. multi. Creviorius coniectura reperit immitere,
274쪽
DE ORATORE LIB. Il, CAP. 46 267
horrere soleo. Tanta vis animi, tantus impetus, tantus dolor, oculis, vultu, gestu, digito denique isto luo significari solet; tantum est flumen gravissimorum opintimorumque verborum , tam integrae sententiae, tam verae, tam novae, tam Sine pigmentis fucoque puerili, ut mihi non solum tu incendere iudicem, sed ipse ar
46. Neque fieri potest, ut doleat is, qui audit, ut oderit, ut invideat, ut pertimescat aliquid, ut ad fle
tiam misericordiarnque ducatur, nisi Omnes ii motus, quos orator adhibere volet iudici, in ipso oratore impressi esse atque inusti videbuntur. Quod si scius aliquis dolor suscipiendus esset, et si in eiusmodi genere rationis nihil esset, nisi salsum, atque imitatione si mulatum , maior ars aliqua sorsitan esset requirenda. Nunc ego, quid tibi, Crasse, quid celeris accidat, ne
scio; de me autem causa nulla est, Cur apud homines Prudentissitnos atque amicissimos mentiar. Non me- liercule unquam aut dolorem, aut misericordiam , aut
RIque in m Lallemandus et Ernesti
' Tanta ris animi etc. Non tanta dieendi vi Crassus valebat, quod ex libro de Clatis Oratoribus intelligitur:
verum eius eloquentiam hic exaggerat Antonius, quo plus auctoritatis his dialogis Cieero conciliet. Pavis.' Digito deni e Quum tres contracti digiti Pollice premuntur, eum digitus ille, quo usum optime Crassum cero dicit, exHieari solet. Is in exis probrando et indicando, unde ei no meri est, Malet. Fabius lib. XI, cap.2 .
ram integrae sententiae Purgol-dus coni. tam crebrae, quia quod se. quatur tam Merae , uihil aliud signi
scut quam inim 'adi, Si inrueu quid
mutandum sit, nam lectio quamn-dam edd. Mariae minime Placet malim tam Merae ut glossam του tum in- legrae delere , quia etiam , quod ius numerum in compositione attinet. Deile hoe membro caremus.' Neque feri retest Recte Horatius
in Artor Vt ridentibias arrident, ita sentibus adstivi Humani mittis. Siris me s re , dolendiam eae Primiami ut tibi. Pavis. Ducatur Hoe recepi pro vulg. -- diaciariar, ut h. l. aptius. Et illud qui-clem Amisenius in notis ad Panegyricos se in cod. Traiectino invenisse
Maior ars aliqua forsitan Gueis. Α abest aliqua. Non mehercule unquam Vulgo
275쪽
CiCERONIS invidiam, aut odium excitare dicendo volui, quin ipso in commovendis iudicibus, iis ipsis sensibus, ad quos illos adducere vellem, permoverer. Neque enim facile est perficere, ut irascatur ei, cui tu velis, iudex, si tu ipso id lente sacere videare; neque ut Oderit eum, quem tu velis, nisi te ipsum flagrantem odio ante viderit; neque ad misericordiam adducetur, nisi ei tu signa doloris tui verbis, sententiis, voce, vultu, Collacrymatione denique ostenderis. Vt enim nulla materies lam sacilis ad exardescendum est, quae, nisi admoto igni, ignem concipere possit: sic nulla mens est tam ad comprehendendam vim oratoris Parala, quae possit incendi, nisi inflammatus ipse ad eam, et ardens acce
47. Ac, ne sorte hoc magnum ac mirabile esse videatur, hominem toties irasci, toties dolere, tolios omni animi motu concitari, praesertim in rebus alienis:
magna vis egi earum sententiarum, atque eorum locorum, quos agas tractesque dicendo , nihil ut opus sit simulatione et sallaciis. Ipsa enim natura orationis eius, quae suscipitur ad aliorum animos permovendos, Oratorem ipsum magis etiam, quam quemquam eorum, qui audiunt, permovet. Et ne hoc in causis, in iudiciis, in amicorum periculis, in concursu hominum, in civi
additur .riviai itidieaea. qnod in Guols. B Omin uni reeliun abest. Nam id eum per se intelligitur . ttim sequentibiis verbis: in commo endis misdieibus . iam satis signi sientiar. Vt iras Iur ei. eia tu Melis 3 Sie Guel L B, C, eonspitaniihiis multis edd. In nonnullis autem omittitur ei. Si iti ipsa tu I Ieseere indevire Vosq. si tu ipse tu lente ferro Mideare. Illud o Giseis. B aseiseendum putavi eum Ileusingero na Cie. Usite. I, I,t; id lente se re nimiriam refertur ad tintecedenspersieere tit irasea tir. Hatia elle est. inquit. iudicem vid iram
commovere, si ipso orator in studio irae eommovendae lentris esse videatura
Nisi ei tu ) Ctieis. Α . nisi tu ei.
276쪽
tale, in foro accidere miremur, quum agitur non si
tum ingenii nostri existimatio nam id esset lo-vius; quamquam, quum professus sis, te id posse facere, quod pauci, ne id quidem negligendum est); sod alia sunt maiora multo, fides, osticium, diligentia; quibus rebus adducti, etiam quum alienissimos defendimus, lamen eos alienos, si ipsi viri boni volumus haberi, existimare non possumus; sed, ut dixi, De hoc in nobis mirum esse videatur, quid potest esse cim siclum, quam versus, quam scena, quam sabula et Tamen in hoc genere saepe ipse vidi, quum ex persona mihi ardore oculi hominis histrionis viderentur spondialia illa dicentis:
segregare abs te ausus, aut sine illo Salamina ingredi pNeque paternum aspectum es veritust
Nunquam illum aspectum dicebat, quin milii Telcimonircitus su rere luctu filii vidersetur. Vt idem inflexa a l
Quem aetate exacta indigem Liberum lacerasti, orbasti, exstinxsti; Neque fratris Decis. Neque gnati eius par i, qui tibi in tutelam est traditiis' Tis id posse Iiseere M. Omnit, . iunossescere. id poleat esse tam fiatim . quam Meratis , P iam scenia. quam δε lae) Iutid. Omnib. abest quisna Versus, Et ne ad sententiae vetitutem elegantiamque melius abessent. Spondiutiu) Sie ed. Omnib. Vulg. v Aa . quae vox est Dihili. iii Ctieis. Α spondalli. O, diatia Tur-tichus defendit Adv. XX . . Salinas. autem ad Solin. tom. I. pag. 88. emendabat spondatilia; euius sensus eliam est iu spondialia, ut neutrum alieri nisi ex codd. auetoritate prae feteudum sit. Atirati vero coniectura, qui Sophoetia logendum censebat , tacite xupersedemus.' Ggregare Sie tu T uero tragoedia Tettimonem inducit loquentem Paetivitis. Telamon rex Sulaminis ad belltim Troianum filios miserat Aia cena et Teucrum . ut alter ulierum tueretur. Vt nudivit Aiacem. Oh ne gula Aehillis arma, si hi mantis initi-lisse. Teucrum . qui fratris Decem ultus non fuerat, reversum eiecit .s vST. Salami Salaminia insula prope Peloponnesum in sinti Salonico: . nune . teste Sopitiatio, Cottiri diei
Atin iam ilium os mettim in hae
277쪽
sens ac Iugens dicere videbatur. Quae si ille histrio, quotidie quum ageret, tamen agere Sine dolore non poterat; quidi Pacuvium putatis in scribendo leni ani mo ac remisso fuisse t Fieri nullo modo potuit. Saepe enim audivi, poetam bonum neminem id quod a D mocrito et Platone in scriptis relictum esse dicunt , sine intaminatione animorum existere posse, et sine quodam a illa tu quasi suroris. 48. Quare nolite existimare me ipsum, qui non heroum veteres casus fictosque luctus vellem imitari, atque adumbrare dicendo, neque actor essem Hienae Permuae, Sed auctor meae, quum mihi M. Aquilius in civitate retinendus esset, quae in illa causa peroranda fecerim, sine magno dolore seCisse. Quem enim ego consulem fuisse, imperatorem, Ornatum a Senatu, ovantem in Capitolium ascendisse meminissem, hunc
Iectione eonsentiunt Guel L A , B , C. Lambitius malebat . illata asperiram; quod Emestio nimis grammatice et ieiuvedietum videbatur. Tamen agere sine dolore non me rat) Erne titi avetore delox revi , quod vulgo ponitur inter lamen et agere. Nam hie non quaeritiae de recie agendo; sed hoe dicitur , histrio Nem ista, qtium Motidia ageret tubi
visu ludo agendi vim doloris retundere i, set . tamen agere sine dolore non potuisse; mulio minus exseputandum. Puetivium in seribendotini animo ae remisso suisse. Poriam bonum nominem Sacronti am assalis furoris abripi poetae
Eal devia in nobis , stim et commercia isel. i Siaatis ara reis V rittis ille Menat. Idem longe ante iradiderat
Plato lib. III de Legibus, sed elarius et fusius tu Ioue: Omnes, inquit,
Diei melne boni, non ex arte . sead Mino afflatu eorrepti omnia Meepria lara die I poematri. Et seriei
' manum vantes scribii Festos laetantes esse ab eo clamore. quem victores militea geminata litera semii unt. Reetius , ut mihi quidem videtur, Plutaretitis ovationis DOmenati ove deducit; quod qui hoe inin te triumpho decorarentur. ovem immolaretit : qistim laurum sacris eat eui, quibus triumphus maior deeernebatur. Porro quibus ovandi ius erat, primis rei' ih. romanae temporibus sine exercitu es legionibus pedites vehem ingrediebantur; ut ex DionFato Halicarnasseo et Plutarcho patet: subinde cotistietudo invaluit, ut piar- pura vestiti, et scri riun mauu ie-
278쪽
quum amictum, debilitatum, moerentem, in summum discrimen adductum viderem, non prius suin conatus misericordiam aliis commovere, quam misericordia sum ipse captus. Sensi equidem, tum magnopere moveri iudices, quum excitavi moestum ac sordidatum senem, et quum ista feci, quae tu, Crasse, laudas, nota arte, de qua quid loquar nescio, sed motu magno animi ac dolore, ut discinderem tunicam, ut cicatrices ostenderem. Quum C. Marius moerorem Orationis meae praesens ac sedens multum lacrymis suis adiuvaret; quumque ego illum crebro appellans, collegam ei suum commendarem, atque ipsum advocatum ad Communem imperatorum sortunam defendendam invocarem: non fuit haec sine meis lacrymis, non sine dolore magno mis ratio, omniumque deorum et hominum et civium et sociorum imploratio. Quibus omnibus verbis, quae amo tum sunt habita, si dolor abfuisset meus, non modo non miserabilis, sed etiam irridenda suisset oratio mea.
Quamobrem hoc vos doceo, Sulpici, bonus ego videlicet atque eruditus magister, ut in dicendo irasci, ut dolere, ut flere possitis. Quamquam te quidem quid
hoc doceam, qui in accusando sodali et quaestore meo, tantum incendium non oratione solum, sed multo etiam magis vi et dolore et ardore animi concitaras, ut ego ad id restinguendum vix conarer accedere ' Habueras enim tu omnia in causa superiora: vim, fugam, lapidationem, crudelitatem tribunitiam, in Caepionis gravi miserabilique casu, in iudicium vocabas; deinde principem et senatus et civitatis, M. Aemilium, lapide per
nentes equo veherentur, Eoneinenti
bus iihiis, et tormia equitum praece dentihos. Triumphantes autem pietavel aurata veste , iubis elangentibus , euntia sub praetextis eurrum eomi- Laute , tuinais equitum subsequeuit. hus, curru quadriiugo serebantiar. ID.
279쪽
CICERONIS 2Cussum esse constabat; vi pulsum ex templo L. Collam et T. . Didium , quum intercedere vellent rogationi, nemo poterat negare. Accedebat, ut haec tu adolescens pro republica queri summa cum dignitate existimarere; ego, homo censoriuS. vix Satis honeste viderer seditiosum civem , et in hominis consularis calamitate crudelem, posse defendere. Erant optimi cives iudices, honorum Virorum plenum sorum, vix ut mihi tenuis quaedam venia daretur excusationis, quod tamen eum de
fenderem , qui mihi quaestor fuisset. Hic ego quid dicam me artem aliquam adhibuisse' quid fecerim,
narrabo; Si placuerit, vos meam defensionem in aliquo artis loco reponetis. Omnia Seditionum genera, vitia, Pericula collegi, eamque Orationem ex omni reipublicae nostrae temporum varietate repetivi, conclusique ita, ut dicerem, etsi omnes molestae semper seditiones fuissent, iustas tamen suiSse nonnullas, et prope necessarias. Tum illa, quae modo CraMuS commemorabat, egi ,
neque reges ex hac civitate exigi, neque tribunos plebis creari, neque plebi Scitis toties consularem potestatem minui, neque PrOVOCationem, patronam illam civitatis, ac vindicem libertatis, populo romano dari sine nobilium dissensione potuisse; ac, si illae seditiones saluti huic civitati suissent, non continuo, Si quis motus PO-
explicavit: ex loco auguriis Consecrato , ubi concio tinbehatur.' Censorius Quatuor nutu quom hanc Norbani causam tueretur antiis, N. Autouius cum collega L. Flacco censura sungehatur. nimirum anno V.
nbhorret a veritate historica. Cf. caP.SO. Norbanum enim Autouius Proco i ii Ciliciam missus quaestorem ha
rescripsi pro vulg. Omnium sedicionum. Pimi omneS , quae unquam Ex rine emcnt, Auditioves Antonius colligere
ra , Vitia, Pericula Picnc ostenderet. Λωn constutio, si quis Gucis. B,
280쪽
DE ORATORE LIB. II, CAP. 49 273
puli factus esset, id C. Norbano in nefario crimine, atque in fraude capitali esse ponendum. Quod si un
quam Populo romano conceSSum eSset, ut iure conci- talus videretur, id quod docebam Saepe eSSe ConceSSum, nullam illa causam iustiorem fuisse. Tum Omnem Or
tionem traduxi et converti in increpandam Caepionis fugam , in deplorandum interitum exercitus; sic et eorum dolorem, qui lugebant suos, oratione refric ham, et animos equitum romanorum, apud quos tum iudices causa agebatur, ad Q. Caepionis odium, a quo erant ipsi propter iudicia abalienati, renovabam. Quod ubi sensi me in possessione iudicii, ac defensionis meae constitisse, quod et populi benevolentiam mihi conciliaram , cuius ius etiam cum seditionis coniunctione defenderam , et iudicum animos totos vel calamitate civitatis, vel luctu ac desiderio propinquorum, vel odio proprio in Caepionem ad causam nOStram converteram : tunc admiscere huic generi orationis vehementi atque atroci genus illud alterum, de quo ante disputavi , lenitatis et mansuetudinis coepi: me pro meo sodali, qui mihi in liberum loco more maiorum eme deberet, et pro mea omni fama prope fortunisque decernere; nihil mihi ad existimationem turpius, nihil ad dolorem acerbius accidere posse, quam si is, qui
Reno lam Vulg. additur atquermociabam, quod omittit Gueis. A. In IIS. Erl. est umitu reM ubiam , Su-Perscripto renoMabam. Optimum est verba atque r Mocabam cum Pearcio, qui ea in nullo MSto in suorum i venit, delere. Reno ri ad Odium bene dicitur, ut de Inu. II, eat'. I S :
quum animus auditoris reno tur ad ea, quae restrant.
Tunc admiscere Gueis. A, B, tum
In liberum Deo Quam arcta sit praetoris et quaestoris necessitudo, ostendit Tullius Divinatione in Q.
Caecilium: Sic a maioribus nostris ac cuimus , Praetorem quaestori suo Parentis loco esse omniere: ntillam neque iustiorem, ne e gra torem causam necessistidinis Posse reperiri, quam coniunctionem sortis, quam Pr Mincia, quam sicli, quam lmblicam muneris societatem. P USTEUS.